장음표시 사용
131쪽
PARS L CAP. IIL 125 CAPUT TER TI UMANTICABALA. FRAGMENTUM PHILOSOPHIAE VULGARIS, AD COMMERCIUM MUNDI SPIRITUALIS TOLLENDUM.Aristoteles alicubi, si vigilamus, ait, mundum com munem habemus, sita somniantium suum quisque habet pe-
euliarem. Poterit, opinor, potiarior enuntiatio conis verti dicique: si diuersorum hominum suum quisque mundum habet peculiarem, eos verendum est somnia ri. Hoc modo, si arehitectos aerior variorum mundo. rum id alium consideremus, quorum suum quisquo
exclusis aliis tranquille inhabitat, illum sortasse, qui ordinem rerum, uti a I ex pauca experientiae materia sed eo pluribus conceptibus subreptitiis labricauit, aut Crustus per vim magiciam sententiarum quarumdam de cogitabili et incogitabili o nihilo produxit, in tanta visionum pugna exspectabimus, donec somnia istos bonos viros reliquerint. Cum enim aliquando,s diis placet, somno soluuntur, hoc est, oculum aperient ad ad spectum, qui conuenientia cum aliorum hominum intelligentia haud excludit, tum eorum ne mo erit, qui videat quidpiam, quod idem haud cuiquo alii itidem ad lucem argumentorum manifestum videmtur certumquo, et philosophi tum mundum inhabita. hunt communem, cuiusmodi mathoniatici iam dudum incoluere, quod euentum graue haud diu potest ex. speetari, si certis quibusdam fgnis ac praesignificationibus fides habenda sit, quae ex aliquo tempore visa sunt in orbe scientiarum finienis.
Cognati quodammodo cum somniatoribus rationis sunt sensationis somniatores, in quibus plerumque numerantur ii, quibus nonnumquam commercium est cum spiritibus, idque ex eadem ratione, qua superiores, quoniam quidpiam vident, quod nemo homo alius sanus videt. et quibus peculiaris quaedam communio cum naturis intercedit, quae alias nemini sese con-
132쪽
spiciendas praebent, ut maxime sensibus valeat. Iam vero denominatio somniorum, si supposueris, visa ista ad meros latus phantasiae redire, eatenus quadrat, quatenus una perinde atque altera in imaginibus vero satur ab ipsis prosectis, quae nihilominus ut res Verinsensibus propositae decipiunt; sed si putaueris, utrasque illusones caeteroquin quoad rationem originis sui inuicem satis similes esse, ut sontem unius: queas aptum ad enodandas alteras iudicare, admodum falle,ris. Is qui vigilans in sitionibus sese ac somniis, a phantasia usquequaque secunda partis, adeo abdit, ut sensationem parum caret et animaduertat sensuum, qui nunc maxime sua intersunt, iure somniator vigilans adpellatur. Si enim permotiones sensuum aliqua tum amplius roboris remiserint, obdormiscet, et figmenta illa vera somnia erunt. Quare autΘm non iam ea in statu vigilantis sint, in caussa est, quod tum ea Vt in se, alias autem res, quas sentit, ut extra se sibi repraesentat, illa ergo ad etfecta suae ipsius aestionis, has vero ad ea refert, quae extrinsecus accipit ac patitur. In eo enim cuncta pendent ex ratione, in quaxes ad se ipsum ut hominem, proinde quoque ad cor. pus eius cogitantur. Proinde iisdem imaginibus potest vigilans admodum occupari, verum haud decipi, ut maxime clarae videantur. Namque etsi tum repraesentationem de se ipso suoque corpore in cerebro habet, quacum imagines phantasiae suas comparat. tamen vera sensatio corporis sui sensibus externis ab somniis illis distinguitur, in iisque eminet, ut illam ex se partam, haec vero ut sensu percepta consideret. In quo si obdormiscit, repraesentatio sensu percepta corporis sui exstinguitur, solaque relinquitur ab se ipso conficta, ad quae reliqua somnia tamquam extrinsecus adsecta cogitantur, etiamque quamdiu dormit somniantem, necesse est, decipiant, quoniam nulla adest sensatio qua comparata cum illa prototvpon ab um. bra, quippe externum ab interno queat distingui. Igitur pneumatoptae a somniatoribus vigilanti-
us non solum magnitudine quasique gradu differunt,
133쪽
sed toto genere. Illi enim vigilantes ac saepenumeto reliquis sensationibus vividissimis certas res quas
dam ad loca aliarum rerum externa referunt, quas
reapse circum selu percipiunt, et hic tantummodo quaeritur, qui fiat, ut praestigias phantasiae, suae extra sacollocent, et quidem in relatione ad corpus suum, quod itidem sensibus externis percipiunt. Summa claritas fetus phantasiae sui non poteli in caussa esse, hic enim secus spectatur, in quem is vires obiecta
translatus est, et idcirco cupio, ut doceatur, quomo'do anima eiusmodi imaginem, quam tamen ut in se socomprehensam repraesentare deberet, in rationem longs aliam nempe in locum extrisseeus atqus interres transferat, quae verae sensationi suae se offerunt.
Nec vero adlatis caussis aliis, talis illusionis quodammodo similibus, et sorte in statu sobrili obuiis, mittimen Et patiar; utcumque enim status decepti fuerit, sue valentis, siue aegroti, scire haud avemus, an talestres alias quoque euenerint, sed quomodo ista doeeptio fieri queat.
Videmus autem in usu sensuum externorum, praeter Claritatem, qua res repraesentantur, in sensatione quoque earum locum comprehendi, sortasse nonnumquam haud semper eadem veritate, tamen vecondit nem sens tionis necessariam, sine qua fieri
non posset, ut res nobis tamquam extra nos repra
sentaremus. In quo quidem valde probabile est, animam nostram rem sensu perceptam in repraesentati ne sua Eo transferro, ubi variae lineae directae imis
pressionis, quam ea facit, si producuntur, conueniunt, Inde fit ut punctum radians in eo loco conspiciamus, in quo lineae ab oculo in directione imprestionis retro ductae se inuicem secant. Istud pulictum, quod punctum visus vocatur, in effecto quidem punctum di personis est, sed in repraesentatione punctum collectionis linearum directionis, quibus sensetio imprimitur focus imaginarius . Sic ipsi uno oculo locum rei obiectae defintinus, quemadmodum etiam fit, cum spe-
134쪽
arum corporis ope speculi concaui in aere conspicitur, in eo ipso loco, in quo radii, antequam cadunt in oculum, ex uno rei obiectae puncto emanentes secantur. 'in
Fortasse in impressione soni, cuius quippe pulsus itidem ad rectas lineas fiunt, pariter sumi potest: sensetionem illius simul comite stipari repraesentatione Dei imaginarii, qui illuc ponitur, ubi lineae re-me systematis neruorum oscillantis in cerebro extrinsecus productae secantur. Etenim et regionem rei sonantis et distantiam quodammodo animaduertimus, etiamsi sonus tenuis ac subtilis sit, et nobis a tergo fiat, quamquam lineae rectae, quae inde possunt duci, haud fere ostium auris seriunt, sed in alia capitis loca cadunt, ita ut credi debeat lineas directionis oscillationis in repraesentatione animi extrinsecus produci, remque sonantem in puncto illarum concursus transferri. Idem, opinor, dici quoque de tribus sensibus reliquis potest, qui eo a visu audituque distinguuntur, quod res sensationi proposita proxima organorum attrectatione tenetur, lineaeque directionis stimuli sen
sibilis inde in his ipsis organis velut in puncto suo
Ve istud ad phantasiae imagines transseram. Iiceat mihi, ut id, quod Cartes ius sumsit et pleriquo philosophorum post illum probarunt, fundamento ponam: quippe omnes phantasiae repraesentationes s-mul cum certis quibusdam motibus in contextu ne
sie iudieium, quod de Ioeo putatilio rerum propiorum pronuntiamus. in optiea plerum qua describitur . et perbei. aquosue cum experientia conspirat. Interim iidem radii luminis, ex uno puncto emanantes, per Dactionem in humoribus oculorum, haud divergentes neruum opticum attingunt verum in uno puncto ibi coniunguntur. Quana obrem, ii sensatio non fiat nisi in hoe n ruo . foeus imaginarius haud extra corpus, verum in imo oculo ponendux scirpi. unde dissicultas nascitur, quam nequeo in praesenti expedire, et quae eum superioribus pronuntiatis perinde atque cum experientia haud posse videtur conciliari. Dissili sed by Cooste
135쪽
vorum vel spiritu nerveo cerebri stipatas esse, qui voeantur ideae mauriales, id est, fortasse cum tremore vel oscillatione elementi subtilioris, quod ab iis secernitur, quae similis est motus illius, quem impressio posset sensibilis excitare, cuius ea imago est. Iam vero mihi velim concedi. discrimen praecipuum motus neruorum in phantasiis a motu neruorum insensatione in eo consistere, quod lineae directionis motus in illis intra cerebrum, in hac vero extra illud secari; ex quo essicitur, ut quia lacus imaginarius, in quo res obiecta repraesentatur, in claris sensationibus vigiliae extra me, in phantasiis vero, quae mihi tum sorte suerint, in me ponitur, ego, quam diu vigilem, non possim non visa inania tamquam mei ipsius fetus phantaliae a sensuum impressione distiliguere. Quo quidem concessi, mihi videor de illo perturbationis genere animi, quod deliratio dicitur maiorique gradu dementia, aliquid veri pro caussa poste adferre. Proprium huius morbi est, quod homo deliarans solas res phantasiae obnoxias extra se trans lari, atque ut in rerum veritate adparentes pro rebus praesentibus accipit. Atqui dixeram: pro ordine consueto lineas directionis motus, quae in cerebro ut adiumenta Corporea phantasiam comitantur, intra illud
oportere secari, ideoque locum, in quo imaginis suae sibi conicius sit, tempore vigiliae in se ipso cogitari.
Cum igitur pono, ullo quodam casu vel morbo certa quaedam cerebri organa ita distrahi atque ex aequilibrio iusto suo dimoueri, ut mouis neruorum, Cui I quihusdam visis inanibus harmonice oscillantium, ex eiusmodi lineis directionis fiat, quae productae extra cerebrum secarentur, socus imaginarius positus extra
subiectum cogitans est ' atque imago, quae opus est
D Posset ut similitudo remotior ab casia modo adlato, etiam ebriorum ratio adferri. qui in hoc statu ambobus oeulis dupliciter conspiciunt; idcirco, quia vasis sanguifer; s intum ea
centibus impedimentum exsistit, quo minus oculorum mes
queant ita dirigi. ut lineae productae in illo puncto, ire
136쪽
solius phantasiae repraesentatur, ut res obiecta, quaa sensibus externis praesens fit. Terrore ex visione putatilia rei, quae per naturam rerum haud adesse praesens deberet, quamquam initio talis umbra phant sactmodo tenuis esset, animi attentio excitabitur, sensationique putatiliae tantam vivacitatem impertiet, quaο hominem deceptum atque illusum non patitur de veritat dubitare. Haec fallacia cadere in quemquo sensum externum potest, cuiusque enim descriptas
habemus in phantasia imagines distractioque contextus neruorum fieri caussa potest soci imaginarii eo transferendi, unde impressio sensibilis rei corporeare reapse praesentis proficisceretur. Tunc haud mirum
est, si delirus multa perquam distincte videre sese vel
audire arbitratur, quae, praeter illum, nemo perci
pit , item si isti partus phantasiae ei videntur subit
que evanescunt, aut si uni sorte sensui, veluti visui praestigias iaciunt, nullo alio, velut visu, possunt
sentiri, atque inde penetrabiles videntur. Vulgares de spectris narrationes tantopere ad eiusmodi determinationes redeunt, ut admodum iis excusetur suspicio eas e tali sonte esse ortas poste. Atque ita quoque ustatus naturarum Diritualium conceptus, quem supra ex vulgari loquendi consuetudine euoluimus, huic illusioni perquam consentaneus est, neque o
tum suum dissimulat; siquidem proprietas praesentiae in spatio penetrabilis essentialem debet huiusce conis
quo res obieeta adest, sestentur: Pariter distractio vasoruin cerebri, quae sortasse modo transitoria Oll, et quamdiu durat, nonnullos duntaxat neruos attingit, eo conserre potest, ut certae quaedam phantasiae imaginos in ipsa vigilia ut extra nos conspiciantur. Experizntia quaedam admodum trita potest cum illa illusione compararέ. Quod si conis iacto somno cum grata uuieta quadam, obdormitioni finitiis ma, quasique oculis Daliis varia fila velorum Ieeti integumentive vel paruas in proxima pariete maculas adspicimus. indo facile componuntur figurae faeierum humanarum et similium. Illusio cessat, senulatque voluerimus, animumque intenderimus. Hic translatio soci imaginarii inanium visorum quodam modo arbitrio subiecta est, cum in distorsiona
nullo possit arbitrio prohiberi. .
137쪽
131Iam valde probabile est, conceptus de figuris spirituum ab educatione profectos infirmo capiti materias illudentium visorum inanium praebere, cerebrumque a cunctis eiusmodi opinionibus praeiudicatis vacuum, ut si illud quaedam peruersitas incesserit, haud ita iacile imagines eiusmodi generis parturum sore. Porro etiam inde planum est, eum morbus de- , lirantis proprie haud intelligentiam attineat, sed sen suum illusionem, misellum nulla argutatione posio suas praestigias tollere; quoniam vera sensatio vel opinata sensuum ipsorum uniuersu in intelligentiae iudicium antecedit, euidentiaque gaudet prox, ana, omnem Persuasionem aliam longe superante. Consequens, quod ex hisce disputatis pro manat, hoc habet incommodi, ut suspiciones profundas atque abditas capitis superioris prorsus superuacaneas redudat, utque lector, ut phomtissimus fuerit ad dubiis illius ideatibus nonnullam adsensionem concedendam, tamen conceptum praelaturus sit, cui plus breuitatis
inest commoditatisque in decernendo, sibique polli-eevi ad sensum potest latius patentem. Nam praete quam, quod sanae cogitandi rationi conuenientius esse videtur, ut rationes explicandi ex materia depromantur, quam nobis offert experientia, quam ut in conceptibus vertiginosis rationis partim fingentis partimeoncludentis nosmet demergamus, etiam ex hac parte ansa sese praebet ad ludibrium, quod, iustum fuerit nec ne, remedium ullo quouis alio efficacius est, ad vanas inuestigationes reprimendas. Etenim malum
omen est, s inania delirantium visa serio velis interpretari , et philosophia, quae in consortio se tam tur. pi deprehendi patitur, sese reddit suspectam. Supra quidem delirium in tali visione haud impugnaui, potiusque illud, haud quidem ut caussam commercii
spirituum putatilii, tamen ut consequens eius nece se sarium cum ea coniunxi; at quae tandem stultitia erit, quae non cum sapientia posset inani conciliari 3 Quamobrem lectorem nullo modo reprehendo, si, cum alii
138쪽
pneunaat aptas pro ciuibus ex parte mundi alterius spe-elent, Omnino eos pro candidatis accipit nos Momii atque ergastuli, eoque sese liberat ab omni in uestigatione ulteriori. Universis autem tali modo a ceptis, modus quoque eiusmodi adeptas regni spirituum tractandi ab ratione et conceptibus superioribus admodum disserat, oportebit, et cum olim necesIe iudicaretur, ut quidam eorum comburerentur, nunc satis erit, ligaluum euacuari. Nec in hoc rerum statu sere necesses fuisset, ut inde ab Ouo inciperetur, atque ex cerebro febrili deceptorum sanaticorum ope metaph sicae mysteria conquirerentur. Acutus Hudibrasus nobis so lum potuisset aenigma expedire; ex eius enim sententia, s ventus hypothondricus in intesinis grossatur, pe debit ex directione, quam sequetur, Ii deorsum tendit,
erumpit in satum ventris, si sursum, visio erit vel sanctis
CONCLUSIO THEORETICA EX UNIUERSIS PARTIS PRIORIS MEDITATIONIBUS.
Fallitas librae, quae ex legibus ciuilibus mensura debet actionis elle, aperitur, lancibus mercium a ponderum permutatis, studiumque librae intelliget tiae eadem fele arte manifestat, sine qua etiam in iudiciis philosophicis numquam summa conueniens effici Potest ex ponderationibus comparatis. Animam ab opinionibus praeiudicatis purgaui, quodque studium Caecum deleui, quae unquam sese insinuasset, ut aditum in me aperiret scientiao putatiliae. Iam nihil quidquam curo, nihil colo, quam quod per viam sinceritatis in animo tranquillo, uniuersisque rationibus patente atque aperto locum capit; siue superius illud iudici uin meum firmetur eo siue tollatur, siue determiner ego, siue in dubio relinquar. Ubicumque
quidpiam, quo edocear, reperio, ibi istud mihi vin-
139쪽
dieo. Iudicium eius, qui rationes meas comuellit, meum iudicium est, posteaquam istud antea ad lancem philautiae, et deinceps in ea ad opinatas rationes meas ponderaui in eoque pretium maius inueni. Olim intelligentiam humanam uniuersalem solum ex statione meae intelligentiae spectaui: iam in locum memet rationis alienae colloco atque externae, meaque iudicia obseruo cum occasionibus occultissimis ex statione aliorum. Comparatione ambarum obseruationum permagnae quidem efficiuntur parallaxes, sed ea una est, qua fraus queat optica evitari, conceptusque possit in locis veris reponi, in quibus rei pectu iacultatum copnoscendi humanae naturae versantur. At hanc orationem dices admodum seueram esse, qualem
haud postulet quaestio tam indifferens, qualem in
praesens tractamus, quae lusus potius est, quam O cupatio seria dicenda, neque iniuria sic iudicatur. Verum tamen quamquam ad minutias haud fieri magnus adparatus debet, potest is tamen data illius occasione fieri, cautioque superuacanea in decernendis minutiis, exemplo esse potest in caussis grauioribus. Haud video, vilius cuiusdam rei studium, vel alia, quae antea sese insinuarit, inclinatio animo flexibilitatem ex variis pro et contra rationibus adimere, excepta una. Libra intelligentiae ab omni partium studio aliena est, unumque bracchium illius, inscriptum: spes futuri, utilitatem mechanicam adfert, qua fit, ut etiam rationes lenes, quae in lancem cadunt sibi propriam, contemplationes per se maioris momenti ex altera parte attollant. Haec una est salsitas, quam
commode tollere nequeo, quamque reapse etiam umquam tollere nolo. Iam sateor, omnes de visiona narrationes animarum corpore solutarum aut de contagionibus spirituum, omnesque theorias de natura entium spiritualium coniecturali, eorumque nobi cum coniunctione non nisi in lance spei aliquantum ponderis habere; contra in contemplatione Constare ex solo aere videri. Nisi enodatio quaestionis propositae cum inclinatione iam antea constituta conspira.
140쪽
ret, ecquis sanus haereret an maiorem possibilitatem inuenire deberet in eo, quod genus naturarum sumeret, quibus cum cunctis, quae sensibus docentur.
nulla prorsus similitudo intercedit, nisi quod quamdam opinatae experientiae illusioni frictioniquo tribuantur, quae in pluribus caussis haud insolitae vi dentur ΘAtque istud quoque in genere de fide narratio. nibus de spectris concilianda, quae aditum apud tantam multitudinem inueniunt, causia esse praecipua videtur, ipsaeque primae illusiones visionum putati tiarum mortuorum hominum sine dubio ortast sunt ex spe grata, fore, ut ullo modo quodam post mortem supersimus, ubi tum in umbris nocturnis saepenumero sensus errore decepti, ex ambiguisque figuris creatae praestigiae sunt, quae antegressae sententiae Coninvenirent, unde tandem philosophis facta copia est ideae rationalis de spiritibus excogitandae eamque in systema recipiendi. Videtur etiam meum illud systema de spirituum commercio eamdem viam instituere, quam inclinatio vulgaris ingressa est. Namque pronuntiata coniungunt sese admodum aperte solum eum in finem: ut conceptus esticiatur, quomodo hominis
spiritus ex hoc mundo miret '), id est, de statu post mortem; sed quomodo in eum veniat, id est, de generatione et propagatione, nullam mentionem facio; atque etiam ne quidem, quomodo in hoc mundo
praesens sit, id est, qui fiat, ut natura incorporea ineorpore possit, et per corpus essicax esse ; cuncta ob hanc caussam iustillimam, quoniam de his omnibus
nihil quidquam intelligo, ideoque ea uti modestia po-
Symbolum animae apud veterox Aegyptios suit papilio, et vocabuluin Graecum idem designanit, Facile intelligitur.
opem, quae mortem tantummodo iacit transmutation m. an
lain dedisse talis ideae illiusque signorum. Interim eo nullo modo tollitur fiducia voritatis conceptuum ind2 exortorum. Sensatio interna nostra, iudiciaque in ea eonstituta kari is smilium, quami diu in eorrupta sunt, eodem ducunt, quo ratio dueeret, si eollustratior foret, iactasque pateret.