장음표시 사용
71쪽
ει An V. Disp. III De ristitia.
Iegi time interrogatus non fatetur veritatem, ut debet, non tenetur compensare damna , quae ex hac taciturnitate sequuntur ; quia tunc violat tantum lustiuam legalem . Contra vero fi testis deponat falsum adversus aliquem, tenetur damna compensare t quia ex justitia tenetur ad non Cooperandum p stive damno alterius . Propter eandem rationem Confessarius positive deoblitans su- rem a testimendo tenetur ipse restituere; secus vero si omittat, quamvis culpabiliter, monere furem de obligatione restituendi quia confesIarius non tenetur ex suo OL o, atque adeo ex justitia , prospicere bono temporali aliorum , ita solum bono spi. ituali poenitentis; unde pariter nec ten tur ad restitutionem Gubernator, qui m to exemplo causat clamna in Rep. Nec tenetur Cloicus , qui in Ipabiliter aliquem occidat vacando venationi prohibitae, quia solum peccat contra obedientiam. Nec immetur ad restitutionem , qui non succurrit extreme indigentiι nec ille, qui Omnes meruces alacujus generis, V. gr. Omnia frumemta emit, ut deinde calius vendata quia per hujusmodi monopoliu peccat solum contra Charitatem, ut docent communius eum Lesscontra Medan. Idem dicas de eo , qui videns domum alienam comburi . non extinguit ignem , cum facile postit, dummodo non sit custos, vel imulus, quia tunc ex ossicio , atque adeo ex Iustitia tenetur extinguere.
De Objecto materiali , oe Formalinstitiae.
I Ieo s. objectum materiale pro.
I ximum Iustitiae est Ius, seu Ju
lium altera debitum, hoc ei operatio e terna iusta alteri debita ex jure i richo; ob jectum vero materiale remotum sunt res ipsa quae debentur, & quarum exhibiti ne debito satisfit. Ira' Les L. Maer, disp. I. Rct. h. ex D. Th. qui qu. ys. docet , --teriam justitiae esse operationem externam, quae aliquando est immediate , & ultimate debita , ut cum debetur cantio, lectio , verba restituentia famam; aliquando vero solum immediate , non ultimate I ut cum
quis Ioo. ablata restituit; nam tune actio externa ratione I . quae restituat, adaequatius alterius.
Prob. Conci. Illud est objectum materia.
la proximum cujuscumque virtutis , circi
quod immediate versatur proprius eius metus, illud vero est oblectum materiale re. motum circa quod actus versatur mediate; sed proprius actus justitiae versatur imme diate clica opeiationem externam debitam iura stracto alterius, & mediate circa res ipsas. quae debentur , & quarum exhibitione d bito satisfit; ergo objectum materiale
rimum justitiae est operatio externa justa pres vero, quae debentur, sunt obsectum m teriale remotum. Maj. patet induct. mi. Conis
stat ex defin. 3ultitiae . Confirm. De ratione habitus practiei est
respicere proxime praxim , seu operationem externam , ad quam ordinatur , & re mole rem ipsam , circa quam talis opera tio exercetur; sic Religio v. g. respicit cutitum Dei tamquam ob1ectum materiale Pr ximum , di victimam tamquam remotum Iatqui justitia est habitus practicus inclinans ad pravam, seu operationem , ut Patet ex ejus definitione ergo justitia habet pro o jecto materiali proximo operationem exte nam alteri deditam, pro remoto rem ipsam , quae debetur . Hinc fit contra nonnullos , objectum materiale Iustitiae non esse ipsum Ius aut activum , aut passivum: Nam objectum m teritie virtutis praeticae non est id , quod praesupponitur, sed id, quod intendit ponere; sic oblectum materiale misericordiae non est miseria , quae praesupponitur , sed sublevatio iniseriae, quam intendit ponere misericordias nec obsectum materiale R
ligionis est Jus in Deo ad cultum , sed ipse Cultus; ergo oblectum materiale Iustitiae non est jus, aut debitum, quod praestire
nitur , sed operatio externa Uteri debita tquam interiait ponere justitia . ut adaequetjus alienum. Quate, ut notat Lessius alterius est potius obaeetum Cui . non osjectum quod, quia est id cui jultitia intendit adae quare opus, non quod inrendit ponere. II. Dico 1. objectum formale, seu specu fieativum Iustitiae est Honestas specialis , quae relucet in operatione externa justa , seu alteri debita ex iure stricto . Ita com
Prob. Spei,ificauuum formale cujuscumque vututis eu honestas illa, quae formali ter, & in quantum talis respicitur ab acti-hus illius habitus virtuosi s ut patet indu etione in Misei icordia . Relinoue , & aliis virtutibus moralibus: atqui ab actibus jussi-tiae resipicitur holicitas illa specialis, quaerelucet in tribuendo cuique ius suum, leu in
72쪽
la III. De serenda soli tione debiti.
peratione externa justat ergo tals honestas est obje him sorinale justitiae. HI. Objic. I. contra Conclus. Justitia per se inclinat ad ponendum justum, ad mperationem vero externam non inclinat nisi per accidens, quatenus niter non potest poni justum; ergo objectum materiale justitiae non est operatio externa , sed jus , seu debitum , quod intendit justitia adaequare .
Resp. I. per instantiam in misericordia, Religione , 5cc . quae respiciunt tamquam objectu materiale proximum ipsam operati nem externam , qua sublevatur miseria , exhibetur Deo cultus 3cc. m. dico cum Angelico, quod quamvis Iustitia velit ultim te ponere justum , seu quod res alteri delata ad creditorem perveniat; proxime tamen intendit ipsam operationem externam, qua res alteri debita exhibetur; quia cum justitia sit habitus practicus, respicere debet praxim, seu ipsam operationem per te; ut patet in aliis habtibus practicis: quare si- cu i objedium materiale remotum, v. g. fraen, factivae, est equus , objectum materiale proximum est fraenuria; fraenisaetio vero est actus , non objectum matelia e talis habitus: ita proiias res, quae debetur, est obseetum materiale justitiae remotum , operatio exter na tribuens alteri rem , quae debetur , est objectum materiale proximum, Actus interinnus causans talem operationem externam est actas proprius justitiae i idemque dicas de vi tute Relasionis, misericordiae, &c. IV. Obsi. 1. contra x. Si obsectum so male iuuitiae esset honestas , quae relucet in operatione externa alteri debita ex jure stricto , sequeretur quod qui restitueret a latum , & non ex tali motivo , operaret
simul juste,& non juste: juste quidem, quia
poneret aequalitatem: non juste, quia non ex motivo Iustitiae; conseq. est absurdum sergo Sc antec.
Resp. Aliud esse ponere iustum , aliud ponere iuste ι ponere justum , est ponere
quod admirat jus alterius ex quocumque motivo potiatur; ponere uste , est ponem ex motivo sol mali Justitiae, seu ex motivo hon natis, quae relucet in operatione externa justavie aliud est ponere opus misericol diae au saliud opus honestum aliud vero poneremis ricorditer,& honeste In forma dist. sequelam: operaretur juste simul , & non juste, si fiat sensus. quod poneret justum , 3c non ex mOtivo iustitiae , transmitto modum loquendi is fiat sensus, quem faciunt in rigore verba, quod scilicet poneret,de non poneret ex miniavo justitiae, nego maj. & conscis
V. Ex quibus sequitur J.istitia describi po
tius quam definiri, dum dicitur esse constans.& peipetua voluntas , &c. Tunc enim ha. betur definitio , quoties explicatur res per praedicatum primum et describitur vero , quoties per praedicata secundaria : praedicatum
autem primum , & specificativum Iustitiae est respicere honestatem quae est in tali operatione; unde cum habitus , dc poteu-tiae definiri debeant per proprium spectificativum , Justitia definiri debet , Rabii
reoisiens peνδε honestaιem , quae reperiιων in operatione debita iuri alterius . Quia tamen
hujusimodi habitus secundario respicit actus suos, seu voluntatem tribuendi cuique jus suum, ideo describitur, dum explicatur per ordinem ad hanc voluntatem.
Utrum secunda solutio ejusdem debiti possit esse actus Iustitia.
ANcam dedie quaestioni Card. de Lugo,
qui Disp. r. de Iust. n. 13. & disp. 3. de Paen. n. Is . contendit , Ad soluti
nem ex Justitia praerequiri quidem debiatum, non tamen actu vigens, di persev
ransa unde quamvis per pi imam Iutionem si adaequatum , imo extinctum, adhuc possit secunda solutione iterum adequali ut pr inde secunda solutio possit esse actus Iustistiae ι non fecus ac secunda absolutio Sacra mentalis, relate ad idem peccatum per Primam absolutionem extinctuin, adhuc est vGra absolutio, & condonatio. Idemque docet Hau nold , & alii. Quod communius negam. Quidam Recentior subtiliter distinxit, ac docuit, non posse este actum Iustitiae s cundam solutionem successive positam , posise vero simultaneam ..De utraque seorsim agendum. ARTICULUS L
73쪽
66 Pars V. Disp. III. De Iustitia .
. viteri reddat , quod e; debetur eundum acu
Iliatem. ergo ex Angelico Iustitia debet praesupponere debitum; atqui posita prima s Iutioine adaequata . non remanet debitum; cum re vera qui adaequale solvit, nihil amplous debeat; ergo non potest exerceriam. iustitiae per iteratam solutionem successive positam Prob. h. Ratione: Don potest esse actus dititiae, nisi qui i espicit aciaequationem de iti cum jure alterius seu adaequationem luris passivi cum activos sed posita prima s
uti ne adaequata, non potest secunda solutio respicere adaequationem debiti cum ju- Te alterius; ergo non potest secunda solutio se aetus Iustitiae. Major constat ex definitione jultitiae . quae est voluntas tribuem di cuique jus suum; atque adeo respicere debet debitum, seu jus passivum , ut adaequativum juris oetivi. Min. yrob. posita prima solutione adaequata debiti extinctava non xemanet ullum debitum, cum non obligetur amplius Debitor ad aliam solutionem aErgo non potest secunda solutio respicere adaequationem debiti. Conis a pari: Actus misericordiae respiciens essentialiter sublevationem miseriae necessario praesupponit in aho miseriam , de indigentiam, adeo ut sublata adaequale mustria per erogationem primae eleemosynae, non possit amplius exerceri erga eundem actus misericordiae per collationem novae
Pecuniae; ergo actus jussitiae respiciens Mentialiter adaequationem debiti neces xio praesupponit debitum . & jus activum in altero adeo ut Mato per primam sol
tionem debito. non possit amplius exere τι actus iustitiae , solvendo iterum tantumdem Antec patet. aliter exercet i posset chus misericordiae etiam erga illum, qui Post Collatas saepius eleemosynas evasit ditissimus Hupra omnes Reges. Conseo. sequitur . Et
ratio a priori est , quia Debitum per primam solutionem extinguitur a atque adeo
perinde se habet, ac si nunquam iuisset.
Confirm. h. quia non potest exerceri metus justitiae per solutionem factam pro debito pure possibili,aut futuro; ergo neque Pro debito praeterito jam per primam solutio-Nem e tincto. Probatur consequentia: Ideo
in primo casu solutio non est ex justitia. quia ad actum justitiae non sufficit ordinare solati nem ad debitum , nisi debitum fit existens,
igens, ac praesens; ergo eum debitum e tinctum non sit hujul movi, non potest pers gundam solutionem exerceri actus justitiae.
IL Objicit. Ad rationem justitiae spectat
adaequare jus alienum sed potest ius ad
centum semel adaequatum per primam s Iutionem iterum adaeuuari per secundam tergo potest secunda solutio esse actus justi. tiae. Maior constat ex definitione iustitiae: min. probatui paritate in phvsicis : Materia. quae per primam sormam adaequatur, potestiterum informari , & adaequari secunda sorma substantiali, quamvis per primam fommam exigentia materiae suerit extincta: sie Corpus habens u iam ubicationem adae. quatam potest per replicationem habere aliam. Et ratio a priori est,quia sicut in materia datur exigentia alicujus formae vage. &ideo posita prima sorma , adhuc potest informari secunda, quia adnue secunda forma
est exigita vage, Sc conditio nate: ita pariterposita actione damnificaciva, aut aliter posito debito, da tui exigentia moralis alaculus sol tio rus vage: unde posita prima solutione ex
iustitia, adhuc potest poni secunda ad adaequandum idem ius asenum; quia adhuc secunda solutio est exigita vage, Zc condi.
Resip. nego min. paritates non sunt ad rem: ideo enim materia potest esse capax plurium formarum , quia exigentia rem ta alicuius formae identificatur cum ipta materia . quae etiam dum informatur una forisma . existit: & ideo potest divinitus se noda forma informari r contra vero ius in cre ditore , seu exigentia moralis alicujus sol tionis vage post primam solutionem exti guitur; atque adeo nec physice, ncc mora ster existit, unde non potest amplius persecundam solutionem adaequari. Idemque ducas de Corpore relate ad ubicationem: unde Paritates possitnt retorqueri: nam si materia, posita prima forma , extingueretur,
non remaneret capax secundae formae; erbo cum debitum, posita plima solutione , exim guatur, non potest remanere capax secumda solutiolus ex Jus ut a.
Hinc habes dari in materia exisentiam
formae remotam identificatam cum ipsa m teria Ee exigentiam ximam , quae Constituitur per materiam, de carentiam cujuscunque fomin i propterea posita una forma , cxtinguitur quidem exigentia proxima, non tamen remota , Ac ideo potest iterum adae
quari , di expleri per secundam formam. Ita
Casu nostro, exigentia moralis alicujus s lutionis remota a dentificatur cum areon damruficativa, v. g. dc exigentia moralis rima constituitur perea ni actionem damnia ficativam, &pei ca. enuam cususcunque s
Iutionis quia tamen actio data cativa prM-
74쪽
Quaestis III. De seeunda solutisne debit .
terita non perseverat morsiter, nisi in exi gentia proxima solutionis , idcirco extin elahae erigentia per Primam soliuionem, nulla simpliciter remanet exigentia , nec Proxima , nec remota I dc ideo non potest secunda solutio esse actus justitiae: sicut nee potest esse actus misericordiae eleemosyna data mih extinctam miseriam. Neque obstat, quod secunda solutio a deabito exigatur vage , de conditi nate, noninus ae prima : Nam quamvis debitum exigat aliquam solutionem vage ; quia tamen per primam solutione extinguitur, ideo uon potest secunda solutio accedere ut exigita,
nisi conditionale . in hoc sensu quod si prior
solutio non extinxissiet debitum , posset hoc extingui a secunda; juxta quem sensum est Etiam verum, quod secunda solutio esset ex iustitia, nisi praeceistat prima.
III. Obile. a . Celebre Paritate codonatio innis debiti, Ee absolutionis Sacramentalis: potest enim extincto debito per primam com donationem,& extincto peccato per primam absolutionem, iterum idem debitum condo. nari . de idem peccatum iterum Sacrame
taliter absolvi; ergo pariter extincto debito per primam solutionem , poterit iterum eidem satisfieti ex iustitia per secundam. Confir. etiam paritate obedientiae: Potest quis die festo audire secundum sacrum, ut satisfaciat praecepto, quamvis per auditi nem primi abunde praecepto satisfecerit: e go potest etiam polii secutida solutio ad ada quandum jus alienum , quamvis per primam fuerit illi plenissime satisfactum. Resp. verum esse , quod possit iterum iterumque condonari eadem injuria, & idem debitum; & ratio est, quia secunda condonatio non est, aliud, nisi nova obligatio in a ditore ad non exigendum debitum; sicut autem potest quis iterum, iterumque eodem volo. se obligare, ita potest iterato se obibrare ad non exigendum debitum; atque deo etiam post extinctionem debita . seu oflanta per primam condonationem potest dari secunda i εe ratio a priori est , quia
Condonatio non respicit per se extinctione debiti. sed per accidens ι per se autem reispicit illam obligationem in creditore, quae potest iterari; contra vero solutio per se res- dicit extinctionem debiti, seu adaequati nem juris pals vi cum activo , quae simpliciter extinguit debitum , quod essentialiter suppotui; de ideo non potest jeerari. Quare sicut in musicis quod est ligatum , potest .iterum ligari, quod vero est solutum , aut vinctum, non potest iterum solvis aut extinguis ita in moralibus. Est alia manifesta di paritas r Nam condonatio saepius iterata ui morali aestimati ne est cadem cum prima s ι .eqtie enim aliud habet Reus per secundam Condonationem, quod non habuelix pei primam; sed habet idem aliter; at pei secundam soIutionem non habetur eadem pecunia aliter . sed habetur nova pecunia; unde in mola I aestimatione secunda solutio non cen.
tur eadem cum prima, sed substantialiter diaversas non enim ponit iterum aequalitatem, sed ponit inaequalitatem; atque adeo nequit esse ex justitia. Quare paritas potest retorqueri. Nam si Secunda condonatio ferret novum bonum in debitore , non habet et rationem condonationis , sed doni liberaliuatqui secunda solutio Oflari novum bonum creditori; ergo non habet rationem soluti ius ex jultitia, sed rationem doni Ii ratis. Ad aliam paritatem de absolutione Sacramentali , Dico poste supra Idem peccatum conferri pluries absolutionem Sacramentalem , non solum quia absolutio est condonatio, quae de se potest iterari; sed etiam quia secunda absolutio Sacramentalis
per se confert novam gratiam ; quamvis non extinguat iterum peccatum. Illa enim verba sacerdotis, te ab οἰνο , iaciunt hunc sensum , ut suppono in de Paenitentia λEgo consero tibi gratiam sacramentalem , quae est extinctiva peccata in actu secundo,
di formaliter, si reperiat illud a secus es hextinctiva in actu primo, & radicaliter; ut
dicitur ab omnibus de gratia baptismali
collata B. Uirg. quae non delevit peccatum originale in actu secundo , dc formaliter, sed solum in actu primo, & radicallier, qua tenus si illud reperisset, delevisset . At s
lutio ex justitia non re spicit per se collati nem gratiae, sed extinctionem debiti essem ualiter praesuppositi; atque adeo si non re periat debitum , non est solutio ex just, ua , sed donum ex liberalitate.
Ad Confiti adverte ex D. HO. a. 1. q. Io . ar. a. posse obedientiam exerceri tam ponendo actum debitum ex Precepto, qu Ponendo actum conformem voluntati superioris non praecipienti illum ; contra vero solutio non potest esse ex justitia, nisi sit simpliciter debita. Hinc auditio sacri est actus obedientiae, tam si ponatur ad Conformandust cu voluntate superioris plaecipientis illam , quam non praecipientis a sicut de facto non praecipit audationem lecundi saeri. sed ab qualiter illud vult, quatenus vest alteI trum ex oblisatione , di secundum ex dev
75쪽
st . pars V. Disp. III. De Pusilia.
tione; l equiritur tamen, quod detur de s cto voluntas superioris saltem interplet au- vade tali aetii atq; adeo si superior nullatenus habeat oluntatem, quod secundum δε- eiu audiatur, secunda auditio non erit actus obedientiae, nisi sorte per accidens , Sc ex ema ore a ut si quis putet die profesto teneri ad audiendum sacrum, Ee audiat illud adfatisfaciendum praecepto; sicut per accidens est actus misericordiae eleemosyna data pauperi putato. Hoc posito, retorquetur Palitas: Non potest dari ac iis obedientiae . nisi praesupponatur in superiore jus iurisdicti nis , dc voIuntas sive praeceptiva, sive aliter volens actum ; ergo neque dat i potest si Iulio ex justitia, nisi praesupponatur in creditore jus propi ietatis ; sed posita prima so- Iutione hiijusmodi jus extinguitur; ergo se. Cunda solutio non est ex justitia . IU. Objic. ult. ex Haunol. t. t. de just. tr. 2. c. I. Contr. s. potest dari ex justitia solutio debiti anticipata; qui enim debet Icio. cras, potest hodie illa solvere ad extinguendum tale debitum ) eigo etiam potest esse ex justitia secunda solutio . Conseq. prob. solutio anticipata, quae non debeturnodie, ideo potest hodie esse ex justitia . quia ordinatur ad extinguendum debitum , Iando tamen hodie non exiliri; eigo securi a solutio quamvis simpliciter non sit debita, adhuc potest esse ex justitia , quia par
ter ordinatur ad adaequandum debitum . Conis. primo: quia qui tenetur dat e , V. g. alimenta Petro , cum haec non consi-ctant in indivisibili , potest dare alimenta Pιnguiora prae angustioribus: posito autem quod det alimenta pinguiora , adhuc solvit Integre ex justitia, admiscendo tamen aliqua liberalitatem; ergo pariter quamvis in secun ca Iutione admisceatur aliqua liberalitas , eo quod ad illam debitor non teneatur, erit tamen solutio ex justitia , si ad adaequandum debitum antecedens ordinetur. . Confir. a. qui famam restituit verbo, si uerum velit seripto restituere , in hac secunda restitutione exercet aetiim justitiae ;ergo secunda solutio ese potest ex justitia. Rele. Negari non posse quod in soluti ne ex jultitia admisceri possit aliqua liber litas quoad modum, dummodo simplicitercebitum praesupponatur : sie qui debet Car lenum, potest liberaliter dare potius argen-
creditori, quam aereum ἰT: 4 Isψ re φο vel hodie, vel cras, Li. iivrδliter hodie potius, quam Cras
.ia re Isic etiam qui debet alicui alimenta , cum non possit moraliter assignati infimum .
quod debetur , dari possunt Iiberaliter langiora prae angustioribus: in his tamen e Bbus admi lcetur iustitiae liberalitas solum quoad modum , seu quoad individuationem hujus potius materiae debitae , quae est gratior creditori , quam alterius: at in secunda solutione , quia nullatenus praestippon i et ur debitum, exerceretur liberalitas si pliciter , & quoad substantiam , nullatenus vero sussilia. I n forma nego conseq. adprob. distin. antec. solutio anticipata potest hodie esse ex justitia , si hodie nullatenus d bitum existat, nego i si debitum existath die vage, quatenus debitor tenetur solvere vel hodie , vel cras , conc. antec. nego
Ubi adverte, dupliciter posse solutionem
esse anticipatam. Primo si debeantur v. g. Ioo solvenda vel hodie , vel cras disju etive et ita ut si hodie solvantur, teneatur creditor solutionem acceptare; di juxta hunc modum solutio anticipata est actus sustitiae admiscentis liberalitatem quoad modum.S cundo si debeantur centum cras , adeo ut creditor non teneatur acceptare hodie sol
tionem, di hujusmodi anticipata solutio h die non est ex justitia; cum hodie simpliaciter non sit debita a posset tamen esie ex justitia, s fiat implicite contractus cum Creditore . quod acceptet hodie solutionem, di se obliget ad non exigendam illam cras. pro quando debebatur a posito auit m hoc contractu , erit ex justitia solutio facta h die ; quia ratione istius contractus debitum est iam praesens. Ad i. Confr. Cum simenta debeantur vel pinguiora , vel angustiora , non tamen hec in individuo nec in tanta mensura, ideo si dentur pinguiora, exercetur justitia cum liberalitate quoad modum: At in secunda s lutione exercetur solum liberalitas quoad substantiam. Ad a. qui adaequale restituit famam verbis, si iterum restituat scripto , non exeah cet actum justitiae , cum nulla supponatur
ARTICULUS II. - ρ οβῆι esse actu, Iustitiae duplex oluiis
adagmata eiusdem debur posis a sim,ι ρV. Esp. pariter cum communioriri Negative. Prob. Non est actus justitiae illa solutio,
quae non est debita, ut ostendimus articuis Io superiore ex D. Th. i. a. q. s. dc exden
76쪽
Luaestio ΠL De secunda Iolutione debiti. 6s
definitione justitiaei lad duplex solutio ad.
quain simultanea non est debita, quaeumque intentione, εc modo ponatura ergo duplex solutio simultanea non potest esse actus ju- sitiae: nisi larte per accidens, Ze ex Err re ut quando quis putans se debere ro . solvit Ioo. ad extinguendum hoe debitum putatum. Quare si quia debeat unum amreum , de inivat simul duos aureos, etia si lalvat per modum pluiium . ut contentadunt Adversalii , animo extinguendi idem debitum , alter aureus erit inlutio ex justutia, & alter ex donatione liberali ad arbitrium solventis , aut ad mmmum uterque aureus erit inadaeuuate solutio ex justitia, &ina,equale ex liberalitate. Con fir. r. R Contrarior Nam si quis de-heat duos aureos, alterum ex titulo A, alterum ex B, & χlvat unum tantum aureum
animo extinguendi tam debitum Α, quam B , per hanc cilutionem unum tantum debitum extinguitur adaequate, aut utrumque inadae quate; ergo viceversa si solvatur duplex Aureus , & debitum sit unius aurei, una tantum inlutio erit ex justitia , vel utraque inadaequale; ad eum modum, quo si duplex causa totalis in actu primo concurrat, vel alterutra tantum ins uel adaequale , vel utram in ad quate. prout Deo libuerit in hypothesi quod repugnet eundem einctum caus,ri per
duplicem actionem totalem est connaturaliter isteant concursum attemperare , Nfic utraque inadaequale Innuere.
Confir . a Si postet simul stare dupIex lutio adaequata ex Justitia, posset simul stare condonatici 8c solutio eiusdem debiti adae. quata; sequela est absurda derideretur enim qui diceret, condonare debitum, quando acisceptat ejus solutionem adaequatam ergo Mid unde tequitur; prob. sequela, quaa sicut condonatio de inlutio sunt seorsim extinctivae debiti , ita duplex solutio 1 atqui si
natur simul condonatio, de sol mira , tuncutio est actus liberalitatis non justitiae ergo si ponatur duplex inlutio, altera erit actus
justitiae, altera liber alitatis: propterea quam do Zachaeus dixit, Si qmd aliquem das . vi, reddo quatisruptam , una solutio stat ex
Iustitia, tres aliae ex liberalitate. VI. objic. i. Si ponatur simul duplex so. Iutio per modum plurium , non est major ratio , cur solutio Α extinguat debitum , . Ee sit actus justitiae , quam solutio B . ergo utraque est ex justiua a ita ut exerceatur soIum liberalitas quoad modum, Ec quoad individitationes solutiontim , non quoad
Iubstantiam, &.quoad speciem latuvonia.
Conis. T. Quia si diro gradus ealoris si. mul ponantur in passo frigido, uterque simul expellit eundem gradum frigoris ι fieduo gradus gratiae simul inius in peceatore
fimul extinxuunt peccatum a ergo si duae solutiones simul ponantur , utraque excit .mit debitumi atque adeo utraque erit actus
iustitiae. Confir. x. Si duae missae simul audiantue
die klto, utraque extinguit obligationem audiendi sacrum , & utraque est actus ob dientiae; ergo pariter &C. Resp. Aigum soluendum ab Adversariso
in pluribus instantiis . primo si ponatur Gmul condonatio debiti, de solutio adaequata, non est major rario, Cur condonatio P
tius , quam solutio extinsuat debitum a e go talis solutio erit actus duritiae . quoo n mo dixerit. secundo ponto duplici debito
tinius aures, fi mus aureus solvatur, non est major ratio, cur extinguatur debitum Α , quam B. ergo utrumque simul extinguitur. tertio si debens unum aureum solvat duos ,1e velit unum dare ex justitia , alterum ex liberalitate, quin determinet, quod A y tius sit ex justitia . quam B, non esiet m
jor ratio ae A, quam de B. ergo uterque eLset ex justitia , 8t uterque ex liberalitate ,
recte dico, quod si ponatur dupIex s latio fimul , altera erit ex justitia , altera ex liberalitate ad arbitrium intuentis, quin possit utraque esse ex iustitia , pofito quod utraque simul non sit debita. Non negamus posse aliquam inlutionem esse actum justitiae,oad substantiam Et liherali tatis quoad mmm, ut est anticipata solutio , vel quando dantur alimenta pinguiora , vel quando debetur v. g. Carolinus, & χIvit ir aureas
per modum unius inlutionisi si enim potuit Christus Dominus satisfacere ex justitia, ex hibendo satisfactionem infinitam pro peccata finito , a inrtiori pro dedito unius Carol m potest solvi aureus per modum unius tita ut solutio fit ex iustitia quoad subs antiam , & ex liberalitate quoad modum. Seratio a priori est , quia aci justitiam spectat adaequare debitum negative , hoc est non exhibendo minus, quamvis possit solvi pIus: At quando pro debito unius aurei ponuntur duae solutiones adaequatae per modum plurium, tunc non exercetur liberalitas ctu ad modum, sed moad substantiam , quia altera est simpliciter indebita , unde non PO test esse actus iustitiae, sed liberalitatis.
Hinc fit r. Quod si quis restituat famam verbo simul ac scripto per modum unius . Es la ἀ
77쪽
7 Pars V. Di p. m. De Iustitia.
Iiu uos modi restitutio fit actus justitiae mixtus It era:itate quoad modum; quia est quidemd bi a restitutio famae, sed non hoc modo. Contra vero si huiusmodi restitutio fiat verbo , & scripto per modum pIurium , tunc . alte, ι erit ex justitia, altera simpliciter exussim alitate. Fi a. quod si Zachaeus reddidit quadruplum per modum unius, tunc restitutio integre sim actus justitiae mixtus liberalitate quoad modum ι secus vero si res ut quadruplum per modum plurium. . Ad ii Confit . duo gradus caloris , veIgratiae veniunt per modum unius ad expel- . Iendum tragus , vel peccatum a cum non pos- .snt venite per modum plurium; sicut pos- . sunt venire duae solutiones ex intentione soI ventis & ideo ab utroque gradu caIoris expellitur figus. δc ab utroque gradu gr irae Peccatum; non secus ac debitum unius aurei extinguitur per solutionem duorum aure orum,quando uterque per modum unius solvitur ad tale debitum extinguendum , esis in hoc actu jus titiae admisceatur liber litas quoad modum, ut explicavimus.. Ad 1. Confir duae Missae , quae simul audiuntur, pos iunt ad arbitrium audientis umni re vel per modum unius, vel per modum plurium ι si veniant per modum pIurium, altera erit actus obedientiae, altera supererogationas i si per modum unius , utraque simul auditio erit actus obedientiae, mixtus lupererogatione quoad modum.. .VII. Objic. a. ex Lugo . Ut possit aliquid
eligi ob aliquem finem, non est opus quod ad talem finem sit necessatium , sed sufficit quod sit utiles atqui dupIex solutio, quamvis non sit necessaria , de debita, potest tmmen esse utilis ad idem debitum extinguen-dnna; ergo potest eligi , & oidinari ad talem finem , & sic este ex iussitia . Major Patci . nam quando vel solutio Α , vel B poslunt extinguere debitum , neutra est nec citaria , & tamen utraque seorsim eligi potest ad hunc finem , quia est utilis. Minor Itaque Prob. quia licet ineunda solutio none necessaria, potest tamen esse utilis ad d
tum cxtinguendum per modum cauis formalis 3 sicut se cundum peccatum mortale, quamvis non sit necessarium ad graciam tollendam , potest illam aukrre per modum causae , scu quasi causae tot malis. Resp. nego minorem: ad prob. ne Eo antec. secui da enim solutio extinguit debitum in actu primo . di conditionale . eo modo, quo cxtinguit debitum possibile condit i -
. naic, seu uadellat, non vero actu, EcisDra Uiter, ut requiritur ad actum iustitiae I siesecundum peccatum mortale expellit gratiam radicaliter , non formaliter : quod si duo mortalia simul ponantur, tunc per mois dum unius , non per modum Plinium graistiam expellunt.
UIII. Objic. ultimo. Ut dupIex solvitio adaequata simul posita sit ex justitia . sufficit quod uti aque seorsim sit debita; sed
.re vera uti aque seorsim est debitas ergo
utraque smul potest esse ex jussitia . Maj. Prob. paritatem physicis: ut duplex sorma
simul posita extinguat exigentiam materiae, susticit, quod utraque seorsim , & vage sit Nxigita : smiliter ut duplex aetio totalis Smultanee expIeat indigentiam essectus, susficit quod effutius indigeat utraque disjunis clive , quamvis non indigeat utraque simul; ergo smiliter in casti.
Resp. nego antec. & recurrit instantia de condonatione, & lolutione, quae simul possent extinguere debitum e Pantates adductae probant nimis, probant enim quod etiam duae solutiones successive positae pocsent esst ex justitia ; sicut duae formae , Zeduae actiones totales etiam successive positae possint explere exigentiam materiae , de indigentiam enectus , si possint explere simul . Dispalitas itaque est , quia inima A . dum explet exigentiam materiae , non desiluit matellam , quae proinde capax est alterius solmae; item actio A totalis, dum explet indigentiam ectetus , non destruit inalgentiam cum eistetu identificatam : comtra vero solutio A, dum explet exigentiam moralem debiti, extinguit omnino debitum, ita ut nec physice , nec moraliter amplius persevereis unde init remanet explendum, de adaequandum per solutionem B, dc P, pterea solutio B non potest esse actus ju
idem e tactus pendere a duplici causa totali. veriam absolute loquendo, sicut non potest duplex soIutio esse ex justitia, quia alterutra tantum est debita, non utraque simul: ita nec potest idem essectus pendere a duplici causa totaliaquia alterutrius tantum causae datur ii digentia, non utriusque timui. Universim mnim . ut optime discurrit Vasq. in 3. p. d. 29. C. . ubi nulla datur indigentia , nulla dari potest dependentia , v. g. quia Deus nult
tenus indiget creatura , nec Angelus m teria prima , non potest Deus a creatuTa nec Angelus a materia sustentante depe deI ,
ergo Cum essectus non indigeat duplici causa
totali simul, non poterit ab uti aque simul,
78쪽
Quaestio III. De secunda Mutione debiti.
χd soliun seorsim dependere. Conseq. prob. ex illo Axiomate , quod inductione comtat esse verassimum: Ita se habet simpliciter ad simpliciter , ut secundum quid ad secundum id i ergo sicut quod simpliciter non imdiget, non potest simpliciter dependere, ita
effectus, qui insensu composito unius causae totalis non amplius indiget, non potest amplius ab alia dependere . Sic in moralibus,
auia ubi nullum simpliciter datur debitum i:u exmentia moralis compensationis , ibi
nulla simpliciter est possibilis 1 olutio ex justitia , adeo erga debitum , quod in sensu
composito condonationis non amplius exigit solutionem, non potes h amplius dari s lutio ex Justitia. Simaliter quia qui simpliociter non Indiget eleemosyna , ut Deus Rex Ecc. simpliciter non est capax, ut exerceatur ema illum misericordia, ideo pauper , qui in seni composito eleemosynae Anon amplius indiget, non remanet capax , ut erga illum exerceatur amplius miserico dia. Pariter quia qui simpliciter non indiget cibo ad vitam prorogandam, non P
test eius vita pendere.a cibo sibi collato a ideo pauper indigens cibo Α, vel B in sensu composito cibi A, non pendet amplius ejus vita a cibo B. Confir. paritate Theologica: quod simpli- Citer habet necessitatem ad existendum, ut Deus, non poteth simpliciter non existere;& ideo creatura, quae in sensu composito, quod existat, habet necessitatem ex suppositione ad exivendum non potest non exalterei
Crgo quia quod simpliciter habet sussicientiam ad existendum, ut habet Deus , non potest ab alio dependere I ideo Creatura, quae in sensu composito quod pendeat a mimia Α, habet sussicientiam ad existendum ex sappositione , non poterit amplius ab alio
X. Neque dicas a. suficere quod eMetus indigeat causa A, vel B, seorsim, ut ponsi divinitus ab utraque smul pendere; sic-tit lassicit, quod indigeat caula A , veI B,
vage, ut possit determinate pendere ab Α- Negatur enim antecedentis paritas, quae siquid evinceret, Probaret, quod etiam Rat xaliter posset contingere primum, ut natura liter coatingit secundum. Directa disparitasQst , quia universm actus primus respicit Rctam secundum vage , ut Potentia libera Fespicit ge Mensiam, vel dissensum; actus vero seeundus essentialiter es determinatii rindigentia autem vis ius spectat ad actum
Mum; iande respicit vage hane , vel M.
ro dependentia est ipse acius secundus imdigentiae , & ideo necessamo est determinata , unde potin efectus indigere cauli A ;vage, & dependere ab illa determinate: At cum nullatenus indigeat duplici totaIi simul, non poterit ab iis depenaei e simul. Neque dicas a. potest eadem materia limsormari duplici forma s idem corpus esse in duplici loco ; quamvis una tantuin forma , & ubicatione indigeant, & unam exigant vage; ergo potest etiam idem effectius a duplici totali caula pendere . Nam , ut notat idem Vasquea, disparitas est manifesta a duplex enim serma, vel ubracatio constituit duplicem eMctum forma. lem , ad quem constituendum exigitur du
Plex forma , vel ubicatior contra vero duaplex causa essiciens , quamvis poneret duo Plicem actionem , unum tam n duntaxat QMetu in causaret, non indigentem duplici causa: unde paritas retorquetur et Non potest enim idem inctus formalis causari immateria a duplici λrma, seu a duplici causa lamesi ; eigo nec idem ectetus a duplici
Neque replices, quod sicut corpus indigestduabus ubicationibus , ut sit in duplici I
eo, & habeat esse praritantius p ita essectus indiget duplici actione, ut sita duabus cauis sis . & habeat esse firmius ergo rum,quc
Nam duplex forma , seu ubicatio constituit duplicem ectetum se alem dantem subiecto esse praestantius a contra vero duplex actio non est duplex emtus , nee intenditur a natura ratione sui , sicut intenditur duplex lama , vel ubicatio. sed intenditur
tanquam via, & medium ad eundem --
cium , qui a duplici actione nullatenus h beret este praestantius , aut firmiusi & ratio est quia enectus eodem modo pessistit inesse, tam si utraque causa totalis influat in daequale & deficiente una tunc altera i cipiat causare adaequate, utcontingit de s cto, quam si simul causent adaequate , di deficiente una, adhuc perseveret altera aetio
Hinc apparet ratio a priori , cur duplex actio totalis Tepugnet , quia scilicet alteraecit etantialiter superflua , nec tribueretectctui novam persectionem ut deberet, nempe esse firmis, sed potιm adderet novam Tmpersectionem , seu dependentiam , non secus ac si idem essectus ah e idem causa totali penderet, vel per duplicem actionem diltinctam , vel per unam du inctam, di alteram identificatam cum tali effectu
79쪽
Pars V. Di p. III. De Iustitia.
Haec obiter dicta sint ut altius percipiatur vis ratiocinationis adversiis duas solutionesca Justitia.
rum ad actum justitiae exercensim detur obligatio operandi ex moisitis Iustitiae.
I. Uplex datur Praeceptum Iustitiae, I negativum , dc Positivum : Neia sativum prohibet violationem juris alimni a Positivum praecipit aIieni juris laesi ro arcitionem. Utiumque poni potest primo Ex motivo justitiae intendendo honestatem, quae repetitur in adaequando jure alieno . Ee se ponitur operatio justa juste ; Secum do poni potest non intendendo eam honestatem , sed ex alio motivo sive malo , sisue indifferenti, in quo casu poneretur ope ratio justa, sed non juste. Quaeritur nunc, An aci satisfaciendum obligationibus justitiae debeat operatio justa poni etiam juste , seu.x motivo justitiae
II. Dico equidem cum communiori, Non dari univeram obligationem operandi ex motivo sive materiali , sive formali justitiae ad satisfaciendum praecepto justitiae tam ne-Sativo , quam pontivo. Prob. Tune satisfit praecepto tam nega livo , qtiam positivis justitiae, tyraudo. p nitur quidquid praecipitur a virtute justitiae t sed a virtute iustitiae soIum praecipitur, ne laedat ut jus alienum , di quod jus Iaesum resarciatur , nou Vero Praecipitur , quod id fiat aut ex motivo materiali justitiae, videlicet ne ponatur inaequalitas , aut ex motivo is ali, hoc est ex motivo honestatis, quae relucet in tribuendo cuique, quod suum est; ergo ad satisfaciendum praeisceptis justitiae non datur obligatio operandi ex motivo justitiae . Prob. min. I. a postelliori 1 quia ex communi sensu censetiir satisfacere praecemo justitiae negativo , qui li- here non vult furari, licet non omittat iuris tum , ex motivo non laedendi jus sienum: di censetur satisfacere praecepto positivo De Rarius v. g. reddens domino rem depositam, quamvis non reddat ex motivo adaequandi jus alienum. a. Α priori, quia univeriim Iustitia , &aliae virtutes morales ita obligant ad ponendum actum virtutis , ut non obligent ad ponendum illum ex motivo talis virtuis Μν. v. g. temperanua obligat ad actus te perantiae, non tamen ex motivo temperan
tiae; &ideo communiter dicimus, quod ianis legis non cadat sub legem a & sensus est , Legem , quae aliquid praecipit , non praecipere simul , quod id fiat aut in te dendo finem Iegislatoris, aut ex motivo si tisfaciendi obligationi legis a quod aperte
Ex qua Angelici doctrina colligitur , Alium esse finem legis, alium legislatoris: Primuia est ipse actus virtutis , qui cadit sub praeceptum seu est materia praecepta; secundus est honestas ipsius virtutis , quae ne Praecipitur , nec prohibetur , & ideo pons potest acuis virtutis piaeceptus quin yon tur virtuose, seu ex motivo virtutis; finis enim legislatoris , qui est finis legis ex tria. secus, non cadit sub legem. III. Obsic. a. Non potest satisfieri praee pio virtutum Theologalium , nisi ponendo actum ex motivo sormali illarum ι v. R. nequit poni aetiis Charitatis , nisi ex motiv divinae bomtatis ι ergo neque potest satisfieri praecepto iustitiae , nisi ponendo actumox motivo justitiae. Resp i. Poste satisfieri praecepto negativo virtutum Theolagalium , di non ex motivo illarum i v. p. potest quis nolle ne lare fidem, ad quod obligat praeceptum mei / quin teneatur id nolle ex motivo G dei ἐν deinde Ioquendo de praecepto postivo potest etiam quis fugere v. g. a periculo peccandi contra fidem, ad quod etiam obligat praeceptum fidei, quin teneatur iugere eae motivo fidei; cum possit fugere ex motivo Charitatis erga Deum , vel erga se i Psum , aut ex alio motivo indifferenti . Demum loquendo de actibus internis, Praeceptis a vii tutibus Theolosatibus , procul dubio poni debent ex motivo illarum , ali
ter non poneretur res praecepta ζ At quan
do justitia obligat ad non laedendum ius alienum , vel ad reparandum jus laesum , po est poni res praecepta , quin ponatur ex m tivo λrmali justitiae; quia stilicet non prae incipitur actus internus virtutis justitiae , sed solum externus, qui solet imperari ab actu interno vii tutis Iustria.
80쪽
Rem Ia generalis est haec. Quando potest sum antee. poni res praecepta ab aliqua virtute , quin Resp. veram esse sequelam de Equo ponatur ex motivo talis virtutis, tunc non qui restitui debet in individuo, BIsiam v datur oblitatio operandi ex motivo virtutis Io de Ioo. qtiae non debent restitui in m. praecipientis . hinc quia nequit Pori actus dividuo, sed in specier quare si Eqiiussit Palmanternus fidei praeceptus, quin P.natur ex li. & Petrus putans esse suum , donet isum motivo fidei , ideo debet ex motivo fidei pro- Paulo , & deinde deprehendat Equum iucedere, contra vero quia poni eotest tePar Ium non esse suum , sed Pauli non imtio juris laesi praecepta a justitia , qu n p netur iterum dare aliquid Mind PauIo , natur ex motivo justitiae , ideo ad id non cum jam reparaverit jus laesum. atque adeo obligamur. satiSfecerit obligationi ex justitiai contra v Eet hae Reg. deducunt aliqui a id Saneh. rofi Petrus debeat PauIo Ioo. v. gr. obm- l. r. c. I 3. quod satisfaciat obliga ioni au- ptionem domus, & memor huius debiti dodiendi sacrum die sesto, qui audit illud pro- net eidem reo. tenetur dei nise .are alia ut debet, etiamsi non intendat per illud Ioo. , ut satisfaciat debito ex emptione d satisfacere i imo etiamsi intendat per l, mus a non quia dedit illa i . & non exliid non satisfacere; quia scilicet Vult V. g. motivo j iistitiae , sed quia quando bonavit
audite hoe saerum ex devotione , di P I . Voluit, ut integrum remaneret priussea aliud audite, ut satis sacrat praecepto. debitum. Ratio hujus illationis est , quia hic vexe Dixi, si Petrus memor dehin anteceden- posuit opus praecepmm; ergo non tenetur tis donet Ioo. dubitatur enim a Theol. deinde aliud sacrum audire . Probabilius ta- moralibus , an s immemor )ebiti dona men .icendum cum communiori apud eu ret Icto. teneatur deinde solvere alia roo.dem Sancheae, quod non satisfaciat praece- quando ejus debiti recordaretur Assirmant pto . qui audit sacrum, Positive nolens peν nonnulli ob rationem ad uetam , Negant
illud satisfacerer quia praeceptum non λ- tamen alii probabilius; quia praesumitur , tum oblitat ad sacrum audiendum, sed et quod Petrus voluerit prius satisfacere obsi iam ad audiendum humano modo; non vi gatroni justitiae . si sorte adesset; unde non detur autem humano modo se gerere erga praesumitur velle donare absolute, sed ex legislatorem, qui ponit opus, nolendo per suppositione , quod nihil debeat exitistitiat illud satisfacete suae obligationi ; ficut in quare deprehenso debito, tune solum te- omnium sententia non satisfacit obligati ο- netur iterum satisfacere , quando donatio ni audiendi sacrum, qui audit nolens illud fuit ab Iuta, hoe est cum animo donandi , audire , quia non audit humano modo . etiamsi forte adesset debitum aliquod o
Hine qui invitus rei tituit , esto non tenea- enitum . tur iterum restituere , non satisfacit ta- Ad Argumentum . Doctrina universalis men praecepto iustitiae. ut notatium san- fit, quod si reninitio fiat ex bonis credis cher, quia non restituit humano modo, dum toris , ut quando restitumi r Depositum. raret voluntate restituendi etiam interpre- vel res aliqua in individuo sublata a Fure atativas peccatum tamen huiusmodi esset dun- tunc obligationi justitiae satisfiat , restit taxat internum; & ideo s lata sit excom- endo rem illam; quamvis reddatur exm mitescatio contra non restituentes, Petrus livo liberalitatis . Quando vero restitutio restituens invitus excommunicationem non fit ex bonis ipsius debitoris , tune si fiat ex incurreret , quia censura Propter solum motivo liberalitatis . remanet obliratio it Peccatum internum non incurritur 3 nec riim satisfaciendi deditos, quia dando libera. teneretur iterum aestituere , quia sublata liter, eensetur velle contrahere de novo
est materia, ratione cujus ad restituendum onus satissaeiendi priori debitor seut enim obligabatur . . qui audit sacrum die festo, nolens satisfise IV. Objie. x. Si satisfieret obligationi j cere praecepto , sed volens ex voto is oblustitiae ponendo reparationem juris laesi Prae- tare ad aliud sacrim audiendum , teneturceptam, di non ex motivo justitiae, sequm ex hoc voto novum sacrum audire . quam retur quod satisfaceret obligationi justitiae, vis per auditionem prioris satisfecerit pr. mi restitueret Equum , vel Io . quae de- cepto, suta per illud votum contraxit n fiet, etiamsi ea redderet animo donandi vam obligationem ad aliud sacrum; ita quiliberaliter e consequens est salsum; qui enim debens Ioo. vult IOD. donare, tenetur donat ico. nolens per illa satisfacere dein deinde ad alia Ioo. quia per donationem
hiro, piscia dubio non latisfacit: ergo su- contraxit hanc novam obirgationem i