장음표시 사용
171쪽
Ahicar: Lib. I cap. XXV. 117psa, quae agitur, & finis, sive το cujus gratia agitur res.De objecto seu re ratio illa, quod facta pleraque eκ strato distingui soleant, parricidium v. g. a caede simplici, adulterium' stupro: De fine ista, quod in omni
facto maκimum sit positum in eo momen inm, adeo, ut non tam quaeratur saepenumero, quid sit iactum, quam quo animo &fine: De utrisque haec, quod voluntatiS motivum sit objectum& finis. Reliquae circumstantiae omnes sunt minus principales, magis minusvε in suo orbe, secundum quod magis vel minus ad has approNimant. Neque quid operatur in contrarium, quod finis sit extrinsecus rei, sicuti suo loco locus & tempus Quamvis namque finis non sit de substantia actus, sicut nec locus,
tempusvo, tamen est & manet causa actus primaria ac palmaria, inquantum movet agentem ad agendum. Unde & actus moralis maxime speciem accipit eA fine, proXime vero ex Objecto. Dico maxime & proNi- me. Nam & a caeteris circumstantiis pendet actionum moralium discrimen hoc est, bonitas ac malitia moralis, atque utriusque gradus. Bonitas & malitia motalis. Quamvis enim species actus maxinie sit ex fine, proNime vero ex objecto , tamen reliquae circustantiae & ipsae dant specie actui, qua-
. tenus considerantur,ut quaeda conditio ob
jocti, quasique quaeda adspecifica disserentia
172쪽
ejus: Quamvis item circumstantiae, manentes in ratione circumstantiae, non dent 1 peciem, cum habeant rationem accidentis, tamen dant , inquantum Praeter principa lem illam conditionem Ohem,in'quam mu. tantur.& quam induunt,important aliquam consonantiam vel dissonantiam ad ratio. nem,unde utriusque perspicue proficiscim tur gradus, pro consonantia vel dissonantia ad rationem magore minorive, ita tamen,Ut
gradus illi moralitatis nequaquam specifi. Cent, eo quod majus & minus non diversi ficent specie, ut habet maXima. Sic v. g.tollere alienum in magna vel parva quantitate, non diversisicat speetem peccati, sed illud gravat vel levat,non magis, inquam,quam in albedine magis & minus mutant .eciem coloris,aut intensius & remissitis in calore speciem caloris. Quod si objicis , malum causari eκ singulis defeetibus , quamlibet autem circumstantiam, aggravantem malitiam , habere singularem desectum, ergo quamlibet addere novam mali speciem, geminaque ratione quamIibet circumstantiam, augen rem bonitatem , novam speciem boni, sicuti videmus . quamlibet
unitatem ,addita numero , constituere no
vam Uus speciem: Repono obiicienti, non quamlibet circumstantiam inducere sin
gularem defectum secundum seipsam, sed solum secundum oldinem ad quid aliud, si mili
173쪽
Ethicar: LibRI.Cap.XXV. Is 9 militer non quamlibet superaddere novam persectioncm , nisi per comparationem ad inliquid aliud,& pro tanto, aGeoque licet augeat malitiam bonitatemve in sua specie, non tamen semper variare ipsam speciem mali boniue, plane sicut instrumentu, puta gladius aut scistis, quo quis hominem repetitis ictibus immaniter interimit non reddit in homicidio malitia specie diversa . verum graviorem dicet si quis eodem gladio suste-ve interficiat hominem, quo eum spoliet, circumstantia haec spoliationis homicidio addat deformitatem novae speciei, nempCfurtum, quod specie dissert ab homicidio.
III. Respectu operis, quod sit vel Ex Ignorantiaotae Per Ignorant/am, vel CDm Ignorantu, in eam,quae es causa effectus, quae non, quarum priore effectus iciturfert per,
poseriore cum ignorantia, quae tunc dici- Iur causa effectus. cum effectus non fuisset
futurus. si fuisset cognitus, sive si ignorantia in fuisset, quoniam essicienti displicet, sicut
negatur eadem fuisse causa effectus.quando is ni quidem cum ignorantia, sed fuisset ta. men futurus,si fuisset eognitus,quonia essi, cienti jacet. Scilicer,quae per ignorantiam fiunt sive in universali, ut si quis ignorarer, adulterium esse turpe , sive in parriculari, ut si nesciret, hanc esse uκorem vicini, Per' suasum habens eam esse suam eorum causa est ipsa ignorantia, non item eorum, qu
174쪽
ab ignorantibus, qui ignoranter quidem &Cum ignorantia agunt, at non per ignorantiam,atque eN ignorantia,ut ebrii,qui igno. rantes sunt , neque tamen per ignorantiam agunt, ebrietate mentis aciem obum-hrante,vel pervertente. Quod praedeterminatum Ethice de eo, qui agit ignorans , &per ignorantiam,idem codeterminandum de eo, qui agit iratus, & per iram. Sicut enim ignorans quis agere dicitur, quando ignorantia non est causa actionis, similiteris
ratus, quando ira, & sicut per ignorantiam quis agere dicitur, quando ipsa ignorantia est principalis causa conficiens , ob quam quis agit,similiter per iram, quando ira.Τametsi enim, qui per iram similemve affectum, quid perpetrarunt , ad ignorantiae asylum confugere soleant, usitatius tamen irae atque assectibus ea tribuere solemus. Atque adeo actiones ,quae ex ira,cupi aetase, abdis animi perturbasione sunt, non invitas, verumspontaneas esse, contra Plato nem, qui statuebat eas mediare, harumque alias este similes illis, quae fiunt in vite, alias illis, quae sponte, necnon eos, qui invitis actionibus has ascriptum ibant , eo quod
primi animorum motus non serent in nostra potestate, sputa Physice , non Ethice,
id vero sequentibus astruitur rationibus, tum quia actiones, quae sic fiunt , nec per vim fiunt , nec Per ignorantiam , quare . spon-
175쪽
Ethicar: DUI. CV XXV. I 6x sponte , ut quae sint humanae & hominis propriae, in ejusque ideo manu & potestate,cum pendeant a principio interno, cum que incunditate conjunctae sint, quae signum spotaneitatis, tum quia honesta,quae hunt eκ ira, aliave animi perturbatioue, fiunt sponte, ergo igitur & turpia, quoniam sane quam ridiculum foret, ejusdem causae dissimilia ponere essecta in eodem steato, tum quia alias absolute venia digni essent, qui sic acti agunt, cum tamen non sint, eo quod poena non tam respiciat affectum nisi aequitate quadam, quatenus qui quid committunt irati, aut per iram,perturbationemve aliam, vel non sunt mentis compotes, vel saltem minus caeteris, quam effectum,
sive designatum scelus, quod puniendum, non tam quia sponte iactum , quomodo jumenta ferae pueri puniendi forent cum Dracone, quam quia cum libertate arbitrii, cujus illa illae & 1lli partipices non sunt, tum quia , si fierent invite , quae se committuntur omittunturve, tunc vero nullum caeterorum animalium , ad pueros usque
inclusive, sponte ageret, cum ferae jumenta pueri solis ducantur perturbationibus. IV. Denique ex consequenti in Κλυπo m.
nim ignorantiam comitatur dolor & μετα- ut si quis cum sorore nuptias Contra' bat, quarum ipsum postea poeniteat, quae igno
176쪽
161 Institui Exercit: ignorantia ἐπίλαπος fuerit,aut nullus dolor, nulla μετανοια, ut de quodam resertur, qui cum forte emisso telo novercam laesisset, euge diXit, nec hoc male , quae ignorantia αλωπος fuerit. Quanqnam hic de noverca proprie invitus sive ν nequeat dici , ut
pote qui gaudeat facto, jam vero proprie
ἀρουσια invita quae conjunctum habent dolorem, sed nece κων volens , quia scientia abfuit, quae in voluntariis requiritur. Quare cum neque dici possit ἀκων proprie seu
nolens, neque etiam εκων seu volens,diceturo υχεκων, non volens, hoc est, non quidem
invitus, sed tamen neque volens. Unde quasi per formam consectarii consequitur, omnia quidem,quae per ignorantiam fiunt,
esse non voluntaria, neque tamen Omnia o us άκούσι involuntaria sive invita. Quae. dam namque tantum sunt ἀκουσια- , quae cum dolore, alia οὐχ e κουσια , quae absque, ut ita genus fit οὐκ εκουπιον, non voluntarium,species vero ejuS duae,άκουσMra Una, συχε καυσιον altera, retento generis vocabulo.
Cum enim non habeat proprium nomen ,& sit tamen aliud ab invito , recte appellabitur nomine generis. Esse aliud ab invito
arguitur inde συλλογισικως. omne, quod fit
Per ignorantiam ab invito, postea sequitur poenitentia , ut si quis per ignorantiam quem interficiat, & cum rescierit . doleat: Lt aliquid fit per ignorantiam , quod non
177쪽
Ethicar. Ljb. I CV X X R. x6 sequitur poenitudo & dolor, ut si quis pro
plumbo tibi debito ignoranter accipiat ar gentum , neque eum acceptionis poenitear, qualis nequit dici, quod invitus acceperit, Cum eum acceptionis non paeniteat , nec etiam quod volens, cum ignoraverit: Ergo aliquid fit per ignorantiam , neque tamen
ab invito, sed nec a volente. Quare,ut COn cludam, quando Aristotelas τα α κουσια in .
vita dicit esse illa, quae vel per vim, vel per ignorantiam fiunt, id intelligendum non de
omni ignorantia, verum de ea , quae cum
dolore fit, ut hi sint gradus in scala hac morali actionu:Qui agunt, illi agunt vel sponte vel no sponte: Qui sponte, illi agunt per Cognitionem &consilium: Qui non sponte,illi vel per vim,vel per ignorantiam: Qui per ignorantiam,illi vel inviti, quia postea poenitet, vel non sponte, id est , nec volentes,nm nolentes,quia impaenitet.Sed cur tanto apparatu de ignorantia , tamque articulato& partitim Doctorest Ut sciatur,quae ignorantia proprie actionem reddat in vitam ,sive,ut loqui amat Thomas, auset involuntarium, privans hominem Cognitione , quae praeeXigitur ad το voluntarium. Neque e.
nim omnis ireotantia id facit: Non utique Theoretica, utin invituper ignorantia pro principio & sundamento habeat, no insipientia quae intellectus Theoretici,sed impra denria, quae intellectusFractici, a cubus judicio
178쪽
cio ultimo determinatur voluntas quoad specificationem , quoque errante errat, viniens id, quod errore cognito nollet r Ergo Practica: Sed nec haec omnis: Non utique Ignorantia ἐκ Προιώρισεως, Malae Electionis, quia heic causa laeti non est proprie ipsa ignorantia, sed potius agentis voluntas &perversitas, qui ea scire noluit, quae potuiLset & debuisset, antequam ad actionem accingeretur,si vel mediocrem diligetiam adhibuisset: Non etia Ig norantia του Κοιρολου. Universalis,ouae committitur in rebus ab - .lute Judicandis, & vel bonum absolute putat este malum, vel contra, quia ejus causa ipse homo, in cujus potestate erat, tam CO gnoscere ea, quae cognoscenda sunt , actionis puta fines, & qualitates praecipuas, honestum rurpe utile, quo aspectu ignorantia του τελους & του καλου audit Philosopho, quam non cognoscere, aut etiam perverse cognoscere , quod alio mode est ignorate: Non etia Ignorantia τύ Σ-έρονθοσ,sive Εκ- pedientiae,quae committitur in rerumcomis
paratione, praeponendo postponenda,postponendo praeponenda , sive in universali, ut si quis ignoret, adulterium esse malum, sive in particulari, ut siquis ignoret, hoc vel illud esse adulterium, qui 'im fit cum deliberatione atque electione quod autem tale, illud non est invitum : Sed nec Isnorantia Citcumstantiarum in Universali, si
179쪽
Ethicam lib.I. cap. XXV. I6squis v. g. ignoret tempus, locum , & aliashqusmodi circumstantias, neque hoc tantum, verum ipsas neglectas variare res a.
gendas . quia in his ut ignorare ita scire in
nostra collocatnm est manu & potestate. Quae ergo Ignorantia actionem in vitat,sive invitam reddit, quae t Ignorantia Citcumstantiatum in Particulari, sive Singulari, ut si quis, cum operatur . ignoret aliquam circumstantiam, quia ea ei non potuit in particulari esse nota, filiumque v. g. percuriat, enistimans esse hostem patriae: Sed nec haec omnis,uerum Ignorantia Probabilis,sive Improvida : Ac nec haec omnis, verum ἱλυεσους ,siqui de dolo careat,nostraque accersita culpa haud sit. Sic fere Peripatetici in suo Peripato. Aliter in speciem Scholasti. ci in Schola, qui distinguunt inrer varios iognorandi modos, quorum alii factum red. dunt plane non factum moraliter , quia ob illud nemo vel bene vel male fecisse dicitur . nemo vel laude vel v itu petio macta. tur, nemo Vel praemium vel poenam mere tur , alii factum vel bonum non tantopere laudant,vel malu eMcusant,atque absolvunt a poena, licet non in totum , tamen in tan.
tum,alii factum plane reddunt,vel laudabile, vel culpabile & damnabile. Ad primam
- classem spectat omnis IgnorantiaIn voluntaria Negativa,tam Juris,quam Facti. Ad al. teram classem refertur Ignorati oluntaria
180쪽
166 - Insilui' 'Excercit: Privativa , quae est iuris Particularis, tum Facti, Voluntaria item Vera, sed Virtualis, nec non Virtualis Dispositiva. Etenim in his omnibus casibus invenias, quod accuses, i-.terum quod eNcuses .Tertiae classi ascribitur Ignorantia Involuntaria Privativa Iuris Universalis , uti & Voluntaria Vera Actualis, Habitualis, & Simulata sive Assectata, quae omnium pessima, quia est Confuncta cum mendacio. Praeter Spontaneum atque Invisum Simplex datur Spontaneum atque Invitum Secundum Quia, sic dictum, quod partim interiore per consensu, pallim externa per vim consciscatur,eXemplo Jovis Homerici, qui Iunoni salutatrici & selicitatrici,post
familiare certamen, annuit vel tandem ἀεκον'Iνθυ volens nolente animo. Hujus
commatis, Actiones Meta sve Mixtae cuntur aliter, eo quod in iis misceantur quo. damodo voluntas & noluntas. Vera quippere illi,qui hoc modo agunt,volentes nolentes agunt, hoc est, voluntate remissa & refracta. adeoque noluntate, non quidem positiva,
quae aversatione atque improbatione. Cum
impediendi studio ac conatu conjunctam, habet , sed negativa , quae simpleκ aversandi atque improbandi studium , absque impediendi conamine & tentamine, significat. Actiones hae sevi natara atque in lepartim Voluintariae furit . sive Spontane partim Involunt artis, si et e Invitae. niurari s