장음표시 사용
191쪽
Eihicar: Lib. I. Cap. XXIX. et 7 7
1s ac principiis. Actiones h licitae Eicuntur
Practicὰ, quas immediate producit apperitus, secutus judicium Intellectus Practici, Phantasiaeve, ceu sunt, velle, nolle,eligere, aversari, id nominis sortitae, quod in appetitu sint, isque eas eX se eliciat, ad producendas actiones imperatas,cum caeterae sint in aliis potentiis, & ab aliis etiam potentiis eliciantur. Actiones Imperatae dicunturPra. Erice , quas mediante alia potentia producit
appetitus . secutus judicium Intellectus Practici, Phantasiaeve, ceu sunt, loqui. ambulare . id nominis sortitae, quod licet has eκ seipso non eliciat appetitus,eXcitet tamen potentiam aliam , a qua eliciantur, quomodo v. g. ambulare actio sponta. nea est, neque tamen actus eκ appetitu elicitus , sive qui proXime ex ipso appetitu emergat, aut primo homini per eum com petat, sed per facultatem locomotivam,quae est principium ejus proNimum , quatenus Paret appetitui in producenda ambulatione. Actiones Encitae partim pertinent ad partem ratIonis commotem , itaq; simpliciter, partim a partem ration I impotem, idque πωs, quarum partium illa rationalis de natura sua. ac per essentiam , suique constitutionem , haec non quidem rationalis per essentiam , quoniam ut siC rationis est eκpers , ut quae nihil in relligat ipsa, rationisque imperio responset nepe .
192쪽
quod autem tale, illud irrationale,quia ratio non repugnat rationi, verum per Participationem,quomodo rationis nutui & actu pa. ret, & potentia parere est nata, apra, in qua, nata obedire rationi, audireque ejus. Cum admonitiones,tum objurgationes,& quoad RO προίειν, agere simpliciter,in qualitate naturae, & quoad το πως πυτlειν, hoc vel 1llo modo agere, in qualitate perBns . . Quam' vis enim propriam rationem non habeat, tamen utitur aliena, ut luna, quae ob fulgorem solis lucere dicitur, aur ut caecuS, qui,
dum videntem sequitur, quodammodo vi dens, particepsque visus esse creditur , aut ut filius, amicusve, qui perhibentur,ille habere rationem patris, hic amici, non quod ratio patris insit in filio, aut amici in amico, aut quod filius rationem, Cur pater sic agat, vel amicus, cur amicus,reddere queant, sed quod sequantur rationem arque Judicium patris & amici, hoc est, eorum rationi ob. temperent. Actiones Elicitae, quae ad ratio. nalem animae partem spectant, vel InteR. ssunt, Husique Practici, vel noluntatis, sequentis judicjum ejus: quin vero adirra tionalem ejus partem, Ira vero vel Phanta sis, vel pes itus Sensitivi, quae tetrarchia elicitiva facultatum in regno morali animae,
prout dabunt sequentia successivE . S per
193쪽
De primo Ante Morali Aetionum Elieltarum,otellectu, quem vocant, Practisco,ut indi tincti ratione ratiocinante a
Theoretico, ista diuinguibili rationeratiocinata ab eodem. Vbi de Imperio ejus Metaphoraeo in 'luntatem c DRimus Fons Moralis Actionum Eneita. rum est rateLectus Fracticus, Subjecto inaessinctus a Theoretico, dis inguibilo interim ab eo em Olecto S Frne. Subjecto indisinctus is etheoretico: Quia enim subjectum utriusque una eademque anima , cujus uterque facultas reapse una tantum . quoniam una una vis, qua anima percipit& res necessarias, circa quod argumentum occupatur Intellectus Theoreticus, habitusque scientiae, quo ille informatur, & conrtingentes , circa quod argumentum sudat
Intellectus Priaticus, habitusque Prudentiae , quo hic. Objecto interim ae Fine E, singuibilis M eoiuem. Objecto hactenus, quia harum quasi duatum animi partium strata
in collatione non sunt eadem alterius reS, quae fiunt a natura, & non a nobis, alterius, quae fiunt a nobis, non a natura, illius res necessariae, quia extra hominem princiPium ac sedes earum. hujus contingentes,
194쪽
18 o Insitus: S Exercrt: quia in homine principium earum , Utrae' que genere discrepantes, igitur & ipsae illae
partes . idque ob convenientiam ac Cognationem, quam habet facultas percipiens sive perceptiva, V. g. VisuS, auditus, gustatus,cum re perceptibili ac percipienda. v. g.
cum visibili, audibili, gustabili, potentia actuue, quoniam perceptio fit secundum similitudinem quandam percipientis ad id . quod percipitur : Fine hactenus, quia harum quasi duarum animi partium fines S ipsi in collatione non sunt iidem, alterius res Prioris commatis cognoscere cognoscendi causa, quoniam produci agendo nequeunt, alterius res posterioris Commatis cognoscere quidem & ipsas , verum non tam cogno'sceat animo & consilio,quam agedi,nec qua
cognoscibiles exclusive, sed qua agibiles inclusive . & quidem per se. Inteuectus De Practicus, contra birnctus saltem contra. obstinguibiis a Theoretico, Imper um in v luntatem exercet Metaphoricum, dum eam taeterminat, non fuidemDeterminatrone Coactivis, S quoad Exercitium Actus. verum Consultatria, oe quoad Specificationem e μου. Imperium IntePectus Practici Metaphoricum voco , quo Intellectus Practicus, non tantum indicat, sed etiam judicat vir tuat irer, immo praecipit, quid voluntati, &inthesi.&in h3 pothesi, sequendum, quid Contra fugiendum sit, absque jurisdictione
195쪽
Ethicar: Lib. I. Cap. XXX. agrtamen. Cum enim duo contineat imperium proprie dictum, ostendere si ve praescribere, quid fieri debeat, atque impellere ad
agendum, cum vi quadam cogendi, Intellectui Practico prius tantum competit, ut cujus munus sit, illuminare ac dirigere voluntatem,normamque ejus actibus praescribere,non etiam insimul impellere, ni fi proponendo forte oblectum, ejusque bonitarem eκplicando, qui proprie impulsus non est, non magis, quam cum pomi pulchritudo nude ostenditur, absq; ulteriori impulsione aut compulsione aci apprehendedum.
Ita siquide imperium hoc in intellectu est.
ut voluntatis aliqua motio concurrat, neque
absolvatur dictatorie sola denunciatione in . tellectus: Quinimmo, licet voluntas non Imperet praescribendo ac praemonstrando , sicut intellectus , hoc est, priori modo, im. Perat tamen movendo, hoc est, posteriori modo , utut interim imperium intellectus vero imperio similius sit in comparatione. Ostendere si quidem, denunciare, praescribere,quid facto opus sit, regimen magis repraesentat, quam incitare atque impellere ad agendum: Atque adeo, licet voluntas ad aliquem actum possit inclinare intellectum, non tamen potest inclinare ad primum , sed necessarium est, praecessisse aliquam praeintellectionem objecti, saltem in consula , & hactenus , Ut voluntas intelle-
196쪽
ctum ulterius applicet ad profundiorem illius cognitionem. Quid multis Cum imperium competat toti supposito, intellectu& voluntate praedito, ideo illud, nec intellectui, nec voluntati, sigillatim transscri. hendum , nisi secundum similitudinem
quandam , atque ita solum, ut unum illorum,eri quibus imperium proprie constat, uni facultati, alterum alteri, neutri utrumque , aut verum ac Plenum in alteram imperium tribuatur. DetermInationem Coactivam voco, qua potentia aliqua, vel ab objecto, vel a causa externa,ad hoc agendum. non aliud, urgetur, v. g. potentia visiva, indisserens ab objecto, per species ad hoc vel illud videndum. Quae determinatio in
voluntate non invenit locum, tum quia Intellectus Practiciis nullam habet emcienti. i.
am Physicam in voluntatem , quae de se es iussiciens causa sui actus, propositoq; quo vis obiecto ab intellectu, ad actu intrinleceest incieterminata , ita ut pro positis a judicio intellectus duobus objectis, electioneq; inter ea instituta, suo tamen libitu possit suscipere, quod mens dissuasit, duque agit, ipsa 1eipsam determinet. & ad exercitium.&ad speciem actus : Quamvis enim illuminare ac dirigere voluntatem intellectus possit, eXcitare, inquam, eam, ut velit, -- lirionem tamen ipsam nequit producere.
necessitatemque ei adserre, qui enim hoc '
197쪽
Ethicam Lib.I.cap .XXX. 18 3 foret impellere voluntatem ad volendum , cum impulsus omnis non cognoscitivae fa cultatis sit, sed appetitivae, neque porro O stendere, quid esse appetibile, idem Ocyus, quod esse necessario appetendum:) Tum quia si voluntas ita arcte dependeret ab udicio intellectus Practici, ut nec sine illo posset determinari ad volendum quid, aut nolendum , neque illo posito posset ab eo ullatenus discrepare, tunc utique enistentibus omnibus requisitis ageret necessario . quod agit . neque amplius esset facultas movens, sed mota. neque tam ipsa se determinaret, quam determinaretur, adeoque pateretur, non ageret, quae reS Pu atCum natura libertatis , cum nihil sit liberum, qua patitur & movetur , sed qua agit & movet: Tum quia, si voluntas sic determinaretur a judicio intellectus , ut nullo contravenire posset modo, tunc non magis libere ageret ex se . quam facultas locomo tiva, quae movere potest sursum deorsum ,
antrorsum retrorsum, tantum necessario
obsequitur superiori facultati, moventi ad
eum modum, conque venientor movet,sed
ut mota. & quidem sic mota ab alio. Determinatronem Cono Iair m voco, cum V. g. consiliarius suo principi, consideratis omnibus circumstantiis, hoc vel illud agen dum proponit, ejus vero libertati atque ar bitrio relinquit, velitne sacris consiliis pa-
198쪽
rere , an suo remigio rem gerere. Atque haec determinatio in voluntatem Commo dum quadrat, tum quia nihil appetitur, nisi praecognitum , cum ergo voluntas, tanquam facultas appetens , cujus proprium, non cognoscere, sed appetere,nihil ipsa cognoscat, dirigi debet ab intellectus Judicio in rei appetitione , quod judicium simpliciter prius volitione, cum prius sit obje-ctnm voluntati ostendi, quam eam tendere in oboedium ostensum, quoniam nequit
esse tendentia, nisi sit aliquid, in quod tendatur, tum quia, si voluntas a seipsa, absque intellectus praevio Judicio & cognitione,
posset ferri in objectum, tunc vero nulla valeret assignari ratio , cur in hoc potius ob jectum uoluntas ferretur, quam in illud , cum ad omnia eκ se sit aeque indisserens, tum denique,quia voluntas, cum sit poten- - ltia coeca, si sibi relinqueretur, nullum unquam haberet objectum sibi propositum .
in quod ferretur, quare nihil unquam ageret , si non determinaretur a Judicio Intellectus Practici , nee eo quovis, verum ultimo, quo eκpensis caeteris sententiis,quae in mentem venerunt, iisque re3ectis , tandem
concludit homo acturiens, hoc & non illud tectissime omnium fieri, non quasi ho vel illud necessario sit nunc faciendum atque eligendum, sed quod hoc medium , consideratis omnibus circumstantiis , hic & inunc
199쪽
Ethicam lib. I Cap. XXX. i 8 s
nunc aptum natum sat, ut eligatur, atque assumatur. Quo loco non pollum non, un-mo non debeo non, summonere in parenthesi, esse,qui velint, Voluntatem atque In tellectum Practicum se determinare mutuo, ac voluntatem quidem determinari ab illo finaliter , quatenus intellectus ei ostendit bonum, quod non potest respuere , in tellectum vero ab hac emcienter, quatenus voluntas intellectum vult scjudicare , ut determinate intelligat hoc aut illud, & m
gis hoc. quam illud. Sed unde quaeso determinabitur ad hoc voluntas si diκetis a judicio alio, quod illud Unde ad illud intellectus e Si dixeris, voluntatem esse causam ejus sudicii essicientem, idemque causam finalem voluntatis, jam idem semetipso prius & posterius erit. Verum haec,non Θελιως, sed επαρινθεῖικώς, ut diXi. Determi. nationem quoaes ExercItium Actus voco . qua presse determinatur potentia aliqua ad agendum in terminis terminantibus , qualem determinationem voluntatis natura in- admittit. Quamvis enim elicere actum deliberatum non possit sine prodroma aliqua cognitione Intellectus Practici, condi. tio tamen tantum est 1lla cognitio, & causa sine qua non , appetitionem autem ipsam non emcit, eo quod voluntas sit primum movens inter omnes facultates animae, quoad exercitium ainium, ut cujus pro prium ,
200쪽
prium, movere ad agendum, deque potentia educere in actum , sive ad usam actas, loquendo eN parte subjecti, quatenus est
agens actu. Determinatronem quoadbe-eficationem Actus voco, qua determinatur potentia aliqua ad agendum ostenso objecto, qualem determinationem voluntatis natura haud abnuit, quam intellectus Practicus hoc motionis modo movet, dum praesentat ei obsectum suum , determinansactum ad modum principii sermalis , a quo etiam in rebus naturalibus actio speci,
Iacatur,. v. g. Calefactio a calore, verum motu metaphorico scilicet, dum allicit voluntatem, atque innecessario, si minus ratione obiecti universaliter boni, & secundum O. mnem considerationem , qriod voluntas non porcst non velle, minimum ratione obiecti, quod non secundum quamlibet con. siderationem est bonum, quod voluntas potest non velle, eo quod desectus cujuscunque boni habeat rationem non boni. Implicas, objectum voluntatis Comparari ad ipsam, sicut motivum ad mobile,at motivum,siquidem sit sussiciens, ev necessitate movere mobile, quare & obsectum volun . talemi Replico eκ antegressis, non quodvis objectum id facere, sed quod totaliter
habet rationem motivi, i neque in aliquo deficit. Sicut enim intellectus eN necessitate movetur ab objecto totali, quod sem- Per