장음표시 사용
241쪽
De conuerspeccatoris. Sermo XVII. 23s
veritas δε vita: qui eum Patre & spiritu sancto unus existens inessentia de ab eis distinctus in hersona vivit de regnat glosiosus per infinita incula iacul
Articuli primi, De triplici veritate, scilicet
cordis , oris , dc operis. p. t. suod veritaneor tris necessiria μ'. r. a. u. --Mioris tria o iapoit,scilicet clinia. ironiae. O daptis . p. Ouia necesse est hominem nonsorum eoia oo,sed etiam opere severae . Auieuli seeundi. De triplici vetitate, scilicet vitae, institiae,& dominae, Cap. i. est Derit, visa bur necessarias.
cap. r. De veritate ruinitiae , ct in quibu/debet.
p. 3. D. seruare a bina, qui necessaria est. Articuli tertii. De veritatis confessis ne circa
quam tria consideranda, p. t. duoue o modo homo a verisine decv-
Selmo XIX. A O i s τ x K ,sici ius quia verax es, ct Gam Dei in veritare doces , Matth. ii. & in Evangelio hodierno. Disci- eulorum Pharitorum, qui ab eis missi sunt ad letum, ut caperent eum inserinone , verba sunt ilia. Aiunt enim, AsmΠιr, hoc nomen designat plenitudinem scientiae veram, Ee integritatem affectus, atque consuetudinis ad dicendum verum. ι' tendunt enim reuerentiam de honorem erga Clitimam, necnon de docibilitatem de et dulitatem, atque simplicitatem ipsorum ad
doctrinam Christi humilitet istiscipiendam. Vnde de
addunt: Srimio quia ve ax es. oe viam Dei in verita
ιν, dcc. secundum Chrysosti, mum hoc dicunt, vequati honoratus & laudatus mysterium sui e is
impliciter eis aperiat. tanquam volens eos habere discipulos. Haec est hypocritatum prima prudentia, laudatio simulata. Laudant enim quos prodere volunt. vi per dilectionem laudis paulatim cor da bominum ad sinisicitatem benignae consessi nis inclinent: veluti si quis taurum validum vicibus
subiugaieno potest, nec vinculo de vitibus flectet e. mollibus manibus nodoiam eius si cat ceruicem: yt quem virtute tenere non potuit, blandimenta comptehendant. sic de ista cathenam subdolae laudis portantes in ore, ii alitiae gladium abscondentes, in corde taurum Ecclesiastici gregis dolosa ui de comprehendete festinabant: adhue iubdunt. Oviam Dei in tu itate doces, quasi dicant. Non doces vina, sed solum quomodo ieruiat ut Deo de credat ut in Deum , de hoc. in putaveruate sinenliitatis
de duplicitatis iamretione. Proinde tria de verit I rivo te consideremus. Primo veritatis adhaesionem, se- a eundo veritatis distinctionem, tertio veritatis consessionem ARTI evnvs P Ri Mus.
De triplui veritare , scilicet cordu, erub
PRimo consideremus veritatis adhaesionem. Pot- --ώ ro veritas tribus adhaerere potest, videlicet cordi. se verit M. oti& opera. Proinde meritis triplex veritas repetitur. Prima est cor iis, secunda est oris, tertia est operii, inlicet secundum quod habet ei se in mente, in sermone, atque in ipsa te. Primo in mente, tanquam in subiecto cognitivo. Secundo in sermone. tanquam in signo iepiaesentativo.Tertio an re, nquam in principio essectatio, eo quod veritas Se falsitas rei causa est veritatis N Lisitatis, qua est intentione, seu in mente.
Gad veritati cordis, tria Accessum
C A p. Lp ima est veritas cordis. 'am veritas habet este nis ι. ALin mente, ut in Silolcente. Cum enim intellectus indicat rein cile , quae est: vel rem non ei se, quae non est, alias indicat: tunc siquidem vetus est, quia adaquatur rei quae est. Cum vero a re diuonae
de discordat e puta cum diiuites le quod non est, veInon esse quod est : tunc liquidem fallus est. Proinde iecundum et mologiam, veritas dicitur quali vera entitas: unde veritas quodam philosopho disii nitur. Ueritas est adaequario rei ad intellccidim , Je
Aug. de vera reli, icine, iterum ait: veritas est iecit - tudo sola mente perceptibilis. Ad veritatem igitur, quae est in mente , tria necessaria requiiuntur. Primum est cognitio, secundum dilectio errau.n est intentio. Primo enim menti nece alium est cogitatiove citatis. Nam in se habere aliqua velitatem, seu vir tutem, Nn5 cognoscere eatii, nihil homini plodest. Piopterea Ioan .s.scriptum est,c Ena. tatis veritatem meri vi tiber πιι tos. ubi Aug. aitat Orte aliquis dicit,
Et quid mihi prodest cogno cere veritate ideo subdit, fit veru qualidibat si non delectat vetitas, dei celat libertas, liberari quippe dicit ut li- α berum feci, quomodo lanari sanum heri, dei ubdit,
Unde meritin tiberes t. valet mone, a coiruptione, , mutabilitate, veritas quippe imi a talis, inco ruptibilis , incommutabilis per inanet. Vera auteni inconiurabilis est ipsi aeternitas. Secundo menti necem tu est veritatis dilectio, id est ut diligat vetitatem, vi dici valeat ei Propheticum illud, Ecce enim v. itatem d. xisti. Sed vae misero de miserabili mundo , quia hodie multi sunt, in quibus verificatur, quod ad Galat. 4. c. Apostolus. ait, Immkos vobis si Gai GE ιμ- , --- diaeri viaii. Vbi glossa inquit, quod verbum Terentis est, obsequium amicos, veritas odium rarit. Potab vertim , prout est contrarium voluntati, quoad uia oditur. Primo quoad enti-V vatem
242쪽
36 Do m. vigessima secunda post Pentecost .
v tui reeio ratera ,s.cundo quoad cognoscibilitatem tertio quoad prauitatem. Primo enim velum quandoque reru-gnat voltantati quoad sui entitatem. Proinde volens aliquis aliquam veritatem non ei se, it eam , Vetobi caula, Nollent quidam esse infernum, nollent aluargui de sceletibus ibis.Sunt & alij, qui de morte ea de iudiciis Dei praedicationem audire nollent. Cum igitur de talibus 5e si libus sermo fit, talis veritas ala . . displicet eis. Et de talibus i .Timol. 1. Apostolus ait:
tes in ritas , ct a veritare em Musitum aumens, ad Tret sil rem conum ur. Et iterum Ecclesiast. 1ideli sileni cysapiens . laudabit . re adiiciet. Audivit verbum luxuriosus , scilicet contra luxuriam
suam, & displicebit illi,& proiiciet illud post
dorsum suum. Secundo aliquod verum repugnat voluntati quoad sui cognoscibilitatem,& inqliantum aliquis in peccato suo aliquo latui e cupit veritatem peccati sui, odit quam alius nouit. Proin-
. i. de Dominus Ioari. 3. cap. ait: nus male agit, odit tu-cem, id est recusat veritatis lumen, ut non Uua turoserae . svi autem facis umbatem, id est opera consormia aliis ae vetitari, quae est us, vemr ad lucem, id esti in palam: vel ad Christum, qui est lux vera , ut manifes Zentur opera tim, non ad propriam lai dem , sed ad gloriam Dei & proximi aedificationem, quia in Deofuni facia, id est diuina virtute , sine qua
opera non valent. Secundo aliquod verum tepugnat alicuius voluntati quoad eius prauitatem , inquantum aliquis malε dispositus vellet aliquam non cognoscere veritatem, ut liberius peccare valeret.
Nais Et de tali Propheta ait tu bene agerra. Tettio ad veritatem mentis r quiritur, quod mens veritatem intendat. Si quis enim diceret ve- ritatem,&tamen non tenderet verum loqui, tatis mendacium loqueretur. Nam mentiri, iuxta et 7--logiam vocabuli, est contra mentem ire. Licet
euam homo diceret veritatem , ut puta si quis con- mentem diceret, Petrus est in domo: quod quido et edit,& tamen est ibi i talis autem semper receat, secundum Arigustinum 11.quaest.2.cap. Isautem, secundum etiam Bernat d. super Cantic sermone i . est qui dubi E prosere mendacium, nec tamen menti tui. & est qui veritatem affirmat, quam nescit dementitur. Nam & ille non quidem quod non est esse,sed quod et edit et edete se dicit,&Nerum dicit,&si hoc ipsum verum non est. Verum non disecit et lais si verum se qui quod nescit alserit. Igitur nec manifesta debent ia duci in dubium, nec dubia
veritati orti tria Oppositam i, scilicet iactantia, ironia, i r ἀπ dicitas.
C A r. II. SEeunda est veritas oris. Et de hac tachar. 8.scriptuin est, L. imini veritatem vis u rue cum proximo suo. Porto vetitati oris tria maxime opposita sunt, quae Omnia contra veritatem militare probantur Primum est iactantia, secundum ironia, te tium duplicitas, Nam iactantia veritati addit. Ir nia veritatem diminuit, sed duplicitas mendacitet talit. Pilino enim iactantia vetitatem impugnat:
nam species mendac uest. Quod potest probari triplici ratione. Primo latione simulationis, secundo ratione intentionas, tertio ratione oppositionis.
Primo ratione simulationis. Nam qui simulat se habete quod non habet, vel si simulat in se ei te in tota quam sint, prosecto mentitur. Et liaec in iactatore reperiuntur. Vnde Luc. I S. Nipt exemylum in Phaltiso, qui iactant et simulans se habere quod non habebat, ad Dominum ait:
ago , q-ia non sumsicut cateri hominum, rastores,
iusti , ad teri, νε- etiam his pullisinis . . Insuper simulans in se esse maiora, quam snt, addit, L nobis in Sabino. Et hoc pertinet ad declinationem mali. Decim, do omnium, qua modeo : de hoc pe tinet ad operationem boni, in quibus duplex pars iustitiae continetur, scilicet decli re a malo, & cete bonum. Secundo probatur esse mendacium ratione intentionis. Profecto id quod homo loquiis tui contia id , seu supra quod in se est, vel in se sentit , mendacium est, quod in iactantia contii sit esse . Potio & ipsa vocabuli significatio manis: - ilat: nam iactantia proprie importare videtur, quod homo se verbis extollat. Vnde sicut cor talitet illa , quae homo vult lonati iactare , in altum elevat:
ita proprie tunc aliquis te extollit, clim supra se ali quid dicit, contra tales Proueib. I S. cap. scriptum est, qH eiactat, inlatat, iugia concitat. Tertio Pr bati it esse mendacium etiam ratione Oppositionis. Nam id, quod opponitur veritati, mendacium est:
sed iactantia vetitati opposta est, ut patet per Philosophum in . Et hic. Vnde Prouetb. 3 o. ictiptum
est. Ne addas quicquam vobis itammargu ris . in sentarisque modo. Haec secundum Thomam l. 1. quaest. ii 2. Secundo autem ironia veritatem impugnat. Est enim ironia , secundum Hiig sententiam Honuntiationi contrarium habens intellectum, scilicet sic laudans, vi vituperare videatur & intelligatur. Haec siquidem veritatem diminuit. Fit etiam cum aliquis de se dicit minora bona quam sint. Quod duobus modis contingere potest. Primo su-ua veritate, scilicet dum homo maiora bona, quae in se intelligit tacet :& minora bona, quae habere se nouit, humiliter constetur Et hoc non est peccatum, sed potius pertinet ad virtutem pria dentiae αhumilitatis. Secundo modo cum dicit aliquis de se minora quam sint, declinans a veritate: ut puta cum
in se asserit aliquid , vile quod tamen in se non cognoscit: aut cum negat de se aliquid magnum,quod tamen habe; eis nouit, & hoc pertinet ad ironiam, atque semper peccatum est, quia veritatem impugnat , secundum Thomam a. a. quas . ita. Psalm. Diminus sunt veritates a filiae hininum. Tertio vero impugnat veritatem duplicitas oris. Proinde ii
tandum est: quod duplicitas de se semper in in aliam . sonat. Nam includit in se mendacium eum quadam dolostate , ac cum quadam imagine veritatis prolatum. utitur enim homo verbis multiplicis sensus cum intentione fallendi, ita quod plus intendit sausum sensum quam verum qui communitet cadit in conceptionem audientium. Contra talem, Prophe ea ait : Tota dis imis iiii- cogitauit lingua tua sic in iis-
uocula acuta fricti A U. In quibus verbis ostendit tria quae talem oris duplicitatem, mendaeem & per niciostin eisciunt. Primum in assiduitas, secundum est leuitas , tertium est dolositas. Primum est assiduitas, hoc est si consuetudinari talia verba duplicia stequentat. Et hoc ait, tota dis . id est consueti dinarie & stequenter. Sectindum est lauitas, hoc est, 'si fit ex leui causa. Et de hoc Piopheta subdit: 'Hustitiam cogit. uit lingua tua. Sed cum cordis, ἀou linguae si cogitare: quid est, quod hunc modum i
quendi seruat. niti ut ostendat promptitudinem deleuitatem , ac pronitatem tali, hominis ad dupliciis ratem verborum Ait enim. Inius titiam eo tau tit gua tua: ut ex coniunctione horum duorum , scilicet cordis & oris apertius exprimatur, quod quam cito in corde cogitatio oritur, tam cito ore evomitur de prosemir. Et de talibus clesiastic. ii. se tiptum est: In ore fatuorum coria iror . Et iterum is
Dς is τι ni partu usasu M. Tertium est dolositas, hoe
243쪽
. De multiplici veritate. Sermo XIX. 23 7
est si duplicita, fit ex dolo: & de hoc etiam subdit:
sicu mi uuia doti N. Potio nouacula in-t et alia tria habet. Primo abscondit aciem in manubrio , secundo acuitur supet lapidem oleo vn-ebuti , tertio leniter secat, & radit. Haec operatur spiritualiter lingua dolosa.Primo enim occultat ma litiam prauae intentionis. In cuius mysterium I g.
2o. Ioab, qui interpretatui. Tenuis in rati dexteramento osculans eum. Porro Amasa non
ossema orgia iam hiarebat, ct inreuo εὐ- in terram, O mox tu es. Seeundo acuit ut super lapidem oleo unctum , cum ante dolum piaecedit adulatio quaedam, iuxta Propheticum illud : M. i ise uel rims otiu-.is i sint Tetrio leniter feeat & radit pilos . scilicet temporalia bona. Pioinde quas continue malitia cordis suggerit homini prauo illud Mech. s. Su e t ει glari tum mem hiui.
necesse est Mininem non fiam corde
ore, sed etiam opere esse veracem. C A p. III. TLitia est veritas operis. Haec quippe requirit.
quod homo non tantum sit verax in verbo, sed aliam quod sit vetus Δ: rectus in ficto. Non solum diligat, intendae, ac veritatem doceat , t ed necesse est,quod ea opere adimpleat, ne sit de his, de quibus Maith. 23. Dominus ait: Duma enim o non facis t. Immo quod deterius est, i aepe contraria operamur. Hinc Ephei . Apostol. ait: Muem facie ter non sim Ea res sc- pocrita , vel nensiciis is o. vel non impis antei , sic ira ho ,3 ρeIIi- times. Et subdit , resamm tu charisine , scilicet vescut veritas est in opere, sic charitas si in corde. Ioan . quoque 3 ap. Dominus ait: Bisacit veritatem , venit is Quod verbum exponens Chrὶ sostomus ait: Nil il recitate apertius, neque sortitis: quae neque latere vult , neque reiicultam sermidat, neque in insidiis tremit, neque gloriam quae a multis est, desiderat, nulli humanorum obnoaia. In huius quoque mysterium i. Esdrae 3. cap. Dixermu
σ non ψ -Fericordia, ct non Us otia Dei in terra. Quod triplicitet exponi potessi Ptimo modo, quia non est veritas, ideo mundus est est salsus, quia non est misericordia, ideo mundus est serus ; quia non est scientia, ideo mundus est factus. Secundo in do exponi potest secundum gi sem Hieronym. qui ait: Vult Dominus suum populum iudicare, α non aperire causa& indignationis suae, de reddit causam dicens: quia non est vetitas in ore, nec mis ricordia in opere . nec scientia in corde. Primum est in iudiciis exequendis . secundum in miseriis subleuandis. tertium est in periculis excitandis.Te tio modo exponi potest, Non est misericordia ineia sectia, sicut in fictis. Non est misericordia in aianebi, sicut in impiis. Non est seientia in intellectu, sicut in fatuis. Quartus modus etiam addi potest. Non est veritas, quantum ad se di non est misericor dia, quantum ad proximum: non est scientia, quo ad Deum , scilicet in his quae credenda sunt. Contra hanc operis veritatem omne opus duplicitatis, simulationis, hypocritu pugnat; Et de talibus Mat.
a 3 Dominus ait: Omnia operas fa--τt, ut vide. 1-t vir ab hominibus. Et iterum eodem cap. ait: Va vobis
Seribae ct mari ci 0 erire. quiasimile, esias sep Mirria Fatis, qua afris parem homini σύ eciosa in ara vera F- ibin mortuorum , o omni semisia. DIA s. cap. iterum ait Epei hypocrita eri t. Nontia-erbis Deo vecordia sua: D- tela a Marti si i eius inniteri in I.per rima m furan, o non stabit. ref ira eam ct non consurget. Porro de veris 5: rectis corde, me & opere, Canti c. i. Salomon ait: Recti a veis ire. Quia potest elle thema in atticulo praecedenti, ut triplex veritas triplex sit rectitudo: scilicet corditioris, Soperis, sicut prudens orator, seu praedicator
De triplici veritate .scilicet vita, tumitae, cr docIrinae. Sta undo consideremus velitatis distinctionem.
secundum enim Hieronymum triplex e veritas. Prima est veritas vitae, secunda est velitas iustitiae, tema est veritas do inae. Prima est veritas vitae, de his est secundum quam homo recte in se vivit. Comprehendit enim in se praecepta assiimatiua αnegati ira, α haec veritas ad Omnes pertinet. secunda est veritas iustitiae, secundum quam homo rectitudinem legis in his, quae sunt ad alterum, seruat:& haec pertinet ad praelatos de rectores. In cuius mysterium Exod. ia. Dicit Ietro cognarus Mostsi ad MVsen in Fratus a Deo. Pronide de omni plebe Diras potentes, alia translatio habet sapientes, ct ii-η-
tiam : quasi dicat. Provide cum magna delibet tione de omni plebe, scilicet sine perlonarum acceptione , potentes ad culparum punitionem, alias i rientes id culpatu cognitioneinac timentes Deum, scilicet ut snt cum magna sollicitudine:quia,ut dicitur Ecclesiast. . Qui timet Deum. ihil negligis. In quibus si vetitas, scilicet in iustitia executione, & qui oderunt auaritiam, quae peruenit iudicium. Nam, sicut Ecch ac. c. scriptum est: Xema ct donis exca τι oculos iudicum , ct quasi in ore auertit eorrebianes eorum. Tettia est veritas doctrinae,quae eonsistit in qu dam recta manifestatione verbolum, de quibus sci tia est,s haec pertinet ad Doctores unde Exod. 18. c. mystice dictum est Moysi, 'οπιι in raris i iudici d ctrinam cT voisinem. Haec triplex veritas, secundum Alexand. de Ales distinguitur secundum tres animae vires. Nam veritas vitae concuniscibilem ordinat in bonum. veritas iustitiae irascibidem compescit , malo, vetitas doctrinae lationalem informat ad bonum.
ciuid es veritas et ira, o qui necessaria est.
Cαν I. PRima enim veritas vitae denominatur. Et hoc nia hil aliud est, quam quadam adaequatio conuersationis, vel vitae ad regulas rectὶ vivendi ,hoc est ad diuinam legem,secundum quod est de necessitate solutis Haec quippe veritas tantae necessitatis est. quod pro nullius scandalo dimitti debet. Respectu tametaeonsiliorum, & supererogationum euangelicae ne sectionis non est iuni liciter deletenda, sed diuinguendum est secundum Thomam.& Alexand. de Ales , quia aut talis veritatis frandalum oriria texet litia, aut cic ignotantiaoimo oriri potest ex n-
244쪽
2 3 8 Do m. vigesima secunda post Pentecost.
impedite volunt ali, qua bona , scandalum suscitando. Et hoe est scan----ι datum Phariticorum , qui.de doctrina Christi scandalirabantur. Quod Dominus atth. I 1. P. mani- docuit contemnendum. Secundo autem potest
x ρώ-- otiti seandalum ex infirmitate, vel ignorantia δε hoc est scandalum pusillorum, ptoptet quod spiritualia opera aliquando sent occultanda . Aiquando dict-πnda,ubi non imminet poriculum, quousque reddita ratione tale seandalum cellet.si autem post redditam rationem perduret iam aperte clatescit,quod qui in- de scandalum sumit, non ex ignorantia, sed ex malitia sumat :& peccat.
AE s T i O. Sed quid si aliquis bonam vi-
m N bonam constientiam habet apud Deum, de tamen aliqui malum suspicantur de illo propter aliquam speciem exteriorem mali, atque de illo scaniadalum sumunt a Dicendumsecundum Augustin um, quod nobis est necessaria bona vita de bona con scientia quoad Deum, ac etiam bona fama quoad proximum.Proinde quantum in se estuatis facete deria bet eis, qui de illo iuspicantur malum , excusandose, de intendendo intentionem suam. Sed supel, i iis . omnia remouere debet speciem mali, de scandali casionem : vi puta conuersationem luspectam. Quo facto si non potest satisfacete eis, dolendum est de peccato eorum, Unde Gregorius ait: vocandi sunt, M tranquille arguendi ,ei'ue satisfieti modis omnibus debet. Si autem eis satisfieri ex necessitate noluerunt, vel exratione, habes consolationem Domini in Evangelio Matth. I s. dicentis' Sinite iris, ceci'rt, ct duces eorum. Et tunc iaciat, lie ut Iob qui i6. cap. dicebat. Ecce inc tiresia --, ct consci--- in excelsis.
De veritare iustis iis , se in qui
regnare debet. CAP. II. SEcunda est veritas iustitiae, quae in iudieibus Ee
iudicantibus esse debet, de maxime in praelatas, Echaec quidem in duobus consistit.Piimo in reddendo unicuique quod suum est. Secundo in puniendo de instigendo poenas. Primo in reddendo unicuique quod suum est, de in hoc vetitas iustitiae, nunquam deserenda est. Quilibet enim iudex hoc in voluntate habςre debet, de ad hoc conari tenetur, ut unusquisque habeat quod suum est, atque intantum tenetiit dare sententias veras de iustas, quod pro nullius standalo euitando debet sententias salias promulgare. Secundo in puniendo, seu instigendo p*nas, idem dicendum est: nec etiam potest iudex pro alterius passivo scandalo euitando intemittere cam:
nisi iustitia illa dispensibilis sit simplicitet, vel ad
tempus et verbi cauis secundum Thomam. Cum poenarum inflictio intrantum habet iustitiae rationem, inquantum pereas erimina prohibentur, Si igitur per inflictionem poenarum manifeste apparet, plura, grauiora peccata sequi, tunc poenatum in nictio minime sub iustitia, eontinetur. Et in tali casu ι peccati punitione cessandum est. Idem quoque dicendum est. si id contingit, quando iudex iudicare vellet teddi,seu dati homini, quod sibi de iure competit,vel dati debet.
Pe veritate doctrinae, qui neces
Primum est veritas, quae docetur: secundum est a bis ipse docendi. Primum inquam est veritas , quae do cetur: & haec nunquam dimittenda est. Nunquam enim licet proeter scandalam euitandum veritate praetermissa tali itatem docere. Secundum vero est ipse actus docendi, qui inter eleemosynas spirituales connumerandus est. Propterea pro loco de tempore , tali docendi actu homo cessare potest, de debet pro se dato euitando, nis in tribus casibus, se- aeundum qnoslam. Primo non est cessandum, ubi /Mis.,
imminet periculum communis et totis, nisi antea --f--- veritas doceatur. Secundo non est cessandum, ubi Δη
ex hoc notabilis profectus electis filialiter speratur. Terti. etiam non est cessandum,ubi notabile salutis damnum ex ipsa taciturnitate ipsis electis velisimiliter timcatur. De his tribus veritatibus hoe modo distinctis intelligi debet, quod ponitur extra de regul.tur.in cap. qui scandalina uetit. ubi dicitur, utilius scandalum nasci permittit ut, quam veritas i linquatur. Hac secundum Thomam 2.2. quaest. 3.alivique Doctores. Ast Ticvtivs TERTr V s.
De veritatis conses ne, circa quam tria consi erandasent.
TErtio eonsideremus vetitatis eonsessionem. Vbi aduertendum est, quod aliud est a veritate de-elinate, aliud est vetitatem tacere, atque aliud est veritatem negare.
PRimo enim sunt quidam , qra veritate decli
nant ,& hoc duobus modis. Primo ais ando. U
- ριδεμ veritas do binae, quae ad magistros . - 1 pertinet. Circa quam duo coqsdetatula sunt,
secundo vero negando. Primo assirmando: ut cum quis moderat E mani se me bonum , quod habet ira Acitui λαε- . quod maius bonum quod in se habet, tacet :&ap rit bonum, quod minus est. Et hoc licet, cum actias humilitatis & prudentiae sit, sicut x. Corinth. in . c. Apostolus ait: Siseriari is roino ero pictu: -- n tori tinem mmdicam: Farcsaiuem ne quis existimet maj pra id, quod videt in me, aut audat aliquid ex me. Ait enim parco, id est parcere volo, in me laudando: vel secundum glossam. Parce glorior, seu parce resero x C in laudes meas. Primo inquam , & hoc ne quis infir mus existimet me esse super id , quod videt me en vel audit, scilicet ab aliis aliquid ex me. Nam quidam putabant eum immortalem, alij vero Angelum Dei. Proinde se parce laudabat, ne aliqui dicerent eum eta, quod non erat. Aliter dici potest , secun- μα -- dum glosiam quasi dicat. Ratio autem, quare parco, est ne quis sicilicet detractor existimet me tendere, vel iactate elationis tumore supra, vel ultra id, quod
limites metitorum meorum a trunt. Secundo Ve' sis M. Maro quidam a veritate declinant negando, ut cum s- .
quis negat sibi inesse, quod inest. Et hoc non licet:
quia ex hoc incurrit homo mendacium virtuti veritatis contrarium, secundum m. i. 2. quaeae r '. sunt namque plerique, qui non ut humiles sint, sed ut humiles videantur, vel vi imitentur consuetudinem communem seruorum Dei: non quia peccat res se sentiant fatentur se maximos peccatores, negando se habere virtutes, quas habent .Et tales mendaces fiunt. Proinde August. de verbis Apostoli ain No GCum humilitatis causa mentitis, si non eras pecca- ur tequam mentiretis, mentiendo effeteri,. - . - .
245쪽
De multiplici veritate. Sermo XIX. 2 3 9
SEcundo sunt aliqui , qui veritatem tacent. Circa
quod aduertendum est , quod veritatem tacere non est leniret mentiri. unde August in lib. contra mendacium ait: Non est occultare veritatem, quod est proscite mendacium. Quamuis enim omnis qui
mentitur,velit caelare verum,non tamen omnis qui- vult caelare quod verum est,mentitur. Plei unque enim veta non mentiendo occultamus , sed tacendo. Neque enim mentitus est Dominus dicendo, soan. 16. fidia ha o sebu diceresea non portare modo Neque enim misitus est, Ioan. i s.coin non respondit Pilato interroganti, via cit 'has' veraraeuit: non falsa locutus est. Unde assit matio veritatis obligat temper, ted non ad temper, sed pro loco A tempore. Proinde taciturnitas veritatis licita esse potest. Unde adueitendum est, quod intribus calibus licitum est velitatem tacere. Primo in casu eonsessionis, secundo in casu condemnationis, tertio in casu abusionis. Primo in casu consessionis. Nam veritatem commillam sub signio eonsessionis modis omnibus occultare tenemur: tum quia i acci dos talia nescit ut homo, sed ut Dei minister, tuniquia maius est vinculum sacroenti, quam cuiuscunque hominis praeceptum. Si autem illa sub secreto commissa sunt: tunc si illa pertinent ad corruptionem multitudinis spiritualem, vel corporalem, aut redundat in graue a mnum alicuius personat: tune ille, cui talia sunt sub secreto commina, manifestare tenetur. vel testificando,vel denunciando. In
talibus quippe promitiis, tu e secretis frangenda est
fides ad vitandum maius vel grauius damnum. Si vero talia sub secreto commissa non sunt. qui talia subsecreto recipit, omnino caelare tenetur ; quia de naturali iure est proximo suo seritate fidem. Secundo
veto licet veritatem tacere in casu condemnationis, secundum Thomam t. i. quaest 6'. art. 2. Cum enim quis condemnatur etiam inste, tunc veritatem sciens non tamen i iudice requisitus, veritatem maniscitare non debet, sed potius occultare. um autem quis condemnatur inius Ε, sine in persona. sive in fama, siue in pecunia, siue in bono aliquo ten tali: tune
qui veritatem nouit, etiam non requi litus testimonium dicere obligatur, & manifestite vetitatem ei,
qui potest prode ise, & facere quod in se est,ut innocens libereti ita supradictis, iuxta propheticum illud , E e pati emn, Memora rimanu per ustriali rate Et Prouerb. 1 .cap etiam praeceptum est: Erue qui ducuntur ad Op i t uiatur ad imm- tum tiberinisse cesses. In tali siquidem casu tacens veritatem consentit, iuxta id, quod scriptiam est,extra
de homicidio, in cap.sicut dignum, ubi dicit utiNec caret scrupulo societatis cust qui manifesto iacinori non desinit obviare. Et talis dignus est morte, sicut ille qui occidit iniuste. Quod & Apostolus i.
cap. ad Roman .testatur dicens: talia agunt,dium f. ut morte non solum farium ea ed etiam consen--Ddit facienti λιι: Haec Thom. Tettio etiam licet veritatem tacere in casu abusionis , seu violentationis. Cum enim iudex abutitur iure suo, & ab alio exigit veritatem contra ordinem iuris, puta de occultis. &de quibus infamia non praecessit: tunc cuilibet licet veritatem ealare , & testimonium non perhibere, vel praebere. Haec Thomas, ubi supta. Quattus casus etiam addi potest, quod licet veritatem tacere in casu turbationis. Cum enim praedicatio veritatis scandalum parit, tunc non est veritas omit tenda , nec salsitas praedicanda, sed amasrtaedicandi ad vitandum scandalum omittendus est : secundum
distinctionem politam supra artic.a. cap. vlt. Proinde August. in lib. contra mendacium ait. Licet praedicatori rerum aeternarum ad aedilicationem peltinentium occultare quicquid Oeeestandum videtur.mentati autem nunquam licet.
noruam licet vir cm negare, vel
C A r. ita. TZrtio quoque sunt quidam , qui veritatem negant, vel insitatem aifirmant,quod utique nunquam licet .vnde Augustiniis ad Cassianuin ait: ut e qua reus est,& ille qui velitatem occultat, ille qui mendacium eronunciat, quia ille non vult prodeta se, & iste desiderat nocere. Ad huius clariorem intelligentiam tria notanda sunt. Primo notandum est, quod nullus etiam venialiter mentiri debet, ut alium liberet , moitali culpa.Cuius ratio est, quia si veniale teccatum eligi debet, seu committi, tunc non est malum,neque reccatum,quod salsum estLicet enim omnis pcena eligenda sit, ut euitetur culpam unquam tamen aliqua culpa eligenda est,secundum Thomam 1.2.quaest. Secundo notandum est,quod nullus aiudice requisitus seci indum ordinem de formam tutis, debet veritatem negate, vel salsitatem firmare, uxalium a morte liberet, quam meretur.Cuius rinio est,
rui cum quilibet plus teneatur diligere semetidium,quam alium, Pro nullo peccare debennon solum mortaliter, sed nec etiam venialiter, secundum Thomam ubi supra. Tettio insuper notandum est, quod iuste condemnatus ad mortem, non debet vetitatem negate , vel fallitatem fateri, quia nullus debet aliquod peccatum cor mittere. ut mortem corporalem euadat, secundum Thomam etiam ubi supra. unde Augustinus ad Caisulanum habetur I .quaest. 3 .c. quisquis metu, inquit Quisquis metu cui iis libet potestatis veritatem occultat, iram Dei liipei se proii cat, quia scilicet magis hominem timet,qutin Deum. Et post pauca. Vterque reus e stac qui veritatem occultat de qui mendacium dicat: quia & ille prodesta non vult, & iste nocere desiderat.
denique sex. Atticuli primi, de peccato multiloquu tria consideranda sunt. Cap. i. Quia maxime propterim peccation multila Ws peccatum. p. t. m. oquo a mortale , vel τι-
Atticuli secundi, de sex mali effectibus multiloquii,
246쪽
14o Dominica vigesima secunda post Pentec.
p. i. De duplici malo efectu ex parte et Puminis.
p. 3. Quod didicit est per sectis ct imp/rfectis vitare
Atticuli terti j, Quomodo peccatum multiloqui jde alia peccata lingux res nentur, cap. t. Quia persepims co olirantur infra lis . tua pas u eius vitia emend ri. p. i. uias eo siderentur septem circa lingua tic t em potirum eius vitia restanari. p. s. De lingua bonitate. p. . De lingua pronirare, as γιest iurate. p. se Delingua mali itate. p. 6. De septem circhininant iis ινιυμ cari debent τι homo isne, arque a s rete laruatur. cum augetur multitudo, quae intus sunt, quae int
rius occultabantur, extra pet verba perueniunt: de ideo dicit , ex a uis tantia corius os sicut ex
plenitudine redundat. Haec ille. Hugo quoque in a. Tlib. de anima inquit: Sermo vanus non erit absque δή 'iudicio: quia ab omni stitu tectitudinis depereunt, qui per verba dilabuntur. Vnde Matth. I i .cap. D
minus ait: Dico e nran vo D, quia omne verbum oti sum, quod locuti fuerint homines, reddent rinionem de eo
indis iudicur ubi Gregorius inhoni illa ait: Otiosum
remediis eius , nccmon or de multiplici
remedio contra omnia et ilia Sermo X X.
uod de peccato multiloquν tria consia randa sunt.
inate Duucve uvi Gregorius in nomiua ait: vitiolui verbum eri,quod aut utilitate rectitudinis, aut ratione iuste neces studinis caret,id est . quod absque utilitate dicentis, & audientis profertur. Sed quale non D - est,quod de omni opere reddent homines rationem, sicut de omni verbo otioso Dicendum quod triplex
tes. Igitur circa multiloquium , & vani
loquium ad praesens tria considerinnus. Primo illius offensionem, secundo eius insectionem I seu operationem, tertio autem eius reforma- tipnem.
PRimo consideremus multiloqui; offensionem: OD sensio siquidem multiloqui, clarescere potest, si tria de illo pensemus. Primo eius peccatum, secundo
eius reatum , tertio eius gradum.
God maxime propter tria peccatum multiora' graue es peccatum. PR.imo quippe pensemus multiloquii peccatum.
Nam Prouerb. io cap. scriptum est: in multi requis non deeris peccarum. Vbi aduertendum, quod multiloquium potest bene,& male sese. Bone quidem, ut in rebus magnis, & at duis, atque disicilibus mul ea locutio necessatia est ad clatitatem, Se intelligentiam obscuratum rerum. MalE autem multiloquium fit . & hoc triplici ratione. Primo ratione otioritatis, secundo ratione superfluitatis, temo ratione tumeritatis. Primo quippe otiositatis,&vanitatis. Vnde Hugo x. lib. de anima, inquit: vanus sermo vanae conscientiae index est, mores hominum lingua pandit : di qualis sermo ostenditur, talis animus apyrobatur : quoniam exabumiamia eordo os loquitur. 1icut Dominus Matth. i i. ait: Quod exponens Chrysostomus ait: Cum audietis hominem male loquentem, multo ampliorem aestimes cordis nequitiam, quam verba demonstrent. Quod enim exterius dicitur, ex superesiluentia est eius,quod intus est. Contingit autem hoc decenter. Lingua enim confusa multoties e nundit nequitiam, cor autem nullum limminum habens testem, sine timore quaecunque vult, rarturit mala. Dei autem non multa cura est ei; se causa suit. Prima, quia verbum ex ratione sui iratur,
non autem Omne opus. Secunda autem: quia omne verbum comprimete possumus, non autem omne
opus. Tertia ad oste iidendunt, quod si de minimis, id est de omni verbo otioso, reddemus rationem in die iudicii: quanto magis si locuti fuerimus criminosa Volens igitur Petrus Damianus Ostendete,quanti periculi lint verba otiosi ait Audiat qui Vciba otio is, de vaniloqua loquatur,audiat de pauescat in die iudi- 1. i. i. cij de ore eius iudicari: quia S li sint parua, in die iudiciu reddent rationem. Et ponit exemplum, dicens: Quid milio breuius 'uid pluma leuius inuem tur idctamen si miliorum, vel plumarum innumerabilis
multitudo congregetu necesse est, ut ceruix Iollantis velut sub graui lapide immoderat E prella si angatur. Similiter humentibus saxis tenuis quidem, de rara gutta distillat: sed si vas longiori spatio supponatur, ita impletur, ut superestiuens aqua , vel undae decurrat. Inuenitur cinii ex Parua, id est iubtilissini musca: sed innumerabilis multitudo earum oculis praemonstrata superbi Pharaonis, de totius AESyri iu- cisset in perauere virtutem. Breve tempus est hora, ted dum sas Q, hora horae continua successione coniungitur, totius vitae nostrae cursus impletur. Haec ille Hi per praedictum Matth. verbum. Secundo in multiloquio reccatum est latione superfluitatis: unde Ioan. 1 i. cap. ait: Nun uid , qui mulia loquitur, non audiet 8 - vir Min. i.
verbosus iusti Mutura Vbi glossa inquit: Mors Pra .uorum est recte dictis non consentite : sed e diuerso respondere , quibus de pauca videntur multa: quia contra sensus eorum sunt, qui nihil putant rectum. nisi quod sentiunt. Et subditur tu vir verbosus tulim scabitur.quia lagitur: Cuius iam iasilantiu nde Is-dorus in synonimis: Multiloquium non declinat Peccatum , flumen ex unda cito colligit lutum de . undis. Et iterum ibidem ait: Multum loqui stultitia est, vox insipientis in multiplicatione sermonis.
Hieronym .etiam in quadam epistola ait: Inter canes, qui infirmior est,magis latrat.Vnde Prouerb.io. riptum est: moderatur labia seua, rudemi simu est. Misciit, a Nam prudens profecto est homo in moderando ope- νήιε ιμ-- riones, prudentior in moderando cogitationes, de pi a assectiones, sed prudentissimus in moderando locu tiones. Tertio vero in multiloquio est peccatum i tione temeritatis. Vnde Ecclesiast. 9. Temerinius interia, Drood botii est. In huatuor maxime temeritas om-- reprobatur. Primo in iudiciis, secundo in consiliis. qua in re tertio in testimoniis, qliarto in votis. Primo in iudicus siciendis, Matth. . cap. Nolite iudic non Maret . . iudicabimini. Secundo in consiliis dandis, Ecclesiast. Ec. s. s. s. Me ibi ini luctus, re unde moriviis: sin aurem sit manus tua severor tuum. v di glossa ait: Sicut peccat, qui scit,&proximum non vult docere, sic qui ne- scit, de vult magister esse. st addit: Sis manus tuas Per os tuum. Per manus enim opera designantur, qtias dicat : Si nescis loqui , tace : de taciturnitatem tuam redime operibus bonis. Temo in testimoniis scirendis, Piouer .is. testu non emi Iκ ii us
247쪽
D . estiti. Quarto in votis, & promissionibus emitten-
SEcundo pensen iis multiloquij reatum , hoc est
utruna iit mortale, vel veniae Ad cuius euidentiam adueitendum est , quod aliud est imul ii quium , de aliud verbositas , vel litigiositas. Primo quippe verbolitas , seu litigiositas potest
esse Peccatum mortale triplici ratione. Piimo propter euentum , secundo propter detrimen tum , tectio propter contemptum. Primo propter euentum, Iacob. s. scriptum est, Alpis mstra est. glossa. Lingua incontinens magnam materiam bonorum operum perire sicit: sed perire non facit materiam bonorum operum, nisi mortalis culpa .' propterea non dirigi, & non iustificari, ex mortali culpa prodeunt.Sed de talibus Propheta ait: sus non dirigetur in terra. Et Iob. I i. iterum scriptum est e vi, se Ubi Secundo propter detrimentum. Vnde Gregor. ait: Qui linguam non refraenat, cor cordiain dissipat. Dissipatio concordiae non fit. nisi per mortalem culpam. Tertio propter contemptum : contemptus gratiis obligat ad mot- tale : sed verbositas seu linguostas importat contem-Ptum prouenientem ex consuetudine superfluae, &immoderatae locutionis. Secundo autem multiloquium , prout est sine linguolitate, aut verbositate, veniale peccatum est. Unde August. a s .distinei cap. unum M. criminis. quoties quis loquitur plus' rum oportet: ut est in muri loquio, venialitet peccat. Et Ecclesiast. 1 p .cap stris spernit modica pati im decidet ubi Intellineatis. Verbum otiosum , risum&huiusmodi modica sunt : erso multiloquium ad modicum rettinet. Aee secundum Alex. in a.
horum peccatorum en grauius siluet aut multiloquium, aut vaniloquium, aut I Biloquium.
TErtio vero pensemus multiloquis gradum , ubi
videndum est , quod istorum trium grauiusi eccatum sit, scilicet aut multiloquium , aut VanIoquium, aut stultiloquium. Et dicendum , quod hac tria peccata in peccati grauitate se habent, Mcut excedentia , &excessa. mod sic patet. Primo enim ex parte una grauius peccatumest stultilo.
quit , vani multilo iiij , vel verbositatis. Ratio
est: quia deterior est desectiis debitae qualitatis, quam quantitatis. Peccarii in enim multiloqui, Peccat in quantitate , id est in multitudine sermonis. Peccati ni vero stultiloquia peccat in quantitate, scilicet in rationis desectu. Ex alia vero parte, id est ex parte incorrigibilitatis , peccatum militi loquij, seii verbosi xitis est grauius peccato stultiloquii. R tio est ; quia qui non vult recipere correctionem alterius, grauius peccat,quam qui vult recipere co se ris, U- rectionem : sed peccatum multiloqui j, seu verbositatis in hoc conlistit, quod aliquis iactat se,cum sibi videatur capiens, nec recipere vult alterius monitionem. Peccariim vero stultitiae . seu stultiloquiudicitur peccatum , quando homo salua verba dicit,& tamen verba correctionis sulcipit. Unde Prou. i'. scriptum est : Gai in die licem add-m , siti titia m isse aussa es. quam ill in comino.
Vbi glossa ait: Graue quidem stultitiae vitium : sed
non leuius verbositatis. Nam saepe contingit, ut idiota aliquis citius verba correctionis accipiat, quam qui tua quae nouit, vel nosse putat, quae magis iactat, quam aliorum monita audiat. Secundo comparando multiloquium , quod istoriam cst grauius. Dicendum, quod quantum de se Ai, vaniloquium maius peccatum est , quam multiloquium. Cuius ratio est : quia in multiloquio est desectus modi, scilicet loquacitatis, vel verbositatis rin vaniloquio autem cst desectus finis , scilicet utilitatis. Desectus autem finis maior est, quam desectus modi. Nam vaniloquium desectum ponit maioris boni , quam ni ultiloqui una. Ex alia vero parte , scilicet ex parte circunt tantiarum peccatum aggravantium , mi illi loquium grauius est, quam peccatum vaniloquij, utpote quod in multiloquio admisceat falsitatem, vel quod multiloquium pet- ueniat ad contemptum ex consiletudine. Et secundum hoc haec peccata se habent bene, sciit excedentia,& excella : vi patet.Haec secundum Alexandium de Ales, in quaest. 43. loquens de compara
De sex malis essectibus multiD3Mj.
SEcundo consideremus multiloquii insectionem,
seu operationem. Sex quippe sunt in multat quio. Duo ex parte rationis,duo ex parte voluntaris.& duo ex parte secultatis.
αοI dues malus esse contra rationem multiisquium operatur.
nRimo quippe ex parte rationis duo sunt inest,
L loqvijefiectus. Primus est amissio consideratio- ώ-isio era, ni intimae . secundus est amissio considerationis 'πι discretae. Primus effectus est amissio considerationis intimae. unde Gregorius i. Qui per multiloquium exterius se spargit , vim intimae considerationis amittit. Et inter alia, ut idem ait: valde
dissicile est, ut qui multa loquitur, non mentiatur : sicut & qui nequenter iurat, ut non dei erct, vel peieret. Et Prouerbiorum 16. Os laricum ope- .ratur νumam. Et capite is . iterum ait: Qui considerauus est ad loquendum, sentiet nisu , iciscet vel temporalia, vel corporalia: aut spiritualia , seu aeterna. Et Ecclesiasticus i c. inquat: Qui multu, id est sui et fluis τι ituν die Hi, iaciet a nimiann oram, scilicet aliquo genere peccati. Et Ecclusasticus Lee, iocio. capite ait: Stultus verba muliiplicat. Et Prouer p .is.
biotum i . capite si irasi , sapiens refutabis.. secundus effectus est amissio considerari favinis discretae. Peidit enim homo seni inii, atque Ia--e tionem ex parte rei considerandae: via de Prouerba O-rum i . ait: Ubi sunt plurima verba, ibi nequenter egestas. Quod exponens Gregorius ait: cum multiplicitas in sermone deprchenditur, & non vitatur , proculdubio intelligentiae grauitas msensu elongatur. Et Seneca inquit : Quod sentimus, loquamur: &quod loquimur, sentiamus. Et iterum ait: Ad summam perfectionis rari loquum, tardiloquum , de breviloquum te cile iubeo. Ite- lrum idem in o. epistolis ait. Qismadmodum sapienti viro incessus modestior conuenit , ita orati compressa, non audax. Et subdit: summa Summarum naec est, caldiloquum te es le iubeo.
248쪽
. 1 Dominica vigesima tertia post Pent.
CAP. II. SEcundo autem ex parte voluntatis duo sunt aliqmultiloquii esse eius. Primus est voluit ratis pollutio, secundus est Pecerit multiplicatio. Primus igitur est voluntatis pollutio, id est immunditia voluntatis in actu peccati. In huius mysterium, Nume- i i s. praecepit Dominus, dicens : Vas quedbi erit operculum, nec ii turam is per , immundi
erit. Vbi Gregorius ait. Tegimen operculi . vel ligatura est censura disciplinae , qua quisque non premitur : quasi vas pollutum immundumque reprobatur. Hoc operculum postulabat Propheta, dicens. Pone Domine custodiam ori mea, ostium circunfimitia Ia-biu miis. Et quid per operculum & eustodiam, nisi illuminata ratio designatur qua gubernari, de regi debet in homine lingua camis. Merito ergo Ecclesia. 11. capite ait: LuM Loit m meo , ct se potabis measignaculam Graum:vi non eaolam ab irati, lingua mea perdat me ' Secundus eis elus imitti loquii est peceati multiplicitio, id est ad deleriora descensus: proinde Gregotius ait. Isti sunt casus culpae ere iacenti si vi lingua cum non te stringitur, inequaquam ubi cecidit iacet: sed semper ad deteriora descendit: Vnde merito in s cap. Ecclesiast .ait: Terribilistate suis hamo tinguosim, ct t/merarim in verba suo OHAtis erit. Et Hugo in 1.lib.de anima, inquit, Lingua dicitur, quia lingit adulando i mordet detrahendo, occidit mentiendo: ligat de ligari non potest: sed labitur, tu sallitur: labitur ut anguilla, penetrat ut sagitta,tollit amicos, multiplicat inimicos: blanda est& subdola , & parata ad exhaurienda bona,& miscenda mala: qui cu stodit linguam suam i multiloquio , maliloquio, turpiloquio , vaniloquio, stultiloquio, custodit animam stram: quo ira mora, σvita ui potestarum ria. Haec illae.
rare peccata istaua. C A r. II I. TErtio etiam ex parte facultatis duos habet esse.
eius. Nam difficile eii vitare naultiloquium, Bevaniloquium secundum humanam stagilitatem impellachis, atque pei sectis. Aduertenduin tamen est, quod humana fiagilitas duos continet in te status.
Primus est impei secto. um , de in eis est possibilitas vitandi: sed possibilitas illa non est disposita ad vitandum : ses magis est prona ad non vitandum. Et hoc modo intelligi debet glossa super illud Iae. s.c. non osse nit in verbo, hic prefectω est in. Vbi glossa ait : Cuius offensionem humana potest vitare si agilii a , ut est verbum doli. detractionis, iactantiae: sed etiam supelfiuae , 5e otiosae locutionis. Secundus stariis est pei chorum ,& in eis est possibilitas disposita ad vitandum secundum dicta verba: sed quia non est usquequaq ic completa, ideo dicitur quod dissicile est vitate persectis. Et hoe modo debet intelligi glo ira super illud lac. s. Lingua nostra es: vh glosia ait, cum set e sit impossibile vi- rare peccatum hoc euam , persectis r cum autem potentia est completa ex gratii speciali, tune dicit ut beatus, seu pei eius persectione sussicienti. Et de hoc dicit ut, quod lac. 34 ait: non effindit in ver-b', hie perfectω st viri Et illud Eccles. I c. Beatin vis crui inori est MN M verbo ex ore suo. Hoe secundum
guae refraenentur. Tertio consideremus multiloquij, reformationem A eum; G. de emendationem. Potest enim homo 2 multi l quio,& ab omni vitio linguae se emendare,si diligent et consideret tria. Primo linguae formationem , s eundo linguae locationem , tertio linguae discre- ἀινια
κρή per septem, quae considerantur infirma
linguae, possunt cius vitia emendam
C A p. LP Rimoeonsidetemus linpuae formationem. Primo enim est colore ignea, reeundo est carnea, tertio est delicata, quarto latior est quam glossa , quinto longior est quam lata, sexto superius libera, de inserius ligata, septimo autem insetius breuis est, superius eii longa. Piimo enim lingua calore est igneaut mystice demonstretur quod homo loqui debet,
cum charitate . de charitate, propter charitarem, Primo enim loqui debet homo cum charitate : sin autem absque Auctu salutis aeternae loquitur homo, Corint . iue . cap. Apostolus ait, Sisin is homimum I quar, ct Angelorum, charitatem antem non habeam : f. avssem velut osonans.ant cymbaltim tinniens. secundo loqui debet de chalitate, scilieri Dei de proximi. Duleis sermo, de omni acceptione dignus, loqui de
charitate, quod maxime conuenit dilectoribus cli ritatis r ut flammigero corde , flammigera lingua, flammigra verba deplomat: ut inde corda audientium inmmmentur, exemplo duorum discipuloriam euntium in Emaus, qui Luc. x . capit. de se dicebat:
Nonne coν nostrum ardens erat, dum urnere: in nobis in
via, ct aperiret scripturas: sei licet de diuina charit te loquentes.Tertio loqui debet propter charitatem, exemplo Apostolorum, qui Actuum x. Repleti suntem es Spiritu favrio , ct carperiunt loqui vaeriti l guis, prout Spiritu nam L sat elapra ι . ut dumantus erant corda flammantia, linguis , de verbis ardentibus legem igneam omnibus praedicarent. Se udo vero lineua est earnea tantum absque os se, ut aperte clarei cat quod homo loqui debet cum tractibi sitate, de humilitate , sicut Prouerbioremis. scriptum est : Lingua mostra confuditor duritiam Tettio autem est delicata ivt inde instruatur homo, quod loqui debet cum benignitate , iuxta illud E clesiast. 6. Lingua eucharis, id est bonae gratiae, in ha-no homine abundabit. Et o. cap.iterum ait Tibia Ualterium Fuano faciant metiriam e ct super vir que linguastauiri Quarto latior est, quam glossa: ut inde discat homo loqui apertE , δc clare, non sophisticε, &obseure secundum Domini documenta,
qui Mart. s.c. ait: Sit autem semove ser, est, est: πιο, numquod autem his abutidamnia, a malo est. Sermo enim rectitudinem naturalem. de puritatem si eram ser uans,omnibus gratissimus est. seut Prouerb. is . cap.
scriptum est : Sermo purus pulcherrimus est Quinto longior est, quam lata: vi mystice irvivatur, quod homo tingitudinem firmitatis in verbis N in promissis longius seruet, quam late promittat. Proinde Eccless c. nos admonet spiritus veritatis, dicens: Non ventiles te in omnem ventum , O ne eas in stonem via n e sic enim omnis peccator Arisatur i id est sic probatur.
quia sit peccator in duptici linituis , id est in , ita proinissione , & breui obieruatione. Et sul ditur: Esto Imm in via Domini. Sexto superius elida bis f.
249쪽
est libera, inserius ligata, ad innuendum, quod humanus ferino debet hiat esse ad loquendum de Deo,
atque proximo, necnon de superiotibus , & aeternis: sed arciatus, atque ligatus esse ad loquendum de
transitoriis, S terrenis: vi iam imitemurςos qui in
eoelis habitant. De quibus propheta ait: Beati qui
Luratara in domo tua: in Mula jaculorum Lodatam te. Septimo inserius breuis, superius longa: ut continue es et peregnitationis vita: ptae sentis breuitatem, atque mansionis futurae aeternitatem , iuxta
illud , quod is . cap. Hebrae. Apostolus ait: Notabimus Me cim em , sed futuram iu-
αουι considerentur septem circa loca
tionem oterunt tim vitia re naui.
dare, si considet linguae locationem Nam primo in corde radicatur , secundo unica sola datur , tertio in ore, quas in ardenti clibano collocatur, quacto in
alto loco, quinto sub rebus sensibilibus , sexto in loco humido, septimo clausa, de quali in calceris loco. Primo quidem lingua radicatur in corde : ut consideret homo, quod loqui debet, quod sentit in
corde suo, si utile est, aut ii vetitas non est, utilius tacete,& nunquam mentiti, quasi natura ipsa humana clamet cum corde , unitatem esse dedere in corde,&ote : vesicut unicum cor, sic se unica lingua. Sunt prose tria hominum genera. Ruidam enim habent tantum unicam linguam,alij vero ibne bilingues, tet iij autem sunt trilingues. Primo unicam tantum linguam habet vir tutius. sicut de eo Propheta inquit: se tali ur veris. m in cordeserim non edit dotrum in ιι ua fui. Licet veritatem pro utilitate, quandoque tacere. Secundi autem sunt bilingues, sicut illi qui aliud liabent in corde,aliud loquuntur in ore. De quibus etiam Propheta ait:
d bis eorum. Primum est bonum in ore, secundum
malum in corde. Terti j autem sunt mi ingues qui unum habent in corde, aliud in ore, & aliud in palliatione, scilicet malum sub apparentia,& pallio boni. Hi sunt homines infernales, diaboli sequaces, atque ei consornies. Trisulca enim daboli decepit Euam. Nam Genes. s. accessit ad eam corde impio, id est intentione fallendi. Haec extitit prima lingua. Secundo mendacium locutus est, dicens: moris, i r haec filii secunda lingua. Tettio palliauit mendacium suum sub velamento boni, eu subdidit: Et eritis sicut Di scient ei Antim, stmesum. Et haec cxtitit tertia litigua.Has tres linguas communicat diabolus pessimis damonibus , qui omnibus vitiis venenant, & inficiunt uniuersum mundum. Proinde Eccl. 18α. de talibus ait: Lingua leuia missis, commouit, ct Lyrisit illot δε teme in ac
rem : ciuitates muratas diuisuin destruxit, π domuoi m
Dinor. esuit, Wirtutei populorum conci sit .ctgentera solusit. Lingua tertia mulieres vitatas , vel vetitas
eiecit a priuauie illis laboribus suis, qui respicit illam, non habebit requiem, nec habebit amicuin inq o requiescat. De his etiam tribus linguis limul Propheta ait et Labia des a. I Me ei tertia lingua in corde. Haec est secunda, er corde locuti Imit. Haec est prima lingua. Secundo autem homini stala unica lingua datur , cum dederit ei Deus duas
autes, duos oculos, duas nates, duas manus, duos
pedes, cum di sitis multis,&plura alia duplicata membra : ut discat anima rationalis plura audite, quam loqui, plura bona opera operari,plura videre, es odorati, de sit nilia. Nam etiam Seneca inquit: S. Berna . de Soli, Toni. IV.
Auribus frequentius, quam lingua viete. Et iterum, in hoc incumbe, ut libentius audias quaml quatis. De hoc patet exempliim Beatae vi igitus,de qua non legitur in Evangeliis, quod locuta fitetat, nisi septem vicibus: de in illia quati septem amores flammeos eructauit, secundum quod dictum est intractatu de Beata Virgine, per totum, sermone Temo autem lingua in ore quasi in ardenti clibano .collocatur. In ore enim , sicut in clibano, supra est coelum, & subtus est terra : vi per hoc intelligi detur , quod quilibet termo noster, siue de coeleribus,
sue de transitoriis,&terrenis sit, seruere,atque ardere debet , quasi de tornace ardentius charitatis verba egrediantur. Vt non immerito tali homini dici possit Piopheticum illud: Ignitum et Aruium t m vehementur. oe siri tuara δι ιι silua. De Helia quoque Ecclesiast. s. cap. scriptum est : Sistrarii mitias Dis et i, dium eius quasio uuardebat. Ap stolis quoque in linguis igneis apparuit spiritus
ardens: ut claresceret cui denter , quod linguae eorum amoris igne mundum uniuetium incendentes in sernace oris eorum ardebant. Quarto
humana lingua sita in alto loco, ut quod nobilissimum membrum est . pudeat in qualicunque spuicitia inquinare , ne fiat limi sis posco homo rationalis, qui os potius, atque prius ponit
in stercore, quam ipsum redem. Merito crgo Mat. 3 th. ii. 1 i. Non quod ingrau in et, casuruinat iaminem ;sed quod ρ Med is ex ore , hoc coinquinat hominem. Quodcunque enim retiatum ore fiat, oris in
uinatio est Nulla quappe spurcitia maior est,quam spurcitia culpae. Peccatum siquidem oris, nihil aliud est,quam quadam excreatio diaboli, ac quoddam sputum eius, quod spuit in os male loqlientis. Haec ipsa lingua sub tribus corporis sensibus coli catur,videlicet sub auribus, sub oculis, sub naribus. Primo ii. auribus : ut considet et prudens homo cum loquitur, quod in audiente potest esse auris dextra , & sinistra. Dextra auiis , benevoli sunt. Proinde taliter loquendum est , quod non scandalizentur tales. Nam ut dicitur Sap. i. c. Qui tiquitur δ' iniqua, non ore si Ialere. Auris veto sinistra sunt malivoli. inuidi, & ligna: aures erigentes,dum homo loquitur avidE expectantes aliquid carpcre ex ore eius, ut etiam Sap i. scriptum est, Auris erit -- S . r.etit omnia. Ex hoc patet, quod os nostium auribus audientium subiebum est. Propter ea debemus pludenter loqui. Nam Prou. i5.scriptum est: cor sapientis erudit os eius,ct in tabluillim aduit alium. Et Eccl. V ' i o. iterum dictum est: Verba oris sepiunt segraria: σωia insipient ii ratipitabunt eum , mitium verbo umenis suistisia . nouissimum oris ituus pe imui oror. Secundo est lingua sub oculis : ut cautus fiat homo non loqui de vitio . vel virtute. Ecce duo oculi antequam intelligat quid loquattit, ve I ne an rc- quam nouerit veritatem laudet,vel vituperet quemquam : quod maxime de vituperio teruandum est. Pioinde iacies. ii. cap. scriptum est: Prsu quam iu- Σαυί. it.
terroges, nam visui tres qu/mqua , ct cum interreg. se
rii, corripetasse. Temo lingua sub natibus sita est, ex quibus de capite humores illiunt, de inde cellabrii in expurgatur : ut ex Eoc insinuetiit, quod homo saepius ab humore duarum narium expurgare
se debet , hoc est frequentius confiteri peccata omissionis, Neommissionis, exemplo David, qui de Psal. it. se ait: Deuciam meum c. et tum tibi feci, ct iri sitiam meam non Asiandi. Ecce quod per consessionem omissorum, S committarum, Propheta sibi abstergebat nasum , antequam loquatur , cum humoresiluunt d os ex naribus eius: ve merito indicetur, quod antequam proximi nostii lingua nostra vitia coriagamus , nosipsos a nostris criminibus emendemus , ne nobis dicatui : Amice
250쪽
244 Dominica vigesima tertia post Pent.
absterge tibi nasum, iuxta illiQ. quod in sex,
to ei iam lingua in loco humido collocat ut . ut ex parte nos ua ostendatur lublicam esse linguam , 'opterea de facili labitur in peccatum. Ttiplici quippeti ore humectari solet humana lingua. Primo , lemate a capite descendente , secundo , sputo a pectore concurrente , terti δ a saliua de s macho ascendente: ut m sticὸ ostendatur, quod eum limgua humana ecclesti statia irroratur . ad quemlibet hominum statum diserere, di villii et dirigit vel basim i ut cum Apostolo dicet e possit i. Corinth. s. m omnia fact- fum r ut omnes facerem sei ieci persectos. 'oficientes . atque ii Ripientes, quasi pectus , e put de stomachum. Et actuum a. eap. de Apostolis dictum est i μου no
eis sernionem secundum auditorum dioeisitates p. septim δ autem lingua elausa, ct quasi in loco careeris posita est. c ircundat ut enim . atque munitur duobus muris: videlicti a dentibus : qui sunt quasi murus propi Soaculis ossium praemunitus: & , labiis ignei eo lotis, qui sunt quus amet Durale lingive .cum Ceteri sensus in aperto lint omnes. Quod maxime propter tria , Domi ro factum est. Plinio pios terlanctitatem , se undo propter si agilitatem , tectio propter maligni; l . .
C p. III. PRimo propter sanctitatem. vel bonitatem. Ressiqii idem pietiosa diligenter claudi, & custodiri solet. Magna prosecto est pretiositas humanae linguae , cum in hun ano corpore humanae rationis sit instrumentum. Vii dein bonum propter tria maxime si e muni ac st. Primo domet laudem Dei. seeundo propter salutoin sui . t. mo propter aedificationem proximi. Primo prorti r laudem Dei, quod quilem ossici iam magnam sanctitatem acquirit in ipsa lingua. Nam , ut Ecclesiast. is . e p. attestatur: laur m ore peccatome secundo propter talutem sui. Nam cum lingua sit tenuis . & lata. aptissinia est ad euaeuandam malitiam coidis. Vnde data est homini: ut scilicet possit per confessione in purgare peccata sua , & allumere sinistissimum saeramentum. O quantum sacrilegium putat et ut . &essit eum quis in calice in quo sumitur Christi sanguis. & corpus, putridum lutum poneret .dc immixti-dum. Quam grauiter igitur peccat, qui linguam suam in qua Christi eo irus assumit, tot mendoctis, detractionibus, murmurationibus, blasphemiis, de iis milibus iniquitatibus coinquinati Tertio pi v. t. piet aedificationein proximi. Nam sciit Hebrie. ii. cap. Apostoliis alti statur : SDu me imp si iis HyDeo placere: sed ut ad Romanos ita idem ait: Miles ex auditu , audum autem te verbum Ch isti, sci. lieet praedicatum, seu in consiliis, & iii eorreptimnibus, atque modis aliis ad aedificatio item proximi pronunciatui γ. et alia saliuiseia vel ba, sunt vel ba ia- a . de quaedam reliquiae Dei, quod probant mira- ula, qux per illa quotidie fiunt. Nam per ea, ut dicitur, ea ei vident, e laudi ambulant, leprosi mundantur mor tui resurgunt, pauperes euangelizantur:
de beatus qui non metit se ndalizatus in vetbo Dei. Quia igitur ad haec tria, quae nune dicti sunt, lingua nostra nobis donata est . quasi amplius quam aetera membra diuinis obsequiis mancipii a. Propterea di- . Mum est: ut illi qui nobis caetera membra dedit, sitiem h e tati, stilicet lingua innoςua Ieseruetur.' μεμ
CAP. Iv. SEcundo autem sie Deus muniuit linguam pro- Cini a M. pter suam pronitatem, seu fragilitatem. Est enim membrum pronissimum omni malo, quod tria seste ostenZam. Primo natura, secundo scriptura, tertio gratia. Primo enim hoe ostendit natura, cum
in lubrico , id esὶ in humido posita sit. Sed ad hane
lubricitatem testaenandam et tam ipsa natura remodium ordinauit. Nam cum caetera membra, sicut m
nus, & pedes, oculi, aures, di nares, & plura alta membra in patulo facta sint : lingua tamen ab imnat uia propter suam Pronitatem, de seritatem, quasi quidam eludelis, & stultus, in carcere oris iam , cte tet lusa est. Secundo hoc idem ostendit seripitiri, scilicet octa. unde Iacob. 3. capite ait, Omnis naturab stiarum, O ucrom , Oserpentihm , cst critreo uis animalium. d. tur O Amita sunt a na-iu a humianar linguam autem num h minum Amare ρα Q. Et addi . G enim inruietum malum e veris no mortifra. Et in eodem capite etiam ait i Lingua
nostra . ignis est: uniue stat liniquitatu. Vbi glossa ais: Universitas; quia peream fele cuncta facinora, aut eoi crearitur , ut latrocinia. stupra ; aut potiantur , ut retturia , salsa testimonia . aut defensamur: ut eum quilibet impius scelus excusat, quod eo nimis . Metito ergo Ecclesiasticus i . capite ait: Reaim qui non est D m verbo ex ore suo. Tettio quoque , eidem ostendit gratia. Ex hoe enim Spitii uillanctus potius apparuit in igneis lincuis, quani in igneis manibus , atque in igneis oeulis. vel aliis D elubris r ut a rie clatesceret, quod membrum illud propter misium votiri cibi , maxime iii fiamn a tum erat diabolico igne z proinde necessarium erat. q imis igne diuino itisa inmaretur . & adureretur. In huiusmodi enim primitatis mysteitum, in ore puero ron, qui baptizamur, Ponitur sal, ad innuendum.
quod membrum illud de facili putrescit, deminis
TE tio insuper se muniuit Deus humanam liti
suam pio' er suam malignitatem. Malignissi UI n im si qui in membrum est : dum nocet. Pioinde reatus Iacobus ignem vocat, vba supra. Ignis enim ad destructionem potior est omnibus aliis elementa, quos clarius insinuans eodem capite ais,
lingua inflammat rotam natiuitatu nostra tu amn taas hm . Rota enim natiuitatis nostrae cursus v
catur praesentis vitae : quam linguam inflammat g henna, id est si gestio diaboliea secundum glosiam liuet linearem. Quanta autem sit malignitas linguae. clarescere potest, si haec tria de lingua maligna considerentur. Primo, quibus nocet: incundo. quantum nocet, tertio , quot modis nocet. Qicibus lin an cet. Primo, si consideremus, quibus nocet. Tribus Lis a se enim noctua est. Primo loquenti, secundo audienti, ' ci .
terito paventi , seu impatienti. Pi imo enim noret loqueriti, α hoc tripliciter: primo respectit Dei, se secundo respectu sui, tertio respectit proximi. Plinio quidem respectu Dei:quia gratiam Dei ab anima tollit. Unde Ber ait: Leuis cst serino; sed grauiter vulti rat. Secundo resipectu sui:qui bonam famam amittis. Diti rivi de Eccles.s. Honor, gloria in sermone senseri: coss.Lingua impodotustibu fio est in. m.Tertio respectu proximi : quia gratiam hominum tollit. Vnde Eeclesiasticus ic.cap. Sapim in verbis seipsum amabilim facis,