장음표시 사용
331쪽
OBSERVATIONES DE SENSU ΡULCRITUDINIs ET SUBLIMITATIS. SECTIO PRIMA.
DE REBUS VARIIS SUB SENSUM SUBLIMIT TIS ET PULCRITUDINIS SUBIECTIS.
Variae voluptatis taediive sensationes non tam tu qualitate positae sunt rerum externarum, quibuS excitantur, quam in cuiusque hominis sensu proprio, quo voluptate vel taedio adficitur. Inde oblectationes exsistunt quorumdam hominum, quas alii fastidiunt, amatorius motus animi, qui cuique saepius perplexus atque obscurus videtur, vel etiam graue taedium, quod alter ex eo percipit, quo alter nullo modo tangitur. Campus obseruationum de his rebus miris humanae naturae patet latissime, atque etiamnum largam abscondit copiam inuentorum, suavium pariter atque utIlium. Iam quidem obtutummodo in loca nonnulla coniicio, quae in hoc ambitu
Praesertim videntur eminere, eaque magis Obseruator
quam philosophus intueor. Quoniam homo non, nisi quatenus cupiditatem xplet, selicem se sentit: sensus, quo aptus redditur ad voluptates magnas percipiendas, neque tamen ad id opus habeat dotibus pracclaris, prosecto haud paruaxes est. Homines ampli corporis, quibus auctor in geniosus coquus est, quorum quo opera elegaute gustu in cella seruantur, vorbis obscoenis triuialibus ioco que rustico ad tantam laetitiam excitabuntur, quam qua homines generosi sensus tantopere superbiunt. Vir Ientus et iners, qui librorum praelectione delectatur, Propterea quod nauiter iis possit indormire; merca-xor, Cui voluptates omnos videntur pueriles, si ab eadascesseris, quam vir solem porcipit, cum rationem
332쪽
sa 6 OBSERUATIONES DE SENSU PULCR.
subdueit commodorum ex mercatura consectorum; isqui sexum alterum, non amat nisi quatenus ad res eum resert fruendas; studiosus venationis, sue muscas venetur, ut Domitianus, sue seras bestias, velut
Α-; isti omnes sensu gaudent, quo sunt idonei ad voluptatcm in genere suo percipiendam, ita ut non si, cur aliis inuideant, aut nequeant de aliis cogitationem sibi animo insormare; verum hos in praesens nil curo. Est alius quidam sensus generis praestantioris, qui propterea sic adpellatur, quod vel diutius potest percipi ita, ut nec exsatiere, nec exhauriare, vel quia quasi quamdam supponit irritabilitatem animi. qua hic simul ad motus probos componitur, vel quinniam dotes ingenii mentisque laudes prodit; cum econtrario illis esse locus queat in summo stupore. Huius sensus partem quamdam inuestigabo. Ab eo tamen inclinationem excipio, cognitionibus infixam is, limibus intelligentiae, gratiamque, qua Mylerus cum moueretur, cum, teste Ballio, cum ullum inuent tum ne principatu vendiderit. Hic sensus nimium subtilis est, quam qui ad praesentem tractationem
pertineret, quae dumtaxat sensum animalem attinget, euius etiam mentes viliores capaces videnturi
Quem nunc contemplabimur, sensus subtilior praesertim duplicis generis est, sensus sublimitatis et pulcritudinis. Ex utroque motus suauis est; sed modo valde diuerso. Adspectus montis, cuius cacumina ni vosa excellunt nubibus, descriptio procellas furiosae, vel imago rogni in sernalis a Miltono delectationem adserunt sed cum horrore: contra prospectus in prata florida, vallesque cum rivis serpentibus, armentis
plenae pasce iri ibus, descriptio Elysii, vel descriptio Homerica cinguli Veneris sensum quoque dulcem excitant, sed laetam ac ridentem. Vt illa impresso in nobis seri satis vehementer queat, opus est sensu subservitatis, atque ut haec rite percipiatur, sensu puleritu dinis. Altae quercus in luco, umbraeque solitariae sunt sistiles, areae floribus consitae, dumeta humilia,
333쪽
arboresquM ad siguras praecisae sunt pialcrae . Nox est sublimis, dies est pulcer. Ingenia sensu praedita sub limitatis, quieto noctis aestiuae silentio, lumine stellarum tromulo per fuscas noctis umbias eri pente. lunaque in orbe finiente conspicua, paullatim sensu altiori perfunduntur et amicitiae, et de sp cientiae re-Tum mundanarum, et aeternitatis. Dii s splendens
studium instillat negotiosum sensumque laetitiae. Suia limi movemur atque adficimur, pulcro delectamur et illitimur. Uultus hominis in pleno sublin itatis sensu eonstituti, serius est, nonnumquam rigens ac stupens. ontra vividus pulcri sensus per laetitiam splendentem in oculis, lineamentaque risus mediocris et saepenumero per hilaritatem sonorum, sese prodit. Sublime itidem varii generis est. Illius sensus nonnumquam cum quodam horrore vel etiam tristitia, subinde solum cum admiratione tranquilla, interdum etiam cum pulcritudine super forma sublimi quadam dilat tae coniunctus est. Superius sublimitatis genus sublime terribile, alterum generosum atque ingenuum, Re tertium denique magnissum adpellabo. . Alta solitudo
est sublimis, sed modo terribili. Unde solitudines
D unum modo exemplum adseram horroris generosi, quem descriptio potest solitudinis uniuersae instillare . atque ideirco quaedam loca e somnio Caraaani in armario Bremensi, Vol. V. p. 339. excerpam. 'Hie diues parcus pro eo. ac divitiae crescerent, animum commiserationi amori qua erga alium quemqua oecluserat. Interim pro eo, atqus human tas in eo frigesceret. sedulitas creuit precum abii otiumque Φreligiosarum. Haec confessus sic pergit loqui: quodam vespere ad lampadem me subdiicentem calculos lucrumque ex negotiatione ponderantem, somnus oppressit. In hoc statu genium mortis vidi ad me venientem, velut turbinem ς ε riit me. priusquam poteram istim terribilem d sprecari. Oh rigui, cum intellexillam, sortem meam aeternitreti cecidisse. ad omniaque bona illa, quae patraueram, nihil posse quidpiam addi. malorumque omnium, quae pereaeram, nihil quidquam tolli. Ad solium illius. qui caelum habitat teristium, adductus sum. Splendor coram me si' gens in hune modum me adlocutus est: Tua, Cararane. religio reprobata os t. Animum humanitati occlusisti, diuitiasque tuas manu farrea tenuisti. Tibi ipfi vixisti, et idcirco in posterum qu quo aeternum solus atque ab omni cum uniuersa croatione communione remotuβ vitam deSilo. in hoc temporis arti-
334쪽
s18 OBSERUATIONES DE SENSU PULCR.
magnae longeque porrectae, velut ingens desertum Chamo in Taltaria, semper occasionem dederunt umbris terribilibus, in quibus daemones subterranei spectrorumque laruae ponerentur. Sublime semper sit magnum, oportebit, pulcrum quoque paruum esse potest: sublime debet simpleresse, sed pulcrum potest comtum esse atque Ornatum. Altitudo magna perinde potest sublimis esse, ac vati prosunditas: verum hanc sensus comitatur horroris, illam admirationis; idcirco hic sensus terribiliter sub limis esse, ille generosus potest. Adspectus pyramisisAegyptiae, teste Hassesquisio, multo magis mouet, quam ex uniuersa poterit ὸescriptione cogitatione depingit sed structura illius simplex est et generosa Templum Petrinum Romae magnificum est. Quia in hac sorma, quae magna est et simplex, pulcritudo, velut aurum, opus mustuum, id genus alia, sparsa est ita, ut sensus sublimitatis omnium maxime iis percellat; res vocatur magnifica. Armamentarium gener'
sum sit et simplex, sedes regia magnifica, et pa alium
voluptuarium bellum et ornatum. eulo vi quadam abreptus haud ad spectabili par splendens
creationis aedificium agebar. Breui mundos innumeros post tergum reliqui. Ad extremam naturae partem acce dens, intellexi, umbras vacui infiniti coram me in prolanodum desidere. Regnum erat sormidabile silentii aeterni, latitudinisque ac tenebrarum. Horror me inenarrabilis istud spectantem corripuit. Paullatim stellae postremo oculis sunt elapsae, tandemque ultimus fulgor micans luminis in tenebris externis exspirauit. Angor mortis ex despera. tione quouis momento temporis accrevit. pro eo atquequo. vis momento distantia meo a mundo ultimo habitato aucta est. Angore animi intolerabili cogitaui, si decies millena mil
lia annorum ultra terminos rerum creatarum omnium memet Iongius tulerint, memet tamen semper iri voraginem tene.
brarum protenus spectaturum soro . auxilio destitutum veIsparedoundi. Atque ita obtusus manus tanta vehementia ad res exsistentiae subiectas extendi, ut inde e somno expergiscerer. Et nune edoctus sum, homines magni facere; nam vel minimus e9rum , quos per superbiam rebus secundis et ad
voluntatem fluentibus a soribus depulissem, in solitudine illa liorrenda omnibus a me Golgondae diuitiis Misset prae.
335쪽
Duratio longa est sublimis. Si ea est tempori;
praeteriti, generosa erit; si in immenso tempore aeteris no praeuidetur, quiti piam habet horrisei. Aedificium ex antiquitate vetustissima venerabile est. μυIeri descriptio aeternitatis futurae lenem instillat hor- Torem, et aeternitatis praeteritae rigidam admira
DE PROPRIETATIBUS SUBLIMITATIS ET PULCRITUDINIS IN HOMINE GENE
RATIM. Intelligentia sublimis est, sed facetiae pulcrae. Audacia sublimis est et magna, astutia est parua, sed
Pulcra. Cautio, ait Cromwellas, virtus consularis est. Veracitas et probitas simplex est et generosa, iocus adulatioque placens belli sunt et pulcri. Festiuitas est Pulcritudo virtutis. Ardor seruiendi nihil ad utilitatem reserens generosus est, urbanitas et humanitas pulcrae sunt. Proprietates sublimes instillant obseruantiam, sed pulcrae amorem. Homines, quorum sensus potissimum spectat pulcrum, amicos probos constantesque ac serios non nisi angustiis coacti conquirunt; sed iocosum, facetum humanumque sodalem deligunt ad usum et consuetudinem. Quosdam nimium magni facimus quam quos possimus amue. Instillant admirationem:
Forum nimium longe nos superat, quam ut Cum familiaritate amoris propius ad eam aceedere audeamus.
Ιi, qui utrumque sensum in sese coniungunt, in venient, permotionem ex sublimi vehementiorem esse, quae a pulcro proficiscitur; praetorquam quod sit e vicissitudine comitatum posterioris defatigat, nocdiu percipi potest. Sensationes sublimes, ad quas colloquium in coetu bene delecto contendit interea in iocum laetum soluendau sunt, et amici risentes pul-
336쪽
sao OBSERVATIONES DE SENSU PULCR.
ere emineant in vultu commoto serio, ita ut virum. que sensationum genus libere varientur. In amicilia praecipuo lineamentum inest sublimitatis, in amores xus pulcri. Tamen teneritudo et alta veneratio po steriori certam quamdam dignitatem importiunt et sublimetatem; cum e contrario ioco praestigioso ac familiaritate colorum temperatio pulcri in ea sensatione augeatur. Tragoedia, ex mea quidem sententia, in
eo potissimum a comoedia abhorret, quod in illa sensus sublimitatis, in hoc pulcri sensus cominouetur. In illa profuso nos adparcnt magnanimae pro salute aliena, audax sortitudo animi in periculis et spectata spdes. Amor ibi tris is est, tenet et obseruantiae plenus, miseria aliorum in pectore spectatoris sensationes Excitat socias animumque facit excelsum in calamitate aliena palpitare. Mouetur leniter, sentitque propriae suae naturae dignitatem. Contra comoedia artes callidas, perturbationes miras, solertesque, qui
didicerunt se expedire, et stultos, qui patiuntur sedecipi, itemque, iocos et mores ridiculos proponit. Amor in ea non adeo morosus est : laetus potius est et familiaris. Uerum tamen, uti in aliis caussis, sic quin Aue in hac, generosum cum pulcro potest quodammodo copulari. Ipsa vitia naeuique morales nihilominus saepe-uumero nonnulla lineamenta habent sublimitatis et pulcritudinis; sic certe, ut sensui animali nostro videntur, non ratione explorata. Ιra hominis sormidabilis sublimis est, velut ira Achillis in Iliade. Omnino heros Homeri terribiliter sublimis est, contra heros Vrgilii generosus atque ingenuus. Manifesta vitio
audax, accepta magna offensione, aliquid magni habet, et, ut maxime illicita fuerit, tamen narrandoininuet Cum horrore atque oblectationo. Cum Schaci Nadir noctu a nonnullis coniuratis in tentorio opprimeretur, teste Hanwayo, et quibusdam iam acceptis vulneribus desperabunὸus sese defenderet: msereamini, pretor, inquit, vobis omnia condonabo. Vnus e
337쪽
Tum gladium attollens, respondet: nullam tu umquam commiserationem tontusi i nullaque dignus es. Tem ritas obfirmata in homine scelerato periculosissima est: sed tamen mouet narrata, et vel tum quoque cum ad turpe supplicium trahitur, reddit eum quodammodo Peliorem eo, quod confidenter illi et cum contemtula obuiam suri. Ex altera parte consilium callide exincogitatum, etsi scelus moliatur, quidpiam habet, quod bellum si et rideatur. Inclinatio amatoria sensu subtiliori, nimirum studium capiendi adliciendique, in homine alias lepido sortasse vituperandum est, sed tamen pulcrum, et plerumque honestae decentiae seriae praesertur. Forma hominum, specie externa placentium, modo ad unum modo ad alterum sensus genus resertur. Statura magna auctoritatum sbi et obseruantiam
comparat, sed parua magis familiaritatem. Ipse color fuscus oculique nigri sublimes sunt, sed oculi caesi colorque flavus pulcro propius cognati. Aetas aliquantum maior coniungitur magis cum proprietatibus tublimitatis, iuuentus vero cum pulcro. Sic quoque Comparatum est cum discrimine ordinum, atque in his omnibus modo dictis respectibus vestimenta adeo ad hoc sensus discrimen quaerant, necessse est. Magnis hominibus ac proceribus simplicitas, ad summum magnificentiet seritanda est, parui comti possunt atque ornati esse. Senem colores decent nigricantes et simplicitas vestitus; iuuentus vasti mentis micat nitidio-bus vivideque eminentibus. In ordinibus pari et resamiliari et ordine clerico maxima simplicitas, hOmini politico plurima magnificentia ostendenda est. Amasius, uti placuerit, sese ornet. Etiam in sortuna extrema est aliquid , quod certe ex opinione hominum cum his sensationibus comveniat. Natalibus et titulis homines plerumque fiunt ad obseruantiam propensi. Diuitiae, etiamsi merita
desint, ab ipsis hominibus suis commodis haud inser-
338쪽
asa OBSERVATIONES DE SENSU ΡULCR.
vientibus coluntur; ut credo, quoniam cum Cogitatione illarum consilia magnorum iacinorum Conium guntur, quae iis possint confici. Haec obseruantia opportune quemdam nebulonem attingit diuitem, qui eiusmodi facinora numquam patraturus est, nullam que de sensu generoso atque ingenuo cogitationephabet, quo unice diuitiae possunt dignae reddi aestimatione. Quae malum paupertatis auget, contemtis est, quae etiam haud meritis potest tota vinci, certe non in oculis plebeiis, nisi ordines titulique sensum istum rusticum fallant et quodam modo in eius commodum decipiant. In humana natura numquam proprietates vid mus laudabiles, quin simul degenerationes earum per infinitas umbras usque ad imperfectionem extremam transeant. Proprietas terribiliter sublimium, si aliena est ab natura, est portentosa I. Res a natura receden tes quateniis sublinae in iis intelligitur, quamquam parum vel minime ostenditur, ineptiae sunt. Qui portentosa amat et credit, dilirus est, inclinatione ali neptias ussicitur ineptus opinator. Contra sensus pulcri degenerat, cum generosum in eo atque ingenuum prorsus deest, diciturque puerile. Masculus hac proprietate instructus, si iuuenis est, vocatur ineptus, si aetatis mediae, ni stator. Quoniam grauiori aetati sublime maxime necessarium est; senex nugator omnium maxime despiciendus est; uti opinator ineptus exotissimus omnium est et maxime intolerandus. Ioci ac laetitia sensum attingunt pulcri. Nihilominus bene multa mens potest perlucere, atque eatenus plus minusue possunt cum sublimitate contagione tenori. Is, in cuius laetitia atque alacritate ea admixtio exigua
est, ineptit. Qui sempor ineptit, solidus est. Fucile intelligitur, sagaces quoque homines nonnum quam ineptire, nec parum animi opus esie 1d intelli,' Quatenus sublimitas vel puleritudo medioeritatem illam
339쪽
gentiam ad hreue tempus ab statione sua deuocandam, ita ut nihil quidquam in eo peccetur. Is, cuius sermones actionesve neque oblectant, neque mouent, Angus est. Longus, qualeeus utrumque essiciendum
satagit, est absurdus. Absurdus, si tumidus sit, sultus es ' .
Quam miram infirmitatum humanarum adumbrationem exemplis aliquAntum planiorem iaciam; is enim, cui scalpellum deest Hogarthi, quae delineationi desunt ad expressionem, compensare debet. A dax periculorum susceptio pro iuribus nostris patriaeque aut amicorum sublimis est. Expeditiones crucia tae, equitesque veteres fuerunt in portentos; certamina singularia, miserae istae ex peruerso famae con ceptu reliquiae, ineptiae sunt. Tristis remotio ab . hominum strepitu per taedium iustum generosa est atque ingenua. Devotio solitaria veterum Fremitarum suit portentosa. Coenobia et eiusmodi sepulcra ad sanctos vivos includendos ineptiae sunt. Subiugatio
perpessionum animi ex principiis, sublimis est. Castigationes corporis, vota, aliaeque virtutes monasticis
sunt ineptiae. Ossa sancta, ligna sancta, ceteraequo nugae eiusmodi, sanctis magni Lamae Thibetani excrementis haud exceptis, ineptiae sunt. In Dp tibus ingenii sensusque subtilioris carmina epica Uirgilii et Elopstoquii generosium attingunt atque ingenuum, sed Homeri et Miltonii portentosum. transmutationes Nasonis in portentnyis sunt, fabulae de fascinatria cibus latuitatis Francogallicae, miserrimae ineptiae vis
Faede intelligitur. istud eollegium venerabile in duas so
cietates abire, nimirum κώροισνωm et inglorum. Nugator
doctus modeste arii, gus, adpellatur. Si vultum prae safert obstinatum sapientiae. vel ut Du.si et veterum tem p xum et recentium, eucullus et tintinnabulis distinctus bo . . De conuenit eum facie. Classis arearorsm frequontior ait in hominibus illustribus; in quibus multa promerenda sunt. multa ridenda. In hac exaggeratione ridiculi nihilominus' altari alter os obliquatum ostendiit et capite inani suo ea. put offendit fratris. i. - . 4 . l
340쪽
aa OBSERUATIONES DE SENSU PULCR.
dentur, quae umquam sunt prolatae. Carmina Anacreontea plerumque admodum finitima sunt pue. ritibuI. Operibus intelligentiae atque acuminis, quat nus rebus illis propositis, etiam quidpiam continetur sensui, itidem quaedam communio est, varietatum illarum. Cogitatio mathematica de infinita mundi magnitudine, contemplationes metaphvsicae de aeternitate, prouidentiaque et animorum immortalitate,
certam quamdam sublimitatem dignitatemque habent. Contra eo vero philosophia multis quoque argutiis inanibus deformatur, speciesque subtilitatis haud impedit, quo minus quatuor syllogismorum figurae dignas sint, quae ad ineptias scholasticas reserantur. In proprietatibus moralibus virtus vera solum sublimis est. Nihilominus quaedam sunt qualitates
morales bonae, quae amabiles sint ac pulcrae et qua. tenus Cum virtute conueniunt, etiam generosae habeantur, quamuis reapse nequeant ad animi consilia
bona referri. Iudicium de iis subtile est et perplexum. Prosecto non potest status animi probus v cari, ex quo actiones promanant, ad quas virtus quiudem etiam rediret, verum de caussa tantummodo sortuito conueniente, sed secundum naturam potest universalibus virtutis regulis saepenumero repugnare. Certa quaedam animi mollities, quae lacile aὸ calidum eommiserationis sensuin adducitur, pulcra est adique amabilis; indicat enim in communionem te venire beneuolam sortis hominum aliorum, quo itidem principiis ducimur virtutis. Verum hic bonus animi motus nihilominus infirmus est semperque ea
Cus. Fac enim, ea vos vero sensatione Commoueri,
ut sumtibus vestris egentem quemdam subleuetis, Vos ero stlius cuiusdam in aere versari, eoque impediri, quo minus strenuo iustitiae ossicio possitis satisfacere: manifestum erit, actionem non posse ex proposito