장음표시 사용
131쪽
d eunt ut habire ordinem :&, si sic, quem ergo ordinem habent istae Oecies intre se tiordo earum e Secundo questetur in quibus nam a natura fiant omnes istae species c 'scilicet maturatio a natura, elixatio a natura,assatio a natura,quia dixit, quod aliq quis
ab aste queritur, an sint eiusdem speciei, cum fiunt a natura,& cum fiunt ab arte A s ille,
an elixatio uel allat id,si fiant a natura & ab arte,sine eiusdem speciei specialissimae, uel non. De primo,quod,ex quo coctio est analogum,species eius debent habere ordinem,& ideo
I - -' ' Pn maturatio secundo est elixatio tertio est assatio t& iste est ord ri, De primo,quod,ex quo coctio elu analogum,l Pecies ciuS cieoent Iaadere ordinem,& id
ordo est iste.primo est maturatio, secundo est elixatio,tertio est assatio t& iste est ordo na turae : & ideo Aristo. insequenS ordinem naturae,primo agit de maturatione, cundo de elixatione,& tertio de astatione,quia iste est ordo naturae ; & idem debet esse ordo naturae & i,
xatione,& tertio de allatione,quia lite eit Orco naturae ; ec Ietem aedet eue ordo naturae &doctrinae . Sed dices, quare maturatio est prior natura alijs speciebus quia maturatio inest tantum a natura, aliae uero duae sipecies,scilicet assatio & elixatio, ab arte fiunt & a natuta inditarenter: & ideo illa prior, luia simplicior . Quod autem solum maturatio fiat a natu
ra, isti omittunt, ut naturalem: sed,domini,hoc,quod dicunt,non est uerum,ita enim fit maturatio ab arte,ut etiam assatio & elixatio fiunt complete ab ipsa natura; postiam tamen inchoari ab arte,sed compleri a natura semper: ita etiam maturatio potest inchoari ab arte,
choari ab arte,sed compleri a natura semper: Ita etiam maturatio potest incnoari at, arte, ut cum sternimus paleas in ipsis pomis,ut poma maturescant: completur uero maturatio a natura postea,licet recipiat ab arte: & ita etiam maturatio proprie, qye conuenit fruetibus, sit a orincipio ab arte,ut patet de me sipilis in palea,& in fructibus alijs, ubi a principio rustici imponunt mel aut o eum. Et ideo alij dicunt,quod ideo maturatio est prima, quia ma et turatio conuenit generationi, quae generatio est quaedam maturatio ; &, quia post gener tionem sequitur nutritio, quae nutritio est elixatio & assatio,ideo dicunt, quod maturatiocinecedit elixationem de assiationem;&ideo elixatio sequatur maturationem: sed contra, Lia generatio uiuentium improprie dicitur maturatio,quia Aristo. dicit, quod maturatio Zoo conuenit tantum fructibus; hic uero nos loquimur de proprie distar ergo no pos umet dicere , quo I maturatio praecedat eligationem& assationem: & Ideo dicamus cum Olvmoiodoromuod ideo maturatio habet primum locum, quia maturatio inest solis uiuen i vatio uero & assatio inest uiuentibus & non uiuentibus: & ista maturatio est perse
re, et ipse Cum praecedit, quia conuen
Sed dices. uomodo elixatio ptiecedit assationem dicit Alexander, quod ideo praec R, ieotesipectu caloris in prima aetate di sirum' i - A. - iri uentriculo puerorum idem diuit Hippo. in libro de morbis p ii, qVO * naturali sic- dicitur elixatio, e dimit me in nrrimenti. Quae fit in tueuesstut*,Muid ex Ui . i: m diuit Hippo. in libro de morbi p xli' q*Qq est . ealore naturali sic-titur elixatio, coctio uero nutrimenti, quae inlueuesst C,Muaegasi ciori resipectu primae aetatis,ideo resi que costio ''huriis dii. ' est sub ect ista coctio, tuae sit in aetate iuucnt Uxii 'A' A sebioe iri suetiit, deo ista ces in
stantia sipumosa.xamen qui iste iii I
tute dicitur assitio,& illa elixatio ; dico uiuentibu , ideo maturarum Quentibus,& astatio & elixatio inditar D ex uiuenx brum e. mavit est perfectior,&prius de ea agit Aristo.&, quia esuriti tin Pix principio illius, ideo elibatio De secundo nqui ivant ordinem inter se, quand fi uiatio& elixatio S turistae taes species a natura.& ab arte, scilicet metu motae
132쪽
Lect. in quartum M Ct Cor. II 3
tibi ab arte sunt,patet nobis ; sed,ubi fiant a natum,non patet V Albertus magnus & Conciliator in differentia so. dicunt, quod generatio totius uiuetis appellatur maturatio, sed generatio partium, at ossium,neruorum,& carnis,dicitur astatio uel elixatio: generatio enirn partium,ubi est caro,dicitur elixatio: generatio uero partium,ubi non est caro,dicitur asst tio: Oeneratio uero partium, ubi non est caro, ut fiunt ossa, dicitur assatio,quia fit a calore si co,ex quo sunt frigida &sicca & haec inueniuntur in uiuentibus: & ita dicunt, quod hoc modo istae tres species sunt a natura in generatione uiuentium. Sed hoc non conuenit Aristo. quia generatio uiuentium improprie dicitur maturatio ergo ita etiam generatio peti liuetusidem dicitur maturatio impropria,quia proprie est selis fructibus; & nos hic loquimurio de maturatione proprie dicta . Secundo,quia,ticut tota generatio uiuentis dicitur maturatio, ita & generatio etiam partium dicitur maturatio; quia, sicut generatio totius fit a calore seminis,& materia esst eadem,puta sanguis menstruus,ita & generatio partium dicit maturatio,quia ita generatio partium fit a calore seminis &exsanguine menstruo, sicut generatio totius: cum ergo generatio partium sit ab eodem agente & ex eadem materia, ex quibus est generatio totius; ergo,sicut generatio totius est maturatio,ita etiam generatio partium debet dici maturatio, cum fiat ab eodem agente,& etiam ab eadem materia. Comparabam si,ecies digestionis ad inuicem, maturationem, scilicet & elixationem,& affationem (& sitis attenti,quia ego hodie pulchra dicam,& etiam cras, quia pulchram prae manibus habemus materiam & dicebamus,quod,ex quo genus harum trium sipecie dio rum erat analogum; ergo species istae habent ordinem inter se: quis ergo ordo est iste di Ni, quod primo est maturatio,secundo elixatio, tertio assatio; & istum ordinem seruat Aristo.& primo est maturatio,quia inest solis animatis ,reliquae uero duae species insunt inanimatis & animatis: & ideo maturatio est alij s perfectior ergo est natura prior: eligatio uero praecedit astationem, quia elixatio sit, cum coquitur nutrim entum in pueritia; actatio uero fit, cum coquitur nutrimentum in secunda aetate: & sicut prima etas praecedit iuuentutem,ita eli alio, uae fit a calore humido in prima aetate, praecedit astationem,quae fit in stacunda aetate, tuae fit a calido sicco: & iste est ordo parum. Erat secunda dubitatio, tuain tetigimus, & in hoc eramus heri,ubi nam insint istae tres species a natura: &disiicile est hoc inuenire, ubi nam sint istae tres species a natura, quia,ubi sint ab arte facile est,quia caro eligo xatur & astatur ab arte: & in hoc dixi opinione hiberti & Conciliatoris in differentiabo.qui dicunt,quod maturatio a natura inest generi uiuentis; sed dicunt, quod maturatio co- uenit toti generi animalis,eli Xatio utro & assatio conuenit parti Animalis: ergo eorum generatio est maturatio,aslatio,& elixatio: & probant,quia generatio totius uiuentis fit a calore seminis,ista uero generatio sic facta dicitur maturatio,quia fit ab agente calido & hi mido: elixatio uero & astatio conueniunt generationi partium animalis, quia parteS, NUNcarneae sunt,earum generatio fit elixatione, qina fiunt etiam a calido humido ; Pari s uero sicciores,sicut sunt ossa & huiusta odi, fiunt a calido sicco; & ideo generatio harum partium est assatio: & hoc dicit ista opinio. Sed divi vobis, quod haec expositio habet dinicultatem,& falsa est,& iudicio meo non conueniens uerb:s Aristo. primo quaa Aristo. hic Io- 2 quitur de maturatione proprie dicta,quae est in fructibus: dicit enim Aristot. maturati et
tantum inesse se actibus Platarum: cum ergo hic loquamur de maturatione proprie decta, comparando species coctionis ad inuicem; ergo sub ista non comprehenmtur ner tio uiuentium,quia improprie dicitur maturatio: ergo de ea non loqtut ur Artito. iam tecuta addo quia, sicut generatio totius uiuentis fit a calore seminis, & ao agente,&a lan ne menstruo, ut a materia, ita etiam generatio omniUm par taum ipsius uiuentiS tit a calore seminis in a Cantauine menstruot ergo consimilis est generatio totIus & partium animalis, ct consimilis in us: ergo,sicut generatio tortus est niaturatio,ita etiam graeratio partiti:
Eryo non maciis una erit elixati O, quam alia;& ideo dico,ut Alexander & Olympiodorub quod maturatio a natura inest cibis & solis fructibus,ut dicit Aristot. etiXatio alitem I ac Io satio cibi a natura insunt in nutritione,d:cunt Alexander & Olympiodorus; nutritio enim in transinutatione cibi in humorem in uiuentibus in Prima aeta C di itur en xatio, in secun
da uero aetate dicitur actatio; quia nutricio in prima aetate fit a calido humidos quae uero fit
133쪽
in secunda miridicitur astatio,quia fit a calido sicco respectia primae aetatis; & ideo d tur assiatio a natura comparando unam aetatem ad aliam,& nutritionem unius aetatig ad litammna enim dicitur elixatio,alia uero dicitur assati ,quia prima est humida,& in ea cuersio nutrimenti fit a calido magis humido,& ideo dicitur elixatio; &, quia secunda et lieet sit humida, quia calor etiam ictea est humiduS, tamen, quia resipein prirme aetatis noest ita humida in se,ideo comparando calorem secunde aetatiS ad calorem prim dicitur calidus:& sic simpliciter omnes coctiones in utraque aetate debent dici elixationes,quia a calido humido fiunt simpliciter, licet in respectu calor iuuenis dicatur siccior:& hoc dicunt Olympiodotus & Alexander: & addit Olympiodoru quod ante esse Aristotele dixit hoe Hippo.in secundo libro de reg.acut tex. a a.& 88.& dicit Olympiodorus,quod ibi Hippo. i. non dicit,quod coctio nutrimenti dicatur astatio uel elixatio, sed dicit , quod nutritio est coctio; ubi dicit,Si quis sit assuetus semel sumere cibum,tunc,si bis semat,aegrotabit , quia eius uentriculus coquere non poterit ; & bis repetit haec uerba Hipp. in principio libri. &in fine ; non tamen dicit,quod nutritio sit eligatio uel assatio; sed Galenus ibi in comi dicit ponderando uerba Hi p. quod benedixit Hip. quod nutritio in stomacho dicitur coctio, quia est perfectio cibi, quae est a calido humido: sed omnis perfectio a calido humido est coctio, ia est elixatio: ergo recte dicit Hi p. quia coctio nutrimenti in uentriculo dicit ut elixatio,quia omnis coctio,quae fit a calido humido dicitur elixatio: & hoc idem dicit Ga lenus in libro de sanitate tuenda,ubi dicit,quod nutritio in pueris assimilatur eligationi; &hoc ide repetit in libro de teperametis, quod nutritio uiuetium assimilatur elixationi,quia fit a calido naturali, quia calor naturalis est calidus & humidus (quid etiam sit calor naturalis, alia die dixi vobis, quod est substantia uaporosa,genita cum Languine,quia,cum sannuis decoquitur evaporat,& ille uapor seu fumus dicitur calor naturalis & illa coctio pro
calore innato calido & humido: & ideo simpliciter sumpta coctio nutrimeti,siue in prima, siue in secunda aetate,debet dici elixatio quia semper est a calore humido: si in secunda aetate dicitur elixatio,est resipectu primae aetatis,quia est a calido sicciori resipectu primae aetatis,quia calor ille naturalis magis est humidus in pueritia,quam in iuuentute: & ideo in respectu tantum dicitur affatio,non autem silmpliciter: & sic istae tres species reperiuntur in natura,scilicet maturatio in plantisin elixatio,& alsiatio in uiuentibus,m prima & secunda soaetate eorum,ut diximus; &, fialibi inueniuntur, inueniuntur per metaplioram & translati-tie. Erat tertio dubitatio ibidem,ex quo istae species fiunt a natura, & ab arte: iccirco dubitatur,an sint eiusdem speciei istae coctiones, cum sint a natura & ab arte: dc an 'mnes ista tauarte & a natura, ita, quod, sicut eligatio & assiatio fiunt a natura & ab arte, ita etiam maturatio sit a natura&ab arte: Dico, quod,sicut assiatio & elixatio fiunt a natura &ab artet,ita etiamaturatio est a natura & ab arte: est enim ab arte,ut cum adiuvamus sternendo paleas, uel cum alijs ingenijs adiuuando, ut resoluatur humidum superilssum Asse arte: ita etiam assatio & elixatio possunt inchoari ab arte; tamen postea & a natum turistaec iones licet enim possint inchoati ab arte,perficiuntur tamen omnes ad pia
tura,quia complentura calore acquisito in eis a sole; & sic dico, q* s si
ab arte,quia cum oleo aut palea adiuvamus, quia calor solis In CIS adiuuatur a V , cer possint inchoari ab arte omnes,tamen complentur a natura, quia a ca- VP fiunt ab artet,inquantum,quae elixantur, ponuntur in aqua calida;&, quae aliam dido sicco :& sic non possunt completi nisi a natura. Et ideo,cum dictive Primohaeredem species, si sint a natura&abat te hae coctiones, dico quod dii cil*σ'
Latini dicunt, quodno,immo sunt alterius specieii X Aristo ci* - fi deierum, quod res,quarum principia sunt diuersa specie,ilissi re in his quia,cum princidii aiunt diuersa,etiam principiata tunc * s Res o ista, natota ergo
sunt diuer species,quia illa fiunt ab aste ut a principio Vserum s:
istae coctiones incie sunt diuers quia ars est principium di Gene ani
ratur per uoluntatem natura autem non, go umeri metu mus, nil
capite Primo,&secundo de Generauit .capite s. dicit, quod muram,ut Pu 'o ta
134쪽
putri materia,& mus genitus ex semine, iunt seotus & Thomas quicquid uelint; & hoc idem di Cirum Ass*V ' --.i hesu. es ut
Avicennam,ubi hoc disputat : ergo genita eX phirta materia,& e . , si teritis speciei; unde est hoc oli dicit Auer non ex alto,nisi quia agentia sum alterius diterius speciei, scilicet calor putridae materia in calor seminis: ergo genita et Iam tum asscrius speciei: ergo ita etiam hae coctiones erunt alterius speciei, quia,sa ars & natura sunt aterius sipeciei, po & isti coctiones et ab arte & a natura,sunt alterius sipecies,immo magis, quam calor putredinalis & calor seminis,quia differt magis natura ab arte,quam calor acalore,idest calor putredinalis a calore seminis: &sic incoctiones magiS disti ut,quam i o res illi, ciuia mures semper fiunt a calore,& ista ab arte & a natura et ergo differunt speciei pecialilii ina. Ex aduerta est ueritas iudicio meo duabus rationibus,& primo ex Aristotele septimo Metaphy. ubi dicit,quod eadem est sanitas specie, quae fit a natura,& quae ni arte,& a casse: aliquando enim acquirit Socrates sanitatem a natura, aliquando ab arte,
aliquando a casia,ut si quis expositus radiis sistis a casta acquirit sanitatem,illyd est calu: didicit Aristo. quomodocunque acquiratur sanitas, resipectu eiusdem morbi intelligendo, semper haec sanitas est eiusdem speciei sipecialissimae: ergo etiam &-coctiones , siue Ut ab arte,sive a natura,semper erunt eiusdem speciei specialissimae. Secudo,quia quinto Pnysicorum dicit Aristo. quod motus fiunt eiusdem speciei, quia fiunt de terminis eiusdem spiciei ad terminos eiusdem speciei: sed omnis coctio,siue tit a natura, siue ab arte,semper e1tuo a terminis eiusdem speciei ad terminos eiusdem speciei, quia omnis coctio , siue sit a natura,sive sit ab arte,semper incipit ab inconstantia litimidi,& terminatur ad constantiam humidi: ergo & coctio, quae fit ab artesdc coctio,quae fit a natura, est ex terminis eiusdem sphciet,quia est ab interminatione humidi ad terminationem humidi ; & hi sunt eiusde speciei termini: ergo omnes istae coctiones eiusdem speciei,siue sint a natura,sive ab arte,quia sunt a terminis eiusdem speciei ad terminos per se eiusdem speciei,quia omnes motus, 'ui futex terminis eiusdem speciei ad terminos eius dem species, fiunt eiusdem speciei: & ideo fiustinendo hunc modum dicendi ; dico quod istae coctiones siue sint a natura, siue sint ab a te, semper sunt eius dem speciei specialissimae per se:extrinsece uero fiunt alterius sipeciei; ut coctio quae fit in uentriculo,scilicet ut elixatio, tuae fit in uentriculo, & elixatio, quae fit in vase,sunt per se eius denas pectet,per accidens autem&ex extrinseco fiunt alterius sipeciei: ' dico per sie, quia in coctione,quae fit a natura,acquiritur forma stubstantialis ; in coctione uero,quae fit ab arte,non; & ideo extrinsece& per accidens sunt alterius speciei: & ideo dixit Aristo. quod istae coctiones fiunt tam a natura, quam ab arte,& fiunt propter eas dem causas, ideo eadem sunt specie: quod autem fiant ab eis lem causis,patet, quia fiunt ab eodem calore humido,& similiter affationes: quia,sicut Socrates & Plato sunt eiusdem speciei specialissimae, ita istae transimulationes sunt eiusdem speciei specialissimae. Et idet responde ad argumenta latinorum: de primo, cum dicunt,quorum principia specie di runt, etiam di illa principiata specie differunt,dico quod Aristo. ibi loquitur de principis s nutritionis,
Principiatorum, scilicet de materia &forma: quotum enim principia intrinseca; IUnt diuer o sa specimetiam ipsa sunt alterius speciei; hic uero principia extrinleca tant Vmsunt
r i est asteris i sum est diuersium,scilicet artibN na V
Rctus sint diu quia ab eodem agente possunt effectussipetae ciuersi proueni
uersis agentibus idem effectus sis ecte: & de facto ita est ueritas,quia,sifer unis eclinetiam principiata; non autem, si effristus tantum est diuersus Desecuet dicis ex Aristotele,quod genita ex putri materia,& ex semine, fiunt diuei Et iam specierum ierpollectu dico, uod uerum est quod genita ex putri materet & ex propagatione, sunt
aliti si ciet,quia illa fuit mens Aristo. Et Auer.dicat octauo Physicorum,quod ista non differunt Iisi tua agentia fiunt diuersia: sed in diis coction:bus factis ab arte & a natura,anentia sunt magis diuersia,scilicet ars & natura, quam calor putredinalis, & lamnis ergo, dico.nuod calor minis,&calor putredinalis, dicerunt speciemus albi calor est subiectu, scilicet calor seminis,quia facit illam generarionem ; & etiam ille calor putris materiae,qui est uapor genitus, eae materia putrescente: & uc differunt sipecie isti duo calores; & sic e
135쪽
ctus etiam eorum differunt sipecie: & ideo dicit Aueta quod eSectus dii , , -
dicis, oli hic etiam ars & natura das erunt sipecie: dico quod ista asteriit Ais et 'tura, uni principia tantum disponentia & praeparantia,& non itere ac ent, a. ii:
arS ad coctionem, concurrit tantum ut applicat agens ipsi pasto & odo asteries, iri
eiusdem sipeciei : agens uero perle est idena ita coctione ab arte,& a natura,sicilicet caloe ri turalis humidi IS,quantum agonS p r se in omni coctione,iam eius, ouae fit E numeri 'quae fit ab arte, est calor naturalis humidus: & ideo agons est eiusdem speciei 'Asia est dubitatio,comparando affationem elixationi, quia dicit Aristot . quo et iure
tiant eaetersus humida. Interius uero sic ; econtra Vero assa, exterius sicca,interius uero humida: sed hoc non uidetur uerum,quia primo est instantia de lacte & de musto rno i, P ndigestum transit in uinum,& ista digestio,dicit Aristo. est elixatio: etiam tiansmutat in ta ctis in casteum,est elixatio,dicit Aristo.&, cum transit mustum ipsium in uinum elixationei pia,tunc uinum non Vst magis humidum interius, quam exterius,quia aeque est hi midum interius & exterius ; & sic etiam lac eo de modo no magiS est humidium interius: er 'o . Se cundo negatur de nutritione; quia dixisti ex Hippocrate & Aristo. quod nutritio cu con uersio nutrimenti in prim&secunda aetate est elixatio: hic est generatio cliyli ex potu &cibo;& tamen chylus genitus non est magis humidus interiuS,quam exterius nec econtra, sed inaequalis hunliditatis foris&intus. Tum etiam,& est dubitatio Albediti hic de ovo: quia ouum siue sit ex cineribus asi uum, siue sit in aqua elixatum, semper, tuo ad parte sua
interiorem, est humidum; qiuo uero ad partem exteriorem,semper est siccum, etenim, quoad albumen,semper est constantius : uel ergo ouum asietur,uel olixetur, semper eodem modo est: ergo etiam,si in aqua elixetur, uel sub cineribus astetur, semper est exterius constas& siccum: ergo non est uerum, quod asi ita exterius sint sicciora ; elixa uero humidiora emterius,interius uero sicciora: ergo haec non est differentia inter astationem & elixationem. Tertio dubitatur de carnibus, quae eli Xantur& astant ur, quia dicunt medici, quod carnes elixatae non cohibent uentrem; carnes uero assatae cohibent uentrem, & ideo carnes assitae exhibentur in fluxu uentris: ergo non sunt humidiores,sed sicciores elixatis, quia aliter male exhiberent, quia humiditas mouet fluxum, & non cohibet: etiam ita febribus exhibetur carnes elixae; ergo sunt humidiores, quia febricitantibus conueniunt litimidae diaetae, tit dicit Hippoc prima Aphor. ergo humidiores, quam asta: quid ergo dicit Aristo. ex opposi- solo est Aristo. hac ratione quia aqua calida cliXans subintrat per poros intoriora carn:s ; &, cum sic intrat,resoluitur humidum interius carnis,quod apparet in itire pingui: & sic fit siccior caro interiuS,exterius Uero Filimidior, Uia circunponuntur purgani to, illa, Cirae rosoluuntur,partibus illis exterioribus; quia cum illa hutniditas distunditur per aqucin, haeret illis partibus exterioribus carnis;& ideo remouetur humidi m cxterita S, quia humidum CX-trinsecum circumiret cai ni: & propterea exteriores partes si ni homidiores, uia dissoluta humiditas interior circunponitur patribus exteriotitius et econtra uel Oasia,Quia cum 2ppo Duntur igni, statim exiccat partes exteriores,a Sens in partes illas coi rugando, & ex ccando faciens crustam, & contrahens carnem,ita, quod humidis non potest extrahi, quia ignis statim agens in partes exteriores obturat meatus & poros,& inducit crustam adeo, quod illud humidum interius non potest exire; di sic remanet humidum interius in carne & ide assa sunt humidiora interius,exterius uero sicciora: & haec est ratio Aristotelis. Sed hic dubitat Albertus ingeniose quidem, quia omne agens naturaliter, inici sitis & fortiuS agit in proximum sibi, quam in remotum ;& haec propositio uera est : Vigo calor aquae circUm jam Centis in elixatione,fortius agit in humidum exterius sibi proximum, quam in immissu interius sibi remotum: ergo magis ipsum re luit; ergo partes illae micriores illint mas S sic c*: ergo caro elixa erit magis sicca in parte exteriori, quam in Plirte in tot trit ri ato humido partis exterioris remanet pars illa siccior . Tum secundo arguit Al reti it S, quia dicit Aristota quod in elixatione est duplex motus,in esus, scilicet aqllae petr caritas i ca tus ad interiores partes eius;& secudus motus, est exitus humidi pinguetdinis a partibus in 'SOterioribu S ad ext ora: si sie est, quamo,an isti duo motus sint simul tempore, an unu
prior at cro: no potest dici, quod sint simul tempore, quia hoc est impollibile, iura u
136쪽
Si uero dicas,quod unus motus est prior altero, qu ro,qui, Dd Isius aquae est prior, quam egressus humidi,& sic tunc corpora etiam se penet , samp
ii illiet corporis, puta carit,sinat repleti humiditate & pinguedine illa, quia juit; sit enim prius ingreditur aqua,quam pinguedo illa egrediatur, ergo illa du poenetrant: si uero dicas, quod prius exit illa humiditas,quae est in potis carniS, quam aqua subingrediatur,tunc sequitur,quod pro illo tempore caro illa remanebit priuata omni corio oore,quia non habet humiditatem illam in se; ergo datur uacuu,quod est impossibile,quia, antequam ingrediatur aqua,cum iam est egressa pinguedo,dabitur uacuum: ergo male dicit Aristo . Tum tertio,quia sic sequitur,quod,si aqua silc ingrediens corpus carniS,reloluit humiditatem interiorem carnis ; ergo illae partes interiores carnis remanent discontinua , Quia,quo humido continuantur partes illae carnis, resoluto illo humido illae partes remanent discontini latae; ergo in cineratae,quia calor aquae educit humidu interius'peciei resoluendo,&cum eo calor; & sic partes non possunt continuari,quia non habent humidu leuhoc falsium est,quia haec tio esset elixatio, sed putredo,quia putredo distinguitur a digessione propter hoc,quia per putredinem corpus incineratur,non autem propter digesci emidi putredon digestio ut elixatio,opponuntur, corpora enim incinerare proprium est Pu-eto tredinis: hec Alberius. De primo, cum dicis,quod condius naturaliter fortius agit in moximum,quam in remotum,dico,quod uerum est,quia uera est haec propolitio: di cum ludis,ereo calor aquae cistunfluens cami, ritus agit in huini dum exteriorem carnis, quam
e solis ire eryo exterior Dars camis elixa erit uccior; dico,quina,
ne aoentis pars exterior diueret esse siccior, sed per accidens impeditur,oc lic eue non Potest ex is aration omininnuit Aristo in uerbis suis,quia, licet fortius agat agenS an Nyximum,ut in partes exteriores, in interiores, tamen,cum agem peruenit ad pariqS anteriores caniis, dissoluit pinguedinem interiorem seu interius humidum, quod distolii tu nuit
rad torres exteriores &circumiacetin circumponitur illis par tibus,& remanet in IlitS mea ad parteSexteriores,&circumiacet ' circumponitur illis par tious,& remanet in illiS meaeto tibus exterioribus;&ita circumiacens prohibet,ne calor aquae resoluat humidum proXimum partibus exterioribus ideo remanent in umidiores,in fortius exiccatur interiorqS, Quam exteriores per accidens s altem,licet per sieratione agentis debeat esse econtra, Icili cet merito agentis debeat magis exiccari partes exteriores, quam interiores.De secum ,
quia hic fiunt duo motus,scilicet ingressus aquae ad intus,&egi essus humidi pingui Saa ua; ergo aut isti duo motus contrarii fiunt simul tempore,aut unus est post alium: non P test dici primum,scilicet quod sint ambo simul tempore,quia lac daret penetratio coCp rum: si uero stat simul se unus sit prior altero hoc etiam esse non potest, quia aut dabitur
Vacuu ut penetratio corporum: Dico siubterfugiendo argumentum; ut etiam dicut inedici dei, acqui dicunt,quod hepar trahit a st'macho chylum per uenas o idemnen transmittit per easdem uenas me raicas ad stomachum s an iunem
tritur inachus,licet stomachus secundumGalenum nutriatur ex substantia siby
137쪽
di i Mistac itu b. VI ergo catur penetratio cordio
rum : nego,quia dicam,quod illa humiditas restringitur adueniente aqua, ad partem una&ad aliam tendit aquai & sic non fit penetratio corporum : aut non sunt simul rei ore' quia prius emittitur humidum illud,& postea ingreditur aqua : oli ergo datur uacuui 'go,qusa tunc temporis replebatur caro alijs uaporibuS. De tertio,quia,sia calore aquae dis spluitur humiditas interior carnis,tunc erit incineratio, quia partes remanent dis continuae
Ergo incineratio non tantum fit in putredine ted etiam in elixatione: dico,quod duplis est humidum in rebus elixabilibus ; unum humidum est, quod est superfluium,quoci est humidum nutribile,aliud humidum est stubstantificum,quod est propria fiabstantia carnis, & nonutribilet &hoe humidum substati ficum rationabiliter non resoluitur propter elixatione; illud ueto humidum accidentale & superfluum resoluitur in elixatione: aliud uero humidusubstantificum,dico; quod non remittitur reuera; tame, si istud resoluitur, in cinerantur partes,& hoc concedo,si ultra procedit ipsa elixatio :& sic ergo incintrabitur caro; concedo, si ultra procedit spla coetibi: si uero intelligas,quod incinerabitur, idest dis luetur, neque hoc in conuenit,neque hoc est proprium putredinis: & sic dico, quod in principio elixationis resoluitur humidum accidentale superfluum,&ad huius dici utionem non sequitur in cineratis; & iliud humidum substantificum no resbluitur; si autem ultra procedit elixatio, sic etiam humidum substantificum retatuetur,&sic concedo. Ad argumenta uero de lacte, di de musto, dico, ut dicit Aristoteles,quod ista est elixatio improprie dicta: &, cum Arist. dixit de elixis,quod interiora sent sicciora exterioribus,loquitur de ueris elixis, culii semodi non est coctio lactis & intisti,quia est dista latio quaedam in partes crassas & te ues,& ideo soest impropria elixatio et cum uero Aristo. dixit de elixis, quod sunt eaeterius humidiora, intelligit de propria elixatione. Sed dices,tu non fugis at gumentum,quia conuersi, nutriinenti in chylum est elixatio proprie dicta,& tamen chylus non est humidior interius, qtiam mi ius,uel econtra,immo aequaliter est humidus interius & exteritis, uel econtra: dico, domin quod reuera ita est, quod non possumus hic subterfugere argumentum, quia hoc est uerum in chyl quod generatur a natura: oli quid ergo dicit Aristo . dico, quod, quando Aristo. dixit, quod elixata sunt humidiora exterius,quam interius, loquitur de clixatione, quae n iS notior est e requae est ista elixati quae nobis notior est oh est artificialis, & ista elixata sunt humidiora exterius,quam interius : & sic Aristo. loquitur de elixatione, luae fiem arte,quae nobis est magis manifesta i si autem fiat elixatio a natura, non est hoc uris,quia DPartes Tqualiter se habent in huiriditate&sccitate. De alio,& erat argumentiam iptius Alb . de ovo,quia,uel elixetur in aqua, set siub cineribu astetur, semper pars albior est e stantior; pars uero interior est humidior j eino hic nulla est differentia et dico, dicit Albeheus, concedendo assumpta,quibus probas,quod semper, tuo ad exteriores partes , in sic cius; & nulla est differentia in hoc inter astationem & elixationem in ovo: oh e ' Aristo. dicit falsum: re bondet Albertus, quod Aristoeloquitur perse,quod seni per in CuXationet
Pars interior est siccior,in assatis uero est sicca exterior,tamen, si aliter accidat, bo ACcidens,& ex causa acci lantali: sed quae causa accidentalis est haec in ovo et Ohd ca in ci AlberiuS,quia,cum circuitur ouum ab aqua calidaincoquitur, uel etiam aba e iubci Deribui assatur,semper humidum partis extetioris,scilicet ipsius album,in S,CuAPQ ra T- βmluitur secundum partes extetiores quod remanet,condensatur; Sc sic illa Pars
Ti uehementer induratur, adeo,quod Dor ipse,siue sit aquae me siri agri mmachum nutriendum: & sic non est penetratio corporum icet sit in eodem tem-- est per alsam,& aliam partem uenae, ita etiam dico in proposito, Quod eri greditur aqua; & egreditur humidum, sed per aliam & aliam partem poto Aliter etiam potest dici, iat dicit GalenuS in tertio libro uirtutum natural in isti duo motus non fiant simul tempore,sed prius hepar attrahit chollim di
s catransmittitur sanguis ab hepat ad O ,ehu in .
go argumentum,quia non sequitur lio quia replebitur uentriculus alijs uaporibu ui humoribus : ita cisam dicamus hic in casu nostro,quia humiditas illa, quae r anet, dilatatur . Et sic displiciter potest resiponderi ad argumentum, quia aut illi duo motus fiant simill
138쪽
Leci . in quartum Met Cor. I Ict
partis interioris,idest uitellio ui: & illud humidu etiam, si relatuitur,non potest exire,quia,
cum parS exterior alba ipsius oui sit indurata, prohibet,ne illud humidiun possit exire; & lac pars interior semper remanet humidior in ovo, siue subcinere,siue in aqua alietur,& hoc est per accidens,quia illa humiditas in terior a circunstante albumine codensate retinetur:&ideo ex causa accidentali contingit oppositum in ovo,scilicet propter extrinsecum tinpetdimentum ; & Aristo. loquitur per se. De ultimo, quod erat de carnibus assatis,quae cohibent fluxum uentris; eligae uero non cohibent, ed iuuant fluxum ; ergo sunt humidiores:tu quia febricitantibus dantur,& conuenit caro elixa dico, quod aliquid esse humidius est bifariam,uno modo fiubstantifice: alio modo qualitatiue; ut quid humidiuS, an aqua, an uiro nulla; dic quod aqua qualitatiue extrinseceque est magis humida, lusim uinu, quia aqua est primum humidorum qualitatiue:tamen substantifice uinum est humidius, quia uinum conuertitur in stabstantiam nostri corporis: de ideo magis humectat nostrum corpus,quam aqua,quia aqua non conuertitur in substatiam nostri corporis,quia nullum simplex nutrit: uinum autem sic,quia reponit humidum deperditum. Sum contentus, cras nos finiemus. Erat dubitatio,quod elixa essent interius humidiora,quam asta,quia carnes elixs conceduntur febricitantibus,&non sistunt fluxum uentris ; assa uero sistunt fluxum uentris: sed
humida diaeta conuenit fibricitantibus: ergo uidetur, quod elixa sint humidiora assis:&sitis attent quia non habemus materiam dissiciliorem ista. Dicebamus, quod etia aliquid humidius bifariam contingit,scilicet intrinsece,& extrinsece; uno modo humiditate supe ro fusa & aquea & extrins eca,& sic elixa sunt humidiora extrinsece & humiditate superfilsa: alio modo aliquid est humidius humiditate intrinseca & aerea & humiditate pingui scassa sunt humidiora, quia habent humidum eorum pingue,& non evanuit;& propter hoc earnes asta sistunt fluxum uentris,quia humiditas pinguis sistit fluxum uentris, non autem auget,ut elixa,quia humiditas illa propria est & aerea, humiditas uero extrinseca & aqueaauget fluxum uentris: humectat ergo accidentaliter magis caro elixa,quam assa; alla uero magis esstat aliter,quam elixa;sicut alia die dicebamus, quod humectat magis uinu, quam aqua iubstantifice, quia uinum conuertitur in siibstantiam uiuentis,& reponit humiditate substant incam,& ideo magis humectat substantifice quam aqua; aqua uero non conta ertitur in iubstantiam nutriti, 'd tantum reponit qualitatem nostram, non autem subiecitu hu-go mi dum uiuentis: conceduntur tamen elixa febrientibus,& non vita, quia fiunt facilioris digestionis &coctionis, no quia sunt litimidiora, sed quia elixa habent poros factos rariores, ideo sunt faciliora,ad concoquendum,& etiam,quia humidiora qualitatiue: & quomodo sunt facilioris coctionis carnes elixae iam dixi, quia sunt passibiliores; & propter hoc conceduntur aegrotantibus.
Alia dubitatio est,quae est facta a Latinis,quia Aristo.numerat tres species coctionis,stilicet maturationem,elixationem,& asationem; Sc explicat postea frixionem,quam comprehendit sub assatione, dicens,quod frixio est modus quidam assationis, non autem elixationis : est modo dubitatio circa comparationem harum specieruinuicem,quia assatio est a calido sicco,elixatio uero a calido humido: sed frixio est a calido humido, lula est a calidi o tale pinguedinis uel olei in sartagine positi: ergo frixio magis comprehenditur Lib elixatione, am sub assatione,quia est a calido humido,non a calido sicco; Sc eodem modo fit elixatio & frixio,stilicet a calido humido,quia illa fit a calido pinguedinis, Se illa a calido aquae: quomodo ergo Aristo. dicit, quod filixio est species assationis e Secundo,quia aegrotantibus concedimus assa,& non frixa: quomodo ergo frixio est species assationis et ex aduerso est Aristo. qui dicit,quod frixio est species actationis: & omnes Latini tanguntistam dissicultatem. De primo dic cum dicebas,sicut Clixatio est a calido humido,ita etiam sei acio ; ergo magis debet comprehendi siub specie elixationis, quam astationis : re pondent latini omnes, ut Buridantis,Timon, & Gaetanus, quod duplex est calidum humidia; quod dam est calidum humidum humiditate aerea,ut est oleum,& pinguedo; aliud est calidum et humidum humiditate aquea, ut est aqua ipsa calida: & humidum humiditate aerea,dicitur esse humidum humiditate aerea, quia in eo praedominatur aer,&in humido humiditate a
cauea dicitur praedominari aqua:& ideo stante hac distinctione,cum dicis,quod elixatio esta calido
139쪽
ci calido humido,dicunt, quod uerum est,humiditate aquea: fiixio etiam est a ealido hu-do . uerum est, humiditate aerea: & ideo dicunt, quod frixio non comprehendit ut sub Ratione, quia non fiunt ab eodem calido humido,quia elixatio a calido humido aqueo , frixio a calido humido aereo ac pingui. Sed, domini, haec responsio non soluit dubitatio nem,quia, si frixio & eligatio fiunt ambo a calido humido, licet elixatio fiat a calido humi do humiditate aquea, & frixio a calido humido humiditate aerea, etiam magis trivio conuenit cum elixatione,quam cum assatione,quia assatio fit a calido sicco,& multae istae fiunt a calido humido,& magis inter se conueniunt calida humida, qualitercunque sint, qu in calidum & humidum cum calido sicco: ergo frixio magis erit elixatio, quam affatio: quo modo ergo Aristo. dicit, quod magis comprehenditur subasiatione, quam sub elixatione8 i,& sic adhuc stat argumentum . Tum i cundo,quia contradicunt uerbis Aristotelis, quod fit
xio non est a calido olei uel pinguedinis infusi sartagini; & sic negat Aristoteles, quod fit xio a calido humido olei sit, sed dicit, quod fit a calido sicco,scilicet ipsius sartaginis . & isti concedunt, quod fiat a calido humido olei uel pinguedinis: & ideo contradicunt Aristoteli. Et ideo recte exposuit Alexander, quod ista frixio non est a calido humido Gei uel pin guedinis,quia hoc etiam dicit Aristo. S recte,quod filixio non est a calido humido olei uel pinguedinis;& probauit Aristoteles,quia ista fetixio non fit a calido humido olei uel pi
guedinis, quia magis patitur pinguedo & oleum a carne,cum frixione, quam econtra: ergo non potest dici,quod caro decoquatur ab illa pinguedine uel oleo; &, si sic, tunc caro superaretura pinguedine,sed econtra fit,quia pinguedo absumitur a carne potius,quam caro et o superet & absumat ipsam: ergo negat Aristoteles id, quod ipsi concedunt. Et ideo Albertus, exponens uerba Aristotelis,dicit mouendo dubitationem, utrum,si inhciatur aqua modica in sartacinem, ita,quod caro non supernatet,&in Illa aqua coquatur caro, an ista coctio sit elixatio, an frixio: resipondet,&dicit,qLaod dicitur frixio,&tamen ista coctio non
est a calido aereo,sed a calido aqueo,& dicitur frixio,& non elixatio: ergo male die set isti, quod frixio est a calido aereo,& elixatio a calido aqueo, quia frixio est etia a calido aqueo; immo etiam dicit Alexander,quod,si inihciamus multum olei in sartaginem, adeo,quod caro supernatet,& non possit uincere humidum olei,sed econtra, scilicet uincatur humidum carnis ab humido olei,sicut debet fieri in elixatione,ista dicitur elixatio,& non hixio, & tamen ista coctio est ab humido pingui;&causia huius est,quia humiditas carnis in isto casia sosuperatur ab humiditate olei,& extrahitur a parte interiori ad exteriorem,quod requiuitur ad elixationem: non est ergo frixio,eo quod coctio fiat ab humiditate pingus,quia etia c lixatio est ab humiditate pingui ; sed potius dicitur frivio,quia patitur oleum a carne magi S, Quam caro ab oleo,quia ab ea ab fiumitur: & ideo isti errant & non intelligunt uel ba Aristotelis: & ideo dimittendo istos,dicatis cum Aristotele & Alexandro, ad argumentum, cum dicis,quod frixio fit a calido humido, probans,quia fit a calido humido olei,dico, qUOI talsum est,sed fit ipsia frixio a caliditate ignis impressa ipsi s artagini,seu ferro ipsius sartagina Srct ideo tam modicae quantitatis debet esse ista pinguedo polita in sartagine,quod abi Uma
tur a carnibus,quia,si pinguedo sit tantae quantitatis,quod abstumat humidum carnis, tunc non est frixio, dicit Alexander, sed erit elixatio,quia in isto casu humidum carni S uincat qab humido pinguedinis,quia absiumitur humidum carnis ab humido calid8 pissuetam, cui fieri debet in elixatione: & ideo negatur,quod assumis scilicet quodiri io humido, sed fit a calido sicco ipsius sartaginis,quia fit a caliditate impresticrro gab ipso igne:&hoc etiam dici Aristo. quia Aristo. negat, ques etiam uimmido, se dicit,quod est a calido siccoicilicet ipuus sartagini id idco dic i p,
assatio,& non elixatio . Sed dices tu, contra, ia omne agenS Proximum
sieorum debet contingere passum: sed hic in trixi'ne re rum birii, sed fit
ne eo quod caro tangatur a pinguedine: ergo iriwio D ' i x - ud ij, sertas a calido humido pinguedinis;&sic, quod in igit, est caliditas lo, . Diis: ergo erit elixatio & non frixio: Dico concedendo propoliti Imm era est, quia i agens non contingit passu non est agens Proxim , sed serrum non contingit hic carnem, sed pinguedo contingit c---a Aristotelis, quies so
140쪽
betaoponi pingitedo,quod caro contingat sartaginem,ita,quod pinguedo cedat caream adeo descendat sub pinguedine, auod contingat s artagi nelia,quia,si tanta sit pin-
edo quod caro non contingat Lartaginem,& pinguedo non abstumat laviniditatem car-
' tu, no erit frixio, sed elixatio . Sed dices, ad quid igitur requaritur ista pinguedo, quia illi loperatur in ista coctione,si ista coctio fiat a caliditate sartaginis seu ferri sartaginis Ih m.quod requiritur ista pinguedo,ne caro absumatur a uellemeti caliditate ferri siti rugulis,' n coinburatur, quia ista coctio fit a uehementi calido: & ideo, d8mlns,cstius decoquuntur silva ouam assta,quia frixio csta uehementiori calido,quam astatiq; assatio enim est a calido ignis imprestis aeri,quia aer cst ratus; ista uero frixio est a caliditate impressa ferro Iartaginis & ideo est uehementis coctionis caliditas ista,quia est in subiecto dentiora, quam caliditas assationis,quae est impressa aeri: & ita euadimus argumentum, quod assumplit latium: quod ignorarunt nostri latini non ponderantes uerba textus. De secundo,cum dicebatur,cur est, quod aegrotantibus concedimus assa,& non frixa, si frixio est species astationis dico,quod ratio est ista,quia in frixione generantur multi mali uapores, consumpto ipso oleo uel pinguedine in uapores ipsos :& ideo Galenus ualde damnat inter alia ciba-is ria omnia oua frixa,& alia frixa: & ideo non concedimus frixa aegris, concedimus tamen
assa, quia in ipsis non fit ista generatio uaporum,uti est in ipsis frixis. Vltima dubitatio difficillima est in uerbis Aristotelis, qui dixit, quod omnia cocta seu digesta sunt calidiora &erastiora se ipsis indigestis: & ideo primo dubitatur de primo,an omnia digesta sint calidiota se ipsis indigestis: & primo est instantia de musto,quia ex musto generatur uiniim per coctionem, & tamen mustum est calidius ipso uino: & probatur,quod sit calidius, tum quia
feruet,& uinum non ; tum secundo,quia mustum magis inebriat, quam uinum; & hoc propter maiorem caliditatem &lmaiorem fumum, qui eleuatur ab eo a stomacho ad cerebru:&tamen uinum est magis digestum ipso musto . Secundo,quia apostemata siue abscessus, ad quos uel ad quae sequitur ipsa febris si ducit in saniem digestam, cum generatur fiantes,n cessat febris :& sanies generat ut per digestionem ;& tunc tacta sanie in apostemate, cenat febris,facta ab ipso apostemate:ergo sanies ista genita per digestionem est minoris caloris, quam humor putreficens indigestus, ex quo generata est sanies ; quod ostendo,quia ille latimor, dum erat indigestus & putres cens,generabat febrem, digestus uero non generat trbrem: ergo,quae digesta sunt,non sunt calidiora se ipsis indigestis. Tertio arguitur de frueribus, quia,ut dicit Aueri tertio colliget,& secundo de anima,multi sunt fruetus, qui acerbi,
sunt amari cum uero maturescunt,fiunt dulces: transeunt autem fructus ex arnaro in dulce
per dioestionem: &,s siriergo & omnia amara,ex Galeno secundo de sinapiscibus, sunt c lidiora quam dulcia: de isti fructus indigesti, sunt amari,digesti sunt dulces: ergo calidiores sunt crudi,quam digesti; ergo aliquod indigestum est calidius digesto: & confirmatur,
' quia nihil agit ultra oradum proprium : sed fructus maturescunt tantum a calido intrinseco P proprio acquisito a sole,& ille uapor sic calidus remanens in fructibus maturat illos ; dc iste calor non agit ultra proprium gradum: ergo isti fruetus non fiunt calidiores in fine coctionis , quam sint, indigesti a principio ante maturationem, quando erant crudi, quia ista maturatio fit a proprio calore, quia proprius calor non auget se: non ergo erutcalidiores isti fructus,cum sunt digesti s se ipsis amaris. Quarto arguitur, quia ex sanguine generatur lac per coctionem,& tamen sanguis est longe calidior laete . non ergo omnia digesta sunt calidiora se ipsis indigestis. Ex aduersio est Aristo.in uerbis suis, qui dicit, quod Omnia digesta fiunt calidiora se ipsis crudis ; & dat etiam rationem Aristo. quia digestio fit calore ipso: q uo modo ergo aliquid erit magi, digestum, gis erit passum a calore: ergolo omnia digesta erunt calidiora se ipsis crudis & incocti S. Et ideo dico de primo, ad argumeta ista,eum dicis de musto,quia mustum est calidius uino,& tamen uinum generatur ex musto per eoctionem ; de omne coctum est calidius se ipso incocto & crudo, quia generatur a