장음표시 사용
161쪽
Εihicar: Lib. I.Cap. XXVI. 167ribus, moraliter in audacibus : Sed nec a violentia, quia, quamvis ea cogere possit
loco motivam, ne eNequatur, quod voluntas vult omni animi conatu , tamen in medio violentiae ardore non cogitur, quo eXem -ζlo videmus, hominem cruciarium,& pati-uli candidatum, eo ipso articulo, quo ad Crucem abducitur, velle inabduci : Nec denique a lege , quia quamvis ejus obligatio cogat Politice Moluntatem de jure , tamen non cogit Physice de facto, renitente si vein Contrarium nitente voluntate. In his, nempe actibus voluntatis imperativis, voluntatem omnino vim pati posse vitant, in quantum per exoticam Vim eκteriora
membra impediri queunt, quo minus imperium voluntaris eXequantur. Quanquasti enim sit in cujusque manu & genu , qui velit, non est tamen peraeque si ve adaeque, quid possit vel facere cuiquam, vel pati a quoquam. Ut ita voluntas vim pati possit in actibus aliarum potentiarum, quae agere, atque applicari ab exuinseco possunt ad
agendum , homine renitente per voluntatem, ut cum quis alio invitus Π Pitur, contra voluntatem atque appetitum elicitum,
quod ubi fit , homo in actibus imperatis
materialiter patitur vim. Cum enim actus illi sint violenti, voluntarii utique esse nequeunt, imperativsi a voluntate. Alii heic
162쪽
quarum illa homo cogitur agere, v. g. voluntate repugnante videre, audire, Currere,
hac pati, v. g. aliquid in se suscipere voluntate reclamante , persuade, habitum infusum, aliamve qualitatem. Alii denique inter coactionem β Civilem, quae in armis gladiis externaque violentia consistit, nihilque est aliud , quam compulsio ad actum, aut actus inhibitionem , a principio extrinseco . naturali voluntatis inclinationi contraveniens, violenta, inquam, impul-1io, ab eriterno principio prosecta , & ἡγεμs- νικἐi . moralem, qua spes praemii laudis honoris alicui proponitur , delicti gravitas ostenditur, poenae subsecuturae, infamiaeque ac vituperii notae, ob oculos ponuntur. VO-Junras cogi potest,non priori,sed posteriori nodo puta moraliter, non civiliter,hoc est, impelli,moveri,flecti, atque ad frugem per duci potest voluntas , non autem cogi
proprie. Quod si objiciendo dicas , saltem
Deum posse necessitare voluntatem ad actus suos, ita ut nullo modo possit reniti, igitur & cogere eam , quare voluntatem posse coraminimum ut sic: Responsi loco accipies a Schola, hujuscemodi actus esse quidem necessarios , at non violen-tOS , magnumque discrimen esse inter σο pati necessitatem . & σο pati vim sive violentiam. Quin voluntas , tam in a
dibus elicitis,quam imperatis , possit pati
163쪽
necessitatem, nemo negassit, ne Carneade)quidem, quia a Deo determinari, atque ad agendum necessitari est nata : Sed hi actus Propterea non desinunt esse voluntarii, ii cet sint necessarii, quia fiunt ab intrinsecat
inclinatione, nullo modo renitente voluntate. Uerum redeamus eX hoc diverticulo in diversorium nostrum. Invitum Simplex per Ignorantiam sive ex Ignorantia est,
cum ignorantia est causa actionis, non aliud
quidpiam, quod ignorantiam induκit, puta, auectus aliquis,aut Corporis, ut ebrietas, aut animi , ut ira , qualiter agentes ignorantes quidem ignoranterve agunt, at
non per ignorantiam, quoniam in illorum potestate fuit, ista ignorantia , quae principium actionum invitarum internum, Propter quod homo in actione actionisve circumstantiis errat, princepsque adeo causa, cur quid agamus, non acturi, nisi adisisset, non laborare. Ignorantia haec varie δυδ-tur m Scholis. r. Respectu Inteliactus in Neoreticam Praciicam. Ignorantia Theoretica est, cum ignoratur, an, quid, &qualis tes sit: Prachica , cum ignoratur , utrum illa sit bona, vel mala. Conjunctam hae equandoque habet Ignorantiam Theoreti,cam, & plerunque Ignorantiam , quam vocant,Interpretativam,quae nihil aliud ,quam inconsiderantia intellectus , cum quis,
quamvis sciat id esse malum, quod vult,non G s con
164쪽
considerat aut recogitat tamen , Certe nGnita diligenter, atque vel poterat, Vel debebat. xx. Respectu Voluntation Voluntariam S Involuntarram. Ignorantia Voluntaria est, quae directe vel indirecte est volita.Duplex numero. Vel enim est Vera, vel Simulata sive Assectata. Ignorantia Voluntaria Vera, iterum aut Actualis est, simpliciter ipsoque actu talis , concomitans Scholasticis , eo quod comitetur voluntatem , ut cum quis.
quod facit, facit quidem ignorans , sed id
ipsum faceret, si maxime sciret. v. g. , in '. terficit hostem suum ignorans, idem facturus sciens, quo in punctistitio το ignorare &velle eodem hospitantur in subsecto, neque tamen vel ignorantia voluntatis est causa, quoniam, si quis manime non ignoraret, tamen vellet, vel voluntas ignorantiae , aut lVirtualis, talis virtualitet, atque in sua causa, quoniam causa , qua quis sibi hanc ignorantiam contrariir, suit voluntaria , ut siquis cum Lacedaemoniis approbet serta ingeniosa , antecedente sepultura morali seminum, dejusto & injusto , honesto inhonesto, in animum divinitus sparsorum. Adhuc dupleκ Dispositiva videlicet & Habitualis. Ignorantia Dispositiva est , Cum
quis eX affectu quopiam, aut levi de causa, consentit in causam ignorantiae, v. g. homo in ebrietatem, iramve '. Ignorantia Habitualis est, cum quis constanti quadam con
165쪽
Ethica . Lib. I cap. XXVI. I s Isuetudine istam ignorantiam, si ve caecita- tem in suscipiendis consiliis , sibi petulan,
ter attraXit, v. g. per ebriositatem iracundiam ve, non jam peccans per illas, sed per
has. Ignorantia Voluntaria Simulata est,
cum quis simulat se ignorare . quod scire
nollet, ut si medicus noscitabundus, dicam, an ignorabundus optum pro apio praebeat, aut apium pro opto. AMaara audit aliter. Propter ignorantiae assectationem usurpationemque, quoniam per eam nescimus. saltem nesciturimus ea saepe quae inquirere ac scite poteramus , debebamusque.&de jure, & de facto.& in universali, in particulari. Hac qui peccant,non peccant proprie verum ἀγνοουντες, sicuti per ignorantiam inaffectatam, hoc est, proba, bilem & improvidam , qui peccant , non
Quia enim in assectata ignorantia erroris causa non est proprid inscitia, sed agentis volutas improbitas & ignavia, in inaflectata vero & probabili causa non agentis inertia, sed fortuna, quin immo ignorantia ipsa, eo
quod in tanta fortuitorum casuum varieta. te multa etiam maNime prudenti accidere possint non praevisa, aut non satis cognita ut si sottefortuna paterfamilias domi suae recipiat furem, quem talem esse nesciebat,pa. terve in testameto praetereat silium ,nunciata fato ejus morte. Unde etiam pro invo
166쪽
luntaria habetur. Ignorantia Involuntaria est, quae neque directe neque in directe est volita. Et ipsa duplex numero. Vel enim est Negativa, vel Privativa. Ignorantia In voluntaria Negativa est mera nescientia ejus,quod quis neclaire poterat,nec debebar. Ignorantia antecedens Scholasticis , eo
quod omnem actum volunt alis antecedar,
item invincibilis , eo quod moral1 diligentia superari nequeat . causaque sit, ut quis quid Helit , quod si sciret , nollet. Ignorantia κατ Graecis, simplicis negationis Latinis. Adhuc dupleX, luris nimirum & Facti. Ignorantia Negativa Juris est, cum quis nec debuit nec potuit
illud jus, in quod peccavit. scire, ut cum male caligatus Caligula)uta sanxit, sed vel illa non promulgavit , vel minutissimis chalacteribus deicripsit , & quidem in
loco angusto atque obscuro. Ignorantia Negativa Facti est . clim quis factum aliquod ignorat , quod nec scire poterar, nec debebat, ut si peregre absens nesciat decessisse eum , cqus ipse est heres. Ignorantia Involuntaria Privativa est ne latentia ejus, quod quis & poterat scire, & debebat. Ignorantia. vincibilis Scholasticis , eo quod morali diligentia superari queat, καὶα λάδεον Graecis, pravae dispositionis Latinis. Et ipsa dupleκ, luris videli. cet &Facti. Ignorantia Privativa Juris est, cum
167쪽
Εshicam ib. I. p.XXA rs cum quis jus suum, in quod peccavit, scire
poterat, aut debebat, idque tam universale qualejus naturae,in quo nemo sanae mentis.& justae aetatis,potest ignorantiam praetendere commissas suis omissisve, c um praecepta ejus adeo sint evidentia , ut consilii regio. nem fugere nequeant, quam particulare, .
quale positivum, in quo consimiliter nemo rectae mentis & aetatis potest allegare ean. dem, cum quilibet teneatur scire jus suae
Reipublicae, in qua agit, eXcepi is specialibus casibus, in quibus ipsius auris dispensa tione & dispositione indultum est ous ignorare militibus, steminis , rusticiS, minorennibus. Ignotantia Privativa Facti est, cum quis ignorat factum esse, quod scire pote. rat homo, neque omnino curiosissimus, ne- . que omnino negligentissimus, vel brevius, cum quis ignorat sactum, idque vel suum, vel alienum. Ad ignotantiam facti nostripertinet attificum imperitia , quae culpae annumeratur , ad ignorantiam vero iacti alieni, cum quis v. g. propter locorum in tervalla non resciscit cognatum vita sunctum esse , seriusque ex eo petit hereditatem, quarum ignorantiarum prior affectata fere , posterior probabilis. Ignorantia haec Facti universe vel objectorum est,uelMedi-Orum,vel Finium. Ignoratia hectorum ite tum est, vel Personarum,ut cum Jacobus Pa triarcha Leam duxit pro Rache e,vel Reru,
168쪽
ut cum Ceres a Tantalo invitata carnem humanam in Qia comedit, vel Verborum, ut
si quis inter loquendum per imprudenriam
verba quaedam proferat , quae nunquam in animo habuit proferre. Ignorantia Mediorum vel Instrumenti est, ut si quis ali um bombarda transverberet, ignorans eam esse saburratam pulvere pyrio, hactave lae dat , quam putabat esse obtuso mucrone, cum fuerit acuto,)actuve lapidis vulneret,
cum non putarit esse lapidem, sed pumi-Lem, vel Modi, ut si quis gladiatorum, gladio alterum levi ter attacturus ,graviter eum consaucier, talove astragalo clavi aut cucuma quem interficiat in rixa , vel Loci, ut siquis bombardam in castris aut munitionibus bovialiter explodat,ignorans hoc ipsum esse prohibitum. vcl Temporis , ut si quis die veneris carnibus vescatur, nescius interdicti pseudo-ecclesiastici, profestove dierem divinam faciat, credens eum esse sessum. Ignorantia Finium vel est finis per se, ejusque vel subordinati, vel ultimi, ut si quem castigandi atque emendandi animo
Percussu in quis morti det, medicnsve Prae bito medicamento valetudinis recuperari dae causa , aegrotum non curet. verum in
169쪽
Ethicam Lib. L. Cop. XXIII. I s s
Ignorantiam Circumstantiarum , qua ignoranrur circumstantiae . in quibus totius actionis cardo vertitur , pertinet
scilicet . quae hae. Τιὶ, quis faciat , aut fecisse ignoret Quae circumstantia viκ ignorari potest, cum nemo possit ignorare seipsum. Tι, quid faciat, aut secisse igno. ret Tm, qua in re, seu in quem λ Π - . , qua re & facultate velut organoρ ματίνους, cujus rei causaΘ Πώς, quo agendi modoΘΠου, ubi,seu quo loco Ο a, quando , seu quo tempore Cujus octonarii haec ratio reddi sistet a Myralistis. In actionibus , in, quiunt, spectatur & res semper, & rei causa, cum suis adjunctis. De re quaeri solet, quid sit,ut quda sit factum8 De causa,utrumessiciens, finis, materia forma ρAb essicien te principali manat 3ttributum quis, ab ad. juvante,quo organo,a fine .cujuS rei gratia,amateri qua in re,aut in quem,a forma,quo modo. De adjunctis rei quaeri solet,quo quid factumsit loco S tempore,atque hinc porro manant attributa ubi& quando. Ubi per terminum quid in catalogo sive syllabocidicumstantiarum non intelligitur ipsa substantia actus , cum actus nequear esse circumstantia, ut quas sic dicatur, quasi circa substantiam actus existens , sed portus Conditio quaedam annexa, sive accidens essectus per actum producti, argumento,quod
ipsa actus substantia ignorari potest , licet
170쪽
circumstantiae sint notae, & contra: Similiter per terminum, cujus rei gratia , non intelligitur finis, qui dat speciem actus, qui & ipse non est circumstantia, verum aliquis sinis adjunctus , ut quod fortis agat fortiter, non propter bonum sortitudinis, qui finis specificans , sed propter liberatio nem civium, aut populi Christiani, qui sinis accessorius Sicut nec per terminum materiae materia proprie dicta, quae & ipsa non est circumstanria, verum consequenm suri quomodo quod aliquis, persundem quem aqua, eum abluat, haec non est circumstantia ablutionis, sed quod abluendo eum infrigidet calefaciatve. Idem pronuncian rdum videtur de formii seu mocio,per quem heic non intelligitur substantialis forma a ctus , sed qualitas quaedam accidentalis. Franciscus Piccolomineus praeallegatis circumstantiis superaddit per libertatem. di cam , an liberalitatem Philosophicam, cir-Cumstantias coram quo & quam diu , sed harum alteram commodὸ ad modum, alteram ast tempus agendi modificatum revocassis. Alii obadciunt circumstantiam quoties, quae inter circumstantias recenseri n. quit, quia enim eae Circa eundem actum sunt, numerus autem non citcumstat unam eandemque actionem, verum diversas. Εκ his spersuade circumstantiis , ) κυροωτατ