장음표시 사용
101쪽
Pars V. Disp. VI De Injustitia.
di , est iniuria materisis philosophice, the
logice vero est injuria λrmalis : qui vero inadvertenter violat jus alienum, iniuriam irrogat materialem etiam in sensit theolo . meo, & moraIia quia scillem non peccam nose. Quaerendum nunc primo, Num νος se iniuria irrogari scienti , 8e volenti Smcundo , An detur obligatio testituenda ea,
quae per turpem , aut per honestam causam aecepta sunt Temo , Utium Contractus Usurarius , & smoniacus iniustitiam
contineant. Demque ex quanam culpa
riatur onus Restit itionis ubi plurima ad Restitutionem spectantIa.
I. V Issicultas est , utrum injuria solum ν cadat in invitum , & nullatenus
consentie intem in actionem de se iniuriosam. Ratio dubitandi est, quia ex una parte communiter Theologicum D. Thom qu. s. a. 3. dotem, Iniuriam debere esse involuntariam ei, cui fit; ficut enim violentia physea debet esse cum physica renitentia Passis' ita iniuria, quae est violentia moralis , d bet esse cum renitentia morali, quae non habetur in consentienter unde Philosophus s. Ethic. ro. dicit : mum es , qui iψαν
sponte assistasura & Reg. 17. Iuris in s. dici- cur Seienti re consentiensi nsn D in1-- , Meque dolisa. Ex altera parte in multis casibus irrogatur iniuria etiam consentienti; v.g.
Pupillo eonsentienti in aIienationem hon rum; mutuatario consentienti m solutionem usurarum; Clarico consentienti in sui percussionem M.
II. Dico equidem cum D. Thom & aliis
communiter apud Limo d. g. sect. I. Scienisti, di volenti tunc sorum non irrogatur misiuria , quando Consentus in aetionem damniia
ficativam est Mene liber, & non est iuridi-ee irritus
Explicatur Crinclusio: Dicimus . ad deia clinandam inritiam eonsensum debere esse plene liberum , Ee non coactum . Nine siquis metu gravi inducatur ad dandam pecuniam latroni , adhue inivriam patitur , mimum eontentiat; in hoc enim ipso imiuriam subie, quod non relinquatur in sua ibertate moralia sic mutuatarius, dum cogitur sol vere usuras, iniuriam patitur, quia Mou co sentat cum Plena libertate . sed coacte a metus enim reddit eontensum s eundum quid involuntarium . Dicimus a. consensum hunc non debere esse a jure iraritatum , seu juridice nul Ium i propterea
Pupillus v. gr. consentiens in alienationem
suorum bonorum injuriam patitur , quia talis consensus irritatur a iure : se Clerucus in sui percussionem consentiens adhue injuriam patitur a tum quia non poten erudere juri collato in favorem status clerica.lis, unde talis cessio est iuridi re nulla; tum etiam quia licet consentiat Petrus Clericus, non per hoc habetur cesso juris, quod reissidet in tota communitate clericorum : Sicuti quamvis Monachus consentiat , ut distrahantur a fure bona Μonasterii. non per hoc tollitur injustitia, quia non habetur censo juris residentis in communitate Monaia chorum s quidquid sit An Clericus violentas in seipsum manus injiciens injustitiam committat erga statum clericalem, Ec excommunicationem incurrat juxta sententiam Mo. linae contra alios. His explieatis
Prob. Conclusio . Non habetur injuria Rne violatione juris stricti , seu nisi peccetur eontra legem faventem habenti jus , & gravantem reliquos: atqui quando habens usconsentit in actionem damnificativam eonis sensu plene libero, Ee non irrito, tunc non violatur jus strictum , nec peccatur contra
eam legem; secus vero fi consensus sit eo ctus , aut irritus i ergo scienti , de volenti non irrogatur injuria . si ejus consensus sit plene liber , Si non irritus , secus vero si
si coactus aut irritus. Min. prob. fi conis
sensus sit pIene liber, & non irritus , eunClex favens habenti jus cessat travare , seu obIigare alios, ne ponant actionem damn ficativam , quia huiuimodi obligatio est in favorem habentis jus; unde si habens jus renunciat tali favori, eo ipis lex non oblia
gati ergo in tali easu non peccatur contra nanc Iegem , nec violatur jus strictiam .
Ratio a priori est , quia iniuria est acti
moraliter violenta; erro sicut violentia phy-fica debet esse ab extrinseco contrant tente Passo , ita injuria , seu violentia moralis a atqui quando quis consentie in actionem G, damnifieantem , tunC non contramutur. sed coagit moraliter cum ponente talem sionem; ergo talis actio in eo casu non est iolenta moraliter , nee injuriosa i sufficietamen quod contra nitentia , seu involunt
rietas si secundum quid, s qualis habetur mconsensu coacto , seu meticuloso ut inso. ratur saltem aliqualis vioIentia moralis , de habeatur rigorosa injuria. . . IIL M.
102쪽
Quaestio II. De turpi Iucri . . . 9s
III. objie. r. Marito libere consentienti in adulterium uxoris injuria irrogatur , 3e tamen huiusmodi consensus est plene di ber,& non iuridice annullatus; ergo huiusmodi consensus non impedit iniuriam. Ant. prob. quia aliter qui commisit adulterium , marito consentiente, posset in consessione s lum dicere, Commisi fotnicationem , quod est contra Propositionem m. damnatam ab
Confirm. Potest aliquis esse Invitus, quin fiat illi iniurias ergo potest e converso ali. quis esse libere consentiens , 8c tamen P ti iniuriam. Antec. prob. Nam quilibet est domanus suae famae, de complex delicti est invitus , quod suum peccatum in confessi ne eum sua infamia manifestetur ab alio complice ; si tamen manifestatur , non fit illi
iniuria; ergo quamvis sit invitus, non per hoc patitur iniuriam. Sic etiam Petrus do. minus pecuniae est invitus quod a se potius, quam ab alio tollat pecuniam Pauper extreme indigens, Sc tamen hic pauper non committit iniustitiam tollendo pecuniam a P
Resp. cum Dicastit. & Espara. q. 26. Comsensum illum mariti esse iuridice nullum , di ideo non impedire iniuriam a quare ne go antec. Deinde transiiusso , quod huiusmodi consensus non sit a lege annullatus, unde nulla iniuria irrogetur marito consentienti , iuxta doctrinam Sanch. , dc Lugodis. 8. n. I s. Non per hoc peceatum Iliaderit fimplex fornicatio. & non adulterium in confessione explicandum. Ratio est, quia adulterium non solum habetur per ini Liam , quae irrogatur marito , sed etiam per iniuriam, quae irrogatur bono Prolis, Ee ipsi
sacramento matIImoniis non erum ius m
miti in uxorem est sicuti ius in domum , quam possit alteri commodare; sed est ius tantum ad exigendum debitum ; adeo ut
huic solum iuri possit cedere; atque adeo quamvis per adulterium non irrogetur marito iniuria ratione dedecoris sui , cui eviam cedere potest, ivtogatur tamen iniuria matrimonio , de bono prolis i cui maritus cedere non potest; ac Ideo huiusmodi ades terium in consessione explicandum est, quia quamvis non habeat completam rationem
injustitiae , habet saltem incompletam , di ideo in Confessionei apertendam. Ad Cong. verum est, quod fietu libere, de iuridice e sentienti non fit iniuria , ita econtra libere, & iuridice invito semper fiat iniuria a negamus tamen , complicem esse iuridice invitum . Nam Deus dominus Q. mae tribuit alteri complici sacultatem . ut in eonsessione deiuriam complicis apcriat
quando non potest aliter speciem pcccui proprii explicare , ut docent comminuuncontra Navarr. Valent. Medin. & Alios putantes . non posse complicem revelati; quia lex naturalis de non infamando proram impraevalere debet legi divinae positivae de imtegritate materiali consessionis. Pariter P . trus dominus pecuniae non est juridice i ritus, quod a se potius, quam ab alio totilat pecuniam Pauper extreme indigens . quia Deus dominus sipremus dat hanc facultatem pauperi Sc ideo repugnanua P tri habetur pro nulla. IV. obsie. i. Qui condonat iniuriam. λve personalem, sive realem, antequam fiat, consentit in actionem da ificativam, puta in furtum , de tamen hujusinodi furtum est vere injuriosum ι aliter non haberetur vera condonatio ergo consensus liber de v lidus non impedit insuriam; atque adeo et iam scienti. 8e voIenti fit injuria. Resp. negando, quod sic condonans com sentiat in actionem damnificativam; non
tam cedit mi , ne laedatur , sed solum c dat juri ad exigendam compensationem; ad
eum modum, quo martyres non cedum j
ri , ne occidantur , Sc ideo injuste occiduntur , quamvis condonent, seu cedant juri ad vindi 'am.
Utrum injuste accipiatur luerum is ἔκπιm, aut ob honestam causam p
QUaeremus r. De lucro accepto ob tu pem causam, v. g. de pretio accepto avrario, ob patrandum homicidium ι aut a scortis ob turpe facinus. Deinde de lucro accepto ob causam honestam, praeserum si
st debita ex justitia. ARTICULUS L
reMnori possis I. T Utant Iurastae apud Din. restituem I dum esse pretium ob facinus , quod
leges puniunt , puta propter homicidium; non vero pretium acceptum ob facinus,quod non punitur a legibus , ut est facinus m . retricum. Me a vero, Nauar. 8e alii d cera , restituendum tae qEodcunque Prgo
103쪽
q 6 Pares V Disp. IV De Injustitia.
tium ob mramelinque turpem causam a mptum . Caiet. be Solus putant restituendumem pretium acceptum ob causam rurpem , solum si ea sit contra iustitiam, ut in casu de Mario; non vero si sit contra aliam viris tutem , ut est facinus scortorum. Dico equidem I. Contractus quilibet de re turpi est irritus , neutrum oblistans ex contrahentibus e quinimo uterque obligatur ante patratum lacinus rescindere huiusmodi contractum: & si pretium acceptum sit, omnino restituendum. Ita communissime. Prob. I. pars: Non potest dari obligatio ad peccandum i ergo contractus de re tu
pi , puta de patrando homicidio , neutrum obligat; non enim obligat sicarium ad ponendum homicidium , cum non possit nicoblagari ad peccandum; neque obligat promittentem pretium propter homicidium equia eum proviso sit conditionata . N adeonditionem ponendam nulla sit obligatio in scario, neque erit obligatio in promi
tente ante purificationem conditionis adprenum solvendiim ι ergo smplicit ei comeractus est invalidus , Ee non obligatorius . Hinc in lege Gen. aιιιν T da veM.fignis dici
Secunda pars Conclusonis, quod scilicet
huiusmodi contraetus ante patiatum facinus si rescindendus, constat ex causa a. qu . ubi dicitur: δει matis promisa resemde pdam: Ec ratio est, cuia tenetur promittens retractate quod allicit ad crimen , qualis esset promisso pretii ad patrandum delictum. . Tertia etiam pars est manilasta, quod stalicet pretium acceptum renituendum si aratio est, quia pretium illud acceptum v. g. a sicario non est datum absolute, sed conditionale, hoc est dummodo ponatur homicidium a eigo cum detur obligatio non P trandi homicidium, datur consequenter obligatio restituendi preuum , cuius dominium acquiri non potest , non patrato homicidio. II. Dico a. Contractus de re turpi , a simpleta tui pi conditione , obligat promi tentem ad shIvendum eretium promissum; de promissarius potest illud acceptare. imo
etiam exigere, de retinere. Ita communius
apud Lugo disp. s. sect. 3. ex D. ThOm.
contra Nauar. , Medin. & alios. Prob. I. pars: quicunque se obligat steri ex contractu oneroso ad aliquam acti
nem sive bonam , sive indifferentem, adiviam tenetur ι atqui adimpleta turpi condistisne, puta patrato homicidio, solutio pretii promissi licario est actio saltem indist tens, & non mala;-ergo eum promitae ad id te obligaverit. patrato homicidio, tenetur soIvere. In tantum contractus de re turpi, ante conditionem impletam , est irritus, Berescindendus . in quantum obligaret ad pe catum; atqui impleta conditione tui pi, non obligaret ad peccatum , cum solutio pretii tune non sit peccaminosa ergo huiusmodi contramis adimpleta turpi conditione est validus. & obligatorius. Confi . Si quis promifit virgini matrumonium, sub conditione deflorationis , puis rificata conditione, tenetur eam ducere, de ad id in foro externo obligatur , ut docent communiter apud Lugo disp. ra. sin. a. emgo univei sim qui promist pretium ob tu pem lausam, adimpleta tui pi conditione, tenetur solvere quod promist. Prob. h. pars . quod scilicet promissarius possi i huiusmodi pretium acceptare , exige
re , dc retinere . Primo quia leges conc dunt meretrici actionem ad petendum pretium promisium e lege ff. do Cond tione ob
sor adimpleta turpi conditione tenetur solvere , ut ostendimus; ergo in promissario est verum ius ad tale pietium; atque adeo potest it Iud exigere , Ec retinere. . t Confii m. qui posuit tui pe facinus in gi tiam alterius . puta homicidium , posuit
operationem sba periculosam , & dedecus
inferentem , promittenti vero gratam, de utilem ergo potest pretium accipere pro eo periculo. & dedecore, non quidem ante Patratum facinus, ne ad culpam obligetur,
III. Objie. I. Ex Nauar. contra secundam concIusionem; etiamsi adimpleta fit conditio turpis , quando solvitur pretium , adishue huiusmodi pretium alliceret ad culpam aergo ne pulificata quidem conditione tu pi solvendum est; atque adeo retinet Inon potest Prob. antec. tiearius antequam Patret homicidium . si sciat solvendum sibi
esse metium post homicidiam. allicitur ad homicidium ii si vero sciret pretium pro missum nee deberi, nec posse darI, Ietr heretur a facinore, ergo etiamsi pletium
solvatur post turpem conditionem , adhuc allicit ad culpam. Confir m. ex Med Solutio pretii post patratum homicidium fiera nequit suae complacentia in tali homicidio; atqui huius m di complacentia est peccaminosa ; ergo Qx
iam solutio pretii a atque adeo est illicita.
104쪽
Min. prob. qui dat praemitim, approbat rus meritorium , cui debetur , & in eo habet complacentiam; ergo a pari qui dat pretii m pro turpi facinore patrato, approhat illud, & in eo sibi complacet.
Confirm x. quod accipitur peccaminose , retineri non potest; sed pretium ad homicidium patrandum accipitur peccaminoses e go retineri nunquam potest , etiam homicidio patrato. Resp. si Argum. concluderet, evinceret,
Deum non debere peccatoribus ignoscere, cum multi spe futurae remissionis ad erimina alliciantur; nec esset laudabile pree pium diligendi inimicos; nec debuissent Imges concedere actionem meretricibus ad pretium exigendum post crimen patrarum a
nec deberet permitti V. g. venditio carnium
tempore quadragesimae: cum multi inde ad illas comedendas alliciantur: quare dicendum , esse illicitum dumtaxat , quod allicit ad cuIpam per se, non vero quod per se allicit ad actum honestum, & per accidens ex malitia voIuntatis ad culpam . Ita esset in casu obligatio ad solvendum pietium post
crimen patratum ; ea enim per se tantum
allicet et ad actum justitiae honestissimum,& per accidens ad crimen. Ad Confirm Gratis assumitur Major a Medina a potest enim solvi ex justitia pretium
sicario pi omissum , non solum non approbando homicidium, sed etiam summe do-Iendo de culpa in eo mandando. Ad prob. majoris paritas est nulla, praemium enim de se solvitur pro opere bono , aut saltem pro opere grato praemianti; de ideo trahit complacentiam de illo e contra vero pretium solvi potest etiam pro opere malo, quod hic, & nune displicet. quamvis suerit gratum quando pretium promittebatur.
Aa a. Confirm. major est universim fessa; Nam qui accipit v. g. quod suum est, propria authoi itate per occultam compensati nem, potens commode illud obtinere per judicem, peccat accipiendo , non retinem do. Deinde dist. maj. invariatis circumstantiis, omitto; variatis, nego maj. de conseq. sic meretrix peccat accipiendo pretium oberimen patrandum; non tamen peccat retinendo illud post crimen patratum s mutatur enim ea circumstantia , ratione cujus acceptio erat injusta.
VI. O lc. x. Non potest deberi pretium Pro opere inhonesto i ergo post patratum homicidium non defetur Sicario pretium Promissio m. Antec. prob. opus turpe obsiti vilitatem est insta , atque adeo extra OmnePam M. pretium, non secus ac opus sipii itualeo, sui dignitatem est supra, Se ideo extra omne pretium e ergo sicut contra justitiam mocaret . qui simoniace venderet rem sacram,
etiam pretium soIveretur pro Iabore i trinseco in re illa sacra perficienda , puta pro labore intrinseco in misia celebranda. Ita contra justitiam peccaret, qui veuderet opus turpe, aliquid exigendo pio homicidio v M.; ergo non potest pretium deberi pro opere inhonesto. Confirm. Si posset Judex vendere sentemtiam injustam , de conjugata usum sui
cOIPoris, venderent, quod suum non est aergo non possunt pretium ob id datum retinere. Αnt . prob. quia nec Iudex est dominus sententiae injustae, nec conjugata est
domina usus sui corpor s. Confirm. a. quia multae leges irritum declarant contractum de re turpis ergo ne que obligat absolute , neque conditionate, hoc est posita conditione turri. Antec. Con
stat ex Iege, si Plagii, de verborum significatione.
Resp. Nec precatum vendi posse, nec rem sacram, aut opus spirituale . potest tamen
vendi incommodum , quod quis subit ingratiam alterius , patrando scelus : & e dem modo jure naturae posset vendi labor intrinsecus in perficiendo opere spiritualia quia tamen Deus supremus dominus Jure
positivo iubet , spiritualia gratis dari ,
iuxta illud Matth. Io. Gratis auepsis , gratia daιε; ideo eontra Iustitiam peccat mmoniacus vendendo rem sacram, aut laborem intrinsecum illi annexum. Ad t. Confirm. Nec Iudex vendit semientiam injustam , nec Conjugata adult rium , sed uterque incommodum, & pericu- Ium quod in iis subit 'in utilitatem , aut delectationem alterius: quamvis autem imcommodum illud illicite subeat , non tamen illicite accipit pro eo pretium aut diximus de meretrice, quae illicite est meis retrix; non tamen illicite accipit pretium pro opere meretricio: Sic qui post contravia prima Sponsalia cum Beria , contrahit matrimonium cum Theresa , illicite contrahit. sed non illicite solvit, quod debet
ex tali contractu a Sic etiam vovens non
donare , illicite donat a sed non illicite
dat , quod donavit. . . Ad a. leges vel intelligendae sunt de inrritatione contractus ante impletam com
ditionem, vel solum pro foro externo, in quo in poenam talis contra eius illicite m.
lebrata , saepe denegatur actio promissario a
105쪽
quamvis in foro conscientiae illi debeatur Pietium promissim : Dixi , sepe id dene. Rari; Nam aliquando leges ipsae obligant ad solvendum hujusmodi pretium, Puta pro O- 'pere meretricio jam P stilo. V. Hinc apparet, quomodo verum sit, quod communiter dicitur , Polla a judice accipi, ac retinoi pretium promissum proferenda sententia injusta , purificata iam
conditione, non posse tamen accipi pretium proferenda sententia justa. Primum est verum ex modo dictis, quia quamvis sententia sit injusta relate ad Titium, atque adeo teneatur Judex Titio compensare damnum illatum , at non injuste recipitur pretium ,
quod solvitur a Cajo, si in esus gratiam J
uex tutetit sententiam injustam cum suo Periculo , de dedecore. Contra vero sententia jussa vendi non poten, quia Petrus habens jus obligat omnes. atque adeo etiam Iudicem , ut gratis sibi detur res sua: piae- aerquamquod cum Judex accipiat pretium adaequatum a Rege Pro suo labore , non poterit citi a injultitian novum pretium accipere a Petro, cui litem aviudicat. UI. Objic. 3. n contractum de re turpi, P sita turpi conditione, obligaret ad lolve dum pretium promisium, seu relui quod Quam promissio prodiga obligaret ad solvendum, quod prodige promistum est. Sequela non videtur admittenda, quia nemo potest obligari ad actum malum , ut est ctus prodigalitatis oppositus virtuti libet aliistatis , quae in mediocritate consistit ; er-
o nec id . unde seq. prob. sequela; ideo PO- sita condita one turpi, datur obligatio sol- endi pretium promissum , quia posita ea turpitudine, puta homicidi. , nulla habeturtur udo in solutione pretii r atqui pariter posta prodiga promissione,v. g. dandi mediestatem propl iorum bonorum gratis , aut dandi centum pro re , quae valet decem , nulla est turpitudo in solvendo, quod est pr nisum; ergo tenet vi etiam pronussor stare promissis. Resp. sequeIam negari a Soto , Salon. Lea
tantibus illicitam esie non solum promitti mem prodigam . sed etiam executis nem l
lis promissio rus , & ideo non dari obliga. rionem ad solvendum,quod prodige promissum est i etiamsi talis promisso ruerit j
ota , cum N lamentum non sit vinculum iniquitat s. , Equidem tamen censeo cum Lugo disp. s. n. I. MoL d. x I. Sanch. Lin. sequelamine admittestam, qua Oscilicet executio
promissonis prodigae non est illicita, ut iacasibus adduitas in alguinento . De facto enim, ut advertit Molina, & Lessi si Puel. Ia nobilis & dives pio dige promittat nuptias ignobili, & paupeii , quamvis peccet pro .dige Premittendo , tenetur tamen sub moria tali matrimonium implere , ut communiter
docent, & constat ex praxi Ecclesiae ad id obligantis ,&ratio est ea ipsa, quae innuitur in algumento a quia scilicet quamvis promissio ista nuptiarum fuerit prodiga ,&peccaminosa , at executio non est illici ta, immo supposito jure alteri collato per promissonem, est justa, Se debita. Notat
tamen Sanch. I. I. de mair. disp. I 4. tunc
non teneri hujusmodi puellam ad matrim nium , quando ex eo orirentur scandala .&rixae; quia justitia non obligat ad actam . qui sine scandalo , te peccato poni non potest; secluso tamen scandalo, omnes obligant
Reminam ad matrimonium prodige p. omis sum: dummodo promi iso non fuerit ficta . aut facta ex errore notabilis differentiae inter sponsum, & sponsam. Initabis : qui promisit usuras , non tenetur vi promissionis illas solvere. sed si tum vi juramenti, si praestitum sit; ergo qui
prodige promisit , neque tenebitur vi promissionis , licet sorte teneatur vi juramen
Resp. nego conseq. dii paritas est , quia
promisso usurarum,utpote coacta, jure naturae αξ ii rita, promittuntur enim a mutuatat lo usurae ex metu , ne aliter promittens careat
mutuo sibi necessario; at promisso pio diga supponitur libera; ergo valida est, & obligatoria . Praeterea qui promittit usuras ,
non solum non promittit illas libete, sed neque liberaliter : promittit enim alias stamquam debitas ex mutuo I atque adeo cum non debeantur vi mutui, promisso IIIa non obligat a sicut qui promittit cem tum in pretium jullum rei , quam vult e mere, si ea valet decem , non tenetur nissi ad decem . At in casu nolito promissio prodisa supponitur liberalis; ergo obligat:
sicut siquis prodige Promittat centum Prore, quae valet decem , non quidem In pretium justum talis rei, quam velit emere sed donando liberaliter excessum pretii Justi , tenetur ex fidelitate solvere centum Iquidquid sit, An hujusmodi obligatio ex fidelitate sit gravis , an levis a & utrum pro diga promissio sit graviter , an leviter illicita .
106쪽
quod da iure ab initi. non subsistu i ergo contractiis de re turpi , utpote ii ritus , numquam est obligatorius. Sed contra est . quia ea Retula facit sen- fit in quod contractus ah Iesus ab initio invalidus nunquam convaIescit, non vero quod contractus conditionatus , qui ant impletam conditionem non est obligatorius, non possit impleta conditione obligare i quod habetur in praesenti. ARΤICULUS II.
Num retineri possit, quod ace itur ob quam
eamque ea usam honestam etiamsi
bitam ex IVilia . VBI. Ico I. Retineri potest , quod O accipitur ob causam hones amnon debitam ex Justitia, v.g. pro audiendo
sacro a pro caste vivendo, pro non blasphem Indo, pro deponendo Oaio, revelando fucre Ece. Ita communius, contra Less. c. I .
d. v. qui putat non posse accipi pretium pro opere debito ex charitate, puta pro deponendo odio; cum hujusmodi pretium v luti coacte solvatur. Prob. Hujusimodi operationes , quae non sunt alteri debitae ex justitia , sunt laboriosae, Si difficiles, cum omnis actus vi tutis iit arduus ; le praeterea poliunt esse alteri gratae ; ergo si in gratiam aIterius Ponantur, Potest Pro iis pretium accipi, &retineris si enim potest retineri pretium ob operationes turpes positas in gratiam alterius , a λrtiori retineri potetit ob operationes honestas, quae in gratiam alterius ponuntur: & quamvis videatur pretium non dari sponte, qtiatemis quisque vellet, quod hujusmoda operationes ponantur gi alis, non
per hoc injuste pretium accipitur ; sicuti quamvis quilibet mallet habere sine ullo pre-tIo rem, quam emit, non per hoc injuste pretium accipitur a venditore ob rem emis
sam , dicatur: Si εibi dedu , ne Deruestum fateres, eontradis potest , hoc est repeti. Nam leges pro Bro externo decernunt huiusmo.
di pretium restituendum; quia praesumunt non esse sbonte datum, sed coaete: Uerum ante sententiam Iudicis in foro conscientiae non est restituendum , nisi moraliter eonstet quod non sit sponte, ae libere datum. Neque dieas a. si posset retineri , quod accipitur ob causam honestam non debitam
ex Justitia , posset Iudex accipere, & retianere pecuniam a me illi datam pro sequenia da opinione probabili, quae favet mihi potius , quam dversario , cum ad id ex justitia non teneatur e sequela est absurda , cum damnata sit ab Alex. VII. prop. 16 dicens : Quando Iitigantes habent opiniones aeque probabiles, potest Judex pecuniam accipere pro serenda sente uiat in favorem linius prae alio e ergo ut supra. Nego enim sequelam: tam legibus positivis vetitum est hujusmodi Arbitria vendere, quam ipsa Iege naturali: etenim J dex ex justitia tenetur adjudicare litem ei,
cui magis jura favent : quod si aeque jura faveant utrique parti, lis dividenda est , uesti se ostendit Tambur. l. I. C. 3. g. . contra
Nonnullos; ergo contra Justitiam acciperet pretium Judex in casu adducto. X. Dico a. ob causam honestam debitari ex Iustitia nihil accipi potest; puta pro non furando, pro restituendo deposito, pro de bito solvendo . Ita communiter apud Less Lugo, Vari. Prob. cui vendit, quod debet ex justitia , venali quod non est situm , sed Mus eui ex justitia debetur; ergo non potest pro huiusimodi opere quidquam accipere
nec pretium acceptum retinere: sicut retinere non potest pretium, quod quis aeeipievendendo rem alienam. Confirm. Si debeas Petro too. & acci
pias io. ut ilvas I . non redderes Ioo.
quae debes, sed redderes tantum M. ergo pro opere extultiti/ debito nihil accipi potest . Hi ne fit , ad restitutionem teneri primo qui accipit v. g. pretium, ut rem imventam reddat domino. Secundo qui pretium accipit, ut testificetur veritatem , quando ad testificandum tenetur ex justitia. Tertio qui pretium accipit , ut reddat d mino depontum. Quarto qui debens dare . g. I o. alicui puellae ab ipso eligendae in dotem , accipit v. g. to. ut det dotem potius Beriae, mam Laviniae; non enundaret in dotem ioci. prout debet , sed tan
XI. Difficultas est, an, si quis debeat o pus ex justitia non tibi, sed alteri , possiea te aliquid accipere, ut ponat hujusmodi opus alteri debitum; v. g. debet Judex se utentiam justam prostire in favorem πι- tii , potest ne pretium accipere a Crio . ut illam pro rata Resp. Lugo distinguendo ;vel enim injus dat pretium Iudici in gratiam Titii, ne scilicet hie subeat iniuriam rvel dat in gratiam ipsius Iudicis, quem do G a digit,
107쪽
Pars V. Diis. IV. De Injustitia.
Egit, ne peccet , aut ne se exponat periculo infamiae , vel mnx : Si primum, Nihil potest Judex accipere , quia tunc Cajus nego uim gerit Titia , dc illum vult servare indemnem ι atque adeo sicut injuste Iudex acciperet pretium a Titio, ut illi aὸjudicet sententiam iustam ι ita injuste accipit a Cato, qui partes Titii agit. Si secundum, potest Iudex accipei e pretium a Cajo; sicut entin potest quis ab Amico a opere pretium , quod offert, ne se inebitet, ne peccet contra castitatena , ne ludat Ludo vetito , ita etiam potest accipem , ut sententiam justam proserat. Hoc etiam sentit Vasquer c. r. dub. 6. de Rest..in Opusc. Sotus, Ec alii apud Bonac. Less tamen C. I . dub. s. cum communiori absolute id Negat, quia quando aliquod opus est invenisdibile, sui in v. g. donatio alicujus rei, sa- Cultas revocabilis ad usum, Ecc. tunc editamsi fiat in tui gratiam , non per hoc vendi potesta huiusmodi enim opus non cenis . latur dignum pretio , sed amicitia i aliter usurarius posiet a te siquid accipere, s in tui gratiam det mutuum; dc Episcopus POL set etiam a te aliquid accipei e , si in tui ratiam det alteri beneficium , quae sunt
Dices : in soro externo non datur actio ad repetendum. quod traditum est ob opus ex iustitia debitum , ex leg. a. T de condictione ob tui pem causam; ergo neque in
foro interno restituendum cst. Resp. Nego conseq. Forum externum ,
ne multiplicentur lites, non concedit huiusmodi actionem; sicut non concedit acti nem illi, qui in contractu laesus est instadimidium pretii iusti , ne lites multipli-
Centur; quamvis in foro interno detur obli- ratio restituenda ι si constet de iniustitia contractus , etiamsi laesio non laetit supra dimidium XII. Dico 3. Non si Ium pretium acceptum pro opere debito ex iustitia restituendum est, sed etiam munera , si dentur involuntati e , & coaete e v. g. si detur m
nus aliquod ministro pubIico ad redimen dam Vexationem , vel quia aliter ille non est piastiturus , quod ex iustitia praestare de bet , vel quia negligens est in negotiis e Pediendis . vel quia prius expedit offerentes
munera dcc. tenetur minister iure naturae huiusmodi munus restituere . Ita comminniter
Prob. Quia involuntarium impedit transisIationem dominii via donationis , quae ec
sentialiter debet esse libera a ergo sius d
tur pretium , sive munus ob opus ex iustiatia debitum ., neque pretii transfertur dominium, neque muneris involuntarie dati aergo iure naturae utrumque restituendum est. Propter hanc rationem Mol. to. I. disp.s . putat, etiam famulos iudicis teneri ad rq itutionem, si munera accipiant, ut prius introducant, seu prius expediant negotium eius , qui munus obtulit, quam alterius 2 etenim vel famuli praeponunt illum , quem ex iustitia debent praeponere, vel qui a diuintius expectavit , vel quia venit e remoti ri loco, vel quia periculum est in mora Ecc. de recurrit quod munus detur coacte , ad edimendam vexationem; vel praeponunt Iium ex iustitia postponendum , & lenentur saltem restituete damnum, quod inserunt illi, qui ex iustitia erat praeponendusa ut dicitur de ipsis Judicibus, seu ossiciali bus; qui pariter si tolerant huiusmodi famulos , tenentur in solidum ad restitiiti nem, eo quod ex ossicio illis incumbat , has iniustitias prohibere: si tamen famulus
sua gratia. & precibus, sine aliorum iniusta mora, obtineret expeditionem alicuius in is, procul dubio posset munus acceptum retinere: quia ad hoc beneficium pretio aestimabiIe non tenebatur , ut notat idem
Advenit hic Navarr. l. s. c. 3. quod Ii dex ad restitutionem talium munerum t neatur , etiam quando non est probabiliter certus, sed moraliter dubius de coataone donationis. Ratio est , quia exponeret sepe aculo accipiendi rem alienam, & fieret posseslbr dubiae fidei, qua ad restitutionem tenetur , non secus ac postesser malae fidei. XIII. Dico ult. Praescindendo a Iege pOstiva non tenetur officialis iure naturae reinstituere munera sponte , ac liberaliter sibi donata; sive quia dantur ab amicis ratione amicitiae , sue quia donantur post rem i ne obtentam in gratitudinem; sive quia ita dantur ante expeditionem negotii ut nul- Ium metum inferant queleta , si lis alteri iuste adiudicetui, sed soluin alliciam ad expediuonem pro merito causae. Ita comm niter .
Prob. Ius naturae nulli prohibet donare res tuas: cigo si quis donet illas tas cia li , modo habeat libertatem tequisitam ad donandum, donatio non erit Irrita im
Confirm. Si iure naturae id prohiberetur. non posset lex humana permittere , quoa Judex delegatus accipiat a partibus esculen
ta , di poculenta ex mera liberalitate obla-
108쪽
ta , ut persittitur in Cap. Staintaem , de Re ptis in o. N in L. Plebiseis. g de
off Prael. 3 ergo , &C. Neque dicas r. Ista munera non darentur , nisi is esset ossicialis; ergo non viden tur dari , nisi eoacte ratione ossicia et atque adeo restimenda sunt. Negatur enim consequentia; sicut enim non ex eo, quod munera non darentur Titio, nisi esset amicus , inde fit, quod amicitia inserat coactionem alta in eam nostro; dantur enim munera ,
quia is est omelaIis, sed dantur Iabere , ut in negotiis juste tibi faveat: propterea fi Judex adversario litem adjudicet, non pol ris munera repetere . quia non contulisti sub conditione, quoci tibi lis adjudicetur , sed absolute; sicuti si quis debet munera m Iieri , ut alliciat illam ad peccatum , etiamsi non consentiat, donatio est valida. Neque dicas x. Ista munera conferri non possunt sine seandalo , de periculo injiistitiae, juxta illud Exod. xx. δε n aeeipies
munera, quae Miam exeaeeant prudentes . σ
obIatio talium munerum frumanis legibus prohibeatur. Nam primo falsum est, quod aliquando sine scandalo dari non possint. ut a si denrur post Ialam sententiam , vel demur ossiciali amantissimo Iustitiae', velfi dentur ab amicis, Ee sint levis mome ti. Secudo. Dato quod aliquando fine seand Io offerri non posum, non proinde fit, quod donatio sit nuIla; sicuti fi detur munus 'munae animo inducendi illam ad fornicationem, etiamsi eum scandalo detur, adhuc donatio est valida , nee illa tenetur ad restitutionem,
XIV. Denique circa leges de non accipiendis muneribus sciendum , quod si h usmodi leges non solum acceptionem prohibeant , sed etiam ipso mi e donationem annullent, de reddant accipientes incapaces , de inhabiles ad acquirendum illorum dominium , restituenda sunt in conscientia; po est enim Princeps ob bonum commune o ligare , ut bona unius subditi non fiant de
domnio alterius, quamvis illi donentur rContra vero si lcges tantum prolubeant a ceptionem , sed non arritent donationem , restituenda non sunt quamvis accipiens mora
taliter peccet, transgrediendo huiusmodi le-
.gem, ut communius docent cum Mol. &Tatio est, quia in rure illa duo sinit valde diversia, prohibere ne aliquid fiat , & irritare factum; ergo si donatio solum prohibeatur , non irritetar. est valida, atque adeo munera non sunt rostituenda.
Neque obstat Iex Non dubium, S de legibus , & Reg. illa Juris in o. ubi dicitur. quod quae contra legem fiunt , haberi debeant pro iniectis. Nam solum sensus est, quod quae contra legem fiunt. debeant in judicio imitari, non vero quod sint ipso facto irrita. Hinc juramentum ipsum de non accipiendis muneribus neqne seri obligationem ea restituendi, si sacrilege accipianis turi sicut juramentum de non ludendcinon fert quin ludens faciat sua , quae a quirit per Iudum sacrilegum. Et ratio est , cuia aliud est juramentum de non accipiendis, aliud vero de non faciendis suis , ac retinendis muneribus; quare retest quis contra juramentum accipere , quin contra juramentum retineat: quod Ia utrumque ruinraret, Sc non accipere , de non retinere munera . deberet quidem restituere , non
tamen ex oblisatione justitiae, sed Religi nisi ut notat idem Mos
Utrum Contractus Usurarius Dra nais turali probibeatur anquam Conistinens Injustitia, δ
L T TSura sumpta pro re, quae proVmnit ex contractu usurario , defi
nitur , LMerAm immediate ρroveni , ex mis
ra est manifesta, de explicitas aliquando est solum palliaes, & implicita: ut quando i
tentio lacri palliatur alio contractu, V. gr. contractu mohaia ae damnato ab Innoc. XI. in Propositione 4o. puta si mercator vendat Titio pecunia credita pannum pretio sum. mov. g. Io . cum pacto quod sibi retrovem datur pecunia numerata pretio infimo , v.
g. m. Sperare Iucrum ex mutuo, prohibetur Luc. 6. ubi dicitur e mutuum date . ni.
hil indo θον antea a quod intelligendum est , ni explicat Urban III. in Cap. Confutii, de Usuris, si speretur tamquam debitum ex Iustitia , de ex vi praevii contractus, non ve ro si absque praevio contractu etiam implicito speretur aliquid dandum ex gratitudine, & liberalitate i sicut non committit Simoniam Clericus, qui inservit Episcopo, sperans sibi conserendum beneficium pure ex liberalitate, non in pretium famulatus sti tamen in pactum deducatur , quod rati ne mutui detur luci im aliquod ex gratim G s aluei
109쪽
ro 2 Pars V. Disp. IV. De Injustitia.
dine, adhuc usiira committitur, ut constat ex Propositione 4a. ab eodem Innoc d mnata , quia vi pacti lucrum illud fit debi. tum etiam ex justitias idemque dicas de S mo nia, ex Propositione 43. pariter ab eodem Pontifice confixa ; si scilicet ex pacto praevio detur temporale pro spirituali, non tam. quam pretium rei sacrae, sed tamquam gratuita ccmpei satis, vel tamquam motiviam conserendi spirituaIe. Usura dicitur Reaistis, Ec externa, si pactum de Iucro dando manifestetur signis externis ι dicitur ver mentalis , Ec interna , si accipiatur animo usurario lucrum, tamquam debitum ex m. tuo . absque praevio pacto externo Us pr.
Usuras esse licitas somniarunt Haeretici Albanenses , Carolus Molinaeus , dc Alii ejusdem sursuris apud Salas. Communis tamen , & Catholica doctrina docet, esse illicitas , ut definitum in Conciliis Viennens, Lateranensi , Nicaeno apud Lugo . Et sane eas prohiberi tum jure Canonico, tum divino positivo. constat ex Clementina unica, de Usuria, & ex pluribus Script. I cis : Psal. ix. dicitur: Quia ascendet ad
dit ad UAram . Difficultas est apud The logos , An jure etiam naturaIi sint illiciatae, quanam ratione id incaciter evincatur
II. Dico equidem, usuras etiam jure n turae esse illicitas , non secus ac furtum , utpote injusticiam continentes. Ita comm mssime contra Arinacanum , Mulensem . apud Platelium n 626. quorum sententiam Bannea vocat haereticam , Salas temer riam, de errori proximam. Prob. I. Aposteriori. Concilia, & Pomtifices ex tetanoniis vetetis testamenti d cent, usuras esse illicitas i ergo etiam j re naturali piohibentur.Pro tur conseque tia ; quia Praecepta divina postiva veteris testamenti non amplius obligant in novo testamento, in quo Christus Dominus dedit sua praecepta spectantia ad Sacramenta,
di ad fidem: ergo si Eeclesia vi praecept
Tum veteris testamenta damnat usuras , de
obligat nunc Iudaeos ad illas restituendas. signum est piaecepta vitae veteris test menti obligare juie naturae a atque adeo usuras jure naturali esse illicitas. Prob. x. a priori: Contra rectam rati nem est , di contra justitiam in Commintatione recipere plus , quam valeat id , quod datur; et go contra rectam rationem, di contra justitiam accipere lucrum Imm diate proveniens ex mutuo; plus enim ac cipitur, quam valeat id, quod datur; da
tur enim V. g. Io . , & accipiuntur Ios. sergo usura ure naturae est illicita tamquam
continens iniustitiam. III. Neque dacas I. Auctarium illud , seu Iucrum posse juste accipi non quidem pro sorte . sed pro u la sortis, ut fit in locatio.
ne, dum aliqiiid accipitur pro usu rei locatae. Nam in mutuo transfertur dominium sortis in mutuatarium , ac proinde Ius ad i sum pecuniae mutuatae est proprium m tuatarii ; Ae consequenter talis usus vendi non potest venderetur enim mutuatario
id quod proprium mutuatarii a non secus ac si quis vellet vendere Titio Equum 1. . aureas , fle deinde vellet eidem Titio vendere Io. aureis usum equi iam vendicia in quo casu bis venderetur usius Equi a ita pariter in mutuo bis venderetur usus Pecuniae, semel prout incIussis in dominio in iis , vi cujus deinde tantundem reddendum est, Ec semel seorsim , ita ut pro tali usu solvatur auctatium , ouod patet esse In1- quum . Hoc non accidit in Ioratione.v. g. Equi , vi cujus contractus non transfertur dominium Equi , de ideo potest ejus usus V .di , utpote pietio aestimabilis . Eodem modo si pecunia non mutuaretur, sed commodaretur, ut posset commodatarius illam ostentare, non tamen expendere, tu POL
sti pro tali usu aliquid exigi: In hoc immen casu si forte periret pecunia , Periret commodanti, quia res domino perit; dc idem dicas , fi valor monetae interim v
rietur. contra vero quando Pecunia mutu tur : quia vi mutui fit quasi ex mea tua . de dominium transfertur, s interim P eat , aut varietur, perit , de variatur inu
Neque dicas x. Lucrum supra sortem non accipi injuste , quia accipitur a m tuatario sciente , de volente . Nam mutua tarius non offert illud plene volens, se metuens , ne aliter sibi mutuum denege tur , atque adeo vult cum admixtione I voluntarii; hujusmodi autem voluntas no
impedit injuriam . nec facit quominus in uste illud accipiatur ι donatio enam nouest valida , quando non est plene libera ,
sed coacta metu indebito. . . Neque dicas 3. Poste lucrum accipi pro damno emergente, lucro cessante, pro Pe riculo amittendi sortem , aut pro summis bus faciendis in ea recuperanda. Nam con cedo hujusmodi lucrum non esse usurarium .
si servetur aequalitas; quia tale lucrum mu
110쪽
provenit immediate ex mutuo , sed ob a- pariter aliquid pro hac obligatione exige-
has causas mutuo extrinsecas. Illud tamen re. notandum, quod periculum amittendae sorotis debeat esse extraordinarium , & Proximum , ut possit pro eo aliquid accipi; periculum enim ordinarium, & remotum im-hibitur in ratione mutui.
Neque dicas 4. posse lucrum accipi pro -dilatione solutionis . Nam hujusmodi dua--tio , seclusis aliis damnis , non est pretio aestimabilis a quia I . tam hodie quam min. nosequenti non nisi Icio. valent , si interim nullum damnum sequatur , aut lucrumaeesset ex tali dilatione ι sicut Ager tanti aestimatur nunc , di post annum , s interim
non fructificet. t IV. Objic. I. Non videtur esse contra Iustitiam accipere lucrum ultra sortem pro inbligatione non repetendi sortem per annum , ut docuit Medin. de Rest. q. 33. &aedesini apud Dian. P. 4. tr. 8. Resol. M.AErgo universim non eli contra iustitiam , nec jure naturali illicitum accipere lucrum aliquod ex mutuo . Conseq. se. Quia in quolibet mutuo datur obligario non rem 'tenes rem mutuatam per aliquod tempus; aliter non haberetur contrachiis mutui, sed veluti contractus Precarii . Antec. Prob. . quia obligare se per annum ad carendum illitate pecuniae mutuatae , & facultate illam expendendi in opportunitatibus facile raccurrentibus , videtur pretio aestimabales aerio poteth aliquid accipi a mutuante pro hae oblinatio ἀ- Confirm. s. Quia communiter DD. docent eum Mol. quod possit aliquid juste accipere Prarus a Paulo , E se obliget illi
ad mutuandum Icio. intra annum , quan-Hoctimque voluerit; sicut etiam pro obli-mtione ad vendendum , fidoubendum dic. .ad ejus arbitrium i ergo pariter poterit mutuans aliquid juste a pe re a mutuatario , si se obliget illi ad non repetendam
per annum Pecuniam mutuatam . Cons
uentia videtur sequi , quia in morali aestimatione idem videtur esse obligare se a
mutuandum intra annum ad arbitrium ab aerius , quam obligare se ad non repetem vim per annum Pecuniam mutuatam. - tarm. a. Qui non vult colere agrum,
vi se obligat alteri ad aliam non colem
dum per annum , in Umalum sententia ,
apud Lugo, potest pro hac obligatione es, quid accipere ς ergo pariter qui non vult siti pecunia , & mutuat illam alteri , UMigando se ad non repetendum, atque adeo
.non utendum illa per annum , soccovConfirm. 3. Potest Fidejussor aliquid exigere pro obligatione fidejubendi ; ergo etiam mutuator pro obligatione non repe tendi sortem . Ratio a priori videtur esse , quia pecunia praelans magis xit matur ,
quam absens. & Futura a dia enim est pta negotiationi , beneficentiae , sitient tioni a ex ista vero saepe plurima clamna veniunt, de lucra cessant. Hinc Chirogra pha , di Apodixae emi solent minoris, quam
valeant, iuxta doctrinam Fagunder contra Notinam, quia pecunia numerata magis mmmatur, quam credita. a
Resp. Sententiam istam Medinae doce tis posse lucrum accipi non praecise rati
ne mutui, sed ratione obligationis non repetendi sortem usque ad certum tempus. sine valde perieulosam in fide , & viam
usuris aperire , ut notat Palaus . Praete
quamqtiod damnata est ab Alex. VI l. in Propositione 4a. quae dicit: Deittim es inu suanri , al/quid supra sortem exigere . si se
Ad rationes adductas alii aliter, D pr
lixe . Equidem resp. cum Salas dub. s. quod obligans se a a non repetendam so tem per annum, vel habet spem preximam interim Iucrandi , aue probabi Ie perieulum alicujus damni , vel solum habet spem , aucIericulum remotum et fi primum, potest a- quid ultra sortem exigere, dummodo se vetur aequalitas debita , quia non reciperetur illud ratione mutui, sed ob rationes mutuo extrinsecas , Ee se non haberetur usura . Ubii diligenter notandum, quod fimumatas us vehi se obligare ad compensandum quodcunque damnum interim se riuatur , aut Iucrum cesset , detque de eo sufficientem cautionem , nihil possit ex gi pro ea spe , aut periculo proximo . Si vero habeatur spes lucri remota , ac per, Culum remotum damni ex absentia pectiniae per annum mutuatae , nihil potest prous Exigi, ut con that ex Pronositionibus a mnatis. Et ratio est, quia hujusmodi spes
vi periculum sufficienter compensantur cum ea utilitate, quam perc,pit mutuans, vid