장음표시 사용
121쪽
ob levem culpam non custodiunt res sibi demandatas. Quarto qui subita ii a permotus absque gravi culpa committit homicidium IX. objic. r. ex Vasq. contra estimam
conciusionem : Quoties multi absque conspiratione modicum quid ab eodem furantur, peccatum singulorum est veniale; v. g. si transeuntes per vineam, singuli botrum uuae comedant, & vineam depopulentur s tamen advertant quod damnum ab omnibus illatum sit grave, quilibet lub mortali tenetur restituere furtulum situm ; ergo Qx injusta acceptione veniali potest oriri gravis obligatio restimendi . Antecedens Prob. aliter damnum illud grave reparari non possiet; 8c propterea imponi potest ex-κommunicatio non restituentibus ea sumta, ut communiter docent apud Dian. P. s. tr.
Confirm. Si post multa surtula minuta
addatur ultimum , per quod devenitur adfirmmam gravem, oritur gravis obligatio restituendi , Se tamen omnia surtula sum runt peccatum veniale ratione parvitatis matellae; ergo ex veniali ratione parvita- is materiae potest oriri obligatio restimem
di sub gravi; ergo a sortiori potest consimilis oblistatio oriri ex veniali ratione imperfectae deliberationis , ut multi docent
apud Umb. I. g. tr. 3. c. a. I. s. Resp. I. Nego antec. communitis enim
DD. docent cum Sua. Molin. Bonac. Fit huc. apud I ugo disp. I 6. n. s . contra Less. c. 2. d. s. Sotum , Salas , quod in eo casu Quamvis non habeatur conspiratio, adhuc a singulis peccetur mortaliter ex hoc , quod advenant ad notabile damnum eidem causatum a tot furtulis i aliter quilibet exp liari posset bonis suis , nemine graviter Pe cante, aut habente obligationem gravem ad restituendum , quod videtur iniquum . Et sane sicut peccat mortaliter qui furatura sarcinatote Acum, qua extreme indiget;
esto hujusmodi mortale non sit in specie
Furti, sed in specie damnifica tionis injustae; unde si Iata sit excommunicatio contra su-rantes , ea in hoc casu non incurreretur,
ut docent Nauar. Ze I ess. e. Ia. d o. ita in casu nostro a singulis modicum iurantibus peccatur mortaliter , de ad restitutionem sub mortali tenentur, si advertant ad grave damnum , quod ab omnibus infertur: quod si non advcreant, nec peccabunt graviter , nec ad restitutionem tenebuntur sub Travi. Potest tamen inri excommunicatio ontra non restituentes illud modicum, qua lata , si no restituant, precabunt graviter, non quidem contra iustitiam, cum materia
sit levis, sed contra obedientiam debitam lyraelato, qui ob iustas causas potest sub gravi . atque adeo subinterminatione excommunicationis, hujlismodi restitutionem praecipere, utpote necessariam ad finem gravem, ut notat Sanch. ,& Lessapud I ugo n. ε .Resp. 1 transinitio antecedens cum Sanch. I. 7. c. ar. n. xx. quod scilicet illa , sine conspiratione modicum furantes , tantum venialiter peccent , etiamsi advertant adfiirtula adiorum; ad eum modum, quo umni aliter solum peceat , qui furatur male riam levem a Titio , quamvis advertat ,
Fod prius alii alias materias Ieves furati
int, qua ' simul unitae integrant materiam gravem I Nego tamen consequentiam . quod scilicet sui, mortali ad restitutionem teneantur , antequam seratur excommunic
tio contra non renituentes it Iud modicum; excommunicatione tamen lata , si non struant, peccabunt graviter, non quidem
contra justitiam , sed contra obedientiam , ut diximus , εc ideo excommunicationem im
Ad confirm. qui ponit ultimum furtillum, vel advertit ad praecedentia furtula, vel non : si advenit, peccat graviter comtra Justitiam , & ideo sub gravi obligatur
ad restituendum, quantum satis en, ut non detineat apud se notabilem quantitatem in vito domino a quod si non advertat , non peccat graviter, nec obligatur sub gravi ad restitutionem; nisi quando advertit, quod per Omnia piae cedentia furtula grave damnum intulerit; tunc enim sub gravi tenetur restituere, non quidem ob veniale
commisitim in singulis sui tulis, sed ob injustam retentionem rei alienae notabilis; unde pocius tenetur ratione rei acceptae , quam ratione injustae acceptionis.
X. Major difficultas est, si quis consumpserit ea, quae multis fintulis accepit . In quo casu respondet Lugo Ioc. cit. teneri ad restitutionem sub gravi, non ratione injustae acceptionis, sed ratione contra simpliciatio qui enim furtulum committit , consentit implicite ad subeundam poenam restituistionisi unde quando ad materiam gravem devenitur, tenetur sub gravi ad satisfaciendum hule obligationi sibi impositae per si gula surtula a sicivi qui pluries promisie
Titio Carolenum , post multas has leves promissiones , tenetur sub gravi ad illas
implendas: Erronea autem est sententia dicentium, nunquam dari obligatione m sub
122쪽
gravi restituendi quodcumque per plurima
furtula ablatum et , ex Propositione I 8.damnata ab Innoc. XI.
XI. Objic. 1. Qui projicit gemmam alienam in mare utientem mille, putans valere roo. tenetur restituere mille, non Ioo.
ergo si putet illam esse vitrum , & valere Carolenum, adhuc tenetur sub gravi restituere mille; quamvis venialiter peccant in ea projicienda: atqui obligatio restituendi mille non potest non esse gravis; ergo dari
potest obligatio gravis restituendi orta ex cu Ipa veniali . Prob. Prima consequentia, quia sicut in primo casu ignorantia valoris gemmae non exculat ab obligatione restituisendi mille, ita nec in secundo casu. Resp. nego I. conseq. ad probationem diaco , in secundo casu excirsare ab obligatione restituendi mille non quidem ignorantiam valoris gemmae , sed calentiam iniuriae gravis; quando enim non istrogatur injuria gravis, non datur obligatio gravis restituendi. quando vero insertur injuria gravis. tunc totum damnum illatum restit,endum est , quamvis sit ignoratum ; qui enim vult Λ , implicite vult quidquid consequitur ad Α ι sicut qui vult suscipere
ordines sacros , Implicite consenui in votum Castita is annexam, quamula ignoratum; e
go qui vult inferre injuriam gravem projiciendo gemmam valentem mille , implacite vult restituere integrum valorem gemmae, quamvis ignoratum. XII. Ex dictis seq. Medicum v. gr. qui ex culpa veniali occidit aegrotum , non teneri ad restitutionem , sive teneatur illum curare ex chamate, sive ex justitia. Communiter quidem DD. docent, quod medicus, qui
ex Charitate medetur, non teneatur ad restitutionem , nisi ex culpa juridica latas contra vero si medeatur ex justitia , accipiendo pretium ab aegroto , teneatur ad restitutionem damni etiam ex caepa Ju- ridica levi: haec tamen communis doctrina non adversatur sententiae nostrae , quia praenotaranus, aliquando eandem omissi nem diligentiae poste in uno casu esse cubpam levem, atque adeo peccatum veniale,
in alio culpam latam , atque adeo de se mortale ; hiac cum majorem diligentiam teneatur adhibere medicus , qui medetur ex justitia , quam qui ex charitate; sequitur quod peccet mortaIiter, &ad restitutionem teneatur, quando medetur ex austitia, si comis mittat culpam iuridicam levem , seu si omittat diligentiam illam , quam adhibere olent diluentiol ea . contra vcro quando
medetur ex charitate , peccet mortaliter, solum si committat culpam juridicam 1 tam . Eadem doctrina recurrit in contracti. bus; cum enim majorem diligentiam adhibere debeat ad rem conservandam commodatatius, quam depositarius, ideo omissio illitis diligentiae , quae in Depositario est culpa venialis, in commodatario est mortalis . um de benestat, quod multi docent, comm adatarium,utpote habentem utilitatem ex re commodata , teneri restitutionem ex culapa levi juridica; Depositarium vero , ut pote habentem onus ex re deposita , teneri solum ex cuIpa Iata ; & ratio est , quia commodatarius etiam ob culpam levem Ju- ridicam committit mortale; & consequenter semper verum est, Non oriri gravem obligationem restitutionis, nisi ex peccato mortali contra Justitiam.
terna theologica gravi, & externe levi Conintra Justitiam oriatur obligario gravis resti tuendi v. g. Anteneatur ad restitutionem
Iudex, qui ex odio gravi damnat reum , peccando tamen solum venialiter in adhibenda diligentia, ne injuste damnetur Ddem quaeritur de eo, qui ponit venenum in loco temotissimo a convictu hominum, e tamen animo , ut si forte inimicus illud sumat, moriatur :& de eo, qui ab Ανaro furatur obolum, eo tamen animo, uiserte ex moerore alnissae pecuniae conficiatur.
Lugo d. s. n. 7 . Aliique putant, Istollad leui tuu onem teneri, & irregularitatem incurrere , si homicidium sequatur . Equidem cum Less. C. s. n. I II. Sanch. & alias apud Tamb. l. a. u. 3. c. v. 9. s. censeo ad re. stitutionem non teneri: Ratio est , quia actio mere interna contra justitiam gravis non parit Onus restitutionis, ut si quis cupiat occisionem inimici; propterea requis tur actio externas sed actio externa levis , quae de se est culpa venialis externa , non parit obligationem restitutionis; ergo acti interne gravis , externe levis non parit c-nus restituendi. Prob. min. Non datur onus
restituendi, nis quando actio de se est ea sa damni gravis; aliter etiam quando quis sortuito alium occidit, teneretur ad restiti monem sed actio damnificativa externe levis solum per accidens est causa damni
gravis; ergo non parit onus restitutionis , quantumcumque conjungatur cum culpa interne gravi. Huac neque parit irregularitatem , si ex ea homicidium cousequauir in quamvis enim potuerit Ecesesia decerner quod in tali casu incurratur irrerularitas . ει α cian
123쪽
xi 6 Pars V. Disp. IV De Injustitia.
eum detur tu Ipa gravis prodiens in actum tur oecisioni factae ab amente, vel ebrio, externum; Dicendum tamen , quod de Q. vel dormiente, in qua nulla adest culpa , Eho non decreverit, quia nullam poenam im- neque relate ad tollendam ignorantiam, noponit Ecclesia propter culpam mere inter- que relate ad ipsam occisionem; ergo nonnam; nec imponit de facto poenam gravem, debet parere onus restituendi. qualis est irreguIaritas, propter culpam eri XU. Dicendum ult. Neque parere onus ternam non gravemr Aliter poena non en restitutionis damnificationem factam eum set proportionat ac tilpae, propter quam im- ignorantia concomitante , Ec in culpabili. ponitur. Hinc etiam sit , quod si homici- Dicitur a Theologis ignorantia concomitans dium esset casus reservatus cum censura , illa ignorantia in vincibilis , per quam ita nec reservatio, nec censura incurreretur ι fit opus putatum bonum , ut adhuc fieret, quamvis posset superior hunc easum sibi ex- etiamsi sciretur esse malum , v. gr. si adhi- presse reservare etiam sub censura. beatur omnis diligentia , ne inter venandum Neque dicas cum Tambur. , tale homici- occidatur homo a Sc deinde piojiciatur sa.dium procedere ab actione externa peccami- gitta in seram, eo tamen animo, ut etiam uosa, libera, Ze voluntarias ergo non est, u sciretur ibi esse hominem , adhuc sagi MCur non pariat onus restituendi , Et irregu - ta projiceretur. Quare in hoc differt igno Iaritatem. Resp. enim procedere per acci- raritia antecedens a concomitante, quod litidens, non per se; quia talis aetio externa cet utraque sit inculpabilis, nihilominus ania Mon est apta nata parere homicidium a ra- tecedens stat cum nolitione damnificatio. To enim cum homicidio eonjungitur, de ideo nus Concomitans vero stat cum volitione Non trahit poenas homicidii. damnificationis, non quidem absoluta, ses XIV. Dubitatur 1. An teneatur ad resti- conditionata. Ratio Conclusionis est . quia tutionem, qui graviter proximum damnifi- hujusmodi occisio nullo modo est volunta- Coit cum ignorantia affectata , aut crassa, ria. neque in se, ut patet, neque in cau- vel antecedente, aut concomitanae 3 is . puta in pro1ectione sagittae , quia Pro-Dicendum t. Teneri ad restitutionem, si- lectio laetitae nullo pacto imperamr a vove ignorantia metit affectata, sive crassia. Iuntate illa prava condationata a ergo non Dicitur affectata, quam aliquis affectat, dc parit onus restitutionis; atque adeo nec con. Vult habere; v. gr. qui non vult interroga- trahitur irregularitas. Te, Num res aliena, quam projicit, sit gem- Confirm. Talis occisio hominis nullo mo-ma vel vitrum ι ὸicitur vero ignorantia do imperatur a voluntate absoluta occide crassa, quam habere solent crassi , di supi- di hominem , quia talis voluntas absolutarii, Puta qui ex torpore non inquirunt quid non datur; neque oritur a voluntate prava agere debeant. Ratio Conclusionis est , quia conditionata occidendi hominem, si ibi aden hujusmodi ignorantia non tollit volunt, set; quia voluntas mere conditio nata nihil rium, & peccatum, seu culpam Theologi- ponit absolute;ergo occisio illa orta ex igno-Cams ergo qui cum ea ignorantia projicit rantia concomitante non parit onus restitu v. gr. in mare gemmam alienam putans esse tionis.
vitrum, vel occidit hominem, putans esse XUI. Dubitatur l. Quaenam fit Regula seram, tenetur ad restitutionem: quando- ad decernendam materiam gravem furti , quidem hujusimodi ignorantia est culpabili- quae obliget sub glavi ad restimendum ter volita; atque adeo culpabiliter etiam vo- Resp. varias a DD assignari : Illam aphium est in causa damnum, quod ex ea se- probant Lugo , &Espar. ex Mol. post alias itur. resectas; videlicet quod Iabor diurnus h Dicendum a. Non teneti ad restitutio- minis mediocriter idonei in aliqua arte m nem, qui damnificat cum ignorantia ante- chanica , seu stipendium tali lasori debitum cedenter dicitur a Theologis ignorantia am sit materia sufficiens ad peccandum graviter tecedens illa ignorantia invincibilis, cum contra iustitiam: In praedivitibus vero , dc qua ita fit opus malum , ut non fieret, si Regibus sit illud, quod nisi gφaviter prohi- adverteretur ad ejus malitiam: v. g. hoo beatur, facile possent Pata damnum grave, cidatur homo putatus invincibiliter sera, eo quod Less. dicit esse unum aureum , alia amen animo, ut si sciretur quod sit homo, duos, vel tres. Equidem illam censeo R non occideretur. Ratio Conclusionis est , gulam universaliorem ex Less. 3c Navar. , quia in tali occisione , aut damnificatione quod se materia gravis id , quod sumienulla intervenit culpa,cum supponatur igno- ad consuetum, Sc moderatum vnchum unius 1autia esse invincibilus propterea compar, dici ci vicumque personae, spectata Propria
124쪽
eonditione , & saeuitatibus i unde Navari Confirm. r. Si dominus rei furtivae eom c. i . dicit, aliquando medium Regalem es- pareret coram nidice , Judex decerneret ole materiam gravem respectu pauperum . illam reddi domino, non furi, etiamsi pre Eatio doctrinae est , quia hujusmodi quan- tium recuperari non possit; ergo in eo tuas videtur rationabiliter dissolvere amita scientia reddenda est domino. itiam inter homines; ergo laedit illos gravi- Confirm. . Poten dominus rei .furtiva ter e Sicut Deum graviter ostendit , qui po- illam exigere etiam ab emptore , seu pos nil opus dissolvens amicitiam cum Deo . sessore bonae fidei i 3c hic tenetur istam Notandum tamen , quod si quis per modi- reddere , quamvis pretium amixtati ergora fui tuta aliquid ab eodem iuretur, ma- quamvis dominus illam non exigat, illi res jor quantitas requiratur ad deveniendum ad denda est, quia semper ilIam exigit inter materiam gravem; Zc eo major, quo magis prelative. inter se distant ea Rutula a quia tunc mi, Resp. dist. antee. Si non possum illamnus est damnum, quod i intura sicut ma- conservare extra ignem , nisi amittam v jor quantitas reqviritur , si quis modicum siem meam , nego antec. lacus, cone. dea diversis furetur, vel u a Patre , amicis dist. cons. si potest aliter pretium re p. die. qui non liuit adeo iacile rationabiliter Tari, conc. secus , nego conseq.
xVII. Quaeres demum , Utrum possit res Iudex, ne detur ansa fraudibus , praesumit furtiva empta a iure restitui eidem furi ad rem furtiuam mala fide emptam esse, alia recuperandum pretium, an vero debeat εω ter quilibet posset a iure mala fide libem stitui domino , etiamsi pretium recuperari ter res emere , securus quod recuperabit per non possit e Iudices pretium suum, si dominus compa- Φ. Ma disp. 7aa. Aror. apud DicasEL reat; quare Ddex in poenam culpae saltem docere, quod restituenda sit domino , quia praesumptae decernit, quod res domino reis
res clamat ad dominum. Poteris tamen tuum Rimatura etiamsi pretium recuperari non pretium tibia iure recuperaret quod si non possit: Non tenetur tamen emptor hanc misyossis, tuo infortunio amputa, etiams bona nam subire , antequam a Iudice impon fide emeris. Vasq. tamen, Rebell. , Lugo uir. apud Tamb. c. a. piobabiliter Putant , Ad a. nego tonseq. Disparitas est, quia posse testitui furi, si bona fide fuerit em- ex Jure domini tenetur quilibet non imp Pta, tu casu, quo non possit aliter pretium dare, ne dominus repetat rem suam; unde recuperari restituendo illam domino . Ratio si exigat, non potest impediri , ne sibi illam est, quia qui .tenetur restituere ex re bona usurpet: at Emptor rei furtivae non tene fide accepta, non videtur cogendus ad re- tur positive illam reddere domino cum j stituendum cum suo damno, ut supra dixi- .ctura pretiit sicut non teneor vestem est mus . Quare satis est, si reponat rem iur- rius ab igne extractam conservare extra utivam in eo statu , in quo erat, reddendo enem, si sic conservando amitto meam I eo, illam furi venditori, a quo pretium recu. deni modo si extraxi e naufragio Petrum , peret. Idem etiam docent Lugo , Dian. , di dum extra aquas suspensum teneo , f Tam b. contra Turri n. , etiamsi res surti- cile ego periturus sum, possum illum r va fuerat empta mala fide. Ratio est, quia linquete, ut mergatur, quia sic non occi sicuti qui injuste aliquid accepit , tenetur do, sed permitto mortem illius, ne ego P solum tollere injustam acceptionem, seu Team. Tetentionem s ita qui injuste emit, tenetur XIX. Dices a. Si possem rem furtivam solum tollere injustam emptionem, restina emptam reddere furi ad recuperandum PT dendo contractum , Qui tamen a fure ha- uum, possem pariter alteri illam vendere huit rem alienam gratis, seu Per donatim ad pretium recuperandum; sequela Non λει
nem, inon potest illam restituere suri, sed mittitur; ergo. domino: quia nullam pretii jamiram facit, Cotar. Si redderem illam suri, cooperms restituat domino , ad quem illa clamat. ter peccato suris, qui non in illam restit XVIII. Dices I. Si vestem alienam ab igne turus; sicut autem non possum reddere H extraxilla, non poteris illam in eodem stru dium do uo suuoso , ne cooperer damno tu reponere , sed debes redder dominai innocentis, ita nec in casu. Crgo pariter res surtiva extracta e manu Resp. Nego sequelam , tum quia vendi
125쪽
H8 6rs V. mp. IV. De Injustitia.
riculo , in quo non inveneram I secus vero,
. Ad Confirmationem: Cooperatio materia. Iis cum peccato alieno, quando est remota, di datur iussiciens causa cooperandi. non est
peccaminosa : sic mutuataritis offerendo usu ras mutuanti quando habet necessitatem mmmi, non peccat cooperando materialiter peccato usurarii. In casu nostro datur neces. Bias cooperandi materialiter cum peccato
suris, ne scilicet amittatur pretium solutu, di ideo hujusmodi cooperatio non est Peccaminosa. contra vero restitutio g Iadii furioso est peccaminosa, si non detur ad id causa sufficiens, qualis esset, si v. g. furiosus vellet me occidere, nisi gladium restituerem.
XX. Dices s. Si Titius velit furari aut
tem meam, aut alienam , non teneor imp
dire, ne rem allienam subripiat, cum periculo, quod aliter subripiat meam; at non possum positive cooperari furto rei alienae, ne subripiatur res mea ; neque enim PORsum comburere v. g. vestem alienam, ne
Titius comburat meam ; sicut non postum alium occidere, vel positive cooperari ad
mortem alterius , ne ipse occidar i atqui tradendo furarem furtivam ad recuperandum
pretium positive cooperor damno alterius, ne ipse subeam consimile damnum amittendo pretium e ergo non possum rem furtivam bona fide a me emptam reddere suri ad Herium recuperandum, & multo minus si ea sit empta mala fide. Resp. verum quidem esse, quod non possm damnifieare, aut positive eooperari metiolai damnificativae alterius , ne ipse consi-miIe damnum sit am; sicut non possim occidere , aut positive cooperari occisioni alter,us, ne ipse occidar; at possum cooperati m terialiter damno Uterius, ne ipse damnuficer i sieut etiam possum cooperari male maliter occisioni alterius, ne ipse occidar. E.
si Titius velle me interficere , nisi demiui gladium meum , quo vult abuti ad alium interficiendum, possum illi dat e gladium ,
di materialiter cooperari morti alterius :Sicuti si Tyrannus minetur excidium civitatis , ius detur illi innocens , quem petit ad necem, potest Gubernator Urbis, aut Respublica cogere innocentem, ut Tyr innum adeat , di s ire nolit , potest illum ranno tradere. ut docet Lessus lib. 1. Cap. m. dub. s. Mol. Filii uc. Lam. 8e alii , quia in tali casu Resp. non 'diceretur posutive cooperari occisioni innocentis, sed solum cooperari materialiter ejus morti P qnatenus ponit tintionem de se m&Mrehiem,
ut est illa traditio innocentis; quamvis enim
constet , quod Tyrannus hac traditione mea abusurus sit, quia tamen subest causa urge tissima excusans a culpa Rempublicam , si in talibus circumstantiis innocentem tradat, idcirco solum materialiter cooperaretur admus internecionem , Sc quidem citra cubpam; peccaret tamen Respublieas ad avertatendum Urbis excidium Occideret innocem tem . aut positive cooperaretur ad ejus necem .puta consulendo, adjuvando Tyrannii, aut ponendo aliam actionem , quae de se non sit indifferens . Similiter itaque in casu no stro emptor rei finivae non potest rem ibiam furtivam , v. g. comburere, ad rempe randum pretium, nee potest positive coop rari damno alterius ad avertendu proprium damnum; potest tamen cooperari materies
ter peccato furis, ponendo actionem de se indisserentem , qualis est redditio rei iuri vae ipsi stri; quamvis enim constet , quod Rr ex propria malitia non sit illam traditurus domino, quia tamen subest sufficiens causa excusans a culpa Emptorem , si in t libus circumstantiis reddat rem furi; idci eo solum materialiter diceretur cooperari damno alterius, & quidem citra culpam ,
ut proinde liceat rem bona fide emptam a fure, eidem illam reddere, si non possit aliter pretium recuperari a & probabiliter etiamsi fuerat empta mala fide , ut diximus a quamvis non possit restitui furi, si ab eo per donationem accepta sit, eo quod non
detur tunc causa excusans a culpa in tali cooperatione cum peccato furis volentis iulam sibi retinere , 8c non reddere domi
Utrum restituenda sint quae metu lata ,
ari blandis victis exirequemur λ
I. Uod attinet ad metum, prima senistentia cum Medina de restit. qu.-4. Basilio, Palatios, Ee aliis docet, in foro conscientiae restituenda quidem esse , quae metu gravi iniuste ineusi extorquentur, non tamen quae metu levi; quorum Sententiam
probabilem putat Dia. p. 3. tr. s. res IIT. ,
Inferens proinde ex illa, Confessarium posse Mobligare: penitentem a restitutione, si quid extorserit meta levi injusto ι de simul l
quendo oppositam opinionem communiore posse renitenti concedere facultatem rec
perandi ea, quae solvit ob metum levem si-
126쪽
Quaestio VI. - restituenda sint, Sc.
bi injuste ineusium. Ratio hujus sententiae
est, primo quia levis violentia , ac injuria pro nihilo reputatur . Secundo quia metus
levis facile superari potest, immo & debet acum imprudenter agat, qui eo ducitur . Tertio quia forum internum conformatur cum CXrerno, quoties hoc non nititur sabsae praeliimptionis sed forum externum coisgnito metu levi no obligat ad restirutionem, ergo nec internum; aliter forum externum inique denegaret patienti metu levem acti nem recupea anda, quae contra justitiam si hi sunt ablata.. Quarto demum quia non minor libertas requiritur in Matrimonio aquam In sus contractibus i atqui Matrimoἀnium metu levi contractum non irritatur, ne pro foro quidem conscientiae; ergo nec alii conta actus, unge re stitui non debent extorta per contractus levi metu initos. Secunda Sententia cum Aror. t. r. LI. c. II. Lopeae , Tabiena, Putat, in solis contra-etibus luerativis, puta in donationibus , mleemosynis, &c. restituenda esse, quae m tu Ievi extorquentur , quia major libertas in his requiritur, quam in contractibus o nerosis, in quibus utrimque habetur commodum, & incommodum. . . u.
II. Tertia demum communior , & verior sententia docet cum Leis. C. I . n. 46. Sanch. l. 4. disp. s. MOl. d. xs . Soto , Bonac. Nav. Regin. Filii . restituenda esseia foro conicientiae extorta per metum i vem injuste incussum ad contractum in eun dum . sive contra eius sint lucrativi,&grati si sive onero lili quin immo hujusinodi comtractus in foro conscientiae rei tandendou es
se ad arbitrium metum passi ρ fi sint M.
sohibiles. Ratio est, quia metus levis m, Me incussus injuriam irrogat , dc injustitiam ἐν ergo illam tenetur resarcire, quantum P test, qui metum injuste intulit; sed non resa ciret ad aequalitatem, nisi sic extorta restitueret, & contractum rescinderet ad arbutrium metum passis ergo ad uti umque t
Confit. quia quod per iniuriam comparatum est, non reducit rem adiae quatit tem , nisi restituatur; ergo quae se extorisquentur, obnoxia sunt restiriationi: Quae ratio aeque militat pro contractibus onerosis , ac pro lucrativis contra secundam semen.
III. Ad primam ratione in contrarium prci prima lententia adduinam respondetur, e tiam metum levem non cadentem in virum constantem tollere libertatem perfectam iac quidem inviste in casu nostros ergo justi
ua pomitat , ut damnum injuste illatum compensetur. Neque dicas, quod sicut paria vitas materie surto sublata excusat ab obligatione restituendi sub gravi i ita levitas metus injuste incussi excusat etiam ab obligatione gravi resarciendi damnum illatum . Etenim livis Me injuria parit damnum grave; ergo sub gravi debet illud resarciri ι simuti quis aliquem leviter percutiat , praevidendo , quodi haec levis' percussio inserat
damnum grave, procul dubio peccat moria taliter, de sub gravi tenetur damnum comis pensare. Hinc Doctores ex duplici dumta. xat capite excusant ab obligatione gravi co . pensandi damnum iniuste illatum, videItem
ratione parvitatis materiae, quippe quae non fert grave damnum , & ratione indelibera tionis, quae excusat a culpa gravi. In c su tamen nostro neutrum Caput habet Ioacum: cu damnum illatum supponarue grave & cum deliberate inseratur, non infertur
sine gravi culpa ; ergo sub gravi restitui
debent extorta per metum etiam levem injuste incussum, quoties non excusat maisteriae parvitas.
IV. Ad secundami quamvis metus levis facile superari possit , nihilominus saepissime accidit in contractibus, praesertim apud rudes,& plebe3os,quod non inperetur; Hinc qui injuste ponit contrahentem in petricuis Io isto proximo damni gravis incutiendo metum levem , tenetur ad restitutionem, 3e ad rescindendum contractum ad arbutrium metum passi. U. Ad tertiam , forum externum non concedit ataonem patienti metum levem ad vitandas lites, quae facile suboriren ruri de idcirco cognito tali metu non cogit per sententiam Judicis delinquentem adrethi tutionem: Hinc tamen non fit , quod non detur obligatio restituendi pro foro costi tiae; ad eum modum quo fur , si non sit plene convictus, non cogitur a Iudice ad restitutionem ι obligatur tamen pro foro interno. Similiter jus civile denegat acti nem in deceptione intra dimidium justi pretia - idque ad lites vitandas ; at .non proinde contractum involventem hujusmovidi deceptionem approbat , aut deobligat decipientem a rettitutione pro foro I
VI. Ad quartam , Multi cum Navari , Rodriq. , Ueracrux docent Matrimonium metu levi immis extortum esse Iure n turae , 8e in foro conscientiae invalidum squorum sententiam probabilem putam Lea.
127쪽
Ho Pars V. Disp. IV. De Injustitia.
ti alii . Equidem probabilius censeo cum eodem Sanch. esse validum jure naturae, &fimul iure positivo , non secus ac caeteri contractus; quamvis no eodem modo restan. dendum sit, eo Quod natura sua Matrim
naum sit irrescindibile , ae proinde solum compensandi im est damnum injuste illatum. Iure Ecclesiallico irritatur dumtaxat Mais
trimonium metu gravi iniusto contractum, ex cap. I. & penu I. De his vi, m. quia hicut sorum externum non attendit ad
metum levem ob lites vitandas , ita lex Ecclesiastica non irritat pro foro interno MMtrimonium metu levi contractum ob vitam
dos scrupulos . Quod autem diximus de
Matrimonio , dicendum etiam de Proisssi ne Religiosa; quamvis enim Nauar. Manuel, & alii apud Dianam p. 3. tr. 1. Pecua. putent eam esse invalidam, si metu reverentiali, atque adeo levi emittatur. eo quod voluntarium milite cupiat Deus, de
nullatenus coactum; Communius tamen cuSanch. Sc Laym. l. 3. tr. 4. C. G. docenteam esse validam. Ec solum jure E esani eo irritari Prosessionem metu gravi injusto
Si tamen ad Matrimonium, vel Professi
nem extorquendam inferatur metus gravis justus , Couar. , Ee Manuel putant ea
esse invalida , eo quod libellas sit valde
imminuta per solum metum : Bonac. de
Matr. Q. . p. s. n.: 1 r. dc Sotus docent
esse valida , si metus hic gravis a lege in is stratur , secus vero si inseratur a Iudice ,' vel alio privato a quia scilicet qui patrat delictum, cui per legem fit annexa obligatio profitendi in Religione , aut contrahen di Matrimonium, voluntarie rubit hanc obligationem, eo quod voluntarie commiserit culpam, ad quam illa obligatio eo ni equi. tur a secus vero si a voluntatu Iudicis , vel alterius ad id adigatura quia nemo notest ad
Mati imonium tui Proteuionem assem, e quod ea debeant esse omnino voluntaria ratione suae perpetuitatis , de indiciliabilitatis. Verum communius , & verius Doct
res cum Sanch. l. 4. d. II. Les S. cap. tr. n. ε . Laman Palao, docent, ea universim
valere, fue a lege, sive a Iudice vel ab alio
metus iustus incutiatur ad ea extorquet da . Ratio est, quia si Titius v. g. minetur tibi iii Iam accusationem , nisi ducas uxorem, vel Prostssionem emittas, haec non possunt revera dici fieri coacte, cum nemo ad ea cogat. sed coactio provenit a proprio delicto, a quo Provenit metus accusatiouis comin
natae et rura enim non dicitur coacte Matrimonium contrahere, qui virginem defloravit , & cogitur eam ducere, vel dotare , ex cap. a. de Adest. nee qui post 'omsalia per censuram cogitur ad Matrimonium contrahendum,ex cap. Ex literis de spons nec dicitur coacte profiteri Μonachus , quanda
ob Simoniam compellitur ingredi ordinem strictiorem ex cap. De Regniaribus de Simo. nia i quia scilicet in his casibus metus non in titur ab extrinseco . sed napponitur oriatus a lege , vel ex natura delicti ι ita in
casu nostro coactio non est a Titio comminante accusationem justam, sed a proprio delictdi , ad quod consequitur , quod justessis aecusationem illam subire , nisi ve-
illam declinare contrahendo Matris nium , vel ingrediendo Religionem . i VII. Ex hactenus dictis plura inferuntur corollaria . Primum est, quod renunciati haereditatis paternae facta a filio metu r verentiali absque minis, licet in foro exter no non rescindatur , nec detur actio adve sua Patrem, eo quod huiusmodi metus sit levis, in foro tamen interno iuxta sententiam communiorem adductam rescindenda sit, ac resarciendum si damnum illatum fi
lio ; ut proinde possit hie illud oceulte sibi
compensare, relaxato prius per Episcopum juramento praestito , ut notat Sanch. l. 4.
disp. s. Ratio est , quia Pater auctoritate sua libertatem filii veluti oppressam tenens obligatur ex justitia in dispositione haereditatis relinquere filio omnem libertatem, ut y l hirrio de illa disponati quod fi non faciat, injuriam, & violentiam , licet levem , infert filio.titi idcirco ad.restitutionem tonetur . ubi duo advertenda. Primum est,
ex Hostiensicap. Hararande Jurejurando . Iu ramentum in Episcopo non relaxari pro λωro externo , s metus fuerit levis , sed solum pro foro numno. Secundum est , ad metum reverentialem injustum non sufficere quod filius cum verecundia, ac reveretia deinbita Patri haereditatem i enunc ret, nec iussu.cei e , quod si Pater non peteret i enunciatio. nern,illa non fieret;sed requiri,quod omnino repugnante voluntate, & quasi coacte filius
Tenunciet, non volens Patri contraicere Drae timore, ac reverentia , quamν nubium aliud malum sibi timeat. UIIL Secundum corollarium est . quod si
filius metu reverentiali inducatur ad promitatendum , soluturum de suo aliquod debitum Parentum, qui in articulo mortis constituti id petant. non teneatur delude illud solum re; quia scilicet metu, & quasi coacie , ne patentem in eo aruculo contialiaret, Induis
128쪽
siaestis VI. Nam restituenda sint, oec. I 2 f
ctus est ad promittendum. Similiter, si mu- sit. Advertit tamen Saneh. I. . d. Io. preislier ex solo metu reverentiali ad vitanda ces importunas non aequivalere metui, nee jurgia cum marito, ejiisque indignationem, causale voluntarium mixtum per hoc praeis fidejubeat pro illo , non tenetur in con- ci se, quod iis non interpositis actus non fi scientia solvere,dummodo relaxationem lu- ret; saepe enim aliquis importune rogatus ramenti prius ab Epii copo obtineat. ita facit aliquid aliter non facturus , & t
Sanch. loco laudato . . men illud facit animo liberalissimo ) sed IX. Tertium est , quod si debitori re- solum quando fit aliquid vi precum impommittatur pars debiti, eo quod creditor desin tunarum voluntate omnino repugnante , deperet se aliter debitum recuperaturum , quasi Coacte ad importunitatem vehemenia adhue ille teneatur in conscientia partem tem repellendam, ut diximus de metui debiti sibi remissam restituere, ac pome cre- vi, juxta illud Lucae Ir. Si ilia persevera
ditorem uti occulta compensatioue . Ita veru pressiana, dico vobis, eis non dabit illi Sylv. D. Anton. Nauar. Sanch. lib. 4. d. s. μωρυ, e. y φd amisma eiu sit, proρων --
n. i . qui bene advertit hoc intelligendum probitarem amen elui furgea, ct cabia ius esse, quando intervenit aliqua fraus , aut hσbeo necelsarios, Ide1ὲ panes. εeulpa debitoris , v. g. quia minatur se aliter Ea qui bi fit I. quod impediens legatu ,aut nihil debiti soluturum: vel quia fingit j eleemosynam PrecibuS Importunis, que mi potentiam . Ratio illationis est , quia Eaec tum involuntarium continent, & metui te remisso debiti eth mixta in voluntario ob vi injusto aequiparantur . ad reititutionem metum levem injuste incussum . Quinimo teneaturi ut notat Sanch. l. c. & Guttieriremisso ista partis debiti est nulla , non sin h. licentiam a Superiore obtentam huius- Ium quando extorquetur metu etiam levi modi precibus importunis ad expendendum injuste incusso , sed etiam quando oritur aliquid , non excusare Religiosum a vitici ex metu probabiliter concepto a creditore proprietatis. 3. quod licet donatio inter nemine illum incutiente, quatenus v. g. timet coniuges confirmetur morte donantis, exsta aliquod malum injuste sibi inferendum, cap. fin. de donat. inter virum , & uxorem anisi remittat. Et ratio est eadem: quia etiam non tamen si ea fuerit nimia importunitate in hoe casu donatio , seu condonatio eth extorta . idem dicendum de donatione mixta involuntario, & fit voluntate omni- inter Patrem, di filium familias: unde ha no reluctante i 8c quasi eo acta ob timorem redes donatoris possunt uti occulta eomia
mali concepti sibi injuste inserendi . pensatione. X. Quartum eth , quod sicut restituenda XI. Ultimum coroIlarium est, quod p sunt, quae metu reverentiali extorquentur , tens aliquem juste accusare, si quid ab il-
ita etiam quae extorquentur precabus impor- lo extorqueat ne accuset, ad res a tionem tunis , quae metui saltem levi, 3c coactio- non teneatur. Et ratio est, quia hie metus ni aequiparantur 1 ut constat ex Scripturas cit justus ι quare cum a iter privetur jure a squidem Judicum io. Drtissimus Sampson cusandi, quod habet, potes h in compens precibus uxoris importunis coactus fuit vG tionem julte ab alteio aliquid accipere ,ritatem aperire ς hinc importunae preces quod proportionem habeat eum tali juie. causant involuntarium . non secus ac me- Notandum tamen hoc verum habere . quam tus . Oua de causa D. Antoninus, Sylvest. do ille potest licite accusare , quin tenea. Corduba. Bannes , Guttieres Oeent, quod tur ad accusandum; nam si teneatur ac trahens alterum ad ludendum precisus ino rare , di obliget se ad non accusandum ιPortunis , si lueretur , non possit lucrum eontractiis ea nullus; non secus ac si Iudex
manere , sed ad restitutionem teneatur: aliquid accipiat cum onere ferendi sentenis quamvis communius cum ΜOl. t. a. d. tiam injustam; aut meretrix cum obligati si . Nav. Henri apud Merol. n. 4 . id ne dandi copiam sui corporis a nemo enim
negent, quia non servaretur in ludo aequalia potest obligari ad aliquid illicitum; propteristas, si eoactus ad Iudendum posset lucrari, ea restitui debet, antequam scelus patretur,ti alter, qui coegit , lucrari non posset a id quod acceptum est , de contractus rein
quare ratione injuriae, quam intulit cogen- scinilendus , quamvis post patratum scelus do alterum ad ludendum i , sesum videtur probabilior, & communior Sententia, co obnoxius nae , ad quam a Iudice posset tra Nauar. Ec alios doceat non dari obliga- condemnari docent etiam, quod virginia tionem restituenda id, quod pro patrando deflorator teneatur ad restitutionem, si pre- scelei e acceptum est; quia quamvis scelus
Obus importunis ab illa consensum extor non sit pretio aestimabile, nihilominus qui
129쪽
scelus perpetrat, exponit se periculo jactu.
iae honoris, famae, bonorum externorum, di aliqtiaudo etiam periculo vitae , & quidem in gratiam alteriusi ac propterea re intinet e poterit post scesus jam patratum id, quod accepit, ut huic se periculo expone
Illud in controversiam adducitur, Num possi sibi retinere , quae quis accipit , ne
accuset PIOut potest, quin debeat. si tim rem accusationis incutiat citra animum ac eviandi Negant Bona . de contr. d. 3. q. I. P. I. Mol. di alii, quia dolus dans causam contractui irritat illum . Sed probabilius assirmant Sanch. 1 4. d. v. Linc. I . n. a.
cum aliis, quia licet dolus dederit causam Contractui, ac proinde videatur donatio illa irrita; at huiusmodi dolus non est injustus ι cum Iuste possit ille accusationem munari , sive animum habeat accusandi , sive
non ἐν unde donatio non erit irrita: hqubdera solum dolus injustus dans causam cometractui donationem imitat. XII. Circa alterum quaesitum, Num restituenda sint in foro conicientiae , quae blam dis, ac byssinis verbis extorquentur 1 Ammmant C et. 2. a. q. D. a. 7. Medina , AD milia a quia sicut preces importunae , ac me tus levis minuunt voluntarium; ita etiam hIanditiae , & amor , seu concupiscentia atque adeo sicut restituenda sunt, quae mmtu levi injusto, ac precibus importunis extorquentur i ita etiam quae extorquentur hiandis verbis , atque amore dum; preseritam quia amor excaecat, non secus ac ebrietas . Negandum tamen censeo cum Mol. d. st . 'Sanch. l. 4. d. II. Bonac. d. R. de contRq. Iz.
Solo', & aliis communius. Ratio est , quia ut notat Angelicus p. a. q. s. ar. . concupi-μzentia , dc amor non solum non essiciunt involuntarium , sed potius augent volunta4rium, cum sint causa , cur voluntas majo-M conatu operetur; ergo cum habeatur sus-ficiens libertas ad contrahendum , nihil est Causae cur restituendum sit , quod blandis verbis obtinetur. In tantum enim restituenda sunt, quae precibus importunis, aut m tu levi injusto extorquentur, quia iis paribtur involuntarium secundum quid , seir voluntarium mixtum in voluntario , de quidem per injuriam , ac violentiam ; at in casu nosti O nulla vis, nulla injuria , nullum involuntarium , etiamsi libertas aliquatenus fit diminuta per concupiscentiam ς ergo non
XIV. Sequitur hinc Primo , ut nota
Sanch. M' l. Salon. , meretrices non teneri ad restitutionem, si blandis verbis donati nem aliquam ultra stipendium debitum extorqueant; dummodo non extorqueant fraudibus, v. g. dicendo se a Magnatibus esse concupitas , esse Uirgines &c. quod tamen sit salsiim . Uerum Sanch. Sotus, Guttieres putant non 'committi fraudem a meretrice , per hoc quod falso dicat Amasio ,se illum peridi te adamare, quia nemo ignorat hane esse muliercularum cantilenam. Sequitur x. ex eodem Sanch. nee vitiari testamentum, quod maritus Manditiis uxoris ductis in ejus favorem confecit a cum blanditiae non reddant actum mixtum invo-Iuntario , licet libertatem coarctent. εXIV. Ad rationem in contrarium patet solstio ex dictis . Concupiscentia excςcat quidem mentem , ita ut actus non fiat iuxta rationem , ac dictamen prudentiae , at libertatem sussicientem ad peccandum , Fc ad contractus celebrandos relinquit, idquestre semper quod si aliquando libertatem everteret, tunc solum restituenda essent, quae per hujusmodi contractus involuntarios compararentur; universim tamen non sunt obnoxia restitutioni, quae blandis, ac byssianis verbis extorquemur . Atque haec inter innumeras quaestiones de restitutione satis
sit primoribus labris delibasse; ea quippe ad
Moralem potius quam ad Scholasticam Thmologiam lpectant.
De immediam effectu actuum Virtutum infusarum , Udelicet 2 De Meriis.
CVm mentum Gloriae condignum sit e Lisctus gratiae, ideo Angelicus post disi putationem de gratia, disputat de merito tNos hic opportunius de eo disputamus a tum quia meritum praemii summaturalis est imis mediatus etactus moralis actuum virtutum inmarum,de quibus hactenus egimus; tum etiam quia meritum condignum fundat Dei justitiam erga creaturam , de qua Iam disseeptavimus i tum demum quia dispositio isthaec de merito viam sternae ad ea , quae
anno insequendi suis discutienda sunt Meausia meritoria Incarnationis, ac de meritia Christi Domini. Primo itaque agemus damerato condigno, ac de requisitis ad illiti,
130쪽
Quaestio I. De Merito condigno. rχy
secundo de iis, quae cadunt , aut cadere .possunt sub meritum condignum . Tertio de merito congruo, & de iis, quae sub tale
De Merito condigno, di de requisitis ad illud. Explicandum prius quid sit meritum ,
& in quo differat condignum a congruo a Deinde quaenam sint requisita ad meis ritum condignum ex parte operis merutorii i quaenam ex Parte Personae merentis sti quaenam parte Personae praemia
Quid sis meritam condignum, quid congruum
I. Ir Eritum coram Deo praemii sim L pernaturalis sie quo solum hic agimus prout praescindit a condigno , l&congruo, ex Ovied. & Ilaunol. definitur:
impetratione; quia haec movet per modum submissae petitionis, illud per modum D, sequii: differt a satisfassione, quia haec est redditio aequivalens injuriae. Dividitur in condignum , & congruum Inlud habet aequalitatem cum praemio , ita
ut accedente promissione praemiantis d beatur ex justitia . & independenter a promissione exigat solum connaturaliter retributionem praemiantis a Congruum V ro ex defectu aequalitatis retributionem non exigit, quamvis convenienter detur , & solum debeatur ex liberesitate praemiantis : Sic Iustus. , qui meretur de condigno augmentum gratiae, & gloriae , illud exigit connaturaliter, & facta prinmissione exigit essentialiter e contra vero peccator., qui solum de congruo per comissionem supernaturalem meretur primam gratiam, illam non exigit, quamvis ex he. nignitate divina detur convenienter. Diaetamen inter haec merita D. Ho. in 1. dist. . q. I. M. s. his Verbis expressit: υιeitur
mundia reibnitur , quod dantem deeet. Idipsum
se explicat Cardinalis de Lugo: Si Disae
exercitus egregiam de hse victoriam roferas , dignus es, quια ge ad rerum refradus h.
talis praemii. Haec Lugo . quamvis autem meritum congruum non serat exigentiam rigorosam, seri tamen aliqualem exigentiam fundatam potius in liberalitate praemiantis, quam in praestantia operis: propterea Aug. contra Semipel. asserentes primam gratiam dari propter aliquod meritum imperfectum Fidei, Li. de praed. m. c. a. dicit: Reddisnae
namque gratia b c pacto debita , nee donatis.
Ubi etiam notandum ex eodem Lugo diis. x . de Poemia n. I . quod in merito conl-gno aequalitas cum praemio non sit arithm tica , qualis est inter mercem, & pretium , sed geometrica, qualis est inter semen , flesructum maximum in corde Principis foecundissimo e etenim quo major est Princi. pis munificentia, eo majus praemium exigitur ea exigentia connaturali, ut posita pr missione , illud citra injustitiam negari non possit: Contra vero in merito eongruo habetur quaedam tantum convenientia ; unde facta praemii promissione, si denegaretur , non neret contra justitiam , sed contra fi
II. Neque dicas r. ex Apost. non esse condignas passiones hujus temporis adfuturam gloriam. Nam de fide est, operationes supernaturales gratia informatas mereri de condigno vitam aeternam . Unde Basilius i.
de Sp. S. c. 24. dicit: Mareviores nos fremus, per Vera mandatoram passeisionem eaelestis comparantes 2 quare Apost. vel loquitiir de
operibus naturalibus , ut putant Suariti Bellar. , quae ne de congruo quidem mmreti possitne donum supernaturale; vel negat aequalitatem arithmeticam pretii ad me cem , non vero aeqralitatem proportionis seminis ad fruetiim maximum. Neque dicas 1. Inter finitum infinitum nulla proportio; ergo inter merita nostra finita , de vitam aeternam durative infinitam. neque datur aequalitas arithmetica, neque geometrita, seu proportionis. Nam