장음표시 사용
61쪽
38 Dg p Asfro NI Bospraeserat rei amatae; Sed E contrario in Devotione adeo semper sibi praesert rem amatam, ut non metuat mori ejus conservandae studio. Cuius saepe visa suerunt exempla in iis qui sese ultro exposuerunt morti certae pro desensione sui Principis aut suae Civitatis, imo aliquando pro privatis hominibus quibus se speciatim devoverant. ARTICU Lus LXXXIV.
Non tot esse odii h=ecies quot Amoris.
C Eterum quamvis odium directe opponatur Amori, tamen non distinguitur in tot species, eo quod non ita observatur differentia quae est inter mala a quibus voluntate separamur, quam ea quae inter bona quihus jungimur. ARTICU Lus LXXXV. De Complacentia ct Horrore. UNicam tantum distinctionem notatu dignam reperio, quae sit par in utPque. Consistit autem in eo quod objecta, tam Amoris quam
odii, potant repraesentari animae per sensus externos, aut per internos,& propriam suam rationem. Nam vulgo vocamu bonum aut malum, quod sensus nostri interni aut ratio nostra facit ut conveniens nobis esse judicemus, vel contrarium noctrae naturae; sed vocamus pulchrum aut deso d, quod ita nobis repraesentatur pec sensus nostros externo praecipue per visum, qui solus hac in re praepollet caeteris. Unde nascuntur duae species Amoris, ea nempe quae sertur in res bonas, & ea quae sertur in pulchras, cui nomen Complacentia dari potest, ne cum alia coniundatur; vel etiam cum Cupiditate, cui nomen Amoris sue tribuitur. Et inde nascuntur eodem modo duo genera Odii: quorum alterum rese
tur ad mala; alterum ad deformia: & hoc distinctionis ergo potest appellari Horror aut Areso. Verum hic inprimis notandum , nas Passiones Complacentiae & Horroris solere violentiores esse caeteris speciebus Amoris aut odii, quia quod ad animam venit per sensus, eam magis aia scit, quam quod illi repraesentatur a ratione; licet ut plurimum minus habeant veritatis; adeo ut hae ex omnibus Passionibus magis saltant, &diligentius cavendae sint
62쪽
ARTICU Lus LXXXVI. , 'Definitio Cupiditatis. DAssio Cupiditatis est agitatio animae producta spiritibus, perquam
I disponitur ad volendum in suturum res quas sibi repraesentat convenientes. Ita non solum appetitur praesentia boni absentis , sed etiam coi servatio praesentis: Quinimo absentia mali, tam ejus quod jam habetur, quam illius quod creditur posse in suturum evenire. ARTICU Lus LXXXVII.
Cupiditatem esse Pasiponem qua non habet contrarium. SCio equidem, vulgo in scholis opponi Passionem quae tendit in bonum, & quae sola nominatur Cupiditas vel Desiderium. ei quac tendit ad fugam mali, quae vocatur Ars o. Sed cum nullum iratur bonum cujus privatio malum non sit, nec ullum malum, ceu quid positivi consideratum, cujus privatio non sit bonum; &cum quaerendo, exempli gratia, divitias, necessiario fugiatur paupertas, ac sugiendo morbos, quaeratur sanitas, & sic de aliis, mihi videtur, eundem semper esse motum , qui simul seri ad prosecutionem boni & ad fugam mali quod ipsi contrarium est. Observo solum modo in illis hanc disserentiam, quod cupiditatem, cum tendit ad aliquod bonum, comitentur Amor, tum Spes & Lxtitia: sed cum eadem Cupiditas tondit ad fugam mali huic bono contrarii, illam complentur odium, Metus & Tristitia; unde stut eam sibimetipsi contrariam esse judicemus: sed si consideretur cum aequaliter refertur eodem tempore ad quoddam bonum ut illud quaerat,& ad malum oppositum ut illud vitet, evidenter apparere poterit uniacam esse Passionem quae praestat utrumque. ARTICU Lus LXXXVIII.
Ouont ejus diversespecies. BR aestaret potius disti guere Cupiditatem in tot diversas species.
quot varia sunt objecta quae quaeruntur. Nam exempli gratia Curiositas, quae nihil aliud est quam cupiditas cognoscendi, differt multum a cupiditate gloriae; & haec a Vindicti appetitu; & sic d filiis. Sed susscit hic scire, tot illius esse species, quot sunt Amoris aut odii; &
63쪽
U DE PAssIONI Bus notatu digniores ac validiores eas esse quae nascuntur eX Complacen
ualis sit cupiditas quae ex Horrore nascitur.
ETsi autem Da tantum sit cupiditas quae tendit ad Irosecutionem boni , & fugam mali ipsi contrarii, ut dicitum iuit, non ideo tamcia ea
quae nascitur ex Complacentia, minus differt in illa quae oritur ex Horrore. Nam haec Complacentia & hic Horror, quae revera contraria sunt,non sunt illud bonum & malum quae pro objectis sunt his cupiditatibus , sed solummodo duae commotiones animae, quae eam disponunt ad quaerendum duas res valde disserentes. Scilicet Horror a natura institutus est ad repraesentandum animae mortem subitaneam & inopinatam ; ad. ut quamvis aliquando vel solus tactus vermiculi, aut .strepitus solii tremuli, aut umbra nostra Horrorem incutiat, primo obtutu tantum commotionis sentiamus, ac si quoddam periculum evidens mortis sese sensibus offerret; Quod producit subito agitationem , quae efficit ut anima explicet omnes suas vires ad vitandam tam praesentem perniciem : haec species ea est cupiditatis quae vulgo appellatur Fuga
malissit Illa quae nascitur ex. Complacentia.
Contra Complacentia est specialiter instituta a Natura ad repraesentandam fruitionem flus quod arridet, ut summum bonorum quae ad hominem pertinent; quod essicit ut ea stultio enixh cupiatur. Verum est dari varias Complacentiae species, nec cupiditates omnes quae ex illis nascuntur esse aequaliter potentes. Nam exempli gratia, pulchritudo florum nos solummodo ad eos intuendos incitat, & fructuum ad
cos comedendos; sed praecipua est quae provenit a persectionibus quas quis imaginatur in aliqua persona quam credit posse fieri alterum seipsum; nam cum discrimine sexus, quem navim inter homines ut inter animalia bruta posuit, quasdam etiam collocavit impressiones in cer bro, qux faciunt ut certa quadam aetate, & certo quodam tempore, nos consideremus ut imperfectos, & ceu nonnisi mediam partem constituentes unius totius, cujus persona alterius sexus debeat esse altera pari;
64쪽
. SECUNDA PARS. qt pars ; ita ut acquisitio hujus mediae partis confuse repraesentetur N tura ut maximum omnium quae excogitari possunt bonorum. Et quamvis coaspiciantur plures aliae personae illius alterius sexus, non ideo tamen exoptantur plures eodem tempore, quia Natura non facit imaginari, plus una media parte opus esse; sed ubi observatur, aliquid in una, quod magis arridet, quam quae deprehenduntur eodem tempore in aliis, id determinat animam, ut sentiat pro illasola lamnem inclinationem,
quam Natura ipsi dat ad quaerendum bonum illud quod ipsi repraesentat ut maximum quo scui possit.Et haec inclinatio aut haec cupiditas quae
sic nascitur ex Complacentia, nomine Amoris frequentius exprimitur,
quam ille ipse Assectus Amoris, qui supra suit descriptus: habet etiam insolentiores effectus; & is est qui suppeditat praecipuam materiam Fabulonibus & Poetis.
Definitio Laetitiae. T, Etitia est jucunda commotio animae, in qua consistit possessio boni
1 quod impressiones cerebri ei repraesentant ut suum. Dico, in hac commotione consistere possessionem bovi; nam revera anima nullum
alium fructum percipit omnium bonorum quae possidet;&dum nullam ex illis capit Laetitam , dici potest quod illis non magis fruatur quam si ea non possideret. Addo etiam, esse bonum quod impressiones cerebri ipsi repraesentant ut suum: ne confundatur haec Laetitia . quae Passio est, cum laetitia pure intellectuali, quae animam subit per solam actionem animae , & quam possumus dicere esse jucundam commotionem excitatam in illa a semetipsa, in qua consistit possessio boni quod ejus intellectus ipsi ut suum repraesentat. Revera tamen quamdiu animajuncta est corpori, vix potest fieri qum haec laetitia intellectualis eam comitem habeat quae Passio est. Nam quamprimum intellectus noster obse vat nos possidere aliquod bonum, etsi illud bonum adeo differat ab omni eo quod pertinet ad corpus, ut omnino Maginabile non sit, imaginatio tamen statim aliquam in cerebro facit impressionem, ex qua s quitur motus spirituum, qui excitat laetitiae assectum.
65쪽
TRistitia est languor ingratus,in quo consistit incommoditas quae obvenit animae ex malo aut desectu quem imprelliones cerctri ipsi repraesciatant ut suum. Dctur quoque Tristitia intellectualis, quae non est Affectus, sed cum semper sere sibi adjunctum habet. ARTI TUL Us XCIII.
ua sint cause harum duarum rasonum.
CV autem Laetitia vel Tristitia intellectualis sic eam excitat quae Passio est, earum causa satis evidens est. Quin constat ex definitionibus earum, laetitiam oriri ex opinione posscssionis alicujus boni,&Tristitiam ex opinionet adhaesionis alicujus mali vel desectus. Sed saepe evenit ut quis vel laetum vel tristem se sentiat, etsi tam distinctὰ nequeat observare bonum vel malum ex quo id procedat; i nimirum curet illud bonum vel malum impressiones stias facit in cerebro absque opera animae; quandoque quod nonnishad corpus pertineat, & quandoque etiam quod licet spectet ad animam , non consideretur tamen ab ea ut bonum vel malum , sed sub aliqua alia forma, cujus impressio in ce fibro cum boni de mali impressione juncta est. ARTICUL Us XCIV.
uomodo hi asserems excitentur a bonis o malis quae nil nisi corpus 1 e stant; ct in quo consistat Titi aris es Dolor.
SIccum plena fruimur sanitate, S cum coelum solito serenius est, in nobis sentimus aliquam hilaritatem quae a nulla intillectus stinctione provenit, scd solummodo ab impressionibus quas motus spirituum in
cerebro excitat. Et codem modo nostristes sentimus cum corpus non
bene habet, quamvis nesciamus id mal E se habere. Sic titillationem sensuum adeo prope insequitur Laetitia, & dolorem Tristitia, ut plerique homines ea non distinguant. Attamen tantopere differunt, ut aliquando possint cum gaudio sustineri dolores, & titillationes excitari quae displiceant. Verum causa, propter quam ut plurimum laetitia extitillatione sequitiir, est, quod omnis sic dicta titillatio, aut jucunda sensatio,
66쪽
SECUN DA PARS. MUensatio, consistit in eo quod objecta sensuum excitant aliquem motui pin nervis, qui posset ipsis nocere, nisi satis virium haberent ad resistendum illi, aut nisi corpus bene dispositum esset; quod efficit in cerebro impressionem,quae cum instituta sit a Natura ad contestandam hanc b nam dispositionem & robur, eam animae exhibet ut honum quod ad ipsam pertinet , quatenuς cum corpore juncta est, & ita in ea excitat laetitiam. Eadem sere ratio est propter quam naturaliter volupe est sentire se commoveri ad omnes species Pastionum. imo ad Tristitiam & Odium , quando non aliunde orti sunt illi Assectus, quam a variis eventibus qui in Theatris exhibentur, aut ab aliis similibus subjectis, quaecum nobis nullo modo nocere possint, videntur titillare nostram animam , eam tangendo. Ideo vero dolor ordinario producit Tristitiam, quod sensus qui dolor dicitur, oriatur semper ab aliqua actione tam violenta ut laedat nervos; adeo ut, cum a Natura institutus sit ad significandum animae damnum quod patitur corpus per hanc actionem, &ejus imbecillitatem, in eo quod resistere illi non potuerit, ipsi repraesentet utrumque ceu mala sibi semper ingrata , nisii cum ea producunt bona quae pluris facit. ARTICUL Us XCV.
uomodo etiam posnt cxcitari a bonis cir malis quae anima non A servat , etiamsi ad ipsam pertineant ut voluptas, quae oritur ex eo quod quisse inpericulum conjecerit, aut malis teriti m
SIc voluptas, quam saepe capiunt juvenes dissicilia quaedam aggrediendo,& se maximis periculis objiciendo, etsi nullam inde vel utilitatem vel gloriam sperent, oritur ex ea cogitatione quod res quam aggrediuntur sit dissicilis. Id enim sicit impressionem in corum cerebro, quae juncta illi quam formare possent, si cogitarent bonum esse se sentire satis animosos, satis selices, satis industrios aut satis sortes ad talia pericula adeunda, in causa est ut illis delectentur.Et voluptas qua fruum tur senes, cum recordantur malorum quae passi sunt, inde procedit,
quod sibi repraesentent, bonum aliquod esse, potuisse nihilominus in illis subsistere. F Σ
67쪽
Sumam snt motus sanguinis G stirituum qui producunt
quinque praecedentes Pessiones. QVinque Passiones quas coepi hic explicare , adeo vel junctae sunt
vel oppositae sibi invicem,ut sicilius sit eas simul considerare quam de lingulis sigillatim disserere, prout de Admiratione seorsim tracta tum fuit. Eorum vero causa non est ut Admirationis in solo cerebro, sed etiam in corde, in liene, in iecore, & in omnibus aliis partibus corporis , quatenus inserviunt productioni sanguinis ,& deinde ψῆrituum. Et si enim omnes venae deducant sanguinem quem continent ad cor, evenit tamen aliquando ut quarundam sanguis eo majori cum vi propellatur quam reliquarum; & accidit etiam ut orificia per quae cor subit, aut per quae ex illo egreditur, sint quandoque vel latiora vel strictiora,
ARTICυ Lus XCVII. Praecipua experimenta quae inserviunt his motibus cygnoscendis in Amore. Considerando autem varios motus quos experientia prodi Lin nostro corpore, dum anima nostra variis Passionibus agitatur, observo, in Amore cum solus est, id est cum eum non comitatur quaedam vehemens Laetitia aut Cupiditas, aut Tristitia, pulsum aequalem esse, & intensiorem robustioremque solito, sentiri dulcem calorem in pectore,& concoctionem ciborum prompte fieri in stomacho, adeo ut hic Affectus sit utilis valetudini. ARTI cu Lus XCVIII. In odio.
Contra observo, in odio pulsum esse inaequalem & debilem, &
ph frequentiorem ac vermiculantem; sentiri frigora mixta nescio quo calore aspero & pungente in pectore; stomachum cessare ab ossicio, & proclivem esse ad nauseam & evomendos cibos assumptos, aut saltem ad eos corrumpendos di convertendos in pravos humores.
68쪽
ARTICU Lus XC IX. In Laetitia. IN Laetitia, pulsum esse aequalem & solito frequentiorem, nec tamen aeqvh intensum ac sortem ut in Amore, & sentiri calorem gratum, qui non solum in pectore est, sed qui diffunditur etiam per omnes exteriores corporis partes, cum sanguine qui eo affluere copiose cernitur;& interea probatum quandoque appetitum esse, quia digestio minus bene procedit quam alias.
Io Tristitia. I NTristitia pulsum esse debilem & lentum , &quasi vincula sentiria circa cor quae illud coarctant, ac stirias quae illud congelant, & suam communicant frigiditatem reliquo corpori; & nihilominus quandoque vigere appetitum , & sentiri stomaclium non cellare ab Oiscio, modo nihil odii cum Tristitia mixtum sit. ARTICUL Us CI. In Cupissitater Enique observo hoc speciale in Cupiditate, quod agitet cor violentius quam ulla alia Passio i & suppeditet cerebro plures spiritus, qui inde transeuntes in musculos, omnes sensus reddunt subtiliores, de
omnes partes corporis mobiliores. ARTICULUI CIL
Motus sanguinis se stirituum m Amore.
HAE observationes ac plures aliae, quas scribere prolixum foret, o casionem mihi dederunt judicandi, quod cum intellectus sbi r praesentat aliquod objectum Amoris, impressio quam haec cogitatio facit in cerebro, deducat spiritus animales per nervos sextae conjugationis ad musculos qui circa intestina& stomachum sunt, modo convenienti ad efficiendum ut succus ciborum qui convertitur in novum sanguinem, transeat celerrime ad cor, nec subsistat in jecore, & qui eo pro-
69쪽
pulsus maiori vi, quam qui est in aliis corporis partibus, illud ingrediatur copiosius, ibique excitet sortiorem calorem, quia crassior est eo qui jam saepius rarefactus suit circulando per cor: Unde fit ut mittat quoque ad cerebrum spiritus, quorum partes crassiores & agitatiores solito sunt: & hi spiritus corroborantes impressionem quam secit prima cogitatio objesti amabilis ; cogunt animam immorari illi cogitationi. Atque in eo consistit Affectus Amoris. ARTI Cutius C III.
In odio. Contra in odio, prima cogitatio objecti quod aversamur, ita deducit spiritus qui sunt in cerebro ad musculos stomachi & intestinorum, ut impediant ne succus ciborum se cum sanguine misceat, coarctando omnia ostiola per quae solet eo fluere; & ita quoque deducit cos ad parvos nervos lienis & infimae partis iecoris ubi est receptaculum bilis, ut partes sanguinis , quae versus illam regionbm solent rejici, inde exeant X fluant, cum illo qui est in ramis venae cavae, ad cor: quod ossicit multum inaequalitatis in ejus calore; quia sanguis qui Ox liene venit non nisi aegre calcfit & rare sit; S e contrario is qui venit ex parte inferiore jecoris, ubi semper selest, ardct& se dilatat citissim ξ. Quocirca spiritus qui adeunt cerebrum, habent quoque partes valde inaequales, di motus valde extraordinarios. Unde fit ut ibi corroborent Ideas odii, quas jam impressas reperiunt,& disponant animam ad cogitationes plenas acerbitatis & hmaroris. ARTICUL UsCIV.
In Laetitia. IN Laetitia non tam agunt nervi Lienis,hcoris, Stomachi, aut Intestinorum, quam qui sunt in reliquo corpore, & specialiter ille qui ci ca oriscia corius est , qui ea aperiens R dilatans, facilitatem suppeditat sanguini quem alii nervi ex venis propellunt ad cor, illud subeundi & ex illo Urediendi majori copia solito. Γt quia sanguis qui tum cor subit, jam saepius illud pertransivit, veniendo ex arteriis in venas , ideo se facile dilatat, & producit spiritus, quorum partes cum sint valde aequales ct subtiles , aptae sunt sormandi &srmandis impressionibus cerebri, qu ae dant animae cogitationcs laetas ct tranquillas.
70쪽
Contra in Tristitia oriscia cordis valde contrahuntur per nervulum quo circumdantur, nec ullo modo sanguis venarum agitatur. Quod essicit ut ex eo parum admodum cor adeat; & interim viae per quas su cus ciborum fluit ex stomacho&ex intestinis ad j ccur, apertae manent; unde appetitus manet imminutus, nisi cum Odium, quod saepe Tristitiae junctum est, eas claudit.
ARTICUL Us C QI. Iu Cupiditate. V Enique Cupiditatis Passioni id proprium est, quod voluntas obtinendi aliquod bonum, aut sugiendi aliquod malum,transmittat celerrime spiritus cerebri ad omnes partes corporis, quae inservire possunt actionibus eo requisitis, & specialiter ad cor, & partes quae ipsi plus sanguinis suppeditant, quo ejus majorem solito copiam recipiendo, emittat majorem spirituum quantitatem ad cerebrum, tam aci conservam dam de confirmandam in eo Ideam hujus voluntatis, quam ad transeundum inde in omnia organa sensuum ,& omnes musculos qui possunt adhiberi ad obtinendum quod desideratur.
ARTICUL Us CVII. u. e si causa horum motutam in Amore. D Educo autem rationes horum omnium ex iis quae superius dicta sunt, nempe dari talem nexum inter animam & corpus,ut ubi semel junximus aliquam actionem corpoream alicui cogitationi, 'altera deinceps se nobis non offerat quin alia se pariter exhibeat. Ut videmus in iis qui aegri pharmacum aliquod hauserunt magna cum aversione, eos non posse quippiam postea vel bibere vel edere ejusdem sere saporis quin rursus eandem habeant avertionem: nec sinit iter posse cogitare de aversione haberi solita circa pharmaca, quin idem sapor ipsis in mentem redeat. Videtur enim mihi, prima Passiones quas anima nostra sensit, cum coepit nostro corpori jungi, inde ortas esse, quod aliquando sanguis vchalius succus qui ingrediebatur cor, erat alimentum solito convenientius