장음표시 사용
241쪽
idsii 'rat et aliam, volonis emptore, dompsi litur exigere. Hae e ita, ubi unus agna intus vel plures rem pal0rnam et aliam uno pretio vendi durint. Vurum, si plures fuerint vendi lores agnati, videlicet qui res palernas et alias uno pretio communiter vendiderint, agnatus non eo gitur nisi rem paternam exigere. Sans in omnibus illis ea si bus, in quibus pro aequali pretio res postulatur, illud se irρ oporto t. quod prolium ab emptore numeratum debet solvi. et pretium quod in instrumento emptionis, et quod mediatoribus si T datum est. Simili iser, si dubium ines sus rit, saerampnto semptoris terminabitur. Sin autem pretium nondum fuerit solutum. sed cautio solvendi prelium fuerit exposita. agnatus, qui rem venditam exigit, salis dabit emptori quod suis expensis exon 'rahit illum d spretio rei per terminos. quibus pretium solvere tenebatur. At si emptor dieat agnato volenti rem apquali pretio luers: solis mihi pretium . quod dudi, vel salis dationem prassia de eo solus udo, si e ut teneor, et ille agnatus subterfugiat 683, iudex tune i 1 compollere d0bet ut eum peeunia agnatus veniat, et illam rem, quam emptur solvit, ei praestet. Si nondum solvit, stetit dietum sest. satisdationem interponat ; alioquin agnato silentium impons re debel Λὶ nee de stetero audiatur. Sed si agnatus alie ui ex transo rem paternam vendiderit, si ab altero agna losuerit exeussa. et is qui eam exeussit, postmodum si, a quo ex0git, vendiderit, an ille qui primo v0ndidit, possit illam exigρre, quaeritur. Responden us: non ;quia quodammodo contra suum laetum videtur venire; ged si venditur extraneo, poterit, quia. non desinit essi paterna. 4l si aenalus uni agnatorum rem v pndiderit, eum plures sint eiusdem gradus, an alior possit partem ri i emplae ab semptore agnato aequali pretio petere. quaeritur. Responden us: sio; quia non videmus eur eius denegari debeat pplitio. Bursus, duo fratres landum palernum in dole pro sorore dantes, si postea ad eos rPvsrtatur, et alter tib rum illum sun dum vendiderit. p r gueeessionem ab altero exigi non puterit, quia propter dotis dationem paternus esse desiit. At si res non susi ii vend'la sed permutata, apnalus proximus illam rem pa- ternam pro aequali pretio; i xigere non poterit, etiam si ju Daudem fuerit permutata ne i xigeretur pro aequali prelio; quia in hoo eas u pqrmittitur fraus quodammodo sistri, adeo quidem 4 , ill si rem aeeeptam titulo permutationis si, qui dedit, vel alii, illi eo vendi durit, ex e uti lamen non poterit. ιε pulem, qui rem paternam pro ast quali pretio exegerit, ii est infra deesmannos alii non possit vendρre, lanasn si alie ui suo amico locaverit usque ad decem et nostua ei dρm v μndat, aut si propter d0bitum illius qui sexigit, infra deeem annos alteri oX limata lauril per eousules, illo, a quo per suceessionρm aequali prelio P Xaeta est, revocandi pol eglatsem non habμt. Η3ec, quae superius dicta sunt, ita intelliguntur, ut agnatus rem aequali pretio possit lui re usque in infinitum, non habita dist net ione graduum.
1 R. rarati Mi QR ae en ratione. uisam temet ar an re vena tor Uo Evi ei ori Q. - Hactenus de r0bus immobilibus venditis, quae pro aequali prelio per sueeessionem ab agnatis exiguntur. Νune qualiter nomine rei imm bilis vμnditae pro ovictione satisdetur vμl eausa ur, breviter videamus.
Ubi res immobilis vpnditur, pro satisdaetione Λ praestanda sie ut iniereoniralis niss eonvenit ob sprvatur. Sin vpro nihil eonvenit, semper fideiussor pro de sensions, Recundum consuetudinem nostras ei vitalis, debΗl aeeedere. Et sis deiussor pro defensione se simplieiter obliga ti, perpetuo erit astri eius. 0uid ergo si de certo fideiussore dando eonvenil Τ respondsmus: dare uti auseomp llitur gieul ei uvpnit, v μl aeque bonum: nee auditur si dieat se eum dars non posso. et velit ideo a eontrae tu diseederse; npe pretium nee usuras nee seu elu8, quos pereepit, eo inpellitur restituero. Illud enim tantum in eo easu servatur,
242쪽
ut a eontrae tu recedatur. si velit emptor, propterea quod venditor dare non potest sdeiussorent, eum simplieiter promisit 80 si de iussorem daturum. Sin autem die lum sit quod fideiussore ui quis pro de sensione dabit, et nihil amplius, no8tro iuru, non nigi de euntio ei si is, q iae infra quinquennium apparuerint, se obligabit, lieet dis bitor omni tempore obligatus remaneat ; pro illis au - tem controversiis quae iam emerserint, ves quae infra quinquennium apparebunt,' perpetuo, idest usque ad XXX annos, astrictus erit. Sed pro uX0re sua, quam venditur habet, vel pro liberis, ad quos bona illa' perventa suerint, seu pro eontroversiis is in motis, etsi nihil fuerit ab initio di-' etum, si de iussores omni tempore obligabuntur. Obligantur aul0m venditores ei eorum si de iussores de evietione et ad inlere 380 tantum, lieut in instrumento venditionis suerit insertum re sub poena dupli D, si e ut in instrumento emptionis plerumque inseri solet : M promisit illam rΘm venditam defenderου ab omni homine, sub poena dupli n. Unde, si specialiter hoc aetum fuerit, ut duplum praestetur, et inde gua dia data est, sive stipu atis' ad hoc suerit inserta, recte poena dupli praestabitur, si e ut et aliae poenae legitime promissas praestantur.' Si v sero in venditions rerum immobilium alterutra pars enorme damnum' sustineat, iure legum agitur, nee aliqua poena vel interes,e prae Etatur, uisi sp' - ei aliter quis renuntia ii, quod agere non pos8it, etiam si enormiter laederetur, quo casu donars videtur. A. De Nealla tione re Moria moti I om. - Sme in r8bus mobilibus venditis ratione stior initatis dii mni, secundum nostrae civitatis consuetullinem, non agitur, Deo vendilio rege inditur. Plane, si per fraudem vendiderit quis rem, i puta, e0rruplam vel marcidam, ut pelles, vel alias res similes, quae de saeili solo in visu dignosci non possunt, aut a venditione diseedet empt0r, vel damuum ei Vel in ditor resarciet. litem erit in panno a magialo, sive guluram , et fraeturam ha bsente, videt ieet quod venditor ei, qui emit, damnum resarei et arbitrio boni viri, nisi seienter
I lis m, uni euique emere litet pannos ei negotiationes alias in domibus lios pi- tum Mediolani sine poena illius, in euius dumo venditur, ρt illius qui vendit; et eo uim uno Mμdiolani debet eos defender H ab omni poena. XI. De vera ait Iota nisi vin Iram. - lia animalibus aulem venditis' i et in aliis rμbus mobilibus talis obs servatur consuetudo, quod, nisi Domitiali mi eun venerit, de evietione n in satis datur, lieet dis exietione teneatur. Redhibitio tamen dixerso modo in equis quam in aliis animalibus praestatur: si quidem. i propter murbum vel vitium μqui, nonnisi in eertis eas ibus, sit redhibitio, pulta. si Iuerit orbus usi dissi ratus, vel morbum habuerit, qui de eo morbo Domi uatur 71 . illud quoqu0 in equis speetale est, ut si quis petat equum sibi dari, eo qu0ddieat dominum illum illius equi, pugnando hostes, de illo equo prole eis se, ut possessur negaverit, tune petitori iuranti de illo equo dominum prole eis gul equus ad iudieabitur, nisi possussor similiter dieat dominum de illo equo pro e-
et 8Se. et tune. Si praedielum sacram sentum praestiterit, μquum obtinebit. Celara vero animalia morbosa redhibentur. ut sues gram igni si sive pasti dei panellis. bo es m0rbogi, et oves mare idae sive morbi fiae. Si lamen inter v senditorem et emplorum quaου stio murbi fuerit, nec testibus vel aliis legitimis argumentis morbus a temporου vendit iunis probentur, saera' mento venditoria nugantis res deciditur, quod non erant morbosa tempora venditionis.
11. De Ioecit orae et eois arari Iollae. - Sed quia loeatio et eo niluetio proxima est emptioni et venditioni, de quibus die tum est, eisdemque iuris regu- 1:
243쪽
lis eonsistit, ideo de omnibus, quae observantur etrea locationem et eonduetionem lier statutum et consuetudines civitalis Mi diolani, breviter videamus. in primis, εeii θ oportet, quod tale statutum super rebus immobilibus et loea lis savium iuvenitur. quod sic in ei pit: Quoniam inter dominos si colonos crebrae solent oriri iniuriaου, eontentionses et rixau, ad removendas fraudes ei omnes viaeliinationes illi eitas, et iura omnibus conservanda, placuit consulibus utri u que consulatus Mediolani, tam reipublieae quam iustitiae, eonsilio e iam plurium sapientum ad hoc convoeator uni, inl0r eos aequa lanee disponere atque diseernere i7δ . In primis quidem laudaverunt atque deereverunt, ut nullus dominorum sub obtentu lueationis aliquid, praeter quud inter eos convenit, violenter extorqueat. vel iniuriam prassumat inferre, salvo eo quod 753 in personis vel rubus eorum solent vel debent iure , et bona consuetudine habere. Θrga vice, et simili ratione, statuerunt et laudaverunt 1, : Si eutovus sue rit a domino inusstitus, non lieet colono rem eonductam dimitters nisi simili ratione vel causa, qu3 posse dominus rem ipsam auferre. Si vero rem ipsam sine ratio De vel iudiciali a uetoritate dimiserit, poena tene-lur legitima, idest quanti domino intere8se congliterit, cousulum, videli eut, vel alterius iudicis arbitrio. Si vero sub obtentu pauperiatis, vel alterius malilia, uecie tum 76ὶ, quod alius suus vicinus propter universitatis ipsius loel taei tam vel expressam con-vWntionem se de ipsa re intromittere non audeat, eon tralacere prae8umpserit, Dis fraudulenta alleuius ea Iliditas vel malitia possit contra ratiouem alleui damuum iu ferre, statuerunt, ut ne quis suae iurisdietionis homo, habens terram in ipsius l0ei territorio, seiens quod colonus terram primi domini siue ratione dimiserit, terram suam ei tueare audeat. 0uod si contra seeeril, omne damnum primo domino resarei re, arbitrio consulum vel alterius iudicis, eogatur hoc temperamento adieeto: si primus dominus alii eum petente terram dimissam Ioeare nequiverit IT . Porro si vel hoe modo damnum dominorum et malitia eolonorum cohiberi non valeat, et copia Glentium terram in ipso loeo inveniatur, et talis terra sit qua η colenda vid satur, et iudieantibus sub eorum arbitrio manifestum apparue rit, quod propter ipsius loci uniter si talis taei tam vel expressam eouventionem, ut supra die tum est, dominus terram relictam alii tueare non puterit, tu uu universitas ipsius Ioel ad omne damnum resarciendum ei, arbitrio iudieantium,
item decreverunt, ut si contigerit eo lonum duorum dominorum vel plurium suam terram colere, pro bonitatu et quantitate euiusque terrae uti bonus paler samilias eam ut suam stereoret et colat; et si eunti aseeerit super hoc, damnum passo restituat sub arbitrio iudicantis. Deerexerunt quoque, ut partiarii coloni non aud0ant de fundo fruetus Reeare vel abstrahere sinὰ praesentia domini vel sui nuntii, si adesse voluerit dominus,
sis eoi oui A) dominus adsit prout motas est, dominis i ieeutiam ha bsutibus partiendi seelos in fundo si uetus, ita quud eulonus debΡat trali 0re ipsos si uetus id , illam, et pui t excussionem, prout muris est, vel conve ut tu exigit, ad ni- italem Mediolani.
Sin autem coloni, dum inos euutHmne udo . eo ut rasaeeru praesumpserint, t3mquam tu rem sibi locatam male versati, si domino plicuerit, expellantur . et uamnum illorum pro temeritate sub arbitrio iudieautium eXSolvere eugantur.
Statuerunt quoque, quod villa ui debeant iurare salvare rus homilium Mediolani quando iura ut salva me utum Ioei sui. Diqitigres by Corale
244쪽
a Ds vineis quoque laudaverunt, ut coloni vineas dominui uni ut suas bene eustodiant, stereor ent et colant; et si eo utrasses rint, similiter sub arbitrioi. iudicantium resareiant damnum. 3 Quod do praesentia domini vel sius missi in si uetibus landorum percipiendis 4 dixerunt, ita etiam in uvis eoiligendis laudaverunt; et medietatem vini, quous-- que de uvis competenter exprimi possit, arbitrio sei licet dominorum, ex suo de-- erBto dominis eoneesserunt, puselia tamen eolono, ultra medietatem vini, sinet fraude eonservata. Nee lieeat eisdem eolonis, quasi propter huc indignati terram vel vineam dimit istre; alioquin supradietis modis eoereeantur. Nee pro aratura, vel vindemia lura aliquid euioni aeeipiant vel alii tribuant. Et si dominis pla- .l euerit, liesntiam habeant partiendi in vineis uvas collectas. ita tamen ut disiit uvis eoileelis a massariis et partitis domini suis expensis vinum laetant. Denique, sub interminatione hanni sol. X, eommuni Mediolani persolvendi a , violatoribus, decretum ordinaverunt, ut ne qui hominum suae iurisdictioni η- uvas vinearum vendant, vel vendendas Mediolanum vel alibi dueant. Si vero eon traseeerint, omnibus auferendi eis ipsas uvas lieentiam impune e0neesserunt
t Quod dictum est de arbitrio iudieantis, absque saeramento intelligendum esse dixerunt, si iudiei de causa ita lieuerit, ut eausam absque iuramento de ei de rei possit. Deeimam in lando vel in area eolligero dominis lieentiam dederunt. ii Amplius, laudaverunt, ut si aliquis habens terram in territorio alleuius Ioel l l et eam per masyarium suum vel per quemlibet alium se addiseere non p08Sel dixerit, omnes homines ipsius loel in territurio terram habentes vel eolentes eo a gantur iureiurando ipsam terram, si sciverint, manifestare: et hue dixerunt propter infortunium, quod tam civibus quam villania aeeidit t0m pors guerrae hi et tempuro persecutionis Federici imperaturis. ii Consulus rei publieae. qui hoc statuerunt, suerunt isti: Λnselmus de Manil dello 1 3 - Niger Grassus - Menadragus d s Surex ina - Lixa d se Lan pugna nul - Alber tuu Caelia toxieiis - Iambus Mainerius - Albertus de Casats- Rugρ-- rius de Cuneorstio - Gulielmus de Osa - Λ hiatieus Mareellinus i8l .li Consules iustitias fuerunt isti: Mansi situs Vieeeomes- Ardericus Cassina - Consabeelius Bossius - Broelius ludex - Sueto de Martiano - Grottus de, Gorgorχοla. insup0r, Girardus Pistus, consul r0ipublieae, eum in ipsa e0neione e 88et 0ra- tur, hae e sirmavit die dominica, in ecelegia S. Theclae, Xll kal. oetobris. Praediciis qui quo ordinamentis additum est, ut si inter dominum et e0lo-
num de selo praeteriti temporis quaestio moveatur, domino saeramentum des- seriur. ut iursi sibi se tum solutum non με se in toto vel in parie a tribus annis infra. A tribus annis vero supra eleelio est coloni, ut iuret sietum esse solutum, quod saeramentum colonus referre p0terit.
l D0minus quoque, cui de ei ma debetur, quolibet tertio anno potest eo gere per saeramentum sibi d0eimam dari ; sed et si plae uerit ei in eampo aedi perodeeimam, poterit eam habere. Et gie decima solvi per nostram eon 8 uetudinem debet, ut prius selum, quod alii debetur, seu medieta 8 vel isertium deducatur,l sie ut de de ei mis inferius dies lur. De quibus deeimis inserius, Deo dante, plenius irae tabimus. Si vero sextra eo loniam ultra tres annos, domino seiente, permanserit. an do-j mino saeramentum es beat d0ferri de illis tribus annis, quibus colint. non in subliliter polust se iseitari 823, si dixerit sibi si ei uni non fuisss de illis tribus annis solutum. Ad quod dicimus: si eolonus praesuna suerit in ead0m iuri Sdietione et dominus non interim 8δὶ deposuerit quaerimoniam, ds cetero non audiatur.
245쪽
Prvterea, an idem sit in tertio et medietato dieendum, si dieatur soluta volnon, similiter potest quaeri ; et dicimus, quod msedietas vel tertium peti non p0-
legi, ex imo triennium transierit : salvo eo quod per statutum novum laetum tempore Brunasii Porellae, potestatis Mediolani, dictum est. llμm, si dominus, eui si uium vel tertium vel medietas debetur, pro exigendoselo, tertio vel mediptale expensas seeerit pro servitore mill sendo aut v pniendo ad exaetionem praedictarum rerum, qui solvere tenebatur, et si elum vel tertium vel medietatem non negaverit, nee inde discordia suerit, illas expensas, taxatione iudieis adhibita, solvere togatur. Dominus quoque ssmp0r praΘsertur aliis ereditoribus, etiam an istrioribus, infructibus, qui ex terris suis exierint, in setis, tertio, set medietate, et blada Λὶ data pro semine, et denariis datis pro mane giis et raebis : in sieto, set licet, doannis proximis tribus prael seritis ; de tertio, medietate et semine et mansgiis et raehis tantum pro praesenti anno.Quod autem die luna est de solutions seli, saeta seu saetenda a colono, et iuramenti delatione, haec Madem observantur in libello, unde sietum solvitur. Haee ita, ubi sietum rei libellariae petitur, ut saeramentum domino, cui datur fetum, deseratur. Sane si res libellaria petatur, eo quod in solutione ast 85
eessatum feeundum paelum contrahentium, tune gaeramentum desertur per nostram eonsuetudinem libellario, ut iuret quod in solutions sieti non Θst eessatum, ubi contrarium non probetur 863. Sed cum res, loeata sine praefinition0 temporis vel ad eertum tempus, venditur vel alienatur, emplor vel acceptor eolono stare neeesse non habet; nee dominus, qui rem loeatam alienaverit, eonduetori ad interesse tenebitur vel ad poenam, si iam si promissa suerit, nisi hoc speei aliter inlceatione convenerit, ut tueaturi rs in locatam vendera vel alienare non liceret. Tune enim, si per emptorem colonus fuerit expulsus, ad interesse duminus pol rit eonveniri.
Amplius, dominus rei l alae fra) infra tempus etiam loealionis eolono poterit
auferrρ, si propriis usibus fuerit neeessaria. Et hoc obtinet non solum in domo, sed etiam in alia re immobili loeata 89 . Rem autem propriis usibus necessariam quomodo intelligendum sit, sapientibus interpretandum relinquimus. Hase ita, ni bi dominus per paelum speei aliter renunciaverit, ut nee auferre ei etiam lieeat, si propriis usibus fuerit ne eessaria 13. Insuper, si in re loeala malo versatus fuerit colonus, puta, negligendo culturam, ut superiori sta luto die tum est, vel in solutione sieti per bis nutum ess- sando, vel arbores exeidendo, per dominum poterit impune expulli st ad damnum resareiendum eua retari. Verum praesumptione pro plantis incisis vel extirpalis
Si vero, si nilo tempors loeationis, colonum migrare eonligerit, de eonsuetudi- De nos iras civitatis omnia rudera et stramina, praeter paleam lovgam, in terra, unds egreditur, dimitters debet. Et si leela palearum resectione eooperturae indigerent, de longa palea, quae est illa exivit, debent eooperiri. Si quod autum audi sietum est onus ibi iis lignis v si materia illius massaritii Leerit, tolum utilitati domini esedit. Verum, si aliunde materiam sumpsit, do- tmino saeuitas eo needitur totam super sietem tantum emere, quantum, ea detraeta et soluta 903, possit extimari ; alioquin eolonus illam sine laesione prioris status pol frit, etiam sine volunta is domini, auferre iA . Amplius, si eolonus propter domini guerram vel inimi uitiam vel propter eom-muuem guerram migraverit, eo quod eagae fuerint exustae vel arbores incisae, ita quod in colonia sine perieulo pur manere non poterit, sietum suturi temporia vel tertium sive medietatem solvere non eo uapsellitur, sed impune ad aliam eolo uiam se poterit transserro. Et si postea pax fuerit, antequam ad aliam eoIo-
246쪽
Diam se transserat, rem quam antea conduxerat colers compellitur. Sed et si ad tantam paupertatem pervenerit, quod si oneri iniuneto imparem esse ostenderit, similiter impune abibit, et dominus auferre potegi. Verum, si uni dominus suum landum sive domum loea verit, et eius hure desinter se massarii tum diviserint, aut pluribus sorte eumdem landum sius domum re loeaverint, quod tamen fieri non potest, invito domino, nee debet uni nee pluribus, dominus non cogitur per plures manus sietum Suum accipere, sed per
unam dumtaxat personam seri debet solutio ; alioquin eum domini detrimento fiersi masουaritii divisio vel loeatio, quod essBt absonum 95 . Quid ergo, si dominus, qui massaritium loeavit, in divisione ssu in parte suis filiis assignavit, an filii eolono noeessest ars habeant vel non 8 Quid respondemus' nun 963, nisi in ea si bus in quibus paler posset.
Illud etiam observatur, quando haeredes coloni fruetus ex terra data ad massaritium sive ex proprio sive ex alludio pereeptos inter se in ea pila dividunt. Haee ita, si opera rusticana qualia eumquis pser domesti eas pergonas Dela laserint; alioquin qui nihil operatus est, ut puer in eunabulis, partem non habebit si uetuum. Quod autem ex utroque superabuudaverit, deductis vi et ualibus anni, in stirpes dividitur. Illud quoque in libello, unde sietum datur, nostra consuetudine obtentum est, ut non nisi per unum solutio sieti fiat, licet plures hae rodes extiterint, vel diversis res lib0llaria vendita vel lueata suerit. Si vero rem eonduetam alii colonus vendiderit, nemini dubium est quin possit a possessore avocari. Colonus insuper, qui rem conductam alii vendiderit vel aliena9erit 993, pro interversa possessione ad omne interesse, iudieis arbitrio moderandum, poterit a domino conveniri. Verum, at colonus e X tra loeum et territorium ad habitandum i verit, dominus illi 943 impune massaritium auferre poteSt. Dominus quoque rei libellariae, ex qua se tum solvitur, a quolibet p0ssess0re, eui si vo seto distra ela tota vel in parte i speritur, pol Mi it sine aliquo pretio rem aliter diatrae tam vendieare; et Si totam reseupsi avit, exinde sieti praestatio cessabit, si vero partem, pro rata extingui sic tum neeesse erit. Et quamquam de terris libellariis et de .sietis earumdem, propter quamdam similitudinem rerum locatarum, summolenes tetigerimus. in serius tamen, Domino permittente, eum de quartis dieemus, plenius de libellariis terris explanabimu8.
AI 1 . De Morietati non et mor in rotirieri et . Rocea Μ. Remisso tra elatu emptionis, veuditionis, iugationis Qt conductionis, eonsequens est ut de societate , ideamus, quae quidem tu animalibus, veluti bovibus, ovibus, auibus et similibus contrahitur, aliquando in aliis rebus l0l . Aliquando certum paetum apponitur, interdum indibtinete celebratur. Ubi v sero e0rla lex sive in partibus sive in pretii solutions inseritur, quod inter contrahentes agitur pro ea uto habendum erit. Si v0ro nulla lex suerit apposita, et oves in foetetatου datae suerint ab eo qui illas emit, iis fruetibus earum sibi primo dominus usque ad pretium, quod in sis dedit, debet salissaeere. Amplius, si ille, qui oves, bovem vel equum seu asinum accepturus in socium partem pretii ab initio solverit, et sinu aliqua lego aceeperit. uihilo tuus medietatem foetuum consignabit socio. Sane, si antequam pretium percipiat duitiinus vel post, mortuae fuerint sine
culpa socii, cui datas sunt, perieulum commune erit. Haec eadem per omnia Servantur, cum boves vel vaceae vel iumenta vel asini vel oves in foes dum dantur.
Plaiie, si sues, qui vulgo maninae 02 di euntur, in foetum datas fuerint, aliud ubi luet. Dempe in ii ου 8umper periculum, quod praeter culpam accipientis aeuiderit
247쪽
ad dominum pertinere verius est. ita quod nihil si de pretio restituitur. Finito
autem temporo contraetaΘ foete latis aequaliter inter uos sues dividuntur. In omnibus praedielis eas ibus foete latis s0mper intelligimus dominum dan-.tem in societatem poli0rem esse ceteris ereditoribus, donee gibi d se pretio sus rit salis laetum. In foete late vero aliarum rerum prout iure ea ulum est
inter fratres quoque, inter quos est quoddam ius foetetatis, illud per nostrame insuetudinem oblinet, ut quidquid in eommuni domo vivendo aequisiverint
Sed nee unum ab altero poterit, iure nostro, pater meliorare. Nepotes, sive tu potestate eungit tutos si e non, tamen ex imo meliorare patri permissum est ; mater xero meliorare filios poterit. Amplius, si pater inter silius divisionem Reerit, sive ipsos emanet paverit, sive non, deind0 silium habuerit ex communi matre sive altera, et pater mortuus suerit. filius postea natus, per nostram eonsuhtudinem, a se atribus suis partem a voeabit 04ὶ ut de bovis paternis aequalem partem habeat. De Conam octato. - in re autem commodata illud oblinet, quod si quis alicui prosei scienti ad pugnam equum commodaverit, et in pugna amiserit vel implagatus fuerit, nihilominus restituitur damnum.
AU. De motiso. - in mutuo vero multa singularia, tam iure seripto quam per nostram consuetudinem, eirca sortem et usura η inveniuntur. In primis, si quis scripserit se mutuo peeuniam aecepisse, renuntiando exeeptioni non numeratae peeuniae, quod sere in omnibus instrumentis apponitur, debitors tamen negante sibi pecuniam numeratam fuisse, creditor cogitur iurarου. 8s pseuniam numerasse, , et debitori reserre. Idemqus obtinet etsi biennium transis' rit. Amplius, si debitor promittat in instrumento omnes expensas et damnum. 80 daturum absque sacramento ereditoris, non tamen cogitur praedicta solvere. nisi e reditor iuraverit.
Sane per legem numicipalem duorum solidorum pro libra, si debilum fuserit
usurarium, absque sacrameuto solvere tenetur: quae lex in statutis reperitur. Praeterea, si inter debitorem et eredit0rem usurarium Itin) quaestio emerserit, eo quod debitor ante terminum usuras solvisse dieat, vel in sorte eas ante terminum posuisse affirm0t, veluti eum de eem mutuo assumpturus, quindecim aecept8Se confessus fuerit in sortem. illas usuras ante terminum solutas, et reliquas, quae similiter fuerint antM lserminum solutas, debitor poterit, invito eroditurq, eompensare: sed si debitor. donee in vita mortali 073 vixerit, quaestionemuεurarum movit, haeredes debitoris eontra ereditorem querelam movere non poterunt. . Verum debitor eontra haeredem ereditoris re ele usurarum quasstioneminei piet.
Sed quia pro mutuo, de quo dictum est, res saepsi pignori obligantur, et aereditore distrahuntur, idei reo videamus quomodo creditori pignus distrabere .
Creditum rei mobilis et pignus, de nune latione praemissa, post mensem disii 3bere lieet, et postea suo sacramento designabit quod bona fide vendidit, et pretium acceptum consignabit, et eo sibi satissaeiente de debito, quod superabundaverit d0bitori res liluet. Ru autem immobili pignori data. eam possidebile reditur, et post eon de initationem debitoris postularis potest ereditor ut sibi in εululum detur, vel ut illam vendat; alioquin, si non fuerit debitor condemnalus, de nuneiatione praemissa, post annum ruendere poterit. Amplius, si pro mutuo vel alio debito fideiussor sumplus fuerit eX receptis . A , praecise ad pecuniam solvendam non potest, per nostram consuetudinem, . eoaretari, si de rebus debituris ereditori satisfuste te sit paratus. Haec ita, si d0- l
248쪽
bitum solidos XXX exeedat, alioquin pro tam parva summa rem in solutumaeeipere non eogitur.
Praeterea, si debitor eum ereditors eonvenerat l08ὶ, quod non liceat ei proba re peeuniae solutions m, nisi habeat illud breve in ei sum vel aliud sinis vel solutionis, si tamen debitor probare voluerit pseuniam solutam esse, per quinquutestes, ad hoc rogatos, solutio poterit probari 130ὶ. Verum pactum aliud, ut si de reddendo instrumento convenit, veluti fine saeto, eodem modo, ut supradietum est, probari debet, prout Orclinatum est per statutum laetum tempore Brunasii Porehae, potestatis Mediolani. A. I. De vertior ram o D igation non. Ds verborum obligationibus, quae stipulatio dieitur, illud oblinet, quud sive in mutuo vel alio quolibet contraetu una pars alteri gua diam dedisse inveniatur, stipulatio illis verbis solemniter intereessissa intelligitur sis . Et utrobique, actio ex stipulatu proponitur si lueertum, vel eondietio eerti si certum contineat stipulatio. Illud autem semper obtineti suod sicut iure traditum est, alteri stipulari usi paeis ei nemo potest, nisi in casibus in quibus leges permittunt. Stipulatio haec, de qua sub hoe titulo agitur, loeum habet, etiamsi non fuerit interposita pro dole, si e ut alias iure civili proditum invenitur. A L . De Reliono, uisae in E in Dro uisarta clator. Praemisso actionum porsoualium tractatu, ad actiones reales perveniamus, quarum quaedam pro quarta petenda datur mulieri vel eius haeredi ; de qua primo, licet sit utilis, quia tamen saepius in nutra civitate frequentatur, videamus. Ita eo aetio ad petendam quartam, mortuo viro, upi monasterium ingresso, decernitur mulieri du rebuκ tantum ιβὶ mariti, quas dis obitus sui relinquit, lieei multas res post contraetum matrimonium, conseia vel ignorante muliere, alienaverit ; et hoc, deducto omni dΡbito, quod maritus eius tempore' mortis alii debebat. Sane legata et fidei eo inmissa ab eo relieta nullo modo d dueuntur, nisi alicui personas certae v0l eertas ecele, lae vel eerto loeo religioso aliquid certum pro male ablato, sive illud male ablatum ab illa eerta persona vel loeo i stigioso habuerit, sive non, reddendum seu dandum ordinaverit: quoeasu, quasi debitum, primo de sua haereditato deduetum erit, ut mulier quartam non habeat, nisi venienti ad successionem delaneti illud eertum pro male ablato reliquerit: tune enim quarta debetur. idem est, si aliquod eertum pro male ablato, non designata certa persona vul Ioeo, reliquerit, ut illud tamquam debitum deducatur.
in dedueitune debiti laneris impensa primo sibi locum vendi eat, et de mobilibus primo universum debitum solvitur et dedueitur, si mobilia sussiciunt. Alioquin iam do propriis quam do libellariis rebus immobilibus debitum, quod non potuit es mobilibus solvi, dedueeuduni erit, laetenda per iudieem extimatione si deduelo debilo funeris si ' , si e ut supra die tum est. Mulier quartam dumtaxat de rebus propriis habere debet, et non de libellariis vel seu dis Verum, at olim terras libellariae vel laudatariae, ut dixerimus A , suerint, lieet ad proprium venditae inveniantur, quarta tamen, propter eius odium, de illis non debetur. 0uid ergo, si aliquis emit fietum super re pri pria vul libellaria sit δ), et illud sielum emerit ad 1 roprium vel ad libellum, numquid uxor eius quartam de illo habebit Respondemus : si terra propria est, super qua se tum ad proprium entitur, quarta dis sieto prases labitur. Si vero terra libullaria, hel super terra libellaria se tum ad libellum fuerit emptum, nihil omnino pro quarta de eo dabitur. idem Θt si terra fuerit propria, dummodo selum ad libellum ematur; at si terra lusi it libellaria, si sietum ematur ad proprium, videtur quibusdam quod quarta non debeatur, quia quodammodo pars sit t/rras: quod utique obtinet
249쪽
Idem ουst etsi terra ematur ad proprium, ut investiatur eidem ad libillum ad selum laetendum, ut eo sieto non dsetur quarta. Sed si tHrrae primo proprias fusi in t et postea libellariae saetas inveniantur, similiter, odio quartas,
de nostra eonsuetudine, quarta non dabitur. Porro, si eharta reperiatur terrarum, in qua eo ni ineatur quod partem proprietario partem libellario iuro quis emerit, nee aliud antiquius instrumentum fuerit ostensum, quod probet reni aliter egse, sapisentum nostrae civitatis eonsilio si e traditum est, ut medietas propria cenreatur 1 5 et ex illa quarta detur, altera libullaria, de qua nullam quartam habebit. Et si nulla instrumenta terrarum appareant, et bae res de iuncti, a quo quarta petitur, neget illas terras esse proprias, hαeres is 6 a petitione mulieris absolvitur. nec mulier, volens testibus probare terras. quas defunctus reliquit, proprias effie, auditur.
Ubi terra propria in honis desuneti invenitur, du qua debet quarta dari, eum fructibus in ea pendentibus dabitur. Et si in pluribus eampis sive petiis terra propria fuerit, in qualibet petia quarta ab haerede asgignabitur, Eo lenis, etiam si minus e immode divisio pro regionibus inde fieri contingat. Si vero terra suerit libellaria sive benesietaria, supra quam postea fue intaedisseatum, pro aedificio quarta praestabitur, ita tamen ut lapides ut alia aie m putentur, ac si in aedificio non essΗnt T . Nee tamen do his mobilibus primo debitum solvetur, sicut superius de aliis mobilibus dietum est. Sano ubi domus libellario nomins fuerit vendita, nee etiam pro aedilleio
quarta dabitur . . Sed hi pater stium emanet paverit, partem eontingentem suorum bonorum per nostram eonsuetudinem ei assignare compellitur. Et si in vita sua non assignavit, dividendo ab aliis rebus, eius uxor quartam suorum bonorum
omnium non habebit, sed pars silii emanet pati, quam pot0rat sxigere, dedu tur, ex qua nullam quartam habebit; nam illud totum debitum in isti igitur, quod cum effectu ab so poterit exigi. idem erit si si filii sitianei pati non suerint, ut de parte tantum, quas contingeret silium mortuum per divisionem laetam,
quarta non debeatur. Illud autem praetereumdum non est, quod quarta debeatur mulieri, secundum Do8tram conguetudinem, etiam si constituta non fuerit.
Et sciendum est, quod libellus, de quo supra diximuου quartam non deberi iterum sis 83 aliquando constituitur perpetuo, aliquando ad tempus, et saepe ut sietum eX eo praestetur: saepius tamen seti remissio in instrumento saeta reperitur; utrobique tamen, seeuudum nostrae ei vitalia iura, lib0llus appellatur, et quarta ex eo non praestatur. At ubi sietum dari debet, et per triennium vel amplius in solutions sieti eessatum suerit, non sie ut in loeatione, es qua supra die lum est, a libello eadit, nisi aliud inter eontrahentes paetum fuerit, qui sol urs sietum debuit ; 80d onaue damnum domino cogitur resarei re, quod passus fuerit ex ea nonis sive sieti tarda solutions. item, si fruetuum rei libellariau sui tum ab aliquo fiat, vel in ipsa re damnum datum fuerit, nonnisi libellario actio dabitur. Sed st si tertius rem libullariam possideat. li-b0llarius illi, qui diruete dominus est, praesertur. - 1 ff. I Q-rotiri eo. - Si pater xi ousalitium dederit Pru uno e X filiis, mortuo patre. alter otiam, pro quo nil pater dederit, nihilli e reipiet, nisi pater expresηΡrit. Si vero pater expressit, valebit, et de duetioni loeus Al erit. Amplius, Fi pater Pro uno ex siliis sponsaliti uiti dederit, et nihil de eo postea expresserit, et mortuo pubtea pati Q, de eommuni pro altero silio sponsalitium datum suWrit, ille, pro quo pater dederat lautum poreipiet quantum de eum muni alti ri datum est, nec aliquid alter per ei pili do Mo. quod pater alteri dederit Haee
250쪽
obtinebant et obtinsint per eonsuetudinem nostrae eivitatis, lieet, sortis per
errorem, a quibusdam sit iudieatum in contrarium. . Sed si Domino sponsalitiorum annulus vel corona vel cingulum vel quid simile, seu amictum vel palium vel Zeudatum detur, matrimonio non sedulo, medistas redditur, si Oseulum intercesserit. Et haec, ubi sponsalitia contracta ,sint post septimum annum. . . . 'Ceterum, gi ante do laeto intervenerint, si mors intercesserit, totum restituitur quod datum est, quasi re non seeula. . ἰSi vero matrimonium fuerit secutum et persectum, divortio seeuto, totum quod superest restituitur. . .
Amplius, post contractum matrimoni uni si res sponsalitia data fuerit vendita, vμl in utilitatem mariti processerit, loeo dolis eudit et privilegium habstin pretio earum sicut in ipsa dote, si hoe Λ a temp0re venditionis, ver eX iquo alias in utilitatem eius processerit tantum praedictarum rerum vendi larum, vel in utili latem eius processarum, et non a tempore dationis earum. Qua 3 omnia similiter locum habent etiam in si iis rebus, quae postea mulieri aecedunt. A X. Motirieri ae o timin vo onlatinisu aerisnetorrain. - Vidimus supra d0 aetionibus descendentibus ex euntraetu, et de statutis Θt diversis consuetudinibus, quae ei rea eas locum habent. Nuue videamus de iis. lquae, eX quasi eoniraelu postremo 120 ,- ουX ultimia voluntatibus oriuntur. , Illud de ultimis voluntatibus scirs oporist, quod quaqlibet ultima voluntas, duobus testibus adhibitis, vicum testamenti obtin0t. Et notandum est, quod, secundum quorumdam sententiam, Mediolani, duabuη tantum mulieribus adhibitis, ultima voluntas roboratur, set frater eontra fratrem cogitur dieere te- Flimonium. Haee ila, salvo eo quod per statulum novum laetum tempore dieti Porebas A), potestatis Mediolani, mutatum egi. Item, non desideratur scriptura, v0l Aubseriptio testium, seu signacula in
ultimis voluntatibus, iure nostrae eonsuetudinis.
ltem, si quis ex prima uxore reliquerit siliam et ex se eunda silium, hie si lius expellit siliam etiam in iis, quae a matre silias eum patre l2sὶ pervenerint.
Praeterea, in sueeessionibus agnati expellunt omnes mulieres, quamvis gradu sint proximiores, sola sorore et amita, quae est in eapillo, excepta. Sed nee uXor Aueeedit viro, agnatis vel eognatis existentibus; illis autom non existentibus, suceedit. Nee mater sueeedit silio, existentibus agnatis et amita stsiliis eius et sorors et siliis eius; sed nee soror aliquid de haereditate patris i potest petere, vivente fratre, si frater illam hon0ste nuptui tradere voluerit fet dotare. ' l Mater, sieut supra dietum est, silios meliorare potest, pater non. Si legatum petatur, et nulla indicia praestentur, reus sine Sacramento absolvitur, nisi haeres eousiteatur ultimae voluntati testaturis se adfuisse. Tune enim eogitur praeei se iurare vel legatum praestare; nec auditur volens referre, nisi legatarius similiter lateatur se ultimae voluntati testatoris adfuisse: tune enim referre valebit. Sed si legatarius dieat haeredem seire legatum esse, tune haeres eogitur iurare nil tale a testa toro audivisse vel legatum praestare. Amplius, maritus uxori suae in ultima , oluntate, iure conAuetudinario nostrae civitatis, nihil praeter usum si uetum relinquere potest. Et si domina, et .massaria, et ususructuaria, ut moris est, a marito suo eonstituatur, vel domina tantum, vel niassaria tantum, vel usula ueluaria tantum . nihil amplius habebit
quam usum fruetum : hoe vero 123), ut secundum saeuitatem et dignitatem, iudicis arbitrio, alimenta uxori deeernantur, si filios vel nepotes vel alios deseendentes habuerit; alioquin totum usum fruetum habebit, donee in domo viri honeste permanserit, et dotem vel quartam non reeeperit.