장음표시 사용
51쪽
constitutum .Et haec sicerant in viii, si de facto deque certo iure cognoscendum foret. Cum enim iudicem prςtor iudicesve dabat nudam simplicemque veritatis, quae facti est &iuris certi, inquisitionem commendabat dicebatq; Si paret Titium dare oportere. quemadmodum est
a nobis demonstratum, De praeiudicijs lib. l. cap. vj. Proinde si perplexa qugdam iuris incideret quaestio, iudex non dabatur. Idque omnium optime nos docet Seneca, De benes.
lib. iij. Sic enim scribit: De qui Mam etiam imperitus iudex dimittere tabellam potest, ubi fecisse aut . non fecisse pionuntiandum
est, ubi prolatis cautionibus controuersia tollitur,ubi inter disputantes ratio ius dicit. Vbi vero animi coniectura capienda est, ubi id de quo sola sapientia decernit, in controuersiam incidit, non potest ad haec sumi iudex ex o dine selectorum, quem census in album, &equestris hereditas misit. Haec Seneca.Sensus
enim est, in ijs iudiciis priuatis iudicem dari posse, quae facti solam inquisitionem continent.in ijs vero quae sola sapientia decernenda sunt, hoc est in quibus quid iure,quid iniuria factum, quid aequum quid iniquum, quid iustum quid iniustum sit, dubitatur, non posse
iud1cem dari. Et idcirco huiusmodi controuersiae, edicto conciliopsiue conuentu,centumuirorum sententijs apud urbanum praeto-
52쪽
rem dirimebantur. Idque non obiiciare testatur Cicero, cum sic De Oratore libro primo scribit: Nam quod maximas entumuirales caussas in iure positas protulisti, quae tandem earum caussa fuit, quae ab homine eloquenti, iuris imperito, non ornatissime potuerit dici Z Huic etiam consentaneum est ex
libro quarto capite secundo, Quinctiliani 1llud : Id accidit aliquando utrique parta, cum vel nulla expositio est,uel de re constat, de ii re quatritur: ut apud centumuiros filius an frater debeat esse intestato heres. Igitur apud datos iudices de facto, certoque iure , &de iure incerto apud centumuiros decentui-rosque tractari disceptarique solet . Diximus p tore aut exercuisse diebus cogniti num aut praebuisse consilium, aut denique in aliquem diemicertum conuentum edixisse. Quomodo consilium exercuerit, etiam est a nobis demonstratum . Nunc videamus qua ratione praebuerix consilium praetor. cuomeri praebuerit confidum praetor.
V I s s E videtur certus quidam dies cognitionum, quo minori manumittere. volepti,&alijs omnibus
53쪽
qui quid sine siententia consilii prohibentur
facere, quique in integrum desiderant restitui, consilium praetor praebere solet. Minor annis viginti lege Aelia Sentia, manumitteresne consilio prohibetur, capite quarto g .ij. De manum . vind. g . eadem, Institui. quib. ex caustis manum. non licet. Et idcirco praebere consilium dicebatur minori praetor manumittere volenti cum sedens pro tribunali, adhibitis quinque senatoribus & totidem equitibus Romanis cognoscit an caussae m numissionum, quas annis viginti minor allegat, iniustae sint, & non ex luxuria potius, hoc est prodigalitate proficiscantur, quam ex anfectu. cap. vnic. in princ. De Off. cons. cap.V. vj. &xvi. de ma vind.cap. xxvij. De manumis. test . Theoph. in d, g .eadem. Et tunc quidem si praetori totique consilio caussae viderentur iustae, apud se minori vindicta seruum manumittendi faciebat praetor de consilii sententia potestatem: vindictaque eius qui manumi tendus erat capiti imposita, haec solemnia vesba pronunciabat: Aio ΤE LIBER VN Mo-RE QV IRITIUM: & statim peracta manumissione, in acta nomen manumissi referebatur, ut est a me dilucide probatum Variorum lib. iiij. cap. ix. Quibus etiam consentaneum est illud Cornuti in Persu: Vindicta est virgapiqioris qua manumittedi a praetore in capite
54쪽
Dulsantur ; ideo sic dicta, quia eos vindicat Ii- Dertati. Eoque pertinet quod se rescripsit imperator Gordianus : Etsi minor viginti annis, v t allegas, constituta,seruum tuum ab eo circunscripta in concilio manumisisti, tamen vindietae impositio,qua libertas iusta munmu,ne obtentu quidem aetatis rescindi potest,cap .ij. C. Si aduers. lib. Per conciliam, conuentum intelligit Imperator prouincialem. In prouincijs enim extremo concilij siue conuentus die praebebat praeses aut proconsul consilium,auctore Theophilo. Et sc quidem differunt Inconcilio et dconsilium manumittere: quod a nemine est animaduersum. Vlpiani resonsum,ω quaedam λlexandri comstitutio emendantur.
I N C quassitum videtur, an consulti viginti annis minor apud se manumittere possit.Et respondit quidem Vlpianus, non posse: hanc subij ciens rationem , Cum ipse sit qui ex senatusconsulto consili, causam examinat. cap. unico . de off. consul. Quae verba idcirco vitiosa videri possunt, quod huiusinodi examinatio non senatusconsulto sed lege Aelia Sentia consuli praetorique iniuncta sit. Et quantiis factum aliquod esset circa legem hanc senatusconsultum, non tamen
55쪽
men est verisimile,idipsum quod lege iamdudum obtinuerat, & necdum coeperat exolescere, iteriun senatusconsulto inculcatum fuisse . Habeo 'exemplar manuscriptum, in quo
sic expresse scriptum repperi; Cum i Ut qui ex se. co. consili, causam examinat. Hinc suspicor sprobabili coniectura, non notas pro notis accepissie compilatores, &sic ab initio scriptum fuisse, im ipse sit qui e e com consilio causam exiaminat. Vt sit sensus, minorem viginti annis constitem ideo apud se non posse manumittere , quia caussam manumissionis aliunde ex minare huiusmodi consul no potest, quam ex se. Nam Com pro Cum, interdum veteres posuisse, ex editione pandectarii Florentinarum euidentissimum est. cap.xxij. de reb. ed. ca.
ix. Rem pupilli saluam fore. Et sic in effemialiud nihil videri potest Vlpianus voIuisse.
quam neminem polle caussam manumissionis quasi dominum allegare, coram consilio, &eandem quasi consulem consilium praebentem examinare, examinatamque approbare, aut reprobare. Est enim absurdum ut semetipsum quis examinet, arg. cap. xiij. g. ij. Ad s. C. Treb. Sunt qui putent pro Ex senatusco fulto, in hoc responso legi omnino debere Ex sententia consi . Sed hi non animaduerterunt, sententiain consilij caussae examinationem sic necessario subsequi, ut non ante quicquam
56쪽
38 1 AC: RAE VARI . I. C. definire consilium soleat, quam cognitae essent, examinataeque manumissionum caussae.
Et idcirco non ex sententia consilij caussam examinabat consul aut pretorsed examinatam cum consilio caussam, cie consilij sententia aut approbabat, aut, si ita Videretur, reprobabat. Est enim aliud caussam examinare, aliud item approbare, aut reprobare.Illud etiam quaesitum est, quandoquidem sine consilio minor annis viginti no possit manumittere,an seruos suos hac conditione tradere prohibeatur ut manumittantur. Et extat quidem rescriptum de hae re Alexandri imperatoris, cuius haec sunt verba: Si minor annis viginti ad libertarem praestandam homines tradidisti: senatus. ςonrulto quod gestum est, irritum constitui- Iiir, cap. iij. C. qui ma. non poss. Ad hoc re striptum scribit in hanc sentetiam ThalelarusrQuoniam lex prohibet viginti annis minores spe consilio manumittere, solent illi seruos
suos hac conditione alijs viginti annis maiori Dbus tuadere, ut ab iis manumittantur . quod vetat haec constitutio. Et haec quidem vera est
huius rostripti sententia. Sed quod in eo senatusconstilli mentio fit, id mihi mirum in modum suspectii est,& omnino mendosum vide
tur. Errorem ad notarum quandam interpretationem refero, prorsus a vero huius rostri pii sensu alienam. Dubium non est, quin
57쪽
C . litera Godium, & praepositionem Siue perliteram S. veteres designarint. Has enim notas C. C. Consilium cellat, dc illas S. T. A. S. ue tutoris auctoritate, tuterpretatus est Valerius Probus. Haec si vera sunt, consequens e
go est, huiusmodi notas S. C. tam Sine Confixtio quam Seuis sonsultum, significare. Et idcirco manifesta quadam ac perspicua ratione pro Senatinovsulto, in hoc reicripto reponendum Sine coiis lio,plane mihi persuasum habeo.Nam si dixeris, lege quidem AElia Sentia prohiberi minorem viginti annis sine consilio manumittere, sed eadem lege non prohiberi seruos
sitos hac conditione ut manumittantur,trade
re : idque ne fieret singulari quodam sen tusconsulto post legem Abham Sentiam prouisum esse; respondebo his dici nihil incomodius posse. Tam enim de minoribus homines suos ad libertatem praestandam alteri tradentibus, quam de ijs minoribus qui sine comsilio manumittunt, legem Aeliam Sentiam specialiter tractasse ex Marcello probari euidentissime potest . Cum enim docuisset Marcellus , si minor viginti annis seruum in hoc vendiderit , & tradideriti ut manu
mittatur, nullius momenti esse traditionem,
haec verba sibi ecit: Lex quippe consilio eius 1μ si parum firma resilit: capite tertio. de ser .
58쪽
exportand. Per legem haud dubie non sen tusconsultum aliquod, sed legem Aeliam Sentiam intelligens. Idque Pauli etiam responso
quodam expresse continetur. Si minor viginti annis,inquit Paulus, stipuletur seruum manumissurum, non est exsecutio stipulationis danda : sed si ipsorum viginti annorum erit, non impedietur manumissio, quia de minore lex loquitur, cap. lxvj. de verb. obligat. Perlegem enim ut legem intelligamus Aeliam Sentiam , responsi huius epigraphe manise stum facit,quae talis est: Paulus libro tertis,ad leagem alium Sentiam, Vixit imperatoris Alexandri temporibus Iulius Paulus, vixit di Modestinus,ijsdem temporibus erat in usu lex alia Sentia. Et quia verisimile non est idipsum quod ea lege continebatur , qtiodque inusii
erat constantissimo, iterum nouo senatusconsulto fuisse comprehensum, idcirco non dubitaui,quin rectius,Sine consilio, quam Senatus confulto, possit apud Alexandrum in hunc in dum legi Si minor viginti annis ad libertat praersandam homines madidisi, sine consilio quia diasium est, irritum constituitur. d. cap. iij. Quod igitur minor annis viginti ad praestandam libertatem homines tradere non potuerit, id non senatusconsulto, sed legi Aeliae Sentiae tribui omnino debet. His addatur factum aliis quod circalegem Aeliam Sentiam olim sen
59쪽
tusconsulatim fuisse, ex eo etiam probari non posse, quod de feminis quae matrimonij caussa manumittutur, senatum legimus censitisse, in ca.Xiij.de ma.vind. Illud enim ad singulare quoddam de feminis, quae matrimonij caussa
manumittuntur, senatuscos illum, non autem
ad legem Aeliam Sentiam directo pertinuisse, ex Modestino est euidentissimum, cap. XXj.quI&aquib.ma. Theophilus auctor est, die aliquo conuentus statis anni temporibus consilium praeberi in prouinciis solitum. Idque virectius intelligatur, dicam primo loco de conuentu prouinciali, ad conuentum ciuium Romanorum Romanaeque ciuitati proprium,Ordine transiturus. . Se conuentu prouinciali.
ROVINCIAE suos habebant prae P sides, praetores, aut proconsules, δίearum ciuitates singulae suos etiam habebam magistratus municipales . Erant caussae quae sine praeside, sine proconsule nequibant expediri: & idcirco non poterant de ijs magistratus municipales cognoscere. Et sane, quae magis imperij sunt, quam iurisdictionis, ea omnia huiusmodi magistratus facere prohibemur, cap . xxvj. Ad municipat. Dices , quinam igitur fieri potest , ut unus Proconsul, unus praeses, omnium Vnius prouinciae
60쪽
uinciae ciuitatum caussas audiatὶ An ei de ciuitate in ciuitatem proscisci necessum fuit3Nequaquam. Nam certis anni temporibus, volens forum agere coventum indicebat. Cum enim totum ferme annum bellis gerendis o cuparetur , certo quodam tempore, cum hyems &hybernae tepestates sub pellibus agere milites prohiberent, ominis armis, iudicijs auctore Theophilo vacabat. Qui totum id esse nugatorium clamitat, audiat ille quid Cicero ad Atticum seripserit Epist. lib.v. Erat mihi in animo, inquit Cicero, recta proficisci
ad exercitum,aestiuos menses reliquos rei militari dare, hybernos iurisdictioni .Quid)NO- ne sic etiam libro quadragesimo quarto Liuius scribit3 Eode hoc anno T. Quinctius Elatiae, quo in hyberna reduxerat copias, totum hyemis tempus iure dicundo consumsit. Et tunc quidem omnes suae prouinciae ciuitates ad certum aliquem locum praeses conuocan S, de controuer ijs earum cogniturus, indicere forum dicebatur. Virgilius AEneid.lib. v. Indicitque forum, oe patribus dat iura vocatis. Id est,inquit Seruius , tempus & locum designat agendorum negotiorum,qui conuentus vocatur. Auctor est etiam Festus, eum qui prouinciae praeest, forum agere tunc intelligi. clim ciuitates vocat, & de cotrouersijs earum