장음표시 사용
171쪽
exhalatio sicca terrea, quae tollit fluxum aquae, CX attritione ipsiUS terrae cum aqua: a se ui solo aqua non potest congelari,sed congelatio fit a frigore ratione siccitatis permixtae cum ipsa aqua,ut in secundo de Generatione & corruptione diximUS. De tertio quia,que
sunt abioluta,non debent definiri in respectu; dico,quod uerum est,quod absolutum no debet definiri, nisi abs tute ; sicut,cum definimus hominem,eius definitione non ponimus aliquod respectitata,ut patet, quia dicimus, quod homo est mortale, & ideo dic quod istae definitiones no sunt uerae,sed sunt descriptiones,& sunt a posteriori,quia philosophus aliqua do ignorauit eorum genus,& ueram differentiam,& ideo ebilosophus describit per poste
riora,cum ignorat uerum genus & ueram differentiam,ut facit hic,quia definit istas passones per earum potentias, quarum respectu innotescunt nobis: & ideo describit illas per te i ci spectum ad tactum,quia omnis sensus est certus iudex siuarum qualitatum sensibilium, &, quia istae fiunt qualitates tactus,ideo definiuntur per tactum . Sed uos dicetis, si durities &mollities sunt sensibilia laetus, aut ergo sunt sensibilia propria, aut communia,aut per accidens: non autem sunt sensibilia communia, quia ista sunt tantum quinque, ut secundo de anima nos docuit Aristo. nec etiam sunt sensibilia propria,quia hec sunt tantum qualitates primae, quia tantum qualitates primae sunt sensibilia propria tactus: nec etiam sunt sensibilia per accidens, quia secundo de anima a 36. Aristo . definit, quid sit sensibile per accides,
di quid proprium; & dicit, quod sensibile proprium est id,quod percipitur a proprio sensu sio sensibile uero per accidens est illud sensibile per se,idest quod coniungitur proprio sensibili alterius sensus; ut dulcedo est accidens sensibile uisivi in ipse Zuccharo, auia ex albedi dicine in nuccharouisus per accidens iudicat eius dulcedinem: sed eius durities & mollities non coniunguntur cum sensibili proprio alterius sensius: ergo minime sunt sensibilia per accidens: ergo non uidetur, quod aliquo modo sint sensibilia sensus tactus: dico quod potest dici, quod est sensibile commune; ideo fiunt tantum quinque sensibilia communiat dico, quod uerum est, quod principalias ant tantum quinque,sed dilrum& molle reducuntur ad unum illorum,quia reducuntur ad motum, quia durUm ac molle percipiuntur a i eiu mediante motu . quia durum est, quod non cedit tactui,& hoc apprehenditur per motum; molle uero est, quod dicitiae ut, & hoc etiam comprehenditur per motum: & sla reducuntur ad motum,& possunt dici sensibilia communia. De tertio, quod addis de cumulo lanae&frumenti,qui cedunt: tactui comprimentis, & tamen granum frumenti & lana sunt corpora dura; respondet Galenus, in ista definitione Aristo. deficit genus,& ideo debet dici descriptio,quod durum est corpus tangibile, quod non cedit tangenti corpori: &tunc,si addatur uenus huic descriptioni,scilicet ly corpus, sic argumentum non concludit, quia tunc haec definitio non conuenit eis, quia cumulus frumenti non est unum corpuS, netque corpus continuum; sed ille cumulus est plura corpora simul,non est continuus, sed est aggregatus ex pluribus corporibus : ergo neque est durus. De alio, quod addis de ut re Pleno aquae,quae non cedit digito comprimentis,& tamen aqua non est dura; respodet Galenus,quod ista durities in proposito sequitur uehementem compressionem humidi, quia dicit ipse, duplex est causa duritiei: prima est siccitas,& hanc caulini exprimit Aristoteles secunda est congelatio,quam ego expressi, dicit Galenus; tertia est coactio,seu itehemenS compressio & fluxus humoris, quem esto etiam expressi,quia Aristo. non expressit nisi Una causam tantum: aliae sunt subintelligendae. Sed,domini, potest aliter dici, non recedendo auerbis Aristotelis,& ipsius etiam Galenit si enim accipiamus genus illud, positum ab iPse Galeno in definitione duri, luitur etiam haec dubitatio,scilicet durum est corpUS tangibile, quia durities ista, quae est in utre,& quae est in apostematibus uehementer densiS, quia
actu non sunt dura: oh non ne cedunt tactui tangenti; dico, quod addendu est gerrus, quia ista non sunt corpora dura, quia meis deficit genus, scilicet quod sit corpuS tangibilet scissa non fiunt corpus tanuibile, quia non est unum corpus,sed conflatum constIUS eN P urimbui,ux eX utre & aqua: & sic etiam in apostematibus est aggregatum ex humoribus di cum
ti Sita non recedo ab Aristotele, neque dico, quod Aristo. sit diminutus,&soluo ip u soper dictum ipsius Galent.
172쪽
De alio,de aqua congelata, dic quod est dura etiam ratione siccitatis, quia in ea permiscetur exhalatio sicci
omisi duas dubitationes heri in alia lectione,quas non solui: & prima fuit,quod non tu
omni mixto persecto etiam quiescente circa terram,dominetur terra,quia,si aliquod mixtum combUratur,puta lignum, relinquitur modica & parua portio terr reseectu totius mixti,id eli respectri totius magnitudinis& substantiae mixti, quia pauxillum cineris,quod remanet,est loco terrae, ergo : Dico,quod, si teneamus elementa secundum sui substantiam remanerem mixto, ut uoluit Auer &Them. & Avicen.fic dico, quod cinis reuera, qui relinquitur ex combustione ligni,est portio terrae,quae erat in mixto, quia resoluto humidolo ipsius mixti partes erus non constant,sed remanent disiunctae: sed tunc dico, quod combusta est multa pars ipsius terrae, quia multa eius portio fuit consumpta ab igne: Si uero teneamus cum Alisto. Alexandro & Galeno,quod elementa remaneant in mixto secundu uirtutes eorum,ut lare ait Aristo. in secundo de partibus animalium capite primo,& haec est uenor opini' ;nc dicemus, quod cinis remanens exusto ligno non est terra,quae erat in mixto ; sed,quia reuera omne mixtum est hetero eneum, licet aliquod uideatur homogeneu, ideo quaedam partes ipsius mixti actione ignis evanuerunt,quia, cu evanescebat ipsum humidum, etiam cum eo resolutae fiunt multae partes terraeminus staccae, & remansierunt pa tes sicciores teriae,quae erant in mixto: ideo ille cinis non est pars terrae,sed est pars siccior terrae, non ergo est rerra simpliciter. Fuit alia dubitatio omisia, cum poneremus argumen o ta Galeni contra Aristotelem,& definitionem de duro & molli ; & fuit argumentum de utre, quia uter,dicebat ipse,plenus aqua non cedit tactui,& tamen non est corpus durum, quia,quod resistit, est aqua, quae non est corpus durum: & hoc soluimus secundum Galenu, quod hoc erat ratione multitudinis humoris, quia aliquando durities consequitur fluxum multum humoris, non autem semper sequitur siccitatem: & ego dixi vobis,quod Galenus rectius potuit soluere illud argumentum, quia potuit soluere, sicut soluit argumentum decumulo frumenti & lanae, quae cedunt tactui, & tamen fiunt corpora dura & dixit soluendo, quod in definitione deficit genus, scilicet corpus durum: modo aceruus frumenti non est corpus durum, sed corpora dura;&ideo argumentum non concludit, quia non est UnucorpuS,sed plura, quia non est unum corpus continuum. Et post argumentum Gai. addidi ego argumentum de coelo, quia,si quis applicet manum ipsi coelo,no posset penetrare coelum, quia non cederet; & sic sequeretur, quod coelum esset corpus durum, quod tamen falsum est,quia coelum non est corpus durum neque molle,quia durities & mollities fiunt pas siones mixti, consequentes qiualitates primas: sed in coelo non sunt qualitates primae, e
io: dico taluendo, quod iam hoc argumentum solutum fuit,ex quo diximus,quod in de-nitione Aristo. subintelligebatur genus,scilicet corpus durum,& corpus tangibile, quod non cedit: si s ibintelligamus ergo istam particulam in descriptione, quod sit corpus tangibile, scilicet affectuin qualitatibus primis,& generabile & corruptibile, sic soluitur argumentum, quia coelo non conuenit istud genus, scilicet omne affectum qualitatibus primis tangibilibus corruptibilibus. o Alia dubitatio fuit de coagulatione, quia, postquam Aristote . dixit, quod declarandae erant operationes qualitatum passiuarum,scilicet humidi & sicci,& quod prima eorum operatio erat durum & molle; nunc addit de coagulatione & liquefactione quia istae duae pas.siones sequuntur duritiem de mollitiem, quia omne corpuS durum & molle est terminatu: sed corpus terminatum est coagulatum; ergo agendum est de coagulatione & liquefactio ne: sed, quia omnis coagulatio est quaedam exiccatio; ergo exiccatio praecedit coagulationem: ergo prius agendum est de exiccatione& humectatione,dicit Aristo. Et ideo haec est dubitatio prima, quia non uidetur uerum, quod humectatio & exiccatio sint priores,quam coagulatio & liquefactio, ut ideo prius agendum sit de humectatione de exiccatione , im mo uidetur oppositum, quia omnis coagulatio res ultat ex commixtione humidi cum sicco, o ut dixit ipse in definitione coagulationis: modo,si coagulatio resultat ex commixtione humidi cum sicco,& coagulatio est passio mixti, sicut etiam durum & molle fiunt passiones mixti ; & mixtum,est corpus terminatum & constans s& corpUS non est terminatum ac constans,
173쪽
stans,nisi ex commixtione litimidi cum sicco: ergo prius miXtum,est coagillatium quam durum aut molle; ergo coagulatio praecedit duritiem & mollitiem; ergo durities & mollitie non praecedunt coagulationem, ut uoluit Aristo. quia terminatio est ex permixtione humidi cum sicco, quae est coagulatio quaedam , ergo. De siccundo etiam, quod dicit est instan tia manifesta, quia ipse Acit, quod omnis coagulatio est exiccatio, & de hoc est instantia cuia in coagulatione aquae a frigore non est exiccatio, quia nulla parS aquae exiccatur: et co & statim dicemus,exiccatio fit, quando a calido uel a frigido agentibus in mixto, resolvitur uel exprimitur humidum interius,& simul cum illo calido interiori exprimitur situ e
vanescit humidum illud etiam interius ergo omnis coagulatio est exiccatio. Tum est in stantia de metallis, ut de auro argento dc huiusmodi; quia, si coagulatio esset exiccatio, et i oβo autum dissolutum & liquefactum,& postea iterum coagulat Um, Iccatur aergo aliquatius hars evanesceret; ergo tantum esset maioriS pondera S, antequam esset lique actum &coagulatum, quia exiccaretur eius humidum, postquam ess t coagulatum, si coagulatio esset exiccatio ; cuius tamen oppositum patet experientia,quia aurum per liquefactionem &coauulationem non fit minoris ponderis. Tertio dubitatur In exemplo Aristo de farina &a ut ex mixtione, ex qua mixtione dicit, quod fit corpus constans proprio termino, quia, si misceantur fit coagulatio, quia ista mixtio est quaedam coagulatio authoritate Empedoclis , sed in ista coagulatione nulla est exiccatio,ut patet, qUsa nec farina,nec aqua eXiccatur ereo non omnis coagulatio est exiccatio. De pruno cum dicis, quod omnis durities&mol ities est passio mixti. dico, quod uerum est,quod durities & mollities sunt passiones ab mixti , de propterea supra dixi, quod terra non dicitur dura, sed sicca; neque aqua mollis,
umi cum dicis, sed mixtum, qua mixtum,coagulatur,& babet terminum H p-i eos latione: ergo ipsa coagulatio praecedit natura durum & moliri quid ergo dicit Ari
sto, q'sedet: quod scit Eloquitur Aristo. quo ad sensium,& quo ad apparentiam. o idetur, quod durities & mollities immediatius respiciant humidum & sica
'am: a latione & liquefactionem ; & ideo appellat ipse
uera tamen cetulatio&liquefactio sunt natura priores,&maxime, si resipi clatati Aristotelis cuia coapulatio de facto praecedit. De secundo,quia non omnis coagulatio et exierat ico, quod potest dici,quod improprie sit aliqua exiccata in aqua coagu solata.ouia admiscetur exhalatio sicca, quia non potest aqua coagulari, nisi admisceatur Hrseret secum, cuius admixtione tollatur fluxus aquae:&Ideo improprie dici potest,quod Quod addit de alio exemplo Aristo. de farina admixta aquae, , qprie est exiccatio quaedam,quia est permixtio sicci cum humid , , uod omnis coagulatio est quaedam exiccatio uere, non quia est a rhumidi, sed est uera exiccatio, scilicet res id /y-- hiemetiti sed tantu loquitur dicemus, quod Aristo. non loquitur de coagulatione simputeie V, ca de coagulatione mixti,nec uniuersialiter de i,titum,ut de coagula tione, quae fit ab arte,ut de farina & aqua sed de ea, quae fit a natura rantiatione metalli: & sic tollitur tertia instantia. His
174쪽
TRIc E SI MUS PRIMUS. super inductam , siue
comatam . Dico autem superinductam idem, Melut in lanae connatam autem uelut in Iacte. autemspccies talia, uinum,rerilia,serum, omnino quaecunque nullam, aut paruam habent subsidentiam.
HIs expeditis, quia Aristo. promisit, quod agendum erat de- - - ctione; &, quia coagulatio est quaedam exiccatio,& liquatio est quaedam humectatio, prius dixi uid exiccatio,& quid humectatio,& a quo fiant; & nunc primo declarat,quoatri dilex est corpus exiccabile; primo, quaecunque sunt aquea; secundo, quaecunque sunt sipecie s aquar,ut uinum,acetum,urina,& lixivium: quid est dictu species aquae Z idest quaecum oue aqua a praedominio:&generaliter,dicit, exiccabilia sunt, quae oatiuntur Ialore, aut nullam aut paruam habent resistentiam; ista sunt exiccabilia, quaeuo Usipecies aquae, sunt secundo modo exiccabilia de dicuntur species ma praedominio aquea. Sed tu dices, si agat ignis in mimr ab igne: resipondet Arist. ad hoc diriges sermonem suum, dicens, quod illa corpora sunt speciei aquae, quae nullam aut paucam habent hypostasim, si illa corpora non len-
&ista omnia sum exiccabilia:&sic triplicia sunt ista corpora,quae exiccantur. TEXTUS TRIGESIMUS TER IUS.
I. MA Psierantur sicut uestimentum, sis erit separatum ipsum secundu Ei qm Y--ψA ut humidum exsiccatur,si paucumfuerit humi dumine re cesta ratess-i 2 c. i. i. oeu is a ecterente hunilaum. duco a tem ex auis edam csst .' a taliditate, qMm habet, consumptu tra quidem scrum q- . i. Adia p. sum iri autem est, unum quidem, giussin sera conictione autemsimul, ct concretione erit manifestum. r c uexiccatio oli dico, dicit Aristo. quod omnis exiccatio fit a cai' diem; in tu quaedam frigefacta exiccantur; quaedam uero calefacta mic
175쪽
madefaeta exposita frigori exiccantur in hyeme: & quo modo exiccatur a calore oh libemodo, quia frigus exterius agit in calorem interiorem illum exprimendo,& simul cum ea lore interiore exprimitur etiam humidum interiuS,quia calor ille, cum resoluitur, secum trahit humidum illud; quo humido expressio fit exiccatio;&sic ista exiccatio est a catote interiori: & addit,si illud humidum interius fuerit per se ipsium non naturale,sicut lac.Alio modo etiam fit exiccatio,quia sunt,quae exiccantur calefacta a calore exteriori & interio ri, quia calor exterior agens in calidum interius,educit ipsium,& educendo,simul cum ipsis educit etiam humidum ipsum; & ista sunt,sicut lac,& ea,quae elixatur. Et addo uerba,quae omisi intextu: dicit enim Aristo. si calidum interius & etiam humidum,suerit paucu; quia, si multum humidi fuerit, non exiccabitura frigido;&,si fuerit in se ipse,quia non debet ese itisse in se ipso istud tale humidum,sed separatum & non connaturale: & sic alio modo sunt a calore exteriori, cum ad se educit exterior interiorem,& calor interior secum trahit humidum: & declaro exemplo,ut in ijs, quae elixantur: & ideo declarauit exemplo, dice S,quod, quae exiccantur primo modo, similia sunt elixis: sunt enim similia,scilicet dum opponuntur aquae feruenti, idest quia trahitur calidum interius simul cum humido exteriori: ea ueto, quae exiccantur secundo modo humida, scilicet quae exiccatur a calore, ista, scilicet sic exiccata,dicit,quod similia sunt elixationi, du subsunt aquae feruenti, ut caro elixa,& lac, quia haec exiccatio est quaedam elixatio, quia calor exterior aquae attrahit calidum interius carnis & humidum exterius: & quare,dum subsunt aquae feruenti oh dicit Aristo quia extrahitur humidum interius a calore exteriori aqueo,dum permanet in illo calido humido ; & es. ita etiam sunt uestes s & sic assimilatur primo: & ita exiccatio primo modo,quae est a frigore, assimilatur exiccatis elixatis: & dicit, cum amplius non sunt in aqua, quia,dum exraciqiunt ab aqua carnes elixatae, adhuc evaporant,& sic exiccantur per se ipsas,& etianescit calidum interius,& cum calido evanescit humidum: & sic semper, quae exiccantur primo siue secundo modo,assimi Iantur elixatis, dum abstracta sunt ab aqua: & sic etiam secundo modo assimilatur elixis,sed diuersimode,quia, quae primo modo assimilantur elixis, assimilantur eis, dum fiunt in aqua feruenti; quae uero secundo modo assimilantur, assimilantur elixis, dum abstracta sunt ab aqua,quia evaporat caro,&calor interior cum humido etiam, & sic assimilatur elixae carni, quando non est in aqua . Lego uerba Humectari autem.Aris . dicit, quod corpus humectabile est bifariam,&bifariam humiducorpus humectatur: uno modo humectatur, quando frigefit, & sui frigiditate condensatur,& conuertitur in aqua ;ut vapor, li frigefiat, condensetur,&conuertitur in aquam . secundo modo humec atur, quando corpus coagulatum dissoluitur & liquescit,illa liquatio est litime Statio,& sic humectare a sicut dicet ipse statim,quando de coagulatione erit sermo . Et tunc, dicit ipsie, simul etiam dicemus de coagulatione & liquatione. Horum autem,scilicet horum duorumjUmectabilium, spiritus constans sui natura, idest densior factus, & coagulari & lique herita humectari dicitur. Erat dubitatio in uerbis Aristo. quia enumerando corpora exiccabilia, enumerata It tria, talicet aquam, aquae species,& habentia aquam: est modo dubitatio,quia aqua non eri corpus exiccabile, quia humiditas est passio inseparabilis ab aqua ; ergo non se parabili S ad ea, go ut dicit Auer. secundo de anima,ubi dicit,quod frigiditas esst separabilis ab aqua, numinItaS uero minime: & confirmatur experientia,ut habetur a Galeno secundo de temper mris,ubi dicit, quod sensu patet, quod aqua non potest immediate transimulata in ignem, e Prius in aerem transmutatur: &hoc ideo est, quia humiditas est inseparabilis ad aqua, sic non potest exiccari,quia exiccatio est alteratio, quae debet habere Idem . - Tmanens in utroque termino, scilicet a quo,& ad quem: quomodo ergo iram im
permanens in utroque termIIO,lcilicet a qu , -- - r
Secundo dubitatur, quia enumerans causaS eXiccationi x enVmq - litet calidum & frigidum: c idum, ut educens calorem interius humidum inferius: frigus uero,quia est e primm serie edu- etiam simul: sed,domini istud est per accidens, quod calidum ' i ee dens sicendo uel exprimendo humidum, & cum eo calidum, quia ist*JUN -P h. e quod frigidum exprimendo exiccet,& calidum emporando icccx - -P e ii otiis
176쪽
cationis est siccitas, sicut humiditas est per se causa humectationis; sicut per se caloris est calefacere,& frigoris Sigefacere: quare ergo Aristoteles ponit causas per acciden S,& non assignat causas per se e Tertio,quia Aristo. exponens, quomodo frigus exiccet, dicit, quod frigus exprimit interius calidum,& cum calido etiam humidum: sed huius oppolitum diaxit supra, quia dixit, quod frigus circunstans corpori calido, intropellit calorem interius . . quomodo ergo hic dicit, quod exprimit ipsum quia ista opponuntur, quod exprimit ipsum humidum,& quod intropellit ipsum: ergo Arist. non sibi constat. Quarto, quia dis fusius dicens corpus exiccabile, aquae syecies,dicit Aristo. quod iunt mixta a praedominio
aqU V& haec sunt,quae,cum patiuntur a calore,nullam aut paucam habent residentiam, &ro non propter humorem,sicut dixit de oleo,& dat exemplum, ut uinum, urina, acetum: dubitatur modo, quia uinum habet multam residentiam; di etiam urina habet multam residentiam: quare ergo dicit,quod mixta,aquea sunt ea, quae passa a calore nullam aut paucam
habent residentia me De primo, cum dicis, quod aqua non potest exiccari, quia humidibias non potest separari; ab ea,dico, quod uerum est: &, si Aristo. dicit aquam exiccari, im-doprie dicit & improprie loquitur, quia est impropria locutio i & est ita, ac si diceret,aqua a calore absumitur, & hoc pacto transmutatur & exiccatur: sed, quod transmutetur ab humiditate in siccitatem hoc est impossibile, nisi prius transeat & transmutetur eius substa tia: & ideo Aristo. intelligit in hoc sensu exiccatur, idest absumitur a calore, quia conue titur in uaporem,& deinde absumituri hoc modo loquuntur uulgares. De secundo, et o quia calor & frigus sunt cauis per accidens siccitatis,sed per se causa est siccitas, uerum est,&potest argumentum declarari pluribus exemplis,& exemplo Aristotelis quarto Phys
corum etsi enim sit cyathus, qui impleatur aqua,& postea extrahatur aqua,&imponatur cibnis,& super cinerem iterum imponatur aqua, tunc tantum aquae recipit, quantum prius recipiebat solius aquae; & sic tantum utriusque recipit, quantum prius minus cuiusque per se recipiebat, quia cinis absumit aqua, quia absumit intra se multam partem aquae,& sic exiccat: ita etiam,si ignis sui siccitate conuertit aquam in sui naturam, quomodo ergo Aristo numerauit causas per accidens: Dico, quod reuera ita est, quod Aristote . numerauit istas causias exiccationis, quq sunt per accidens, quia causa per se exiccationis est siccitas i sed Aristo. omisit causam per se, quia hic intendit loqui non de qualicunque exiccatione,quia so non de ea, quae conuenit corpori simplici,ut elemento, quae exiccatio est passo simplicis
elementi, sed intendit loqui de alia exiccatione, quae est passio mixti,quae sequitur qualitates pastiuas; & de ista intendit loqui, quia est in mixto, quia ad istam exiccati'nem hoc modo sequitur coagulatio, quia dicit,quod postea intendebat loqui de coagulatione; sed hoc modo coagulatio sequitur exiccationem istam humidi in ipso existentis, a calido uel frigido absumentem quia coagulatio est quaedatu exiccatio ideo dixit uelle loqui de evicca tione : de ideo icit, quod exiccationis huius cause est calidum uel frigidum,quia fit a calido educente humi sim simul cum intrinsieco calido ; & a Sigido comprimendo calidum,& simul cum eo humidum ; & sic fit ab istis consumptione humidi: & ideo Aristo. diuersii mode loquitur de exiccatione,tamen absolute per se causa eius est siccitas. De tertio,quia Aristo. sibi contradicit, quia supra dixit,quod stigus circunstans calido,unit calidum,& in tropellit ; hic uero dicit, quod exprimit; dico,ut dicit Galenus eo Aphorismo, Vetres hyeme & uere, ubi dicit, si calor naturalis interior fuerit multus, magis uigoratur & nutritura frigore circunstanter si uero calor fuerit paucus, tunc disipergitur & dissipatur a frigore exteriori propter imbecillitatem caloris,& extinguitur: & ideo animalia pauci caloris dissoluuntur in liveme a frigore exteriori, quia dissoluitur illud paucum caloris: & ita dico in castiquod, si calor interior fuerit multus, uigoratur a frigore circunstant si uero fuerit paucus,destituitur: non est ergo contradictio in uerbis Aristo. eropter hoc, quia ista non implicant , quod frietis circunstans intropellat calorem,&quod etiam calor a frigore expel latur . De quarto, quia in uino & urina multa fit subsidentia, dico, quod, si capiatur mu stum,est corpus heterogeneum,& ideo multam facit residentiam: si uero capiamus urina, pauca residentia fit respectu totius molis urinae;& ita murina pauca est residentia: & ideo
dixit,aut multa,aut pauca. O di
177쪽
concrescunt autem quaecurumque cosscrescurat,aut aquae resenti aut terrae, aquae.
HIs expeditis nunc Aristo. aggreditur sermonem de coastulatione & liquatione simul dicto de exiccatione& humectatione,& primo declarat quae corpora coabula bilia sint; fiecundo,a quo coagulentur,& quomodo coagulentur.De primo dicit, quod corpora coagulabilia & liquabilia, sunt corpora mixta,a praedomini aqua, aut a praedominio aqua & terra simul: & dicit, a praedominio aqua,aut aqua & terra simul, quia,si a praedominio fuerint ignis aut aer, non sunt coagulabilia,suia,si fuerit aliquod a praedominio irenis quia forte nullum datur mixtum a praedominio ignis,si tamen datur, ratione eius raritati non uidetur, quod possit coagulari. Seduos dicetiS, quomodo mixta possunt esse a prae- dominio aqua & terra simul e quia mixtum debet quiescere in uno loco naturali tantii, sed quiescit in eo loco naturali secundum plurimum,quod in eo dominatur e si ergo aqua & terra pnedominantur in istis mixtis, er o naturaliter locabuntur in duobus locis sipecie distinctis,secundum quod elementa sunt specie distincta: ergo impossibile est, quod duo elementa dominemur in eodem mixto,quia tantiam unum debet dominari r oli quomodo ergo Aristo. dicit, quod duo dominantur dico, quod Aristo. intelligit, quod dominantur duo elementa inmixto, non sistipliciter, sed respectu aliorum duorum, quia maior portio aquae Eo& terrae est in istis, quam aeris & ignis, tamen simpliciter unum tantum dominatur, & non duo simpliciter,quia inter se unum superat aliud,sicque ex aequo non dominantur, sed unus pliciter dominatur ;& ista sunt corpora coagulabilia, dicit Arist. TEXTUS TRIGESIMUS SEXTUS.
ET hac aut frigido, aut calido sicco . quapropter oesoluuntur colitrariis, quaecunque soluuntur concretorum d calido,atitd frigido. quae enim d sicco calido concreuerunt, ab aqua filuuntur,quae est humiava quae uero a frigido concreuerunt,ab igne 'luuntur, qui es calidus. Concrescere autem quaedam utique putabuntur ab aqua, ut mel elixattim. concrescunt autem non ab aqua, sed ab eo , quod in ipsa est, frigido. So Quaecunque igitur sunt aqhae, non concrescunt ab igne . soluuntur enim ab igne idem autem eidem secuti dum icthmon est causa contrarii. Amplius, dum abscedit calidum, concrescunt.quare palam quod dum ingreditur soluentur: quare aciente frigido, concrescunt . Puapropter non incrassantur tragia concreta. Ixxcrassatio enim humido quidem abeuntefit, sicco autem consistente.
'Et c Aristo. subdit, declarando,a quo nam coagulentur&dissoluantur ista talia mi- I xta ; & dicit,quod a triplici agente fit coagulatio, scilicet a calido,& frigido, & a sic-co: ab humido autem,dicit, quod minine fit coagulatio: & probat Aristo. de cal ido & si co simul,& sic probat: aliqua mixta dissoluuntur a frigido & humido; ergo coagulantur a calido & sicco ; quod patet, quia coagulatio & liquatio opponuntur,& contrariorum esse cactuum contrariae sunt causti: si ergo aliqua mixta dissoluuntur a frigido & humido ; ergo a contraria causa coagulantur, ergo a calido & sicco coagulantur: quod autem aliqua miXPalique ant a stigido & humido, patet de sale, quod dissoluitur Sigido & humido; ergo coagulatur a calido & sicco: ergo coagulatio fit tum a calido, tum a sicco: & de hoc erit dubitatio inta, quia est dubitatio Alexandri, quod sal etiam liquefiat in aqua calida,ut cum apponitur in olla: tarnen reuera dixi,& insea etiam dicemus,quod sal non liquescit,nisi ab humido & frigido, quia ab aqua feruente uere non liquescit O, quia in aqua ferueCre non iacpropria liquatio sed per se proprie lique it ab humido & Sigiclo ; & ideo per se coagulaestura calido&sicco . Quaedam autem,dicit Aristo. a frigido coagulamur :&qu C et astigi d coagulantur quia a calido dissoluuntiar: sicut glacies, quae dissoluitur a Calum ti s dissuluitur a calido, ergo coagulata fuit a frigido,quia simi contraria,& contrari iam citcctuum causta simi contrariae: ergo a contrarbs cat . fit coagulatio & liqumo horum m
178쪽
ergo patet, quod a calido & sicco,& etiam a si igido, fit coagulatio. Quod autem coagulatio non fiat ab humido, ostendit hi istot. optime, licet sit difficile, dicens, quod,si capiatur mel prius elixum,& stuperinfundatur ei aqua, coagulatur mel ab aqua sibi fisperfusia, & tamen non aqua humida, sed aqua frigida: ergo aqua frigida, dicit Aristo. ergo humiditas
non est causa coagulationis, quia non ab humido: patet, quia etia, si ab humido possit coagulari mei,tunc hoc mel prius elixum,prius coagularetur etiam ab humiditate aquae, quando erat calida, quam a frigiditate: ergo humiditas non est causa per se coagulationis . Sed
uos dicetis, Aristo. petit & Eluit litem lite, quia primo dicit, si mel fuerit prius elixum, &deinde sis perfundatur aqua sibi: cur dicit prius elixum, idest cur addit,si fuerit prius elixu eio quia,si non esset elixum, non etiam ex infusione coagularetur, quia,etiam si aqua superfundatur in melle crudo, coagularetur ab ea: & non intelligatis, quod mel sit elixum in aqua, sed elixum in uase prope ignem, ita, quod mel fuerit passium ab igne in vase, & quod separata fuerit pars subtilior a parte eius crassiori ; ut etiam diximus de musto & lacte, quae dicuntur elixari in igne,non quia ponantur in aqua, sed quia ponuntur in uase prope ignem, di separatur superfluum humidum interius, remanente parte crassiori; S sic etiam de mel le : cur ergo ita elixum accipit mel Aristoteles 8 Secundo dubitatur, quia dicit, quod aqua superfusa melli elixo coagulat mel, non qua humida,sed qua frigida a & Aristo hoc no probat: ergo petit, quod debet probare, quod aqua, non qua humida, coagulat mel, & istud accipit. De primo, domini, dicam, ut scio,quia alia nihil dicunt de hoc: & ideo dico,quod dio foete Aristo. accipit mel prius elixum, quam sit superfusa aqua frigida, quia tunc magis uanuit in elixatione humidum illud ; Acideo facilius coagulatur post elixationem,ex aqua frigida sita perfusia,quasi magis passum ab igne, quia citius coagulatur: & ego nestio aliter dicere,cogitetis etiam uos. De secundo, quia Arist.uidetur petere,quia supponit id,quod debet probare,scilicet,quod mel non coagulatur ab humiditate,sed a frigiditate aquae : dico, quod Aristo. non probat, quia probatio patet. Et ideo Alevander dupliciter probat, primo quia nullum corpus,ut experientia constat, coagulatur ab humido per se sine frigore, idest seorsitam fiumptum a frigore, quia nunquam humidum sine frigore facit coagulationem: & ideo recte dixit Aristo. quod aqua superfusa melli coagulat ipsum, non qua hut i-da, sed qua frigida . Secundo probat Alexander,quia Aristo. dicit, quod humiditas est qua; o litas passiua & materialis,& ideo est ut materia coagulationis, quia materia est passio humidi: ergo, si est materia,& materia & effectus non coincidunt,& humiditas est materia, ab humido non fit coagulatio, quia, si est causa materialis,non potest esse causa efficiens eius. Sed dices, contra, quia ista secunda ratio Alexandri habet manifestam instantiam, quia, si
humiditas,ex quo est materia coagulationis, non coagulat ; ergo neque etiam siccitas poterit coagulare per eandem rationem, quia est materia coagulationis, quia coagulatio est
passio humidi&sicci :&tamen Aristoteles dicit, quod coagulatio est etiam a sicco: dico, quod re uera secunda ratio Alexandri est pauci ualoris,quia est instantia manifesta de sicciutate: quomodo ergo soluitur instantia Alexandri quia materia&effectus non coincidui: dico, quod materia & ectetus principalis non coincidunt, sed materia & effectus instrume
o talis bene posititit coincidere :& ideo non inconuenit,quod causa materialis dicatur etiam effectus instrumentalis,disponens materiam,sicut qualitates primae sunt cauta efficientes instrumentales complexionis quocunque modo,& sunt etiam causa materialis: & sic causa&estectus instrumentalis potest coincidere cum materiali ;& sic dico, quod potest fieri coagulatio a siccitate, ut, quando ab igne fit coagulatio mediante caliditate & siccitate: &ideo secunda ratio Alexandri nulla est, & ideo adhaerendum est secundae rationi suae. Sed uos iterum dicetis, oli ego dicam,sicut tu dicis, quia coagulatio non fit absolute & prima rioa sicco sed fit a sicco, cum eo simul concurrente caliditate; ita ego dicam, quod coagulatio non fit ab humido primari O,sed concurrendo frigido;&sic per te fit ab humiditate, ii cuta siccitate dico, domini,quod,si quis ita diceret contra Aristotelem est et dis licitis re so dargutio contra ipsum, quia re uera concurrit secundari humiditas: sed,domini, fiatis est
Alistoteli, uod istae sint passiones, a quibus fit coagulata ,& quod non fit ab humido, nisi secundario,ut a sicco . Et tunc Aristoteles ultra declarat spectatam, quando coagulatio fito 1 a calido
179쪽
TE YTUS TRIGESIMUS SEPTIMUS. Astua autem humidorum non hic rassatur, oti . suae que autem communia terrae aquae, Saligne
concrescunt, ct a frigido. incrassantur autem ab ambobus ias quidem ut eodem modo,est autem ut liter. a calido quidem humidum educente: evaporante enim humido,incrassatur siccum, consistit. a frindo ratem, calidum exprimente, cum quo humidum simul recedit, coeu orante Uaecunque igitur mollia,sed non humida, non in crassantur,sed concre sunt, exeunte humido, uelut assatum fictile . Quaecunqtie autem mistorum humida sunt,di incrassantur,uelut lac. Multa autem di humecta acitur primo, quacunque aut crasset, aut dura a frigi praeextiterint . quemadmodum G, fictile primo, dum assatur,euaporat, est mollius fit. quapropter, inuertitur in fornacibus.
PRobat Aristo. a Sumptium, quia aqua sola d est seorsum sumpta,& nullus humorii potest crassescere ab icine,quia aqua seorsum sumpta sine adimixtione no potest crassesc re ab igne,quia ea crasses cunt ab igne,in quibus pars humida ac tenuis resoluitur,remanente crastiore parte terrea: sed aqua est corpus sinaplex, non habes istas partes heterogeneas crassas & tenues: ergo aqua non potest crastas cere ab igne, immo tota potius evaporate ergo non potest coagulari ab ipsis igne: ergo,quae a praedominio aqua sunt,non possunt crassescere neque coagularia calido. Et lego uerba. Aqua autem humidorum &c. Quaecun- toque autem terrae&aquae communia. Cum digerit Aristo. de hs, quae aqua sunt a praedomissio, quod coagulantur a frigido, &di soluuntur a calido. nunc aggreditur sermonem de ijs, quae sunt communia duorum elementorum ,& dicit, si fuerint maxime comullia aquar&terrae,& non tantum aquae,quid dicemus inquit Aristo.quod, si mixta, erint communia aquae& terrae,aliquando coagulantur a calido,& aliquando a frigido, quia quaedam horum di luuntur a calido, & quaedam a frigido: quae enim a calido coagulantur, dissoluuntur a frigido; &, quae a frigido coagulantur, dissoluuntur a calido: sed diuersimode coagulantur.dicit Aristo. quia, quae coagulantur a calido, hoc modo coagulantur, quia calidum exterius educit calidum interius,&: secum humidum,& sic remanent coagulata; quae uero a frigido coagulantur, alio modo coagulantur,quia frigidus exterius exprimit litimidum, quod est interius, ad exteriora,quia exprimit calidum,&cum calido humidum simul, ad exteriora: secundo differunt, dicit Aristoteles, quia, quae fiunt a praedominio dupliciS elC- menti,& ea, quae sic coagulantur, quaedam sunt mollia, & quaedam sunt humida: mollia uero sunt sicut later; humida,sicut lac: & ea, quae sunt mollia, quando in principio coagUlantur, non crassescunt in principio a calido; humida uero, cum incipiunt coagulari, in principio crassescunt: & dat rationem huius Alexander, dicens,quod ea, quae fiunt mollia,ut later crudus,cum incipiunt coagulari, a principio non crassescunt ab igne,& lac sic, quia lateri& Ca, quae sunt mollia, ut later crudus, incipiunt a principio coagulari; ideo a principi L n Crassescunt ab igne, quia later iste habet interius humidum coagulatum,& a calido circunstant in principio dissoluitur illud humidum, & fit extrinsece; & ideo fit mollius: ecd sotra uero in lacte,in principio, cum coagulatur, crastescit a principio, quia habet humidum si otiic & tmue,quod senungitur ab eo actione ignis; dc ideo a principio, cum lac coagula
a calido,& quando fit a frigido,& quando ab utroque simul; & dicit, quod ridini re
mixta aquae, scalicet sunt a praedominio aqua,ut urina uinum & acetum hes ire do,&nona calido ne ue a licc fiunt coagulabilia: quod autem nona calido
sto. quia dissolLUmur a calido, ergo non coagulantur a calido,quia idem non si 'sa contrari'r Um,scd contrariorum effectuum contratiae sunt cauis: si ercto ea n
dissolutionis e coagulatio est a frigore,quia sicut urina&aqua coactantus 1 i5 ita a calido dIssoluuntur Tum secundo dicit Aristoteles,quia ist: corpora aqua imnio, calido agentem Ipsis,non crassiescunt,ergo neque a calido coagulantue qum et
a calido non crassescant, Aristoteles dimittit,tanquam manifestum: quod aute non con lentur,etiam patet, quia coagulatio non est aliud, nisi quaedam crassities, sed a calido riri, possunt crassescere,ergo neque coagulari
180쪽
i ut, crassescit. Et addit Aristoteles unum uerbum, quia later non crasses it a principio, ca. eoagulatur, ideo facile contorquetur later in fornace: & haec uerba uario modo exponuntur alatinis,&ab Alexandro aliter; quia Alexander dicit: quod contorquetur facile in fornace, idest recedunt a sui rectitudinet,& faciliter fiunt tortuosi lateres, quia calor ignis, cum incipit agere in laterem, euocat humidum exterius, fit mollior ; & ideo,si contingat, quod ignis in aequaliter agat in laterem,& magis in una parte, quam in alia, Aristo. ait,
ne detur uacuum, detorquetur later, cum coquitur,in fornace: cum uero calor ignis aequaliter agit in humidum interius lateris,ad extra reuocando ipsum, non contorquetur in fornace,quia contorquetur, cum igniS agit in ipsum,prius exiccando unam partem, & posteaio aliam, quia ne detur uacuum ibi, concurrit humidum,& later contorquetur. Sed tu dices, non ne mollities est effectus humiditatis quomodo ergo hic Aristoteles distinguit corpus molle contra corpus humidum, cum haec non sint opposita Tum quia dicit, quod eadem est causa contrariorum, & supra dixit, quod eadem causa non potest esse causa contrariorum: quod autem hic concedat,quod eadem sit causa contrariorum,patet, qti ia dicit, quod calor ignis in fornace,cum agit a principio in laterem crudum, humefacit ipsum,& postea exiccat ipsum,& coagulatur later ab ipso igne,& induratur: ergo ignis est causa humectationis & exiccationis: ergo eadem est causa contrariorum. De primo dico, quod uerum
est, quod omne corpus molle,est humidum: oli quid ergo dicit Aristo. dico, quod sensus Aristotelis est, quod corpora humida, sunt duplicia; quaedam mollia,& quaedam non: moldi o lia sunt, sicut later, qui dicitur mollis,quia cedit in profundam sui superficiem: aliqua sunt corpora humida non mollia, sicut lac, quod non est molle, quia non cedit in profundum secundum eius superficiem, sed eius superficies disi umpitur in profundum,non autem cedit interius digito comprimenti; &sic disti dictio Aristot. est diuersa: & ideo Aristo. dat istam distinctionem. Quod dicis de secundo, quia Aristo. hic ponit eandem esse causam cotra riorum, & supra dixit oppositum dico, quod non inconuenit, quod idem per se sit causa contrariorum,cum materia est diuersa; sicut mi liquefacit terram,& lutum indurat: ita etiaest in proposito, quia in principio later habet humiditatem intrinsecam congelatam, & in fine est dissoluta,& exiccatur: & ideo est alia & alia materia & subiectum.
OVaecunque igitur a frigido concrescunt, communium terrae,ctaquae,plas autem habentium terrae uae quidem,quia calidum egreditur, concrescunt, hac liquefiurumi calido , ingrediente iterum calido, uelut
Vm docuerit nos Aristo. modum coagulationis, ubi digit qui ecunque mixta fiunt a praedominio terra aut aqua,a calido&a frigido coagulari possunt; quia quaeda erant mixta, a praedominio aqua, & haec tantum a frigore possunt coagulatasquaedam uero a dominio terra, &haec a calido; quaedam a ptirdominio aqua & terra, & haec a calido & ado frigido coagulari possunt:&dederit exemplum Aristo. dicens, quod haec mi via a praedo' mi io aqua&terra, fiunt duplicias quaeda enim fiunt humida,&quaedam in ba: qu
sunt mollia. quam primum ab igne pariuntur, statim in principio crassescunt se u accipiunt
crassitionem is sic expliciti si unc Aristo. declarat&ponit sermo Tm de
est pastio opposita coagulationi: & aduertatis bene, quia hic valde dissicilis est Arist. De mi u uationem, quae opponitur coaguaraoni, dicens, quod, qUaecunque miXta sues communia terrae & aquae, si a frigido coagulantur, a calido dissolui debent : & dat causam Ff 'dicens, quia contrariorum effectuum contrari dicuntur esse caula: sicut ergo
mox,&aciuae a friaido in eius Ingressu coactulata sunt, quia evane
en ealido sunt coaculata; ita deinde ingressiu calidi in ea dissolutantur,quia ingredientem calido expellitur frigidum,' lique humidum,quod remansit,&dissoluitur illud: quia' earediente calido,coagulata fiunt a frigido ; ergo ingrediente calido debent dissolui ista mixta a calido,quia proximum calidum eXtcriuS Senerat calidum intersus ; ideo ingrediente