장음표시 사용
181쪽
euli domae tum, ab eo debet dissolui&liquefieri:& sic est generalis regula, quod h-- mixta communia aquae & terrae, quae a frigido coagulantur,a calido dissoluuntur. qui
sentia calidi ingredientis dissoluuntur; & ita econtra, quae istorum mixtorum a ca dogulantur, a frigido dissoluuntur
TEXT S TRIGESIMUS ONUS. Vacunque autem propter infrigidationem, oecalido com orante omni,haae insolubilia sunt si si
perabundet caliditas,sed mollificantur,uelut ferram,o cornu. Liquescit aut elaboratum feriarum,ua tit humidum fiat, di iterum concrescat. Et stomomota faciunt sic .su det enim e purifieatu Ab itus recrementum, cum autem saepe patitur, purum fit, hoc stomo P. fonfaciunt autem sepe ipsum, propterea quod deperditio fit multa pondus minus purificato . Est autem melius ferrum, Pod habet pauciorem purificationem. 1iquescit autem O lapis Tyrimachus, ut stillet, olivat. quod tem concrescit, e fluxerit, iterum fit durum. Et mota liquantur,ut ant .fluens autem concretum, colore quidem nigrum, mile autem fit calci. 1iquescit autem di lutum, o terra.
VLtra dieit, quod ista mixta communia aquae&terrae bifariam sumuntur, quia quaedacoagulantur a moderato frigore,& ita etiam soluuntur a moderato calido,ut glacies& alia huiusnodi: quaedam uero coagulantur non nisi a uehementi frigiditate, & metalla, praecipue ferrum; de ista non coagulantur, nisi a uehementissimo fragore, exprimente a fer et oro totum humidum: &, sicut ista coagulantur a frigore uehementis imo, ita etiam non Eluuntur nisi a uehementissimo calido ipsius ignis: & declarat id, quod assumpsit, multiplici exemplo,& primo de ferro,dicens,quod coagulatum fuit a uehementissimo frigore exprimente a ferro totum eius humidum,& cum eo serre totum calore, quia in iurio praecipue,&in omnibus metallis etiam,cum toto sere humido totus calor evanescit etiam;& ideo
non nisi a uehementissimo calore dissoluitur; &, cum iam est dissolutum & liquefactum, iterum coagulatur; & sic multoties iteratur coagulatio & liquefactio serri, & expurgatur serrum ; & per istam rei teratam coagulationem & liquationem generatur stomoma: & dicut fabri, quod ab ista multiplici expurgatione fit minus aptum ferrum flecti et & ideo cauent fabri ab ista multiplici expurgatione seni: & quare e oli quia ferrum absumitur& minora sotur ex hac purgatione,&etiam redditur inflexibile, quia fit durius,& ideo minus potest flecti & contorqueri: quicquid tamen sit,dicit Aristo. quod serrum eo melius est, quo minus habet expurgationis, id est quo minorem habet portionem scoriarum, idest quo minor portio scoriarum potest abstrahi ab ipso per liquationem: & sic melius est illud, quod minus de scoriis relinquit per expurgationem; & ita debet exponi, & non ut exponit Albertus & latini: & hoc est primum exemplum Aristotelis: & sic iam patet, dicit Aristote.
quod quae a uehementi frigore coagulantur, non soluuntur nisi a tiehementi calore. Secundum exemplum,dicit Aristo. est de lapide pytimacho, qui, cum sit coagulatuS a Uehem tissimo frigore, non liquatur nisi a uehementissimo calore : & iste habet, ut calx,quae, dum liquefit, alba fit; & postea, cum coagulat ut iterum, nigrescit, ut calx nostra, quae cum coagu olatur,nigrescit, quia calx romana albescit,cum coagulatur quid autem sit iste lapis Pyri-machus, aliqui dicunt: quod est lapis, qui uulgo dicitur Marchesita, & a Graecis pyrithe ,eX quo eXcutitur ignis,si percutiatur cum calybet sed ego ne io,an ita sit, quod iste lapis lique at a calore: si enim lique it iste lapis a calore, potest esse, quod sit Iapis, quem
Aristo. intendit: si uero non liquescit, non erit ille: ego tamen nestio experimentum,quia forte Aristo . intelligit alium lapidem . Tertium exemplum, quod dicit Aristot est de m id, quae non nisi a uehementissimo frigore coagulatur ;& ideo non dissoluitur nisi a ueli mentissimo calido t& per mollem intelligit Albertus &Gaetan. plumbum: sed, domissi, hoc falsium est, quia etiam plumbum modico calore liquescit; & uerbum GraecUm Arvi relis nullam vi tatem cum plumbo habet. Sed aliter exponit Valabius, dicens, quod soAristo, intelligit per molem, lapidem molarem: quod est etiam falsum,quia Parum
Aristo, dicit oppositum de lapide molatis ubi dicit, quod nullo pacto lapis j
182쪽
&- in contradicit huic , quia dicit, quod motrilapides ouosdisti. 36-- - - ση dstulit. Et ideo Alexander intelligit pet
hementissimo calore tiarium eis I
coagulatum a uehementifrisor, ri , , e ' ' & terra; lutum enim re, qui frigus expressit ab eo ses A iussi' liquari,nisi a uehementissimo calo
, quod Arist p am non sis, si C
soluuntur;&,sia moderato sis, 2α,- 'ii'g dy mum casia uehetinenti frigiet co est dubitatio Iuberti hie riui do. Sed tu dices, q*od metalla sunt duplicis generi : qu d. O siti, de s rum xq 'id libri di3it, sunt tantum ductibilia&m,lificabilia, non autem rus sumtum malleo ducitur,dicit Aristomon autem te est imo Aa
coagulationem sed huius oppositum dicunt experti fusiores, qui dicunt. Quod calvbs es
etiam dicit Albertus in his expertissimus: quid ergo dicit Aristo. hic, quod calvbs Oeneratur ex ferro,&fusiores sciant, quod fiunt minerae diuersia De primo, d et sto contradicit sibi ipsi hic&in sine ter iij huius, quia ibi dicit, quod ferrum non liquatur, sed tantum ducItur malleo; hic uero dicit,quod siquatur: dico, conciliando Aristotelem ut etiam ibi diximus, quod, cum Aristo. ibi dicit, quod serrum non erat fusibile, sed tantuductibile,intellIgit a moderato & medsocra igne, quia a moderato igne tantum mollescit, ut possit duci; no autem mollescit, ut laquetur a moderato igne: reliqua uero metalla a moderato igne mollescunt, & liquantur etiam, sed ferrum non liquatur, nisi a uehementisti mo sue: & hoc modo intelligit Aristo. hic, quia a uehementissimo igne bene liquatur; &ita testatur hic etiam Alben immo addit, quod superadditur fiereo,cum uolumus ipsum liquare , aut sulphur, aut auripigmentum, ut serrum magis igniatur;& hoc additur artificior& sic conciliantur uerba Aristotelis,quia, cum dicit, quod fierrum potest fundi, intelliolia uehementi ignem cum dicit, quod non potest fundi, intelligit a mediocri & moderato Igne. De secundo, cum dicis, quod metalla actu coagulata fiunt dura,ergo sicca: quomodo ergo actione ignis inducitur humiditas,& acquirret humiditatem, cum potius ignis inducat siccitatem. Respondet Alexander, & certe hoc declarat reccie hic, ilicet quomodo ista mixta liquescant,& quomodo acquirant illam humiditatem actione ignis: & ideo, cudicis, quomodo acquirunt humiditatem, quia, cum fiunt actu coagulata, fiunt dura & sicca,
respondet Alexander, quod uerum est,quod dicis: olia quo acquirunt istud humidum 8 dico, quod a nullo de nouo acquirunt istam humiditatem, quia prius habebant illam humi ditatem in seipsis: oli quid ergo acquirunt ab igne oh hoc acquirunt,quia ignis ipse dissiluit illam coagulationem sicci cum humido uapore, quia scitis, quod in metallis est maciulatio humidi vaporis cum sicco terreo ;& sic humiditas aquae dissoluta fluit s ut patet in a , qua congelata, quia, cum dissoluitur glacies actione ignis, non acquirit glacies humidita tem a calore, sed tantum dis Ioluitur illa humiditas,&coagulatio illa aque & terrae.& sicae quiritur fluxus,& non humiditas: sic etiam in casu nostro, quia dissoluitur illa humiditas actione io
183쪽
actione ignis, quae erat congelata actione uehementissimi frigoris: & hanc dubitationem tetigi ego etiam supra uobis. De secundo, cum dici S, quod calybs est metallum specie distInctum a ferro, ut dicunt fusores, non autem generatur ex purgatione iterata serti, ut uult Aristo. hic: dico, dicit Albertus, quod icut duplex est aurum & argentum, ita cita est duplex calybs,unum ab arte,& aliud a natura: ab arie enim,cum multoties expurgatur pluhutn,fit argentum; & plumbum etiam fit a natura in mineris: ita etiam dico, quod fit ab alte expurgatione ferri iterata; etiam a natura inmineris:&iste distinguitur a calybe fa cto ab arte; & distinguitur specie a ferro: calybs autem factus ab arte tantum per accides distinguitur a serro, quia tantum distinguitur per minorem exic rationem: & etiam Albertus docet facere calybem perfectissimum ipsis militibus, quod Pindit & frangit quod ui; ipaliud ferrum: uideatis Albertum, quia multa pulchra dicit in hac materia. Lego uerba. Non faciunt hoc stipe ipsum fabri ferrari j. non multum expurgant, quia multum absit mitur ab eo,& minus flectitur: & non dicit, quod fit melius, quia minus fuit expurgatum, ut dicit Gaetanus, sed quia minus de scoria naturaliter amittit, cum Opius expurgatur . Et
mole Haec uerba continuantur cum uerbis superioribus, non autem reta unitur ad im
O motu autem a sicco calido concrescunt Io quid insolubilia diac autem soluuntur humido .F:- Eoctile igitur,ct lapidum quorundam genera, quaecunque ab igne terra comissa fiunt, uelit molares, is lubilia. Nitram autem,ct sales Militi humido: non omni autem, se fraudo. Quapropter aqua , Oh Iuaecunque aquae thecies,liquestunt oleo autem non liquescunt: siccocmmcalido contrarium sngidum hu
m m. sigitur coegit alterum, alterumsoluetes ceram contrariae erunt causa contrari orum. Cras an et itur bigne solum,quaecunque aquaepius habent, quam terrae concrescunt autem quaecunque terra qua
et opter mirum, sales terrae sunt magis, ct lapis,'fictile. Maxime autem dubie habet olei natura Si
enim aqua, oportebat concrescere rigido, ut glacies. si autem terrae plus,ab igne, ut fictile . nunc autem concrescit quidem a neutro,incrassatur autem ab ambobus . usa autem est, quia plenum ess aere . quaproptere in aqua stupernatat: etenim aer fertur,rs,m. Frigidum igitur, ex inexi semes ritu aquam facies, merasset. semper enim cummi lasserint oleum,&aqua, ambobus fit crassius. Ab igne autem, tempore poincrassatur,' albescit. albescit quidem,euaporante aqua, si qua inerat.ixcrasytur autem, propterea,qt Od marcescente calido, ex aere fit aqua . Vtroque Ustur modo eadem fit pasto,ct propter idem,sed non eodem modo. Incrassatur igitur ab ambobus exsiccatur autem a neutro. neque enim Sol, neque frigus desccat, non selum quia uisiosum, ted o quia aeris est. Nn exsiccatur autem aqua, neque elixatur ab ignes, qmamn Oporat propter uiscostatem. Quaecunque autem missa a ae,ct terrae Ecundum plaralitatem uti ut qugnum di uinum enis quoddam ct concrescitin elixaturi, mussum absceest autem abomibus talibus, me siccantur, aqua . Signum autem, quod aqua: uapor enim cogitur in aquam, squas Delit collige quare quibuscunquerelim uiturali hid,hoc terrae. Quaedam autem horum astigico, 'cur crassumtur,ct exsiccantur . 'igitam enim nonsolum congelat ct exsiccat, sed di incra at . e sicca iaquum, ii crassat autem aerem, aere faciem concretio autem dicta est quaedam exsiccat IO C e.
CVm declarauerit hucusque Aristo. quod ea,quae a frigido coagulantur,.-uuntur; nunc hic declarat,quod ea,quae a calido coagulantur,a rigi h& dicit, quod ea, quae a calido coagulantur,etiam dissoluun Ur a frum g ' . , suis . si
quae: & sunt duplicia, quaedam fiunt solubilia, di q*R - i, & bene ibicut molaris lapis: ecce qualiter dicit Aristo. quod iU ' emoti a bet molem Alexander exposuit per molem,ndlapidem mold emi sed 'PAma; ibi usive:& dicit non potest intelligere ibi lapidem molarem, quia bisi e C ' ma ablui tuti & qua
hoc etiam de latere&lapidibus multis,quae neque ign neque re uhsib,his i re ista sunt insolubiliae causa es quia lapis iste molari' A 1 frictore:& sic pia, quod fornax eius totum humidum eoamalantur, di ista de laterere alijs lapidibus dictis. Quaedam uero acalido dcucco coagia;
184쪽
Leci . in quartiam Met Cor. Is
S li illita: collictit Aristos A - si xii in a, uinum ierum,& acetu, ut non possiunt, quia lieet & humido, ab oleo uero dii olpossint dissolui ab isto .& oui sidia Natura est calidum, ideo no
fcruentem in olla dissoluitvem stati, , a, ' PQ iqnxia ' 'iasal iniectum in aquΣro uuntur: quid ergo dicit Aristo auod non
extrahunt oleum ex omni labi th. cinis q' q*'Vertunt omnes lapides in oleum, non possunt dissoluta calido humido
opinio Avicennae, Alb ti, Conciliatoris,&Drusiani. mh, A
da,quia retin t frigiditatem, aqua dissolui tu hiis uitabam
contrariatur: ergo aqua calefacta non potest ex seipsa reduet adsime omnis actio, ex secundo de generatione&coiruptione,est merito contrarietatis & si- potentiae, quam sit caliditas a-tentiae, quam ipsa calidatas : patet usa, si non esset minoris potentiae, tunc illa frigiditas eli ira lics non posset elixari : ergo signum est, cum ab aqua calida olixatio,&non potest impediri ab illa uirtuali frigiditate aqsi quod caliditas alla actualis est maioris potentiae, quam illa frigiditas ulmialis, etiam dato, quod esset illa fri- o PQitas: ergo adhuc stat argumetum: quid ergo dicendum & uideatis, domin uia,si phiri quo od dissoluatur in aqua ollae, quid debet esse de substantiis adstraetis e Et ideo, domin dicatis,quod non dissoluitur fiat nisi ab aqua frigida: oh expe- patet oppositum, quia & in anua calida dissoluitur: dico. cinod non dis nstrum 'MAAZ itractis e Et ideo, domin dicatis,quod non dissoluitur fiat nisi ab aqua frigida: oh expexi tia patet oppositum, quia & in aqua calida dissoluitur: dico, quod non est uerum,quod Qui luatur in aqua calida: &, cum dicis, quomodo non est uerum e nonne patet,quod di olla e dico, quod est aequivocatio de distatutione,quia salem dissolui, potest c Pi 'itariam: uno modo potest capi dissolutio salis pro dissolutione, id est pro diuisione inminutissimas partes; de sic est uerum, quod dis luitur in aqua calida, quod, scilicet aqua cauda intrat in eius partes, & diuidit ipsium in partes minutas: alio modo capitur pro disse utione,cum, scilicet est sal distallitus, ita,quod fluat,& non pro illa,quae est diuisio totius in o paruaS partes,quae rectius fit a calido, quam a frigido: sed Aristo. loquitur de ea dissolutio seu fluvio per modum aquae; S haec dissolutio non fit nisi a frigido & humisios de hac loquitur, quia aqua calida est tenuior,& ideo citius ingreditur per poros fiali
185쪽
ii, & dissiauit ipsum in paruas partes; sed de ista non loquitur Aristo. De secundo, eu di
cis quia ita generatur sal a frigido, at a calido, quia generatur ex aqua si sa quae ita coagulatur a filaido, sicut a calido; dico, quod deciperiS:&, cum dicIS,Ostendo, i a non gene ratur fiat nisi ex aqua salsa coagulata: uerum est: oh sed ista coagulatio ita potest fieri a fit gido sicut a calido: uerum est,sed illa coagulatio,quae fit a fiigore,non generat statem,ssicut illa. uae fit a calido,quia illa coagulatio aquae Laisae, quae generat sale, debet exprimere, uresoluere omnem aquam dulcem,quae permixta est aquae salsae: sed non evanes itasta aqua dulcis, nisi a calido: ergo sal generatur a calido,& non a stigido: Ideo tantum ait re potest dissolui: dico ervo,quod, licet aqua salsa possit coagulari a frigido,sicut a calido, tameilla coagulatio aqv salsae,quae fit a frigido, non generae ualem, quia ad hoc, ut generatur rota oportet, quod tota aqua dulcis, quae est in aqua falsia,exprimatur per illam congelationein, quod non fit, cum illa aqua est congelata a frigiditate. De tertio, quia isti chimici 2 omni lapide extrahunt oleum; ergo omnis lapis potest fluere & eliquarta; dico, quod e set dubium ex hoc lapide possit extrahi humidum,seu oleum,quia sunt aliqui lapides ita duri ac sicci, ut dixi, ut est pumex lapis, qui affertur a Vulcano, & alii huiusmodi, a quibus non potest extrahi illud humiduint tamen ii possit ex omni lapide extrahi oleum, etia hoc non est contra Aristo. quia hoc mixtum non dicitur liquefieri, quiano in totum tantum aliqua eorum p rs dissoluitur in oleum, quod flustrino autem totum mixtum dissolii iti ir & sic non est contra Arist quia intelligit Aristo. quod totum mixtum possiti dissolui, & fluere&c Et tunc Arist.postquam declarauit,a quo esset liquatio & coagulatio, compa et ori uiuione siera ut i,dicens, quo si comparemus coagettioni, dammixta coagulantur&n terrae omnia possint cras Iescere ac coaguaria calido&figido,&ponit id
plum de lacte uod coagulatur&crauescit; hic uerod et
dominio aquae &terrae,crastescunt a cab odire non et . 'i exemplum de habent plu aqumquam terrae. De primo,cum d cis, quod male ad
lacte Alexander,quia Arist. infra dicir, qu* ββ σ' obheum sed est mixtum eo,ut saepe dicit Galenus de lacte, quod lac non est CP buis, & heterogeneum,scit et itiplicis subst*PLiga di ' Ne audii de diuersa parierum & caseus,qui est terrear naturae & sic QVi- ' ,ou, loquitus de parte lactis, lactis,quod,cum dicit Alexader, quod idc qijβ loquitur de ea parte quae est serum: cum uero Aristotcle, dicit, qdo is, , iacti, :& de istis iactis, quae non est serum,sed caseu est enim 3 est de natura aeris. loquitur Arist infra; sed non comparatur xe diuit, quod quae N mi De secundo, cum dicis,quod Aristo sed etiam e vulamur; hic u*
xta sunt communia terra & aqua ,non estit eoo nescio aliter rci' ro dicit, quod tantum crassescunt, non coogu ββ esiae cras est unt a calles dere, nisii dicatinus, quod haec mixta,quTPissi d VS o, et: quod autem coagialc sodo, non autem coagulantur: quod autem crat cic*η , se Aeo,quod forte hic lut Arili hic dicit,quod non seipsiis solis,quia dicit,quod non coagulantur a calido, sciliaci Pericin F nimus
186쪽
nimus alia corpora ad hoc,ut perfecte coagulentur; ut lac non coagulatura se ipla,sed asduntur alia,& saepe calida,ut fel tauri, dc lac ficuum,& coagulant. sed quid iaciunt haec mixta lacti, ut lac coagulari debeat e quia aliquando miscemus haec lacti: dico, quod Praephrant lac ad coagulationem,quia,si admiscemus corpus ualde calidum diuuat calore ignis agentis, ad exprimendu frigidii &humidum proprium laetis, superfluum; & fac coaetulat Uri& ideo simul cum igne adiuuat coagulatione: li uero addamus corpus frigidum, expellet proprium cadirem,& sic reddit lac passi . . & per hoc patet solutio ad argumctum, quia non potest a solo igne coagulari, quia requiritui aliquod corpus adm,tum, quod praeparat lac ad coagulationem. Coagulantur autem quScunque. Dicebat nobis Aristo.quod mixta communia aquae& terrae,sunt in duplici differentia; quaedam enim sunt a praedominio aqua; quaedam uero sunt a praedomini O terra: quae uero habent plus aquae,quam terrae dicit Arist quod ab igne crassescere possunt,coagulati uero non: quae uero econtra,scilicet habent plus terrae,quam aquae haec a calido crassescere & coagulari possunt: modo Arist. hic asteri maximam dubitatione (& bene aduertatis,quia, quot uerba,tot sunt dubitationes & reuera haec dubitatio maxima est. Dubitat ergo Arist. de natura olei idest temperameto olei,& affert maximam dubitationem; quia aut oleum habet plus aquae, quam terrae; aut plus terrae, quam aquae: si plus aquae, quam terrae,a frigido est congelabile: si habet plus terrae,quam aquae, est congelabile&crassibile a calido ;& tamen utrunque falsium est, quia oleum non coagulatur, sed tantum crassescit,ab utroque &a neutro coagulati potest:&ista est dubit tio Aristo.hic. Resipondet Arist dicens, quod oleum neque terrae neque aquae est a praedo , minio,sed est aeris a praedominio, quia supernatat aquae& terrae, a fundo eorum; ergo a
tis : & ideo neque a calido,neque a seigido,coagulati potest, ab utroque tame potest crassescere,& sic etiam dicit Arist. Et tunc Aristo probat primo primum,dicens, quod oleum neque est aqua neque terra a praedominio,sed est aer,quia, si oleum detrudatur intra aqua, exurgit a Sperficie,& supernatat aquae, & sic etiam terrae; & ideo non est aqua neque terra, quia, si sic,tunc non exurgeret a fundo ad superficiem aquae. Secundo Arist. probat se cundum : & bene aduertatis, quia haec probatio dissicilis est: ostendit ergo secundia,quod dixit, scilicet,quod oleum neque est aqua neque terra a praedominio, sed est aeris: ideo ita calido & a friaido crastescere potest,& non coagulati: Et primo probat de frigido,quomodo potest crassescere ex eo, quia frigus circunstans oleo, ut in hyeme, conuertit partes eius aereas & spiritus in aquam,quae sic conuersae permiscentur substantiae olei,ex qui dias sic permixtis substantia olei redditur crassior& constantior, quam prius esset quia,cu pe miscetur humidum illud tactum aqueum cum oleo,id ex utroque constans redditur crassius & constantius: & certe extraneum uidetur dictum Aristotelis: itaque dicit et nerali ter, quod omne mixtum ex oleo & aqua est maioris crassitiei, quam oleum seorsum, aut
aqua seorsum: Et tunc probat de calido etiam,scilicet,quod oleum rem ionii , bi*Πβ . itale absumitve illa humiditas, apparent albi Vci
facti, apparent nigriores, cum o β commixtione oleum
ita etia est in oleo, quia i ratim petit' his, iij quia a longo tempore absumuntur
uidebatur nigrius,ideo illis adsump
illa par ci istud humidum siptinuosium & illa pars spirituosa o
s ei stanti,quia a frigQVσ- sh;-, eonfiumpta facilius patitur per resolutione cam
187쪽
aquam ; quae pars commixta oleo reddit illud crassioris substantiae: & sic acquirit oleuinetiuitiem a temperatura,scua teperie: & bene aduertatis,ut diXi, quia nullum est uel bui At isto. sine difficultate, quia, quot sunt uerba,tot sunt dissicultates: & sic iam decla a uinest, quod oleum non est aquae neque terra: a piaedominio,sed est aeris,& ideo neque a ealido,neque a frigido, coagulatur,sed ab utroque crassescit & albescit,& etiam a teperie. Et tune Aristo.ponit probationem tertia, scilicet, quod oleum non coagUlatur neque a filiai do, neque a calido; & probat sic, quia omnis coagulatio est eXiccatio quaedam,quia est eonsumptio innati humidi: sed oleum non potest exiccari: ergo neque coagulari: quod autenon possit exiccari, probat Aristoteles,per hoc,quod non est corpuS exiccabile, quia om ne corpus exiccabile, ut dictum est supra, est aqua,aut aquae specieS, aut terra a praedomi ionio: sed huiusmodi non est oleum: ergo non est corpuS exiccabile,nec ex consequenti coaoulabile: tum etiam propter eius tenacitatem & letorem oleum non potest exiccari, quia i debet exiccari, debet resolui humidum eius aqueum,& separaria reliqua parte eius: sed hoc in oleo fieri non potest propter eius lentorem partium: & ideo oleum non est exicca. bile, ergo nec coagulabile:& his de causis non potest exiccari, & ex consequenti neque coag lati,scilicet tum quia est a praedominio aer,& non terra & aqua a praedominio,nec a quae species: tum etiam propter lentorem partium eiuS,quia adeo sunt lentae & tenaces ut non possint inuicem separari. Et tunc Arist. addit quaedam uerba dissicilia quod nihil potest a tota substantia olei exiccari,& separari a parte humida eius,quae tenax est; immo n oue substantia humida aquea,quae est in ipsa, potest exiccari seu eligari; & sic oleum no po rotest exiccari secundum totam substantiam eius,immo nec parS eius humida aquea potest elixari & quare non potest elixari, nec exiccari oli iam dixi propter lentorem, quem habet oleum non potest separari humidum ipsius olei a reliqua parte; & ideo nec elixari neoue exiccari potest et & haec est solutio dubitationis. Haec fiunt uerba quae lego; & notate, cuia dicit primo,quod aqua evaporat ab oleo,& postea dicat, quod non potest evaporare.
Vtroaue quidem igitur modo eadem fit passio. Omisi legendo haec uerba . Trifariam e doni possunt dicit Alexander, primo ut referamus haec uerba ad proxime dicta scilicet, &ad calorem,& ad tempuS; dixit enim,quod oleum non tantum a frigido crassiescit, sed etiaa calido & a tempore;& non tantum a calido &a tempore hallescit, sed etiam albescit ab utroque,scilicet a calido& a tempore,quia ab utroque fit eadem passio in substantia olei, & oropter idem,scilicet per eandem causam, sed non eodem modo: & textus debet leg, utroque, idest ex utraque parte,scillaeta tempore & ab igne: & propter idem, id est propter eandem causiam,scilicet propter absumptionem humidi: & haec est prima Secunda expositio est, ab utroque quidem igitur,utroque,idest evanescente parte aqueaipsius olei,& parte aerea transnautata in aquam, fit eadem passio in oleo ( Stionem accipit GaetanuS quodam modo & sic oleum fit crassius a frigido, & quomodo . quia conuertuntur partes eius aereae in aqueas; & etiam fit crassities olei a calido euapte partes aqueas: dicit ergo utroque uero,ides evanescente parte eius aerea aerea eius permutata&congelatam aquam, fit eadem passio:&pro ter dem, scili P
pter eandem causiam, scilicet propter aquam; sed non eodem mse Q) 'βMm tas ,h E
cnsmutata parte aerea in aquam, alio modo propter aquam evanescentem & exp ran ab ipso oleo; & sic non eodem modo,sed alio modo: &propter uam aut evanescentem, aut quia pars olei conuellitur in aquam, quae admiscet Ursubitatius olei:& reuera iste est sensus uerborVm est, jm, sed nopido fit eadem passio,id est crassatio in oleo ; & Prop cr idem, d est PNP qi , ,qua
eodem modo :& sic utroque modo,scilicet a stigid propterim g*O- ab ipso stigore: & a calido faciente partem illam *qββ e uiseseit oleum; do,quia a calido propter aquam euassesccmcm db- μ- Teotiuertitur in aquata iterum propter aquam,sed alio modo,quia dix'g' eo bolet idem, id est
evanescenta,& igido propter ipsius aquae coagi peti dissipm et
pro ter eandem caustam, id est aq*βm . Ei ldo fit ea passio, di P rq passio,L. crassities in oleo utro modo, idest a calido AD eandem
188쪽
Lect . in quartum Meteor. Isra
eande causam,scilicet propter humiditatem ipsarei,sed non eodem modo: & quomodo afrigido enim, quia conuertit partem aeream in aquain;& a tempore quidem, quia ab eo sui Ditur calidum ipsius olei,& illa pars aerea spirituosa. tunc ex tempore CONUertitur in Mquam,& oleum crasta scit a & sic utroque modo & ab eadem causa,id est ab humido, quod abitumitur,& generatur; a frigido Quidem generatur,a tempore uero absumitur,quia repus absumit calorem innatum; quo absiumpto partes aereae conuertuntur in aquam a frigido aeris continentis: & sic non eodem modo,quia a frigido immediate: a tempore uero me
diate,quia plus debilitatur oleum,& deinde pars sipirituosa conuertitur in aquam ; & sic diuersimode, quia a frigore propter evanescentem humiditatem;a tempore uero debilitante : & hoc dicit Aristio in hac solutione. Lego uerba. Desiccatur autem. id est coagulatur,quia coagulatio est quaedam exiccatio. Neque elixari. idest consumi ab igne . Sed hic est dubitatio, quia Aristo multas nobis ingerit dubitationes ; & primo, quia dicit, quod oleum crassescit a calido & frigido: sed hoc est falsium, quia statim in cap. sequenti, cum Aristo. loquitur de ustibilibus,dicit, quod oleum neque coagulari neque crassescere potest:& in hoc uidetur etiam ratio, quia sepra dixit,q uod ideo mixta uidentur crassescere & a calido & a frigido,cum humidum superatur& abfiumitur a reliqua parte remanente constantiori; & omnis crassities non fit alio modo: hic uero dicit oppontum, quod in oleo no possit separari pars aquea a reliqua parte, tum quia oleum est de natura aeriS, tum etiam quia
est lentae substantiae,& tenuis:ergo non potest pars eius aquea separari a reliqua parte & absumi ; ergo non potest crassestere: quid ergo dicit Aristote. quod oleum crassescit a calido& frigido Secunda dubitatio est de causis crastitiei eius (si examinemus uerba Arist.quot causas ponit,tot fiunt instantiae & primo quia dicit Aristo. quod oleum crassescit a calido,& a frigido,& a tempore; dicit a calido abfiumente partes humidas aqueas: ergo,si in oleo
absumuntur partes aqtieae a calido,remanet in oleo partes aereae: ergo remanet oleum tenuioris substantiae,quam prius esset, quia partes aereae sunt tenuiores, quam parteS a Ueae;& in oleo non fiunt nisi partes aqueae & aereae: quomodo ergo reliquae partes crassescunt e& confirmatur, quia Aristo. sibi ipsi contradicit, quia dicit,quod ideo a calore crassescit oleum, quia absumitur pars eius aquea in uaporem,& evaporat; & postea dicit, quod oleunon potest exiccari,quia propter eius lentorem pars aquea superari nequit a reliqua parte: ergo,ii potest separari ab illa parte,minime a calore potest abs imi illa pars aquea: ergo sibi contradicit. Tum etiam dubitatur de alia causa, tuam assignat; quia dicit, quod oleum crassescit a frigore, quia frigus conuertit partes aereas olei in partes aqueas,quae permiX-tae oleo,reddunt eius stubstantiam crassiorem, quam prius esset oleum absolutum ab aqua: sed hoc est falsium,quia iro possibile est, quod ex duobus corporibus simul commixtis possit fieri corpus medium crassius, quam sint illa corpora non commixta: dicit hoc esto, quia aut ista, quae commiscentur,sunt aequalis crassitiei,aut inaequalis: si sunt aequalis crastitiei ergo, quod fit,est aequalis crastitiei; & non maioris: si uero fiunt inaequalis crassiti ei, puta, quod oleum sit crassio is stubstantiae, quam aqua, tunc oleum commixtum cum aqua, facit ipsum crassioris sabstantiae: quod autem, sint aequalis crassiti ei, quod fit,etiam erit aequalis crassiti eis patet,quia principia non excedunt in his sua principiata, quia non faciunt ultra eorum principia: si uero sint inaequalia, tunc ex aqua & oleo fiet quoddam medium ii, ter crassum de tenue, quia aqua facit oleum tenuius, & oleum aquam crastiorem: de sic fit quoddam medium inter prima crastitiem olei,&tenuitatem aquae, exemplum habetis de syrupo seu tul , quia,si permisceatis syriapum aut italep cum aqua, attenuatur crassities sy- rupi,& tenuitas aquae incrassatur,& ita fit mixtum medium inter aquam & syrupum tenuia
tale & crassitie: quid ergo dicit Aristote . hic quia id,quod dicit, est omnino impostibile. Tertio dubitatur in tertia causa, quam assignat, sicilicet de tempore; quia dicit, quod crassescit oleum a tempore; quia dicit,quod crassescit oleum a tempore, quia primo absumit ut pars spirituosa olei,& deinde absumitur calor innatus olei,quo fit, ut oleum fiat debilius, ct debilius factum, facilius patitur a frigiditate aeris circunstantis, & sic conuertitur illa pars spirituosa aerea in aquam,ideo fit crassius: sed contra,quia quarto Physicorum 8 . te
pus est quantitas continua: sed quantitas non est de principijs activis: ergo no potest age- P re
189쪽
re in oleum,ipsum temptis,Ac crassare Oleum. Secundo, quia,si uerum est, quod diei a. re
quod a tempore prius debilitatur calor ipsius oleis quo debilitato Si us circunstari lius conuertit partes ipsius spiritu fas in aquam; ergo ol Um,quanto antiquiusutanti, debilioris caloris, quia continuo debilitatur a frigiditate aeris per Aristo. ius obbbs patet,quia medici utuntur aliquando oleo antiquissimo pro balsamo,& habent iosum ticalidistima substantia, ut per eius effectum patet. Tertio dubitatur,quia dicit At sto omoleum ab igne & a tempore albescit; ab igne quidem,quia ignis abfiumit partes aqueas ab oleo,ev quarum mixtura redditur Oleum nigrioris substantiae, ut dixi etiam de cindire & ueste madefactis, quae sunt nigriores, quam quando sunt eXiccatae: ergo innuit nobis Aristo quod extractis & exiccatis partibus aqueis ab oleo,oleum albescit & redditur candidius. sed contra arguitur, quia in medio hyemis, quanto magis crassescit oleum tanto albiiij & 'eandidius fit,& tamen ista albedo non potest esse nisi a frigore permutante partes aerea; olei in partes aqueas; & sic de necessitate tunc habet plureS partes,quia frigiditas illa con uertit in aquam: ergo albedo fit in oleo ex aqua,ita,quod tantum redditur albius, quia ingreditur humidum: non ergo ex exitu & absumptione aquae ab igne oleum albescit,sed ex ingress humidi redditur albius, quia ingrediente humido,ut in hyeme,albescit &sic ab ingressu humidi, non autem ab exitu,redditur albius: & cofirmo, quia dicit,sicut ab lene redditur albius, ita etiam a tempore albescit, quia a tempore primo debilitatur eius calidum,&deinde conuertitur euis pars aerea in partem aqueam: si ergo a tempore albescit; ergo ab humido aqueo albescit oleum,quia maior parS humidi acquiritur ipsi oleo a tempore, aciquia tempus facit maiorem ingreinim partium aquearum in oleo, Quia couertit partes sipirituosas in aquam: ergo ex receptione humidi fit albius, cuius oppbsitum dicit Arit . quia dicit, quod ab exitu humidi redditur albius. Quarto dubitatur, quia dicit, quod oleum crassescit ab utroque, scilicet a calido & frigido, & a neutro coagulatur :& in hoc est ratio,quia coagulatio nihil aliud est, nisi quaedam consistentia & terminatio rei, opposita fluxioni aquae,quia coagulatio opponitur fluxioni aquae: sed oleum a frigiditatem hyeme acquirit consistentiam, oppositam fluxioni aquae: ergo oleum acquirit coagulationem a s rigore oppositam eius fluxui: ergo haec consistentia est coagulatio: & ideo Aul. Gelius lib. 1 f. vel 1 cap. 8.dicit, quod aliqui philosephi;&Theodorus Philosophus, in hoc aduersatur Arist. quia hoc contradicit sensui. Et,quando . assignat causam, quod oleum non po- sotest coagulari, dicit, quod ideo non potest coagulari, quia non potest exiccari ergo neque coagulari: quod autem non possit exiccari probatur,quia est a praedominio aeris,& est tenax ; ergo non potest exiccari. Sed contra, quia conuertitur aer in ignem per exiccatione; ergo aer potest exiccari; & confirmo,quia dicit,quod ideo no potest exiccari,quia propter eius lentorem non potest pars aquea separari ab alia partes quod tamen falsum est, & contra seipsum met,quia contradicit, quod separetur a calido illa pars aquea ab aerea,quia, cuabsumitur a calido,separatur pars aquea,quia evanescit, ergo. Tum etiam, quia dixisti, quod oleum crassescit a frigore, quia partes aereae eius couertuntur in partes aqueaS in magna copia: ergo arguo sic partes aqueae possunt coagulari, a frigore magis, quam aereae: ergo corpuS aqueum magis potest coagulari: ergo oleum tantum potest coagulari a frigo gore,qUia a frigore eius partes aereae conuertuntur in aqueas: ergo per causam tuam magis
potuit coagulari,quia adsunt in oleo partes multae aqueae, & partes aqueae possunt a frigore coagulari: ergo & oleum potest a frigore coagulari, nedum crassari: & sic Aristote. dat causas contrarias: & hae sunt dubitationes potiores, quae possunt fieri in hac materia. Erat dubitatio super uerbis Aristotelis de natura olei, hoc est de mixtura & temperatura ipsius olei, an scilicet aqua, an terra, an aer dominetur in eius mixto:&diximUS secundum Aristotelem , quod neque terrae, neque aquae est a praedominio, sed aeris, quia, si esset a praedominio aquae tunc a frigido coagularetur; &, si terra, coagulare-tur a calido et sed a neutro coagulatur, & ab utroque crassescit , & a tempore, lii; quomodo ergo est a praedominio aeris,quod ab utroque crassescite dixi & quom do, soquia a frigore crassescit, ex quo a seigore permutantur eius partes humidae in aqua,ex qua rum G,tura cum oleo, oleum redditur crassius dc constantius: a calido etiam, quaa tacit
190쪽
evaporare illas parteS humidas aqueas; ideo,quod remanet,est crassus: & sic ab utroque elastestat,& a Neutro coagulatur: a tempore etiam crassesci liquia resoluit partes aqueas; de non solum crasiescit a tempore,sed etiam redditur albius,& dixi quomodo. Et hic fuit
multiplex dubitatio,& primo fuit dubitatio de crassitie olei, quia Arist.sibi cotradicit, quia Atist infra in capitulo de combustibili, cum loquitur de combustibilibus, quaerens, quidis corpus combustibii dicit, quod oleum neque coagulatur,neque crassescit; & dat ca iam eius, quia crasi:ties sit humido stuperfluo resoluto,& sic exiccatur, quia remanet te teum constans: sed in oleo non potest humidum resolui aqueum remanente terra, propter duas causias,tum quia oleum non est corpus egiccabile, cum non sit corpus a praedominioli, aquae a & corpuS exiccabile est aqua aut aquae species; sed oleum non est huiusinodi, ergo tum etiam propter tenacitatem partium eiuS, non potest exiccari,quia illa pars aquea non
potest separari ab aerea; ergo non potest crassescere, quia crassities fit humido resoluto, manente parte terrear & ideo dixi, quod coctio est quaedam crassities : Dico, quod crassities multipliciter sumitur apud Arist. quia contradictio auctorum non potest tolli,nisi per aequivocationem tei minorum, ut secundo Elench.dixit Arist. & ideo dico,quod apud Aristotelem tripliciter sumitur crastities,quia in alia significatione sumitur hic, & in alia infra: cum uero Aristo. dicit, & docet hic, quod oleum crassescit ab utroque: in f a uero, quod non crassescit, necesse est, quod alia & alia significatione sumatur crassities & ideo tripliter sumitur: Primo semitur pro ipsa condensatione,& pro omni codensatione ; &hoc moi, do crassities est passio lacorporis simplicis, quam corporis mixti:quia in hyeme videmus, quod hoc modo classescit aer & condensatur in aquam aliquandos & hoc modo non loquitur Aristo hic de crassitie, quia hic loquitur tantum de passionibus mixtorum,no de simplicibus, quado dicit, quod oleum crassescit,quia est passio mixti: Alio modo sumitur cras sisti es pro resolutione partium humidarum remanente parte terrea costante &sicca:& ideo dixi supra, quod aqua non potest crasiescere, quia non potest resolui eius humidum, & remanere pars terrea,sed secundu totum eius temperamentum; & hoc modo concedit Aristo. infra, quod oleum non crassescit: & sic, cum dicit,quod oleum non crassescit,intelligit hoc modo scilicet,quod non potest resolui pars eius aquea ab alia parte, neque a frigido, neque a calido, remanente parte crassiore: & causam dedit Aristo . tum quia non est corm-o pus exiccabile, tum propter eiu Stentorem: quod autem non sit corpus exiccabile, patet, ' quia non est corpuS aqueum,aut aquae species,aut terreum: Tertio modo sumitur crastities in alia si nificatione,scilicet pro consistentia quadam,quae acquiritur ex commixtione alterius corporis,ita,quod per se prius fluit,postea non fluit;& ita crasses cit: & ex hoc modo tertio soluo multas dubitationes in uerbis Aristotelis, quia hoc modo sumitur crassities pro consistentia quadam, quae acquiritur a corpore fluxibili ex commixtione alterius co poris ; quando.v.g est aliquod corpus, quod prius fluit,& ex commixtione alterius corporis non amplius fluit, sed consistit,appellatur illa consistentia crasties: & hoc modo Eluit Aristo.in secundo de generatione animalium,cap. a. cum enim dicit,misceantur aer & co pus uentosum,ut in oleo, spuma,& genitura,ut ibi exempla ponit,ex eorum admixtione fitas quaedam crastities,dicit Aristo.ut insapone cum aqtia,&olei cum aqua r& quomodo ista crassities est consistentia quidam corporis fluentis quia non amplius fluit, sed consistit &eleuatur in tumorem, & fit illud corpus amplius, & maioris tumorIS, quam prius eratam sis misceamus aquam cum oleo,tunc oleum intumescit,& fit corpus constantius & crassius, quam prius, quia habet consistentiam, quam prius non habebat; & non solum crassestit, sied fit maioris molis&tumoris, quam sit aquas eorsum, aut oleum seorsum:&quare hoc quia ex uehementi agitatione aquae & olei, ut etiam est in sipuma maris, in aqua admiscetur aer cum aqua ex agitatione uehementi ipsius uendis & sic fit illa permixtio aeris & aquae,&fit spuma: & sic constat aqua,& non ampliuS fluit;& tumeficit, quia maiori consistentia co
stat a spuma, quam aqua:&sic etiam est ingenitura,ut dicit Aristo.qu'constat ex admi o xtiore spiritus cum aqua; & non amplius fiuit,quia, cum spiritu S commiscetur aquae, tumesciti&,si spiritus evanescit&resoluitur,tuc spuma detumescat,&ssust:&sic de . . in qua fit commixtio terrae cum aqua: & sic etiam de comm Stione aquae & saporus: O quae cat