장음표시 사용
151쪽
constituatur specifica ratio actus in ita bo. nitas ac malitia moralis formalis sit in ipso
actu, quatenus a ratione & voluntate proincedit, materialis vero quidem S ipsa in actu, verum quatenus ab his procedit, atque ut perficitur a sua potentia in objectum, ad
quod humanae actiones reseruntur , ut ad mensuram sui esse, & causam formalem eκ- trinsecam. Sic vita v. g. pronimi, & reSProXimi , ut rem eRemplo illustratum eam, est obsectum, nec habet vel bonitatem vel malitiam moralem , & tamen circa illam versatur, ut homisalvium . ita homi perdium, sive homicidium, circa hanc, ut abstinentia a re pro κimi, ita inabstinentia. five surtum, quarum rerum alterae bonae moraliter, alterae malae ,haud quidem a parte rei, ut sunt, vertim ut proponuntur a ra
tione. Sola sinis bonitas, aut intentio boni finis ,& ipsa non constituit actionem moraliter bonam, quia enim fieri potest, ut fi- nis sit optimus, media vero pessima. Ita eNerceat quis v. g. praedatoriam terra, piraticam mari, quo proκimum cum paupertate conflictantem sublevet , bonam ille quidem rem intendet , sed non bene. inrentionemque habebit honi , at non
bonam . quae non permittit electionem medii mali. Sicut enim ex veris
principiis non potest inserri falsa conclutio, ita nec ex intentione bona electio turpis:
152쪽
pis. Ut ita ad sermalem bonitatem actus non magis in sensu diviso sufficiat bonitas finis, quam bonitas objecti, cum quod honum saepe est ex obsecto, id malum sit eκ fine, ut si quis eleemosynam det vanae gloriolae Causa, & contra, quod bonum est eκ fine, id malum fit ex objecto, ut si quis misericordia motus eleemo*nam det eo fine, quo dari solet, verum de alieno. sive re furtiva. Sola denique bonitas alunctae Circumstantiae non Constituit actionem moraliter bonam, semel, quia non pertinet ad substantiam actus , iterum, quia quod bo num saepe est ex obrecto & fine, ici malum nonnunquam est propter solam circumstantiam, Cum optimae actioni possit adhae rere circumflantia pessima. Sic pugnare v. g. Cum hoste, propter victoriam , in bello licito, bonum & ratione objecti,& finis, at si id facias loco & tempore inopportunis, malum est propter circumstantias,quae au'gent quandoque tantum vel minuunt bo. nitatem & malitiam moralem , quae in ante aderat, non specificant, quomodo si quis multum accipiat de re aliena , furtum ea
res haud facit, sed reddit majus,sicut si quis
multum eroget in honorem divinum actionem bonam ea res non facit, verum melio 'rem. Sed cur, quod bonum saepe eX obje-& fine , id malum propter CircumstantiastQuia enim tecta ratio non tantum prae scrI
153쪽
Ethicar: L A L. p. V. Iasscribit, quid fieri oporteat, & qua fini,sed et iam quando & ubi , quae ideo concurrere convenit ad actionem perfecto bonam. Actiones Moranter Maiae sunt, quae aliquo horum requisitorum destituuntur , ut siquis liberalis, verum populariter, publice'
VC , precabundus . verum hypocritice &Pharisaice. Sicut enim bonum causatur eκ integra causa, ita malum eκ quolibet defectu. Quo fit, ut actus nostri en omnibus modo commemoratis conditionibus Vitiemur, & deficiente vel una jam non sint conformes sed dissormes rationi, licet inde interim praecipue mali dicantur , quia discedunt discessu non negativo sed privativo a lege aeterna. Actiones Moratiter nec βο-- nec Maia funi, quae cum per se ae sui natura snt indifferentes, bonae tamen aut malae fiunt, vel lata civili lege . vel ob circumstantias adjectas. Sic digitum exerere pallio, sestucam de terra levare, caput fri.
Care, baculum manu movere, moraleS a
ctiones non sunt, qua tales, diam differentiae honi & mali in iis non reperiantur . sicut nec, quod Paulus, Apostolus gentium, Timotheum circumcidit,non circumcidit Titum tempore nascentis Christianismi,rebus indifferentibus pro indole atque ingenio ejus temporis usus indisserenter , Con tra Petri coapostoli & evangelistaeli maleficium , qui contra naturam rerum
154쪽
rηo Institui: is Exercit: in disserentium coegit gentes Iudaizare,
rebus indifferentibus ossis ut necessariis. Εκcipis: Inter contradictoria non dari medium, ergo nec inter actiones moraliter bo nas & maret Redexcipio, has non contradictorias, sed contrarias esse. Instas: Objectum vel esse conforme rationi, vel incon forme, nec dari tertium ρ Obinsto, dari non quidem positive, sed negat ive, hoc est, non quidem per deformitatem aut difformita tem positivam, sed per non Conformitatem, quae mediat inter conformitatem & dissor. mitatem sive deformitatem CAPuT XXVI.
Vtriusque, tam Spontanes, quam Inviti, sectioin το Simplex , oe Meundum quia: Simplicis ravati iterum in divitum per Uim, reper Ignorantiam, eum
hujus divisonibus, s subdivisionibus, Si sic que Spontanei Composilaone
eum Invito Simpliei,interposito judicio Philosophico.
fCaio Moratis, sam Spontanea, quam Invita,vel Si sex es, vel tatis Securidum Vula. Actio Moratis Spontanea Simplex est, quando actionis principium est in
eo, qui agit, cum singularum circumstan. IIarum cognitione . sive , Cum quis illud, quod in sua potestate est, volens sciensque
155쪽
Εsfiear: D J ICap. XXV. I Isacit, ut si quem, qua re . quo modo, quam
obrem, non ignore r. S hoc amplius, neque casu, aut vi metuve coactus faciat quodiscit. Ut ita ad το sponte germanum duo sint connecessaria. videlicet Scientia & Po. tentia, Potentia & Scientia. Alterutrum si absit, non est spontaneum , ut si, quem sciam esse patrem. percutiam, velum metu&vi subactus, aut a nemine quidem coactus,
sed patrem eum esse ignorem , quo in casu etsi quis intendat actionem secundum se, stantiam, agit tamen invitus, siquidem factum sequatur poenitentia cum Oedipo. quia eam non intendit secundum qualitatem ac differentiam moralem, quae Pendet a circumstanriis illis, quas ignorat, utique
ignorantem ignorantia in terminis excuset secundum quid , sive in tantum . eXcusat nihilominus eum in totum sive lo. taliter are ignorata, v. g.Oedipum , ut non
ab adulterio se homicidio, ita ab incestu &parricidio, quem incestum & quod parricidium sibi conscivit inconsulto. ergo non
sponte. Ut enim non semper valeat syllogizatic, hoc est factum sponte. quare Con- inito. quia quaedam sponte siunt etiam inconsulto, ut quae ira aut simili perturbatione fiunt, temere, inquam . impetu atque ardore quodam cum Milone . qui Clodium occidit non con sulto , atque absque antegressa deliberatione , sponte tamen, valet
156쪽
t r. Dint ut: S Exercit: nihilominus altera, hoc est factum consulto, quare sponte cum Clodio, qui Milo nem consulto aggressus est , ideoque non non sponte. Actio Moratis Si sex Invitas, quae per Vim, aut per Ignorantiam fit,
quarum illa adversatur Potentiae, eique tam naturali, ut siennuchus impotenter Cori
trahat matrimonium, quam legali,ut si Pulcheria nubat Martiano sub virginitatis fide, haec Scientiae, absque qua quod fit, nec be-no nec male factum dicitur. Ulut interim etiam a sciente quaedam invite fieri possint, nempe quod in ejus non sint manu & potestate . uti fit in naturalibus actionibus &perpessionibus, quae scientibus nobis contingunt, verum invitis per se, ut senescere, canescere, mori, Cibum Concoquere , VO lentibus per accidens. Quamvis enim prOprie nobis invitis accidant , cum a natUra pendeant,quia tamen & nos aliquid opellae conserimus, accersendo mortem, retardendo canos, reprimendo famem . ea re quo
dammodo etiam in nostra potestate dici possunt. ac proinde non sunt plane invita. Actio haec divisa Simplex ut a privativo, hoς est, non spontaneo, incedam ad positivum, hoc est, spontaneum , quia major in
illo varietas, m or animi advertentia,quam in hoc, Cum το invitum, ut quod penaeat a principio interno, incurrat in oculos . non
item, saltem non aeque, spontaneum,quod
157쪽
Ethicar: Lib. I. Cap.XXVI. rq pendet a principio interno , in incurrente
in sensus Uuplex est. Hel enim est talis
per Vim,vel per Ignorantiam: Ilia Invitum per Vim, haec per Ignorantiam in gelatiar. Invitum per Vim est, CRus principium esteXtra, atque ejusmodi, nihil ut adjumentiasserat is, qui agit, aut patitur. Graece PhiloQphantibus β άιον, Latine Philosophantibus violentum dicitur, sed rectius & correctius vi-factum. Neque enim vocabulum ἔβιαἰρυ hic est ενεργῶκον, quomodo ventos tempestates homines violentos dicimus, quia vim asserunr, sed πο οἶκον, capiundo
id de iis,quae vi fiunt,hoc est,per majoris rei impetum, qui repelli non potest . ut cum tempestare quis ad scopulum alliditur, aut miles ad aram nolens vi gestatur, vel quis Rhodo pulsus eandem ad insulam ventorum impetu refertur, perque lictorem invitus in custodiam ducitur,quae vis utique,ad
quam tria requiruntur, ut actionis principium sit eXternum, ut bene validum, ut nihil ad id conserat is, qui agit , aut payitur. Sed juvat 'A σοστλκῆ.Definitum est το vi-factum. Definitur a Philosopho Per principium, non quodvis, sed eXternu, n ec hoc quodvis ,non utique per finem sedessicientem,nec hanc quamvis, non utique per naturam,quae principium internum ,artem V C, cum artificum opera omnia fiant
Midem principio eκterno,cista v. g. non sua
158쪽
vi, vertim manu opificis, neque tamen vi, sed nec per reliqua essicientia eAterna. Cum
quis ab aliquo deportari possit volens,quod
cxternum principium, neque tamen vi factum, verum per principium externum
violentum,ubi nihil alumenti asseri is, qui agit aut patitur quibus verbis diversis re. spectibus eandem personam denotat Philosophus.fa quippe ratione . qua quis suscipit in se vim .dicitur patiens, ea Porro ration e, qua compulsus agit agens,ut si quis bacula
habens in manu coactus a potentiore percutiat alterum. Quae causa , quare idem modo conjungat agentem & patientem . modo disjungat in circumscriptione τυυ 2αέου& alias τυ zψουμενον denominet ab agent alias a patien re, alias ab utroque, quoniam
nonnunquam illud , in quod eXternum a. gens Operatur , solum patitur , ut fit in motu violento lapidis sursum , ignis deorsum, nonnunquam est in tetmedium& partim agit, partim patitur , ut quando quid coacti agimus, quo in casu noS COOperantes sumus id,quod primus motor OPeratur. An vero voluntas cogi pomi perace oriam sive externam vim , eIque
violentia inferri aut asserra . Aut eam fieri videmus eorpori organico , -- gubriqu/ estus organis diesim, quaestio est classica , super qua magno hiatu &conatu classicum canunt Moralistae
159쪽
classici, necive id uno tenore omnes. Alii si quidem distinguunt heic inter actus vOluntatis elicitos uve immediatos, qualiS v. g. velle, & imperatos sive mediatos . mediante alia potentia emercitos , qualis v. g. ambulare:In illis, nempe actibus voluntatis elicitivis , voluntatem vim pati posse ne, gant, ne materialiter quidem , quia procedunt ab intrinseco assectu atque inclinatio. ne ipsius voluntatis . adeoque a principio intrinseco, jam vero repugnat,esse quid voluntarium , sive ab inclinatione intrinseca,& principio intrinseco, & esse violentum,
sive a principio eκtrinseco . Contra inclina. tionem intrinsecam. , quae contradictio in
adjecto , cum το velle sit naturaliter ad aliquid inclinare, sive ex interno principio ad id ferri, cogi vero ab externo principio &non naturali moveri : Aut, si voluntas etiam quoad actus elicitos vim potis est pati, tunc vero vim illam illa patitur . vel antequam actus illi eliciantur, vel postquam sunt eliciti: Non antequam eliciantur, quia fieri nequit, ut ab aliquo quis cogatur, hoc ut velit, illud nolit, nisi mutata voluntate coeperit nolle, quod voluit, velle, quod noluit,& quia sic homo, siquidem cogi posset
ad actum voluntatis eliciendum , impersectior seret bestiis , quarum appetitum nul lus cogere metus potest, cum fit naturalis
positisque omnibus ad agendum necessariis G roqui
160쪽
requisitis connecessarius , quomodo nemo v. g. facere potest, ut musca non delectetur cibo. aranea textu telae : Sed nec postquam sunt eliciti, quia impossibile, cum velis, ut ab aliquo cogariS, ut nolis, quoniam nemo, simul potest velle & nolle, nolle & velle: A. deoque si cogeretur voluntas,tu VerC cogeretur, vel a judicio intellectus, vel a concursu divino, vel ab assectibus,nominatim me tu, vel a volentia, vel a lege: Non a Judicio
intellectus, quia sic semper positis duobus
inaequalibus majus praeserret minori in electione quia hoc mens celebrandum judicat, ' cum saepe praeoptet minus ,eo quod intellectus eam moveat,non secus ac sanitas, quae nondum est, appetitum aegri, hoc est, motu metaphorico,non proprie aicto,inque gen re causae effici entis, determinet quin etiam, verum determinatione, non coactiva , sed cosultativa,id est, ea, quae libertate voluntati relinquit salvam,ut suo loco dicemus: Non etiam a concursu divino , chm Cooperatio Dei & creaturae sit actio una eademque, nulla autem actio una eademque cogat seipsam violenter Nec ab affectibus, quia si- affectus cogerent voluntatem , tunc semper id facerent . atqui saepe iis reluctatur Voluntas , rectae rationis directorium secuta et Nominatim metu . quia saepe id suscipit voluntra, a quo metus periculi deterret , uti id animadvrtere est spiritualiter in martv xibMS,