Danielis Berckringeri Institutionum et exercitationum Ethicarum AcademicoPeripateticoStoicoScolasticarum liber primus secundus

331쪽

habent per modum accessus ad objectum, alteri per modum recessus ab o*ecto. Quo

loco in transitu notandum, cum motus RP- peti vae potentiae reducuntur ad prosecutionem vel persecutionem, utramque alicujus

esse posse, & per se, & per accidens , per se

prosecutionem boni, persecutionem mali.

Per accidens illam mali propter aliquod aiunctum honum , hanc boni propter aliquod adjunctum malum, quod autem est Per accidens, illud sequi ad id , quod est petie, &ergo prosecutionem mali prosecutionem boni, persecutionemque boni perse Cutionem mali. II. Cum secundum disse rentiam praesentis & futuri boni malive cum Stoicis, ita ut Desiderium sit boni ab . sentis, ejusque sons & fundus jecur, Laetitia boni praesentis, erusque fons & fundus splen, Fuga mali absentis , ejusque sons &fundus cor, Tristitia mali praesentis, ejusq;

fons & fundus sel. Quo loco iterum notandum, quando laetitiam praesentium esse di. Cunt Stoici,eos haec vocabula capere stricte. Laxe siquidem & largiter si sumanrur , etiam praeteritorum sunt,ut conscientia bona, futurorumque, ut si quis metu imminenti ia

ῆ Θυμικους cum Arsotelicis sise Pergate. sicis, eo*me tam Simphces , quam MIxtos. Quae divisio non tantum suo diviso condivisa, cum non demur affectus extra hos,

verum

332쪽

versim etiam contra divisa in se quoad partes dividentes. Probatur. I. Quia affectus επιθυμηἶκοὶ Θυμικοὶ habent diversa cime jecta formalia : Atqui diversitas speciei sequitur diversitatem formae, vel in eadem materia, sicut diversitas generis diversitatem materiae, quo fit, ut assectus praenominati differant sicut species illius gene is, re. spiciendo ad diversa objecta specialia, comprehensa sub uno obseeto materiali, quod in praesentique argumento bonum & malum sensibile . in quod aflectus επιλμηῖκοὶ tendunt absolute, μυιι ιοὶ sub ratione ardui, prout est vel adipiscibile, vel segibile , cum aliqua difficultate, non quasi dissicultatem illam expetant, sed quod utilitatem, cujus causa dissicultatibus obluctantur, easque

superant, removendo Obs acuta , quae obstant. quo minus bonum illi consequantur, malumve fugiant. Nae bene, & naturae Convenieteri Sicut enim aliis rebus natuet fidus indita quaedam vis est, non tantum ad phosequenda convenientia,fugiendave adversa. sed etiam ad resistendum contrariis, igni v. s. non tantum indita levitas. quo infera de . - ferens ad supera convolet, verum prad rq ainsitus calor, quo cotrariis agetibus oblina t. similiter animantibus duplex indita vis, altera, qua ad ea,quae prosunt, incitentur,& ab iis, quae videntur nocitura , retrahantur νaltera, qua nitantur summovere occursim

333쪽

3io Institui: is Exercit: tia rei consequendi impedimenta. II. Quia

assectus ε, υμηπικοι nonnunquam repugnant Θυμ-ς, ut cum concupiscentia inis i flammata iram frangit, trave accensa Con-Cupiscentiam minuit: Iam vero nihil sibi repugnas in suo regno. Neque detrahit divisioni, quod affectus sequantur laetitia &tristitia, hae autem sint in concupiscibili facultate, quia affectus irascibilis facestatis ci-mnes terminantur ad affectus concupisti hilis facultatis, quoniam ad hoc vis irasci, hil1s data animalibus, ut tollantur impedimenta , quibus vis concupiscibilis in suum

objectum tendere prohibetur, vel propter dissicultatem boni adipiscendi, vel propter dissicultatem mali fugiendi, quomodo assectus, qui sunt in ira ibili. quoque etiam

consequuntur laetitia & tristitiae An vero. μcutAssectus 'Eπιθυμονι ἶκοι α, Θυμικοὶ re Soecie d erunt a se Invjcem, ita S τό 'Em s. μηδικον ΘυμικωZEt utrum horum prIus sit ordine naturae ac d n tatis De hoc dilem male & hicommate ita Scholae. De priori,

quod ποεπις υμπικει 2 ελυμάδν,hae duae con- facultates, non realiter, sed ratione tantum , sint distinctae , per ordinem videlicet ad diversos actus & obffecta , ita ut unus idemque reapse appetitus sensitivus sub una consideratione , & respectu quorundam af fectuum ,dicatur cocupiscibilis, sub alia vero consideratione, & respectu aliorum assiectuum s

334쪽

ctuum,irascibilis. Firmatur. I. QVia unus ide. que appetitus potest ones illos actus praestare per diversos modos tendendi in suum objectum. Sicut ergo no statuuntur divetsi intellectus, qui res spirituales & corporeas Cognoscant,aut diversae voluntates,quae in res sensibiles & immateriales inclinentur, ita nec statui debent diversi appetitus eκ sola odecti diversitate , cuque una voluntas ad totam boni latitudinem se eAtendat, urno etiam appetitus sensitivus ad omne bonum sensibile ρ An quis unquam dinit,

diversarum humanae voluntatis specierum esse velle finem.& velle media ad fine,velle finem, & velle sublata omnia,quae consecu tionem eous impediunt Atqui omnino di.

versae forent hae volutatis species, si illae appetitus distinctae forent species,qua bonum delectabile prosequitur, malu que fugit,mediaque appetit, quibus illud prosequatur,

hoc fugiar. Ita nemo sanae menris unquam dixit,locomotivae,quae in manu est diversis speciebus e nuce eximi nucleum impedi mentumque , hoc est, putamen removeri.

Sed nec persuaderi sibi quisquam patietur,. diversos in statuario esse habitus & facultates , quibus Armam attificialem in lapidem inducit ,& quibus partes lapidis,

formae inducendae obstantes,eodem instru-. mento removet.Eadem eadem facultate vi

335쪽

tendendum, impedimentaque, quae currenti objiciuntur, quidni igitur eadem quoque facultas circa metam appetendam obtinendamque , & circa remoras amo'

ven das, versari possit Quo appetitu lupus aut leo ad praedam fertur . quidni eodem quoque ad obstacula, consecutioni praedae

obstantia , e medio tollenda, moveatur Ut ita ejusdem potentiae esse videatur, bonum prosequi, & impedimenta ejus removere. Sicuti enim res naturales per eandem naturam & formam inclinant in bonum sibi conveniens , & propulsionem eorum,

quae bonum illud im pedire possim r, lapis

v. g. in locum naturalem gravitate sua, Per eandem removens impedimenta . Cur

non item ejusdem potentiae sit , & versari circa finem , & circa media ad consecutio. nem finis II. Quia unicum est objectum formale adaequatum appetitus sensitivi. quare unica quoqne potenria, Quamvis namque appetitus irascibilis feratur in bonum ardua,tamen illud bonum,qua ardua, non est illi ratio appetedi, eo quod dissicultas appetirum arceat potius,id quod tamen dicedum foret, si bonum arduum diversam

constitueret potentiam. Ut enim τε arduum inprimis fulgeat in appetitu irascendi, sive artinentibus ad appetitum irascendi. tamen proptere a non est ocytis ratio constitutiva facultatis, non magis quam το intel '

336쪽

Ethicam Lib. I. Cap. XL. xt 3ligibile arduum intellectus, visibile arduum visus distincti. IlI. Quia unicus est sensus, internus, Qui se eXtendit ad cognoscendum

omne sensibile , ergo &unus appetitus ad appetendum omne bonum sensibile: EccuridiQuia enim appetitus sequitur potentiam cognoscendi,illique conformatur. Contra est, quod eκ diversitate actuum & objectorum colligi posse videatur diversitas potentiarum,quare & hici Sed videatur scilicet. Sive enim agatur de distinctione numerica,

sive specifica, salsum est, quod supponitur:

De distinctione numerica ideo,quia sic,quo ties diversus est numero actus,objectuve, di versis numero potentiae essent: De specisica ideo, quia eκ Giversis objectis materialibus male colligitur diversitas potentiarum, quam inducunt diversa obsecta sermalia, quod heic unum: Formalia autem sed nec haec semper, non utique , si unum habeat

. rationem finis , alterum vero medii, eoque

sibi subordinentur modo. Contra, quod erediversitate organorum inferri posse videatur diversitas potentiarum , piae sertim in Potentiis organicis, qualis appetitus sensiti. UuS, tam concupiscibilis, quam irascibilis, quorum ille in hepate ,hic in corde residet.

Immo vero in corde uterque, tanquam vitae vitaliumque Operationum principio , qua rum causi datus appetitus, utut non In ea

dem ejus parte, sed locis aliquantulum

337쪽

discretis, ob diversam qualitatum compositionem , quam cupiditas & ira eκigunt,eX quibus illa abundantia humiditatis &caloris gaudet , haec affluentia caloris &siccitatis. Contra, quod appetitus irascibi. lis appetat contra inclinationem appetitus concupistibilis contrarii vero actus arguant potentias contrarias. Quasi.vero appetitus irascibilis simpliciter tenderet contra inclI- nationem appetitus concupiscibilis,& non potius inclinationi ejus succurreret , per condestensum ad media certa, sine quibus nequit obtineri bonum per se delectabile, verum arduum, aut quasi saltem non aliquando unius potentiae contrarii possint esse actus circa objecta Contraria, quomodo eadem v.g. ratio amat Deum . oditque daemonem .De posteriori,quod eκ duabus prae. dictis facultatibus & potetiis ordine naturae

prius sit νο-τω Θυμικῶ , Ordine vero dignitatis prius το Θυμικον- Em υρε, Τικί. To prius τω Θυμικί ordine

naturae, tum quia assectus concupiscibiles versantur magis circa finem , irascibiles vero potius circa ordinata sive destinata ad finem, jam vero finis prior ordinatis in finem, tum quia naturaliter ex affectibus concupiscibilibus caeteri, qui in irascibili sunt, oriuntur, tum quia assectus concupiscibiles vertuntur cirCa Obyectum, sub generat ratione, affectus vero irascibiles sub raticii

338쪽

ne contractiore. Superaddit siquidem objectum irascibilis objecto concupiscibilis arduitatem, quod propterea ordine naturae non non posterius illo, tanquam proprium communi, respectivum absoluto. Contra eos, qui ν Θυμικὰπ ordine naturae prius esse

Volunt τί 'EπιθυμηἶκgeN eo, quod movens sit prius moto, τὰ irascibile vero, compara.

tum ad concupiscibile,se habeat ut movens ad motu , cum tollat impedimenta, quibus το cocupiscibile impeditur, quo minus frui possit suo obsecto: Veriim per accidens scilicet id fit non per se:)Item ex eo,quia Objectum irascibilis sit bonum arduu,quod videtur supremum inter alia esse bona, ordo vero affectuum sit secundum ordinem objectorum,quae ratio.ut mihi quidem videtur, proprie militat pro ordine dignitatis, quo

quia objectum ejus praestantius, tum quia ProXimius rationi, pro qua pugnat,tu quia spiritalior haec pars, & robustior in coparatione,ideoque generatione quide posterior, at dignitate prior, quam dignitate vel inde quoque colligas licet,quod vermes &stirpanimalia cupiant, sed no irascantur, nisi adu hrate. Quavis no desint, qui τε 'Eπ μηπικον etia ordine dignitatis prius esse contendant τύ Θυμικύ, eo quod appetitus irascibilis sit minister cocupiscibilis,animaliaque irasca tur propter concupiscibilia, non concupiscant

339쪽

316 Institui: S Exercit: scant propter irascibilia, qua de.re sis vide

Con imbricenses disp: Eth: 6. q. r. a. 2, ubi dicunt, eκ parte objecti, atque adeo simpliciter, appetirum concupiscibilem nobiliorem ess e irascibili, quoniam feratur directo atque immediate in bonum, pertinens ad conservationem animalis . cum irascibilisam mediate tendat in removens prohibens, itemque eX parte sinis . quoniam potentia, mroxime ordinatur ad finem , eXcellenis, quam quae Occupatur Circa media, appetitus vero concupiscibilis proXime Ordinetur ad finem, cum tendat in bonum

sensibile secundum se, enimvero irascibilis in id, quod utile & conducens ad sinem illum obtinendum, licet Juxta aliam considerationem appetitum irascibilem concupiscibili praestare posse non eant inficias. Ac dedistinctione affectuum in genere , in specie vero affectuum in ἰm,μ ἶκουσε Dμι ος,

Ius, tantum est,nisi quod in cauda aliquid

addendum de membris hujus sphingis sive

monstri eκ variorum animantium partibus conflati Cum Platone qui cupiditatem dicit esse partem ejus, multa belliarum, hoc est, affectuum capita complectentem, unde pe' cudibus eos comparat Philo Platonissans.eκamini apum alii, ut numerabili potentia, ita innumerabili,saltem innumerando, actu. Que causa,quare nec Plato, nec Aristoteles,

, cet.

340쪽

certum horum numerum definiverint,con tra quam faciunt Stoici, qui quatuor asse'ctus numerant, magis per genera singulo rum,cum Cicerone Virgilio & Boethio, re

cie intellectis , quam per singula generumν Contra quam Galenus, qui seκ, Nemesius, qui quinque, Cardanus & Ludovicus Vives, qui duodecim. Laelius Peregrinus qui praeter hos octo minus principales, deniq: Thomas, qui sere in appetitu concupiscente quinque in irascente, ingeniose quidem, sed minus recte, colligit, cu)us numeri un denarii haec ratio reddi solet a Moralistis contra Thomani non-Thomam. Assectuum quidam respiciunt bonum aut malum sim.pliciter, pertinentque ad appetitum Comcupiscibilem , alii bonum aut malum arduum , Pertinentque ad appetitum irascibi .lem. illi seκ sunt numero, tres respectu boni, totidem respectu mali. Oblata si quidem re bona excitatur primum in concu

piscibili illius amor. Quod si ea res sit ab .sens , consurgit inde desiderium . quod est

motus in rem absentem: Sin praesens,laetitia, Quae rei praesentis & adeptae. Similiter oblata re sub ratione & notione mali, oritur primum in concupiscibili odium, objectivum sive contrarium amori. Quod si res. quam odio persequimur, absit, oritur atque eXroritur inde fuga , objectiva sive contraria desiderio , qua malum absens