장음표시 사용
371쪽
Cum eo res redierit, ut de iure praesecti agatur, caupta iam maxime perdita est; ubi enim uniuersa copulatio reapse solum in inclinatione constituta est, ibi iam propemodum diuulsa est, simulatque sermo exsistat de debita. Vindicatio mulierum hac oratione dura
maxime turpis est, viroque summe et indecora ex Contemnenda. Interim ordo rerum sapiens sic seri, ut omnes istae venustates atque blanditiae duntaxat initio vim uniuersam suam exserant, postea vero consuetudine curaque dominica paullatim fiant hebeti res, w tum in amorem degenerent lamiliarem, ubi tandem uniuersa ars in eo consistit, ut satis earum reliquae seruentur, ne aequalitate ac taedio uniueris sum oblectationis pretium tollatur, propter quod unice operae pretium fuit, ac eiusmodi coiriunctionis
DE CHARACTERIBUS NATIONIBUS PROPRIIS QUATENUS DIUERSO SUBLIMITATIS SENSU AC PULCRITUDINIS NITUNTUR.
In nationibus nostrae mundi partes ex mea quidem sententia Dasi et Francogalli sensu pulcritudinis,
Minime mihi propositum est. characteres nationum suis depingere, sed quasdam modo lineas designo, quibus senissus lusi imitatis in iis ac pulcritudinis exprimitur. Facita potest intelligi, talium descriptionum veritatem posse m diocrem desiderari, exemplaria illarum non nisi in multitudine eorum, quioniam sibi elegantiorem vindicanti emiis nere, nullique nationi animorum ingenia deesse . quibus praestantissimas huiusce generis proprietates copulentur. Idcirco vituperio. quod opportune in populum ceciderit. nemo homo potest offendi. si quidem ita comparatum est. ut illud quisque. velut pilam possit in vicinum coniicere. Quae discrimina nationibus propria virum fortuita sint ex temporibusque et forma regiminis pendeant, an per certamquamdam necessitatem cum climate coniuncta sunt, hoc
372쪽
a66 OBSERUATIONES DE SENSU PULCR.
sed Theodisti, Angli atque Hisynni sensu sublimitatis
omnes reliquas maxime excellere. Rouandia potest
ea regio haberi, ubi hic sensus elegantior admodum evanescit. Pulcrum ipsum vel praestigiosum est aemouens, vel ridens ac venustum. In illo superiori certum quiddam sublime inest, animusque in hoe sensu meditabundus est atque alienatus in sensu huius.ce posterioris autem subridens ac laetus. Italis prius sensus pulcri genus, Francogallis alterum potissimum videtur conuenit o. In charactere nationi proprio, in quo exprestio inest sublimitatis, sublimitas ex aut degenere terribiliori est, quod paullulum vergit ad portentosum, aut in sensu consistit vel generosi, vel
magnifici. Videor iure posso me sensum primi illius generis Hispano, sed secundi Anglo, tertiique Themdisco tribuere. Sensus magisificentiae natura sua non exemplar est, uti caetera gustus genera; et
quamquam studium imitandi potest cum quouis alio sensu conitinuum esse, tamen is ud magis cadit in
sensum splendide sublimium; quippe qui reapse sensus mixtus est ex pulcro ac generoso, ubi quisque persa spectatus frigidior est, ideoque animus satis liberistate pollet, in iis coniungendis exempla attendendi, quorumque etiam impulsu illi opus est. Quamobrem Theodisco minor sensus pulcri erit, quam Franco gallo, minoique eorum, quae sublimitatem spectant,
quam Anglo: verum in caussis, ubi utrumque coniniunctum videri debet, sensui eius conuenientius erit, uti quoquo vitia facile euitabit, in quae nimia cuiu que eorum sensus generum vis virtusque solum popset incidere. Duntaxat leuiter artes attingo ac disciplinas, quarum optione potest nationum gustus, quem iis attribuimus, confirmari. Ingenium Italicum praecipue in arte musica et pictura, et statuaria et architectura
excelluit. His artibus pulcris omnibus gustus par subtilis fauet in Francogallis, quamquam pulcritudo earum in illis minus sit cum sommotioue animi com
373쪽
iuncta. Gustus respectu persectionis poeticae vel in a-toriae in Francogallis magis ad pulcrum pertinet, in
Anglis autem magis ad sublime. I i faceti, comoedia, satyra ridens, nugae amatoriae et genus dicendi facito fluens et naturaliter, illic exemplaria sunt. Contra in Anglis cogitationes argumenti arguti, trago dia, carmen epicum, omninoque auruin graue salium M leporum, quod malleo Francogallico lamina tenui magnae superficiei potest extendi. In The discis ingenium etiamnunc valde micat per bracteam. olim fuit clamans, exemplis autem solertiaque nati nis venustius quidem factum est est et generosius, iulud vero minori ratione nativa, hoo motu minus au daei, quam in dictis illis nationibus. Gustu ordinis putidae in Hollandis elegantiaeque, sollicitudinem et ambiguitatem adierentis, fit, ut parum sensus respuinctu motuum ingenii simplicium et liberorum suspicari possimus, cuius pulcritudo vitiis anxio cultandis de-sormaretur. Nihil uniuersis potest artibus ac disciplinis magis contrarium esse, quam gustus portentosos: quippe qui naturam obtorquet, quae exemplar est omnis pulcri et generosi. Idcirco nationi lΙispanicae parum quoque sensus ut pulcrarum artium ac
. Characteres animi in nationibus maxime conspieui in eo sunt, quod est in iis morale; quapropter sensum earum diuersum respectu sublimitatis et puberitudinis ad hunc modum contemplabimur' .
Hispanus serius est et taciturnus ac verax. Pauci inueniuntur in orbe terrarum mercatores probiores
Hispanicis. Mentem alit superbam sensuque magis
D Vix opus est, ut hoc loco superiorem excusationem repsis, tam. In quovis populo pars politiissima continet characteiaxas omnis generis gloriosos ac laudabiles, et, in quem hoci illudue vituperium cadat. is . si satis excultus sit ac perpo-
Iitus, quid e re sua sit, intelliast, scilicet ut quemque alium sorti suae permittat, sed se ipso excepto.
374쪽
a6s OBSERUATIONES DE SENSU PULCR.
mouetur magnarum actionum, quam pulcrarum. Cum in temperamento eius parum beniuolentiae benignωe et lenis deprehendatur, fit, ut saeptiis durum se pr.ebeat adeoque crudelem. Supplicia soletnni pompa religionis caussa cauto da fri non tam per superstitionem etiamnum celebrantur, quam per inclinationem nationis portentosam, quae pompa venerabiliter terribili mouetur, qua vestem figuris diabolorum depi, nam san benito flammis, a deuotione fuributida in-eensis, tradi videt. Dici non potest, Hispanum se pei biorem esse, aut amatoriis leuitatibus magis deibium, quam quemque ex alio populo: verum utrumque est modo portentoso, qui rarus est atque insolitus. Aratrum relinquere gladioque longo cinctum et pallio in agro obambulare donec peregrinator praeterierit, vel in pugna taurorum, ubi mulieres velo denudatae conspiciuntur, dominam singulari salute indicare et tum in honorem illius periculo uiri certamen cum fidira bellua inire, in actionibus sunt insolitis et raris, ab natura longe recedentibus. Italus sensum videtur mixtum habere ex sensu Hispani et Francogalli; maiorem pulcri sensum quam Hispanus, et maiorem sublimitatis, quam Francogallus. Hoc modo reliqui, ut mea sert opinio, ductus characteris moralis in eo explicari queunt ' . In Francogallo sensus obtinet pulcri moralis. Est lapidus et comis et officiosus. Repente fit familiaris, iocosque amat et libertatem in conuersando, et vocabulo viri feminaeue elegantis vis inest potestasque non
nisi illi intelligenda, qui sensum sibi venustum Francogalli comparauit. Ipsae sensationes illius sublimes,
D In metaphystea. philosophiaque morali et religionis do. Et is, haud satis potest circumspectionis quoad seripta
huius nationis adhiberi. in iis plerumque pulcrite ob tinent praelligiae, in investigatione lenta explorati nem haud sustinentes. Francogallus audaciam amatia pr nuntiando; sed, ut ad veritatem peruenia , opus non au daeia est, sad circumspectione. In historia amat αιἐκερτα. in quibus nihil quidquam desideratur praeter veritatem. Dissiliam by Cooste
375쪽
quarum illi haud paucae sunt, sensui pulerae subiectae
sunt et vim suam tantummodo accipiunt ex conspiratione cum sensu pulcri. Lubenter sacetus eis, cogitationique sine ulla versitatione aliquid veritatis concedet. Contra, ubi non licet facetum esse pariter cognitionem docham demonstrat, quam quispiam ex ullo quodam alio populo, velut in mathematicis caeteris quae artibus ac disciplinis ieiunis vel subtilibus. Docti faceti penes eum haud pretium cst tenue, quam alibi, cupide diuulgatur et libris conseruatur, tamquam res esset mauissima, Ciuis est quietus, vexationesque publicanorum ulciscitur satyris, admonitionibus ad curiam regni perserendis, . quibus, posteaquam populi patribus pulcram patriae amoris speciem impertiuerunt, nihil quidquam amplius efficitur,
quam ut relegatione gloriosa Coronentur, aur carminibus laudatoriis argutis celebrentur. Res, quas laudes facultatesque nationales huius populi maxime referuntur, mulieres sunt '). Non, qui si hic plus 'qua in alibi amarentur vel aestimarentur, sed quoniam optime ansam praebent, iucundis limarum dotum ingenii, sestiuitatisque et decorum bonorum manifestandarum; Caeterum homo vanus utriusque sexus semper
D Mulieres in Francogallia uniuersis congregationibus universaeque consuetudini rationem modumque pra sunt. Iam quidem haud potest negari, coetus sine seminis satis in elenantes arquo inconcinnos loneos quo esse; ted semina inii 5 ratione pulcra praedat, vir ex sua parte praeire generoso deberet. Sin minus consuetudci aeque longa erit, sed ex ratione contraria, siquidem nihil quidquam tantum taedii iniicit . quam mera dulcedo Secundum gultum Franc gallieuin non dicitur: horusne domi est, verum hora ne domi est i hera sedet eo ram abaeo . hera vεxatur vapori us qui genus sunt nugarum pulcraJum : ad summam in hera
et de hera oin nox occupantur sermones si ob Pelationes. Interim permultum abest. vi mulieros eo sint honorarior R. Homo, qui nuratur, semper sensu caret, cum verae Obser Varitiae, cum voro p iam amoris tonerioris. Quouis ri luerim praemio id dixisse, quod Ris Dulis, tam fidenter adserit:
Sed Helustius aeuius ita oe seripsit in Francogallia. et foristasse. qui tam magnus esset patronus feminarum, liomacha hundus inteIlexit, eas haud maiori obseruantia.
376쪽
s o OBSERUATIONES DE SENSU PULCR.
dunt at se ipsuna amat: alter illi tantummodo ludus est. Cum Francogalli minime proprietatibus careant generosis, dummodo istae sensatione pulcri solum pos.
sunt animari: mulierum vis posiet maior esse in actionibus generosissimis virorum excitandis mouendisque, quam uspiam alibi in terrarum orbe, si opera daretur huic ingenio nationi proprio adiuuando. Dolendum
est, lilias haud nere. Vitium huic characteri nationi proprio proxima vicinum est puerile, sue ut molliori verbo exprimam,
leue. Res graues tractantur velut ioci minutiaeque sunt occupationi maxime seriae. In senectute Francogallus laetas cantilenas cantat, et, quantum potest, suauis quoque erga mulieres. Harum animaduersionum auctores habeo graues eiusdem nationis mihi a sentientes, et memet recipio in terga Montesquieui et Alemberti, ut ab omni metuenda indignatione tutum me praestem.
Anglus initio cuiusque notitiae frigidus est, erga quemque alienum indifferens. Parum est ad parua officia propensus; contra, simul atque amicus est,
pronus fertur ad officia magna. Parum laborat in usu Leetum esse, decentiamque bellam os endere, contra ea vero prudens est et grauis. Malus est imitator, parumque curat quod alii sentiant, et solum suum gustum sequitur. Ratione mulierum non est sestiuitata Francogallica, sed longe maiorem erga eas obseruantiam declarat, quam fortasse nimium intendit, propterea quod in matrimonio uxori plerumque auctoritatem immensam concedit. Constans est, nonnumquam usque ad pertinaciam, et audax Certusque, saepenumero usque ad temeritatem agitque ex principiis plerumque usque ad libidinem. Facils eo usque procedit, ut contra morem consuetudinemque ciuilem
omnia agat, non quidem per vanitatem, sed quia alios parum curat, gustuique suo propter officium vel imitationem haud facile vim adfert; idcirco raro tanto-
377쪽
pere amatur, quam Francogallus, sed, si innotuerit, plerumque pluris habetur. Theodisco sensus est mixtus ex Angli sensu et Fra,
galli, priori tamen proxime accedere videtur, maiorque similitudo huius posterioris tantummodo adsectata est et imitando comparata. Temperamentum
eius selix est cum in subtili tum pulcro sentiendo; etsi sensu subtilitatis Anglum haud aequet, nec pulerisensu Francogallum: utrumque vincit Coniungendo. Plus officii superiori demonstrat in consuetudiue, et quamquam haud tantum alacritatis iucundae ingeniique in coetum adfert, quam Francogallus, tamen maiorem in eo modestiam et prudentiam ostendit Uti in quovis gustus genere, ita quoque in amore satis ad viam institutus est, et dum pulcrum eum generoso copulat, in utroque sentiendo satis frigidus est. ad ingenium deliberationibus decentiae, magnificentiaeque atque attentionis occupandum. Idcirco familiae, tituli, ordines cum respestu ciuili tum ratione amorisitIi in rebus sunt magni momenti. Longe magis, quam caeteri superiores, curat. quod homines de se iudieauerint, et si quid si in charactere illius, quod excitare possit desiderium emendationis totius, haec imbecillitas erit, qua haud studet exemplar videri, quamquam illius uniuersae dotes ei sint, nimiumque ad opinionem aliorum descendat, quo proprietates morales omni firmitate priuantur, propterea quod versi Pelles redduntur ac mobiles salsoque adsectatae. Hollandus animi ingμnio bono proboque ac segulo, et, quia solum utilitatem spectat, parum sensu pollet eorum, quae subtiliori significatione pulcra et tublimia videntur. Uir magnus illi idem est, qui opulentus, amicum vocat, quocum usu iunctus est litera, Tum mutuarum, salutatioque ei 3dmodum taediosa est, si nullam utilitatem adferat. Dissi initis est cum Francogalli, tum Angli, et quodammodo Theodiscus est
378쪽
apa OPSERCATIONES DE SENSU PULCR.
Quod si periculum istarum cogitationum in ulla
quadam caussa ad usum transferamus, ut exempli gratia senium honoris consideremus, haec nationum dis crimina conspiciemus. Sensus honoris in Francogali lo vanilus est, in Hispano solitas, in Anglo superbia, in
Thei disco insolentia, in Hollando elatio animi. Haec vocalmia prima specie idem denotare videntur, sed discrimina designant maxime conspicua. Vanitas adpetit adsensum , leuis est ac mobilis; sed externa eius ratio tomis est et urbana. FUuyus plenus est oblectatione magna falso credita nec parum ambit adsensum aliorum, mores eius rigidi sunt atque elati. A.' perbia proprie cernitur tantummodo in conscientia
maiori pretii proprii dignitatisque, quod saepe potest
verissimum elle quapropter etiam subinde generosa vocatur; numquam autem cuipiam fastum tribuere generosum postum, quippe qui semper salsam sui irsus aestimationem et nimiam indicat . Mores superbi erga alios sunt indisserentes et frigidi. Insolens est superbus et idem vanus. Adsensus autem, quem ab aliis expetit, in honoribus testificandis versatur. Idcirco splendorem amat ex titulis, stemmatibusque et pompa. Theodiscus inprimis hoc vitio insectus est. Vocabulis clementis, propensissimi, illustrissimi, generosissimi, et id genus aliis tumoribus oratio rigida redditur et ingrata, pulcraque simplicitas, quam alii populi orationi suae impertire poliunt, impeditur. Mores insolentis in usu hominum cernitur in caerimoniis. Elatus est superbus perspicuas despicientiae aliorum notas moribus prodens. In vita rusteus est. Haec misera proprietas omnium longissimo a gustu subtiliori abhorret, siquidem aperte stupida est; neque enim haec profecto via est sensui honoris satisfaciendi, cum manifesto contemtu omnes ad odium provocantur cauillationemque mordacem.
In amore Theodiscus et Anglus stomaeho sunt satis firmo ac valente, aliquantum sensu subtiles, sed
379쪽
gvsu magis sano atque a pero. Italus ea in re rimatur,
Hispanus delarat, Francogallus ligurit. Religio nostrae mundi partis non est a gusta libidinoso profecta, sed originis magis venerandae. Idcirco quoque intemperantiam illius, ct quod ad hominem in ea proprie resertur, notae esse possunt variarum proprietatum nationibus propriarum. Quam quidem religionis intemperantia conceptu hoc quadruplici complector: et credulitatis, ct supersitionis, et fanaticismi, et indisserenti t. Credulus plerumque pars
cuiusque nationis ignorans est, quamquam haud sensu ita subtiliori utitur. Persuasio illi tantummodo pendet ex auditione ac rumore et auctoritate putatilia, haud ulla specie sensus subtilioris rationem atque elaterem suppeditante. Exempla uniuersorum popul rum quaerenda sunt in septemtrionibus. Credulus,
gustu utens portentoso, conuertitur in supersitissum. Hic-gustus adeo per se ipse in caussa est, cur quodpiam facilius credatur, ') atque ex duobus hominibus, quorum altor hoc sensu in ectus, alter autem ingenio animi frigido est et temperato, ille etiamsi magis sapiat, tamen, quae in eo obtinet, inclinatione facilius inducetur ad aliquid monstrosi credendum, quam hic, qui non cornitione sua, sed sensu vulgari tardoque
Contra intemperantiam istam munitur. Superstitiosus inter sese et rem summam venerationi subluctam lubenter certos qu0sdam homines potentes atque ingentes, ut ita dicam, gigantes sanctitates collocat,
quibus natura obtemperet, quorumque voce adiurante portae tarrari serreae et pandantur, ut Concludantur,
Alias animaditersum est, Anglos, populum tam sagazem. nihilominus facile promulgationi mirae rei absurdaeque possie decipi, ita ut initio credant; cuius rei multa exempla
eruntur. Sed animi ingenium audax, varia experientia praeparatum, qua multae res mirae nihilominus sunt inuenistae varao, cel riter paruas disticultates porrumpit, quibus ingenium hebos ae dissidens mox retinetur, atque ita im. merito ei nonnumquam ab errore cauetur.
380쪽
qui, vertice caelum tangentes. pede stant in terra humili. Institutioni rationis sanae proinde in Hispanir magna erunt impedimenta superanda, non ideo, quod illi ignorantia ibi expellenda est, sed quoniam gustus quidem mirus ei aduersatur, cui, quod naturae Convenit, triuiale est, et qui numquam putat sensu sublumi sese moueri, nisi res ei pro posta portentosa sit. natisimus positus in temerit lite est, ut ita dicam, deuota et certa quadam superbia nimiaque sui fiducia excitatur, quo propius ad naturas caelestes accedat miroque volatu ordinem consuetam ac praescriptam superet. Fanaticus non nisi de inspiratione proxima vitaque adspectabili loquitur atque intuitiua, cum econtrario superstitiosus coram simulacris magnorum sanctorum miracula patrantium vota nuncupet, fiduciamque in laudibus opinatis haud imitandis aliorum hominum sui ipsus naturae collocet. In ipsis intemperantiae generibus uti supra monuimus, notae injsunt sensus nationibus proprii, atque ita sariatici Lmus. certe superiorum temporum, maxime exstitit in Germania et Anglia, quasique quidam Stolo est sensus generosi, ad characterem istorum populorum pertinentis, omninoque in uirum abest, ut perniciosior sit inclinatione superstitiosa, si statim initio importunast, quia aestus ingenii sanatici paullatim refrigescit et natura sua tandem, necessct sit, ad rectam temperantiam perueniat, cum e contrario superstitio in animi habitu tranquillo et patiente sensi in profunditi; radices agit, hominique vincto fiduciam prorsus a limit, sese umquam ab opinione noxia liberandi, Tandem vanus et leuis semper caret sensu sublimitatis acriori, eiusque religio motu caret, plerumque tantummodores consuetudinis est, quam omni pum sestiuitate ob-Fanati eismus semper est ab distinguendus. Illa commercium putat sese proximum atque extraordinarium sum natura quadam celsiore sensu perei pere ; sed hic statum 3nimi notati cum ullo quodam principio iusto plus incaluit, suae norma virtutis hori. o. siue amicitiae, siue relietionis, sum tamen ea in re opinio commetati virea naturae laps-r ut is nihil quidquam agat,