장음표시 사용
301쪽
summa sapientia utique esse conditionem oportere gaudiorum aliquando a nobis percipiendorum, nec potuiste fieri, ut res creata unoquoque vitae tempore
contenta sit, id quidem perhiberi potest, sed nullo
modo perspici, ideoque sane hic modus prouocando ad sapientiam summam, quae sic decreuerit, discindi Potest, non vero solui; quod tam theodicea se effe- Muram pollicetur. III. Ad accusatumem ultimam, scilicet contra sustitiam iudicis mundi respondetur: a) orationem de impunitate improborum in mundo vanam esse; quod unumquodqtie delictum, per naturam suam, iam hac in vita poenam sibi conuenientem secum serat, propterea quod interna conscientiae opprobria malum multo crudelius vexent, quam Furiae. - At in hoc iudicio manifesto error inesti Probus enim in eo improbo animi ingenium commodat, nimirum religionem in uniuersa seueritate, quae, quo quis magis virtutem colit, eo illum magis. de temeritate leuissima, quam lex moralis in eo improbat, punit. Sed, ubi hoc animi ingenium cum eoque re-
Iigio prorsus deest criminum delictorum; et improbus si modo castigationibus externis scelerum suoruin pos-st elabi, solicitudinem proborum ridet, qua propriis
opprobriis internis vexatur; parua vero opprobria, quae sibi nonnumquam fecerit, vel neutiquam pes
conscientiam facit, vel, si quid illius in se reliqui sit,
) Mirum est, in omnibus dissicultatibus, iter euentorum. mundanorum cum diuinitate austioris conciliandi, nulla animo humano tam vehementer sese obtrudere. quet ira quae ab iustitias in Eo specie deficiente depromitur. Quodsi vo' ro quamquam raro accidit . ut homo malus atqua intullus praesertim potens. haud impunitus e vivis discadat. tum gaudiis exsultat spectator seuerug, cum caelo quasi reponciliatus. Nulla naturae cum consilio conuenientia eum a i miratione i sui tantopere commouebit, digitumquo qunii dei in eo tam manifesto ostenderet. Qua de caulla' uuia hic moralis eli. et unice ea de genere, quod in inureas
302쪽
voluptate sensuum, quibus quippe solis delectitur;
abunde componiantur. - Cum illa adcusatio porrob) eo resollitur: quod haud quidem negari
queat, nullam omnino iustitiae consentaneam propor. tionem esse culpae ac poenarum in mundo, et saepe numero vitam enormi in fustitia peractam et nihilo mi nus usque ad finem laticem cum indignatione nobis esse conspiciendam; quod vero haec discrepantia sit in ψatura rerum, non vero haud de industria institu. ea, proinde haud moralis, quoniam proprium virtu tis sit, ut cum aduersitatibus conflictetur quo quidem et dolor portinet, quam probus, necesse est, ex comparatione infortunii sui cum fortuna improbi percipiat , aegritudinesque pretium virtutis augeant, pro inde corum ratione haec discrepantia malorum vitae immeritorum tam in consonantiam moralem Praestantissimam resolui; - huic enodationi obest: quod, quamquam haec mala, si instar cotis virtutis eam antecedant, vel comitantur, cum ea quidem possunt, quasi in conspiratione morali constituta cogitari, si Certe vita extrema hanc coronat, vitiumque punit; quod vero, si haec ipsa vita extrema, cuius tamen experientia multa exempla ostendit, repugnanter eueniat, tum solicitudo probo videatur placere, non Propterea, ut virtus eius pura sit, sed idcirco, quia
pura suerit scontra ea vero regulis philautiae prudentis repugnarit): quod ipsum iustitiae contrarium est, Pro eo atque homo potest sibi cogitationem de ea informare. Quod enim possibilitatem attinet, ut finis huiusce vitae terrestris tamen sortasse haud uniuersae vitae finis sit; ea quidem possibilitas non poterit, pro defensione prouidentiae valere, sed non nisi dictum est imperiosum rationis moraliter credentis, quo dubitans ad tolerantiam ablegatur, non vero lenitur. o) Cum denique tertia enodatio huius propo tionis discrepantis pretium inter hominum morale et sortem, quae iis obuenit, po tentatur, ut dicatur et
303쪽
in hoc mundo oportere omne bonum malumque non nisi euentum esse et consequens ex facultatibus hominum secundum leges naturae utendis, habilitati eorum adhibitae apte ac prudentiae, simul quoque temporibus, in quae casu inciderint, non vero ex eorum conuenientia cum sinibus sensibus inaccessis, diiudicentur: contra in mundo futuro alium rerum ordinem prouenturum esse, et cuique obuenturum, quod actiones eius his in terris .ex iudicio morali meruerant: - haec quoque suppositio voluntaria est. Potius ratio, nisi ei ut facultati moraliter legislatoriae huic suo invitamento conuenienter pro ratione voluntas stet, ex meris regulis cognitionis theoreticae probabile censeat, soro ut cursu mundi secundum ordianem naturae, uti hic, ita porro quoque sortes nostras determinentur Eequis enim alius in coniecturis theoreticis rationis dux est nisi lex naturae 3 et, quamquam ea, uti antea ino. b. sollicitata est, ad tole rantiam vitaeque spem suturae ablegari sese patiebatur ; qui tandem exspectare potest, fore, ut euentus Terum, Cum ex ordine naturae his in terris etiam per se ipse sapiens sit, ex eadem lege in mundo futuro in- insipiens euadat 3 Cum igitur, nuta illum, inter rationes internas voluntatem squippe animum mora. lem ex legibus libertatis determinandi, et inter cause sis maximam partem externas) salutis nostrae a voluntate nostra liberas ex legibus naturalibus, nulla omnino relatio comprehensbilis sit; relinquitur suspicio, fore, ut conuenientia sortis hominum cum iustitia diuina, ex conceptibus, quos nobis hac in vita animo
insormamus, tam parum .illic quam hic exspectanda
Euentus huius litis coram philosophia igitur
hie est: viuersain, quae huc usque fuerit, theodi eeam id, quod pollicetur, haud praestare, nimirum ut sapientiam moralem in gubernando munda contra
304쪽
αρ8 DE UANITATE TENTAMINUM PHILOS.
dubia defendat, quae ex iis, quae per experientiam
hoc in mundo cognoscuntur, Contra eam mouontur;
quamuis sane istis dubiis qua obiectionibus, quan umquidem perspicientia nostra naturae. rationis nostrae respeElu huius pertinet, et contrarium nequeat euin. Ci. An vero etiam nunc sorsan aliquando meliores
illius defendendae rationes inueniri possint, quibus sapientia adcusata haud uti adhuc duntaxat ab in.
stantia absolu tur, id quidem tamen praeterea etiamnunc incertum manet; nisi id effecerimus, ut certo euine tinus: rationem nostram prorsus esse infirmam aiperspiciendam relationem mundi, qualemcumque per experientiam tot nouerimus, ad sanientiam summam : tum enim cuncta vi eriora tentamina sapientiae sic ditiae humanae, prorsus sunt repudixta. Igitur saltem sapientiam quamdam negatiuam, nempe perspicientiam circumscriptionis necessariae nostrarum usurpationum respectu eorum, quae nobis nimis ardua sunt posse
nosmet adsequi; id quidem adhuc probandum eis, ut ea lis aeternMu componatur; atque hoc facile fieri potest. Scilicet cogitationem habemus de quadam sanita in terginien in huius mundi dispositione, haud ἡestitu tam realitate obiectiva rationi nostrae contemptativae, ut perueniri postit ad physico - theologiam. Pariter quoquo cogitationem habemus de sapientia morali, quae inserere in mundum generatim possit per persectismum auctorem, . in idea morali propriae nostrae rhtim 'nis practicae. - Uerum de unitate in conuenientia
illius sapientiae technicae cum sapientia morali inmundo sensibili nullam omnino cogitationem habemuS,
neque umquatri sperare possumus nos ea potituros. Siquidem, rem Crcatam esse, vique naturκm phVil-cam, solum voluntatem sequi auctoris; nihilominus autem, Vt naturam libere agentem seu ius voluntas est a contagione externa vacua, quae superiori varie
potest aduorsariὶ imputationis esse capacem ; suamque ipsius assionem tamen quoque simul ut effectum ouil
305쪽
rae superioris considerare; id quidem copulatio co. gitationum est, quam nos quidem in id ea mundi, ut summi boni, simul cogimur cogitare; quam verois potest solus perspicere, qui ad notitiam mundi intelligibilis penetrat, modumque perspicit, quo ea mundo sens bili fundamento sit : in qua quidem perspicientia solum potest argumentum sapientiae moralis auctoris mundi in posteriori fundari, cum haec non nis phaenomenon illius mundi superioris largiatur - ad quam perspicientiam nemo mortalium potest peruenire.
Vniuersa theodicea reapse explanatio naturae esse debet, quatenus deus per eam cosa silium voluntatis suae manifestat. Iam quaevis explanatio voluntatis declaratae legislatoris vel doctrinalis est, vel authentita. Illa cernitur in ea, quae voluntatem illam ex verbis, quibus hic usus est, coniunctam cum consiliis legislatoris alioquin notis argutando esseit; alteram legislator
ipso sucit. Mundus, ut opus dei, potest a nobis quoque ut
manifestatio diuina eonysiorum voluntatis eius considerari. Uerum in eo nobis Depenumero munius est instar libri praeclus; sed issmper nobis tum ii star eiusmodi libri est, cum id agitur, ut adeo scopum dei qui'
semper moralis est) ex eo, quamuis re experientiae
ob nexia, intelligamus. Tentamina philosophica huius generis expositionum doctrinalia sunt, et reapse theodiceam constituunt, quae proinde dici doctrinalis potest. - Interim tamen nec soli resutationi omnium obiectionum contra sapientiam diuinam nomen theo-digeae potest recusari, cum ea sententia diuina, siue quod hac in caussa eodem redit cum ea iudicatum est
eiusdcm rationis, qua cogitationem de deo ut natura morali et sapiente neces ario atque ante uniuersam experientiam nobis informamus. Tum enim deus ipso Pex ratisnem nostram fit interpres vcantavis suae per
306쪽
a oo DE VANITATE TENTAMINUM PHILOS. .
ereationem nobis preefactae; caque interpretatio theo dicea potest authentita adpellari. Ea vero tum haud interpretatio rationis a gutantis scontemplativae) sed rationis practicae auctoritate pollentis, quae, uti sine ullis rationibus ulterioribus in legibus ferendis simpli. eiter praeceptiua est, ut interpretatio proxima Et vox dei potest spectari, qua literae crextionis suae sensum imperiit. Eiusmodi interpretationem authenticam ialibro quodam vetere allegorice expressam Fido . . Inhus ut homo depingitur, ad cuius vitam pedifruendam omnia coreuenissent, quae ad eam omnibus numeris absoluendam, umquam possunt excogitari Valens, opulentus, liber, imperator aliorum, quos
reddere selicos possit, in sinu semisiae laetae et amico. rum dilectorum, et praeterca quod caput est contentus eum se ipso per conscientiam rectam. Haee horia omnia, hoc postremo excepto., graui fato ad eum spectandunt concesso subito illi Eripiuntur. ΑConsternatione ex hac ruina inopinata paullatim ad considerationcm rea catus in querelas de calamitate
erumpit; qua de re illum inter et amicos simulate a Consolandum congregatos breui res venit ad disputationem , qua Utraque pars, pro suo quaeque ingenio inprimis autem pro sua quaeque conditione) peculiarem theodiceam ad explanationem moralem istis sortis malac proponit. Iobi amici systema profitentur malorum in mundo omnium ex iussitis diuina tamquam totidem poenarum pro criminibus delictis enodandorum ; et quamquam nulla indicare possunt, qua homini infelici cedere culpae deberent, tamen putant se poste ex anticipatione iudicare, necesse esse, ut ea patrasset, quoniam alioquin per iustitiam diuinam fieri non posset, ut malis adflictaretur. Contra Iobus,
qui indignabundus adseuerat, sibi conscientiam do vniuersa vita sua nihil quidquam opprobrii facere;
quod vero humana vitia attineat hauὸ euitanda, deum
.sum uospiturum fore i qnod se orem fragilem com
307쪽
diderit - systema profitetur eo i filii diuini absoluti. OUnus est, inquit; agit, uti placui
In iis, quae utraque pars argutatur aut putido argutatur, purum est, quod dignum notatu videatur tverum ingenium, quo id agunt, eo maiori dignum attentione est. Iobus loquitur, ut serunt sensa animi, et quomodo se habet, et quomodo etiam quisque homo in eadem causia sese haberet; contra loquntue amici, ac si occulte a potentiori, cuius de causta ius dicant, cuiusque ut iudicio suo gratiam aucupentur
magis curant quam veritatem , auscultarentur. Haec eorum malitia, qua res specie Obtinent, quas tamen
sese non intelligere cogebantur lateri, persuasionemque simulant , quae iis reuera non esset; contra ansemum Iobi ingenuum, ab adsuntatione salia adeo reis motum , ut fere temeritati finitimus videatur, ad rem Iobi eminet. δεUultis .ie, inquit, ' o deum iniuria deis fendere 3 vultis rationem habere illius personae 3 vultisna eius caussam agere 3 Vos puniet, fi personae rationem habueritis clanculum i Nullus coram. illo simulator comparet. - Hoc posterius euentu historiae reapse confirma tur. Deus enim Iobum dignum iudicat, cui sapientiam creationis suae, potissimum a parte illius natura.
inexplicabilis ob oculos ponat. Pulcram illi creationis partem ostendit, ubi finibus comprehensis sapientia et prouidentia auctoris mundi benigna homini ita
lucem haud ambiguam constituitur; contra ea quo que a parte deterrente, propterea quod ei res noxias
et metuendas enarrat, qustrum quaeque per se eiusque species conuenienter quidem instituta est, respo-ctu aliorum vero ipsorumque hominum perniciosa, inconueniens et cum forma generali per benignitatem
sapientiamque instituta haud conspirare videtur: im
308쪽
acia DE UANITATE TENVAMINUM PHILOS.
quibus tamen institutio conseruatioque totius sapientem mundi auctorem manifestans planum facit, quamquam simul viae nobis inaccestae , iam in ipsa ordina- itione rerum physica, quanto magis in contextu illius cum moralibus quae rationi nostrae magis inaccellaesi) oportebit, sint absconditae. - Extremum eo
redit: deum, dum Iobus fatetur, haud fere quidem friusti, quippe qui suae sibi probitatis conscius sit, sed modo improbabiliter de rebus iudicasse sibi tibinium arduis, sententiam ferre condemnatoriam contra amicos illius quia non tam bene secundum religimnem) de deo locuti sint, quam seruus suus Iobus. Quod si igitur theoriam utriusque partis contemplatus fueris, theoria amicorum magis speciem habuerit maioris rationis contemplativae piaeque modestiae; et Iobum verisimile est coram quouis iudicio theologo rum dogmaticorum, coram synodo, inquisitione i Dcra, Classeque venerabili, aut unoquoque conlistorio supremo nostri temporis excepto uno) sortem malam experturum fuisse. Ergo sola integritas animi,
non laus perspicientiae, probitas dubia ingenue fatendi, detestatio simulandi persuasionem, quam tamen haud sentias, inprimis non coram deo ubi ista astutia caeteroquin absurda est : hae virtutes laudem probi hominis in Iobo prae adulatore religioso in iudicio divino pepererunt.
Fides autem, ex noua hac dubiorum solutione ei nata, quippe duntaxat persuasio de ignorantia, quoque non nisi in animum hominis ingredi, qui, dubiis undique cinctus grauissimis, dicere posset XXVII.
5, 6. ; ridonec sinis vitae accedat, a pietate mea n nn recedam, et sic porro. ' Quo quippe animo planum secit, se moralitatem suam non in fide, sed fidem in moralitate constituere: quae quid-m in caussa hae, vi maxime infirma aaque tenuis fuerit, tamen solum sincera et genuina, id est, eo de genere videtur,
quod religionem sancit haud comparandae gratiae, sed
309쪽
Theodicea , uti hoc loco ostendimus , non tam in quaestione in usum scientiae, quam potius iure fidei subiee a versatur. Ex authenticae intelleximus: in rebus eiusmodi non tantum ex argutatione Pendere, quam e sinceritate in animaduertenda impotentia rationis nostrae, atque ex probitate, cogitata in loquendo haud corrumpendi, utcumque pio con si io sat. - Quod quidem locum aperit breui inuestigationi de larga quadam materia, nempe de probitate, quae primis in requisitis est in rebus credendis, in pugna cum propensione ad falsitatem atque impuritatem, ut vitio capitali naturae humanae.
Ea, quae quis sbi ipsi aut alii cuidam dicit, vera esse; id haud usque quaque potest cauere quoniam
potest errare ; id autem et potest cauere et debet, ut consessio sua vera sit; illius enim sibi proxime conscius est. Scilicet comparat in priori casu orationem suam cum re obiecta in iudicio log co per intellige tiam); ali ero autem casu, cum adsensum suum profitetur, cum sub ilo coram conscientia . Si professionem respectu prioris edit, cum tamen sibi haud conscius sit posterioris, mentitur, quia aliud simulat, quam cuius sibi conscius est. - Obseruatio haud noua est, eiusmodi impuritatem in animo humano inveniri is quidem eam iam instituit Iobus); sed prope
m dum credideris attentionem animi ad eum doctoribus morum et religionis nouam esse: tam parum invenies, eos, nulla ratione habita difficultatis, quae purgationi inest animorum hominum, vel si ossicio volant Conuenienter agere, illa obseruatione satis usos fuisse. - Haec veracitas, religio potest formalis adpellari; materialis consistit in circumspectione nihil conandi quidquam cum periculo praui: cum e c-trario illa contineatur conscientia, nos eam Circum
spectionem in caussa data adhibuisse. - Philosophi morales de conscientia loquuntur erronea. At coim
310쪽
scientia erronea species est inanis, et, si qua st, num ruam potios certus eiIe, te recte egisse, siquidem iu- ex ipse vitilius legitimus etiam nune posset errare. pollum quidem errare in iudicio, in quo recte sentire sumpet existimem: illud enim pertinet ad intelligentiam, quae sola seu recte seu praue) obiective iudicat; --rum in conscientia: utrum reuera putem recte sentire an soluin simulem) nullo modo errare possum, humniam istud iudicium vel potius hoc enuntiatum imo tummodo indicat: me rem obiectam sic diiudicare.
In adhibenda diligentia, ut istud nos credere vesnon credere nobis conscii fiamus, nullamque fidem simulemus, cuius nobis haud conscii simus, illa formalis consistit religio, quae fundamentum est v racitatis. Is igitur, qui ad se ipsum et, quod in rebus religiosis idem est, coram deo dicit: se retare ne ullo forsan obtutu in se ipsum fixo, utrum reue huiusce fidei, vel etiam eiusmodi gradus illius sibi conscius sit '); is non modo mendacium mentitur abis
Instrumentum extorquendae voritatis in eonfessionibus e ternis, i mrandis tortura spiritualio coram iumeto h mano non solum licitum habetur, verum etiam necessiarium rquod quidem documento est infausto obseruantiae hominum exiguae erga veritatem, in ipso tomplo iustitias publieae ubi sola illius idea iam summam per sese deberet obseruantiam instillare. Uerum homines mentiuntur quoque perinsuasionem, quam saltem non do eo genere, in eoue gradu habent. Hi limulant, in ipia confessione interna: et, eum huiusce improbitatis Quia ea pedetentim conuertitur impersuasionein veram externae quoque consequentiae eraremitiosae possunt, instrumentum istud veritatIs extorquetoae, iusiurandum sed sana duntaxat internum i id est, te tamen. an fides sustinere etiam obrussain queat confessi nis iωνε tiarando ima ροιο audiendae itidem mmmoda potis est usurpari ad temeritatem adsertionum audacium. polire mo quoque fere extrinsecus violentarum. ii non amendam. at certo obstupefaciendam. - per iudicium humanum a
conscientia iurantis nihil postulatur praeter promissionem. sa, si quando iudex mundi proinde deus et vita futura
ovi ue taxavi Ν, illi Veritatam valla consessionis externas Praestare ἰ talem uero mundi Mauem osse, ut confiteatur ν nati
modo potest ab eo postulari, quia . si priori adseuerat anasim potast mendacium arceri, altara confessione non tra-