장음표시 사용
231쪽
INITIUM PROBABILE HISTORIAE GENERIs HUMANI ' .
In progressι cuiusdam historiae ut inferantur coniecturae, ad explendas, sane licuerit, narrationum lacunas: quoniam antecedentia, Vt caussae remotiores, et consequentia, ut effecta, duces satis certi pose sunt ad caussas intermedias aperiendas esse, quo tran itio comprehens bilis reddatur. At vero historiam quamdam totam ex coniecturis oriundam facere, haud multo melius videtur, quam formam delineare sabulae Roinanensis. Praeterea haud ea posset nomino
historiae probabilis designari, sed merae ictionis. Nihilon. nus, quod in progressu historiae assionum humanarum audere haud licet, id tamen licebit dis primo illius initio, quatenus illud natura capit, ex conjiectura tentari. Hoc enim non fingi licet, sed potest ab experientia depromi; si eam posueris primo inbtio nec meliorem suisse, nec deteriorem, quam qualem eam nunc deprehendimus; quae quidem supposito analogiae naturae consentanea est nihilque quid. quam ausi in se cohibet. Proinde historia primae euolutionis libertitis ex initio originario in hominis natura, longe aliud quid est, quam historia libertatis in Irogressu suo, quae non potest nisi tu narrationibus
Nihilominus, coniecturarum cum iura in adsenosum haud liceat nimium intendi. sed sero sese solum
ut motum phantasiae a comite ratione stipatae, ac re. ereationem valetudinemque animi concessum, non vero ut negotium serium debeant adnuntiare; non possunt cum ea historia comparari, quae de eodem euento pro narratione vera proposita creditur, cuius examinatio in principiis posita longe aliis est, quam me-xae philosophiae naturalis. Ob hanc ipsam caussam,
In menstr. Barolin. vol. III. parte x.
232쪽
26 atque idcirco quia hoc loco pericuIum iacio itineris solum oblectandi caulla per veniam lectoris licebit,
ut sacro quodam documento eum in finem utar, tamquam catena, mihique smul cogitatione informem, quasi, quam alis phantasiae, quamuis non sine filo Ariadnaeo per rationem ad experientiam iuncta facio, via eam ipsam lineam attingat, quam illud historice descriptam continent. Lector documentum illud Genes II-VI. euoluet, et pede presso sequetur, an, quam philosophia ex conceptibus instituit, via cum ea, quam historia indicat, Conueniat. Nisi insanire coniecturas velis , initium ab eo sa-ciendum est, quod nullo modo per rationem humanam potest ex caussis antegressis naturalibus derivari,
proinde ab e sentia hominis et quidem quoad saturam absolutam, quoniam ei carendum est adiutorio materno; in V no pari, ut genus suum propaget; etiamque non nisi in uno pari, ne continuo bellum
oriatur, si homines sibi inuicem propinqui essent et
tamen alieni, vel etiam ne natura incusetur, se per arietatem generationis conuenientis limam socialit iis causiam neglexisse. ut finis maximi destinationis humanae; nam unitas familiae, unde omnes deberent homines descendere, sine dubio optimum eius rei eonsilium fuit. Par istud in locum constituo Contra impetum bestiarum rapacium munitum omnibusquctali menti subsidiis ab natura largiter instructum, pro inde quasi in hortum quemdam, sub caelo semper mi-ti. Quid Z quod istud duntaxat considero, posteaquam iam ni ultum profecit dexteritate utendi viribus suis, ideoque non a ruditate naturae eius incipio; facile enim coniecturarum lectori fieri nimium, sed probabilitatum parum, si istam lacunam, quae, ut videtur, permagnum temporis spatium comDlectitur, vellem explere. Igitur primus homo sare valuit atque incedere; poterat loqui Genes II. ao.) , ade
Ad ritu δεμο εο-ωωreaaedi hominem. adhuc solum. erga na turas vivas extra se, praesertim eas, quae sonum edunta Diuiii od by Cooste
233쪽
que dicere, id est, ex conceptibus loqui connexis v. 23), proinde cogitare. Quae cuncta in artibus sunt, quas sibi ipse comparare deberet si enim forent
Contactae, etiam haereditate venirent, quod vero pugnat cum experientia); quibus autem illum in praesens iamiam ornatum sumo, ut tantummodo euolutionem naturae moralis in agendo mittendoque, quae
dexteritatem illam neces Iario supponit, confiderem. Instinctus, haec vox dei, cui omnia animalia parent, nouitium initio solus debuit ducere. Hic ei nonnullas res alimento concessit, alias vetuit III. a. 3. . - Nec vero necesse est, peculiarem instin-estim quemdam, nunc perditum, eam ad rem sumi; solo istud sensu odoris, eiusque cognatione Cum Orga no gustus, huiusce vero nota eum instrumentis com cretionis contagione, ideoque quasi iacultate praesensionis utilitatis vel inutilitatis cibi cuiusdam ad fruitionem, qualem etiamnunc percipimus, fieri potuit. Neque adeo hic sensus in primo pari acutior, quam nunc est, sumi debet; satis enim notum est, quantum in arte percipiendi discrimen inter homines inueniatur, solis sensibus occupatos, eosque qui simul in cogitatione versantur, eo vero a sensationibus auer
Homo imperitus, quamdiu huic naturae voci obtemperaret, bene se habuit. Sed ratio mox coepit moueri, comparatisque fruendo perceptis cum iis, quae sensu alio, quam ro, ad quem adstrictus esset
instinctus, sensu sere visus, sibi iis, quae fruendo
quem imitari poteli. quique postea esse pro nomine potest,
primo, necesso est esse commotum ad exultantiam suam manifestandam. Effectum simila huiusce adpetitus videmus quoque etiamnunc in paruulis hominibusque stupidi et . qui strepitu, clamore , sibilo , cantuque et aliis occupationibus sonoris saepenumero stiam deuotionibus cogitantem rei Publieae partem perturbant. Neque enim ullum aliud momentum video. quam quod exsistentiam Ionge lateque cir- sum sirca velint manifestari.
234쪽
percepisset, similia repraesentabantur, alimeninrumcognitionem ultra instinctus cancellos dilatauit ΙΙΙ. 6.). Quod periculum casu potui siet satis succedere, quamvis instinctus haud suaserit, modo ne repugnaret. Udirum hoc proprium rationis est, ut cupiditates queat per phantasiam adiuta, non solum e adpetitu natu-xae, sed etiam adeo contra illum, arte prouocare, quae initio nomine denotantur libidinis. qua vero senissim paullatimque vis inclinationum inutilium atque
etiam naturae Contrariarum, nomine Iuxuriae, excluduntur. Caussa, ab adpetitu naturae sese alienandi. tantummodo res parua esse poterat; verum euentus primi tentaminis, nimirum rationis suae ut facultatis sibi se conseium reddendi, quae ultra cancellos, quibus omnes belluae tenentur . sese possit dilatare, grauissimus fuit ac vitae genus determinans. Si igitur vel modo fructus fuisset, cuius adspectus per sim,
litudinem aliarum rerum iucundarum, quas alias gustassent, ad tentandum inuitaret; cui si sorte exemplum accessisset animalis cuiusdam, cuius naturaeviusmodi huitio conueniret, contra eo vero homini noceret, ut proinde in hoc naturalis insti hiIus inesseexepugnans. hoc iam satis poterat rationem mouere, Vς naturae vocem luderet III. I. , et quamuis haec maxime repugnaret, primum optionis liberae periculum faceret, quod ut primum, probabile est, non exspectationi conuenienter successit. Ut maxime auis rem exiguum damnum suerit, tamen eo homini oculi periebantur cv. 7. . Inuenit in se facultatem, sponte vitae genus deligendi, neque, uti reliqua animantia uni se cuidam Ustrigendi. Hanc complacentiam momentaneam, quae hoc principtitu percepto in se
excitasset , continuo, necelse suit, ut angor aegritudoque sequerentur; quo tandem modo, qui nondum rem ullam ex proprietatibus eius occultis effectisque remotis nouerat, iacultate recens aperta uti d eret. Stetit quasi in margine voraginis; nati que ex rebus
singularibus cupiditati propositis, illi huc usque instin au monstratis, Patefacta earum erat infinitas, in quia
235쪽
. ast 'bus deligendis adhuc paruin versatus erat; atque ex hoe libertatis statu sciamel gustato nihilominus nunc haud poterat in statum seruitutis sub imperio in. sinctus rursum reuerti. Proximus instinctui alimenti, per quem quodque individuum natura conseruat, instinctus est sexus, quo cuique ea generi conseruando prospicit. Ratio semel excitata nunc non deerat, quo vim suam in hoc quoque exsereret. Homo breui inuenit, illecebras sexus, quae in bestiis solum in impulsu positae sunt transitorio, maximamque partem ad certum tempus adstricto, ab se dilatari polle atque etiam augeri per phantasiam, quae rem suam cum maiori quidem temperantia gerit, sed simul tamen constrentius et aequabilius, quo magis res obiecta sensibus subducitur, eoque taedium euitari quod satiatio cupiditatis adsert solum animalis. Folium ficus v. 7.) igitur effechum erat rationis multo plus exsertae, quam in primo gradu euolutionis. Namque inclinationem eo reddere ardentiorem et constan. tiorem non poteris, nisi iam tibi conscius sis imperii rationis in instinctibus; neque solum, uti in primo gradu, ut iacultate polims cos plus minusue explendi. Recusatio artificium fuit, quo ab illecebris solum semsu perceptis ad ideales, a cupiditate solum animali paullatim ad amorem, cum eoque a sensu mere it cundi ad sensum pulcri, initio duntaxat in homin8,
tum vero etiam in natura rerum, transitus serit.
Modestia, quae cernitur in inclinatione per decorum occultationem eorum, quae excitare possent contemtum aliis aestimationem erga nos instillandi, ut tundamentum proprium uniuersae verae socialitatis, praeterea nutum dedit primum ad etar mandum hominem. Vt rem Creatam moralem. - Paritum id quidem initium, sed insigne, propterea quod ingenio mentis prorsus nouam directionem impertit, gra ius est, quam uniuersa series immensa dilatationum culturae illud consequentium. Tertius tum rationis gradus, posteaquam ea sola primas Proxime sensu perceptas . necessitatus im-
236쪽
INIT. PROB. HISTOR. 23. miscuisset, deliberata fuit futuri exspectatio. Haee
facultas, non solum praesenti vitae momento perfruendi, veru in tempus suturum, saepenumero valde remotum, sibi praesens reddendi, nota maxime
insignis est principatus humani, ut destinationi suae
conuenienter pollit ad sines remotos sese praeparare, sed simul quoque fons inexhaustissimus curarum atque sollicitudinum, quas in certum tempus futurum excitat, quibusque cuneta animalia carent v. 13- l9. . Vir, qui se uxoremque, cum prole futura, alere debebat, crescentem laboris molestiam videbat; femina molestias, quibus sexum suum natura subiecisset, praetereaque eas, quas maritus valentior sibi ina positurus, praeuidebat. Ambae post vitam aerumn Oiam praeterea in posteriori parte tabulae id quod omnia quidem animalia manet, quamuis nullis premantur aerumnis, nempe mortem, cum timore praeuidebant; sibique usum rationis haec cuncta mala adserentis reprehcnsioni ducere criminique videbantur. Fortasse spes una laeta, qua erigerentur, erat exspectatio, fore, Vt in posteris vivant, quorum sorte melior conditio esse possit, aut qui fere etiam ut membra familiae, molestias suas subleuaturi sint.
Tandem quartus gradus atque ultimus, quem ratio fecit hominem supra societatem cum bestiis prorsus eleuans, vel sabatur in co, quod quamquam tantummodo obscure comprehenderet, se proprie meme ta' naturae, nihilque quidquam eorum, quRe degunt in terris, ea in re contra sese esse posse Competitorem. Prima vice, Cum ad ovem diceret: pellis, quem gestas, natura tibi dedit non tibi, sed mihi, eumque illi detraheret, sibi quo indueret v. et I. ; principatum anim'
aduertit, quem, per naturam suam, prae omnibus animalibus obtinebat, quae nunc haud amplius ut socios Creationis, verum ut instrumenta voluntati suae ad fines consequendos arbitrarios permissa consideravit. Hac repracsentatione cogitatio contrarii quamvis obscurab eoncluditur. Sibi tale quidpiain non
237쪽
licere ad ullum hominem dic re, verum hunc ut aequa' lem munerum naturae participem debere contemplari: quae quidem praeparatio est e longinquo saeta ad Circumscriptis nes, quas ratio aliquando volitia tali respectu alterius statuero deberet, et quae longe magis ad constituenda in societatem necessaria est, Propensone animi atque amore. Atque ita homo aequalitatem adeptus est naturarum omnium ratione praeditarum, cuius illae cumque ordinis fuerint III. et et . . nimirum respectu iuris, uti a suis est, atque a quouis alio ut talis aestimaretur, nec ab ullo tantummodo ut fiasti umentum variarum Cupiditatum explendarum spectata , causia inest aequalitatis hominis tam illimitatae, cum ipsis naturis celsioribus, quae naturae muneribus alioquin eo
longe fuerint praestantiores, quarum vero nulli idcirco ius competit de ed, uti in libidinem venerit, statuendi. Qui proinde gradus simul coniunctus est cum dimissione illius ex gremio naturaet atque ea mutatio honorifica quidem est, sed simul admodum periculosa, propterea quod ea ex statu tutelae aerumnis vacuo securoqu', cluasi ex quodam horto, quo nulla data opera aleretur, expulsus v. 23 , in mundum immensum tenderetur, ubi tot solicitudinum, laborumque ac
malorum ignotorum eum maneat. Ulim aerumnavitae saepius illi desiderium eliciet paradisi, idoli phan.
tasiae, ubi otio quiete et pace perpetua exsistentiam somniando possit nugandove perdere. Verum inter eum illamque putatiliam gaudiorum sedem ratio inde- festa atque ad euoluendas in se inditas facultates summa vi cogens, neque ei Concedit, ut in statum ruditatis simplicitatisque, unde eam traxerat sv. ΣΑ.), reuertatur. Ea illum incitat ad laborem, quem fugit, nihil minus patienter suscipiendum crepundiasque, quas despicit, persequendas, et mortem ipsis m, quam auersatur, prae uniuersis minutiis istis, quarum
iacturam multo magis periunescit, obliuiscendam.
238쪽
232INIT. PROB. HISTOR. SCHOLION. Ex hac descriptione primae generis humani historiae manifestum est, egrella in hominis ex hoc paradiso, per rationem ei. ut primum generis illius do. micilium repraesentatum non ni si trκnsitum fuisse ex ruditate creatae rei solum animalis in formam humanam, ex serperastro instinctus ad ductum rationis, uno verbo, ex tutela naturae in statum libertatis. Vtrum
ex hac mutatione homo quidpiam lucri ceperit, an detrimenti, nunc haud amplius quaeri potest, cum destinatio eius generis spectatur, quae non nisi in progressu consistit ad persectionem, ut maxime vitiosa fuerint tentamina prima, vel per longam membro rum seriem sibi inuicem succedentia, ad hancce me tam perueniendi. - Interim istud iter, quod generi progressus est a deteriori ad melius, haud sere idem est singulo seu indiuiduo. Antequam ratio expergi
sceret, nondum ullum praeceptum fuit aut vetitum. nec proinde ullum peccatum; cum ea vero negotium institueret, . et cum natura animali eiusque roboro Vniuerso, pro virium tenuitate conflictaretur, non poterant non mala inde, et, quod prius est, rationumagis exculta, vitia exsis ere, statui inscitiae, proindo innocentiae, prorsus aliena. Primus ergo ex hoc
statu gradus a parte morali suit casus; a parte phy sca
hunc casus vis malorum vitae numquam cognitorum,
proinde poena, sequebatur. Itaque historia naturao incipit a bono, siquidem ex opus dei est; sed libertatis historia a malo, quoniam opus est hominum. Singulo seu indiuiduo, quod in lihertate utenda solum se ipsum spectat, eiusmodi mutatio detrimento cessit; sed naturae, consilium cum homine ad genus regentis, i cro suit. Est igitur, cur illud omnes, quas perpetutur, miserias, malaque, quae perpetrat, omnia, sibi ipsi culpae tribuat, sed simul quoque ut membrum uniuersi generis) sapientiam conuenientiamque Ordinationis admiretur ac celebret. - Hoc modo ad.
sertioues Ioannis Iacobi Eoussauit tam crebro calumniam
239쪽
expertae, et specie secum inuicem pugnantes et secum ipsis possunt et cum ratione conciliari. In libris
eius de contagione scientiarum, et de hominum inaequa sitate pugnam culturae cum generis humani natura,
ut generis physci, cuius quodque singulum ad destina
tionem suam debeat totam pertinere, verissime demonstrat; in Aemilio autem, et contractu Iotias, aliiS-que scriptis rursum tentat problema enodare dissicilius: quomodo progredi cultura debeat, ut initia
humanae naturae dotesque ut generis cuiuspiam mo ratis, ad destinationem suam rite euoluantur, ita, Vt
hoc illi, ut generi physico haud amplius repugnet.
Ea qua pugna cum cultura, ex veris educationis plhominem simul et ciuem, sortasse nondum plene instituta sit nedum absoluta) omnia vera mala oriuntur, quibus hominum vita vexatur, et vitia omnia, quibus
ea dehonestatur ') ; interea dum inuitamenta vitio-
Ut nonnulla modo exempla adferam huiusce pugnae inter conatum humanae naturae ad destinationem inoraum legum rudi statui atquo animali in naturam illius inditarum immutabilem obseruationem, haec monobo. Epocham maior ennitatis, id est, cum adpetitum , tum sicultatis, sui generis procreandi, natura aetatem stabilivit sedecim vel septemdecim annorum: in qua quippe aetate iuue nis in rudi naturae statu ad literam vir euadit; tum enim facultatem habet se ipsuin alendi, genusque suum procreandi, et hoc quoque . una cum uxore alendi. Simpliciatate necessitatum hoc illi faeila redditur. Contra in statu exculto multis ad hoc opus est acquirendi subsidiis, eum
artibus, tum vero etiam rebra prosperis externis, ita ut haec epocha. in ciuitat', saltem in uniuersum decem annis1ongius proseratur. Interim natura tempus maturitatis non
simul cum progressit politurae socialis mutauit, sed legem eonstanter seqititur, quam ad conseruandum genus humanum , Vt genus animale proposuit. Ex quo fini thysi eo per mores, ct his per illum. detrimentum ineuitabilo eoascitur. Nam homo naturalis iam certa 'uadam aetate virolt, evin homo ciuilis qui tamen haud delinit homo naturalis esse tantummodo adolescens, quin adeo paruulus sit sic enim commode dici poterit, qui propter aetatem in statu ciuili ne so ipsum quidem, multo minus genus suum tueri potest, quamuis adpetitum habeat facultatemque, proinde vocem naturae subolis procreandae. Neque profecto natura adpetitus sacultatesque naturis vivis indidit, quos im.
240쪽
rum, in quae culpa consertur, per se bona sunt at
que ut munera naturae consentanea, his Vero mune- pugnarent atque supprimerent. Ergo initia eorum nullo
minio spectabant litium in oratum, ibd solum conseruatio- . nom generis humani. vi generis animalisi ilatusque proinde politus eum hoc non pote It non in pugnam incurrere. quas non nisi constitutione ciuili absoluta sultimo culturaenne tolli posset. eum nunc quid om in tori litium istud vitiis soleat, eorumque effectu, varia ian seria humana, occupari. Aliud exemplum, quo veritas confirmatur sententiae: natura in nobis duo duorum diuersorum finium initia, quippe non eris humnni ut generis anim iis, atque eiusdem, vix 'nsris moralis coni lituisse. illud Hippocratis est: ara Ionpa. pila bisuis. Scientiae artesquo ingenio possent . ad eas sa-Ecto atque idoneo . si semel ad iustam iudieii maturitatem longo vlu partaque coenitione puruenerit. , multo longius prouehi. quam uniuersis doctorum generationibus siccelli uefieri potest, si illud modo eadem vi spiritus iuuenili per tempus, hisce generationibus sit nul concessum . vitam propagarent. Iam natura consilium de vitae humanae duratione manifesto alio respectu cepit, quam artium promouendarum. Quodsi enim ingenium vel praestantissimum in margine versetur inuentorum, quam de dexteritate sua experientiaque sperare possit, maximorum, senestus adeli,hstbescit, alterique generationi quae rursus ab elementis instituit, univorsu inque tractum . quam profligatum . denuo. oportebit. percurrat cogitur reliri quere, ut spit hamam adis dat in progressu culturae. Quapropter iter generis humani ad totam destinationem suam consequendam perpetuo videtur iniserruptum. continuoque in periculo versari in veterem ruditatem relabendi; nec plane sine iniuria Graecorum philosophus conquellus est: dolandum es, tum nos mori
buulo. Tortium denique exemplum esto hominum ina qualitas, et quidem non respectu dotum naturae aut fortunatum, sed in s humani uult erratis: qua de in aequi ita te verissima queri. tur Rousauiu , quae vero non est a cultura separanda. quatenus ea quasi line consilio ac temere progreditur quod itidem non potest aliquamdiu ouitari , atque ad quam natura hominem profecto liaud destinauerat, cum ei libertatem impertiret, et rationem, ut illam libertatem non nisi pro pria sua legalitate uniuersili et quidem externa, quae ius eluito dicitur, coerceridam. Homo ex ruditate initiorum naturalium se ipse debuit proripere, o t. dum super ea se elavat, tamen cauere, ne contra illa impingat; quam quidem habilitatem non poteli ni si sero et multis post conatibus in faustis exspectare , dum interea humanum genus sub malis