장음표시 사용
391쪽
siue boni, sue mali) eadem et post mortem perseueratura sore; ne minima quidem ratione nobis opitulante mutationis illorum in futura vita supponendae. Proinde consequentiae quoque illi merito vel culpae huic conuenientes, sub imperio principii boni maliue, secundum aeternitatem nobis tirent exspectandae; quo quidem respectu proinde prudentia suadet, ut ita agamus, quas alia vita, statusque moralis, quo praesentem vitam ad exitum perducimus, cum consequentiis eius, nobis eam ingredientibus immulctilis sit. Igitur respectu practico, oportebit, systema dualisticum accipiamus; ita tamen ut nolimus desidere, utrum respectu theoretico et solum contemplativo, alteri mereatur praeserri; praesertim cum vnitarium nimium videatur nosmet securitate indisterente sopire. Cur vero homines omnino fem mundi exspectant et, hoc iis concesso, cur ipstim finem terribilem maximae parti generis humani Z - . Quare finem omnino mundi homines exspectent, in caussa videtur esse, quod ratione docentur, durationem mundi tantummodo pretium habere, quatenus naturae ratione praeditae in illo scopo exsistentiae suae consentaneae sunt, quo si haud potiantur, creatio ipsa iis esse temeraria' idetur: instar sabulae fine carentis, nullumquq consilium sapiens ostendentis. - Quod autem finem exspectant terribilem,
caussa inest in sententia de ratione deprauata generis humani ' usque ad desperationem magna; cui ut GNullo non tempors sapientes. ut sibi videbantur siue philoso'hi . initiis boni in huinana natura ne ulla quidem dignis attentione habitis, in excogitandis similibus ingratis et partim f.istidiosi Μ sese exhauserunt, ut orbem terrarum. domiciliam istud hominum, satis vilem contem tuque dignum depingerΘnt. I Vt doue,so, um. quemadmodum mon elius ille Muhammedanun eum considerat: ubi cuique jn itinere vitae deuertenti exspectandum est. sors, ut a quodam sequente breui depellaturi a) Ut orgastutam: cui sententiae Iapientes Brahmani Tibetani quo atque alii orientis atque etiam Plato addicti sunt: loeum cauigationis et expiatio nis spirituum lapsorum, e caelo expulsorum, nunc anima-
392쪽
nis adieratur, et quidem terribilis, unam norma in es.se summae et sapientiae et iustitiae quoad maximam partem hominum . - Idcirco ultimi diei prae nuntia siquidem phantasia magnis exspectationibus exiscitata omnibus portentisque abundat) cuncta sunt da genere torribili. Nonnulla in iniustitia deprehen .dunt inualescente, Pauperumque per insolentem hebluationem diuitum oppresione, atque uniuerso fidei defectu; aut in bellis cruentis ubique locorum se in.
flammantibus, et id genus aliis: verbo, in ruina mo rili celerique omnium vitiorum incremento, una cum malis ea comitantibus, quae, pro Opinione eorum, superiora tempora numquam viderint. Contra alii in inselitis naturae mutationibus, in terrae motibus, procellisque atque inundationibus, aut Cometis ae
Sane, nec sine iniuria, homines onus exsistemtiae suae persentiscunt, quamquam ipsi in caussa lanti Ratio mihi in eo videtur versari. Cultura dotum in. genii, dexteritatisque ut gustus cum comite luxuria in progressibus humani generis, moralitati euoluen.
rum hominum aut bestiarum. 3 Vt ho Dimn in ato=rum: ubi non solum pro se qui Sque sua ipsius contilia euertit. led Q. teri alter omnem. qui excogitari potuit. dolorum croet, viis troque solertiam potestatemque id sacisendi lumino sibi ho nori ducit. Tandem ut quo omnes sordes aliorum mundorum ei e Siae fuerint. Huoc potirema cogitatio quodammodo exemplaris . hoinini qua Persico malo faceto tribuenda eii. qui paradisum, sedem illam primi paris hominum, in caelum collocauit, in quo quippe horto arborum eo pia esset fructibus eximiis abundantium, quorum comeso rum reliquiae transspiratione insontibili egererentur: una tamen arbore medio in horto excepta , fructum quidem dulcem ferente. sed eum, qui non posset sudando elici. Cum autem . nulla habita ratione interdicti. primis parentibus eoi libitum esset eum degustare: nullum aliud. quo minus
casi uni inquinari ni . remedium . fuit, quam angelus a longinquo tellurem ostenderet. additis verbis: .,haec latrina est, totius rerum uniuersitatis, tum eo illuc deduceret ad ne iaeutaria curanda, polleaque iis ibi relictis ad caelum reues ret. Inde igitur Renus humanum in terris originem du- Distii do by Corale
393쪽
dae necessario prasestinat; isque status ipse omnium molestissimus est, et cum moralitati periculosissimus, tum bono phy sico; siquidom necessitates multo gravius accrescunt, quam instrumenta eas explendi. Uerum initium morale generis humani, quod velut poena Horatii) pede claudo semper eam persequitur, illam properanter currendo aegre spirantem saepiusque pedem impingentem uti sane potest sub moderatore mundi sapiente sperari) aliquando adsequetur ac stipe. rabit; atque ita, ex ipsis argumentis empiricis laudis moralitatis hac nostra aetate, cum omnibus superioribus comparata, utique spes ali posset, diem ultimum potius cum vec ura. Eliae, quam Cum gregis Corae simili ad inseros descensu accessurum, Omniumque re eum finem adportaturum fore. Sed tamen huiusce fiduciae in virtute heroicae, subiective quidem, nullatum uniciorse potens cum animis emendandis esse contagio videtur, quam scenae terrore stipatae, quae res vltimas iuntecedere cogitatur.
cum hoe loco solum in ideis versemur aut iis ludamus), quas ratio ipsa creat, cui quae subiectae sunt, res si quae sint prorsus sine ultra orbem finientem
nostruiti sitae, quae quidem, quamquam cognitioni nostrae contemplativae transscendentes, neque idcirco tamen omni respectu inanes habendae sunt. sed re spessii Practico nobis ab ipsa ratione legislatoria subministrantur, non sere, ut de rebus iis obnoxiis, quot per se sint et secundum naturam anquiramus, verum quomodo eas in usum moralis scopum rerum omnium spectantis, cogitare debeamus' quo. quae lilias penus inanes forent, realitate practica potiuntur obiectiva); Iiber nobis campus patet, fructum istum propriae rationis nostrae, conceptum illum de fine omnium rerum uniuersalem, pro ratione illius ad nostram cognoscendi facultatem, describendi, quaeque illi subsunt in classes describendi.
394쪽
Itaque totum I) in finem rerum omnium naturais 1em descriptum, secundum ordinem finium mor lium sapientiae diuinae, quem ergo respectu practi' co utique possumus intelligere, Σ) in mi sticum eorum finem supernaturalem , secundum Ordinem Caussa. rum efficientium, de quibus nihil quidquam int/II Lmus, 3) in finem omnium rerum praeter naturalem peruersum , qui a nobis ipsis, eo quod scopum pediperam interpretamur, arcesstur, exhibebitur: quorum quem primo loco descripsimus, modo tractatus est. nunc duo reliqui sequentur.
tum manu, per eum, qui inde ab aeterno vivit ad amternum, caelumque creauit, et sic porro, iurat: in poserum nullam amplius tempus esse debere Nisi hunc angelum ovoce sua septem tonitruum' v. a. sumseris dicere ineptias voluisse, mens eius fuerit, necesse est, nullam in posterum mutationem e se debere; namque si in mundo etiam nunc mutatio esset, etiam tempus adhuc exstaret, quoniam illi non
nisi in hoc esse locus potest, neque illa, hoc supposito
ullo modo cogitari potest. Hic igitur snis omnium rerum, ut sub sensus subiectarum, proponitur, de quo nullam nobis animo possumus cogitationem informare: quoniam nosmee ipsa necessaria illaqueamus repugnantiis, si unum p dem velimus e mundo sensibili ferre in intelligibilem; quod hoc loco ita fit, ut momentum, quo finis supe-
Naturai. aliter dieitur. quidquid Deundum leges certi cuiusdam ordinis qualis ille cumque si . proinde quoque moralis ergo haud semper duntaxat phylacae necessario
consequitur. Cui contrarium est non ,. arti, D. quod vel supernaturale esse potest, vel praeternaturale. id, quod ex ει ps παιών - necessarium est. etiam ut materialiter naturat.
Obysice necassarium cogitaret T.
395쪽
xiores esscitur, etiam initium esse debeat mundi po- 1lerioris, proinde hic cum illo ad eamdem temporis seriem reseratur, id quod repugnat. Sed nos quoque dicimus nobis durationem cogitatione informare ut infinitam ut aeternitatem); non idcirco, quoniam sere de quantitate illius ullam quamdam cogitationem habeamus detρrminabilem - id enim sori non potest, cum ei tempus prorsus desit, ut illius mensura: - verum conceptus ille, quin Diam, ubi nullum tempus est, ibi quoque nullus fuisIocum habet, solum negativus est do duratione aeterna, quo cognitio nostra ne latum quidem pedem progreditur, sed tantummodo dicitur, rationi, respectu practico scopi habito, in via mutationum perpetuarum numquam posse satisfieri: quamquam etiam, si trincipio tentaret status subsistentis atque immutabiis naturarum mundanarum, aeque minus quoad usum
theoreticum satisfaceret, sed potius in uniuersam cogitationum vacuitatem incideret; ubi tum nihil ei relinquitur, quam ut mutationem in infinitum in tempore progredientem, progressu ad scopum perpetuo, cogitet, in sensus animi qm non ut ille, phaenomenon est, sed quidpiam sensibus inaccessum , nec proinde in tempore mutabilis est) manet constanterque idem est. Quamobrem regula usus practici rationis
huic ideae conuenjenter non nisi eo redit, ut normam ita capere debeamus, quasi, in uniuersis mutationibus in infinitum progredientibus a bono ad meliora, status noster moralis, secundum montem animique sensum homo noumenon , iacuius vita in caelo est, ' nulli omnino temporis mutationi obnoxius esset. Sed aliquando tempus venturum esse, quo omnis muratio cum eaque tempus ipsum finem habeat, cogitatio est, phantasiam sollicitans. Tum scilicet uniuersa n litura riget, quasique saxea redditur; cogitatio ultima sensusque ultimus tum in subiecto cogitante consistentes manendi, et sine mutatione.
396쪽
semper eadem. Naturae, quae exsistentiae suae illiusque magnitudinis durationis) non potest nisi in tempore tibi conscia fieri, eiusmodi vita, necesse est, si modo vita dicenda sit, exstinctionis esse similis videatur: siquidem, ut cogitando queat in eam penetrare, tam n omnino quidpiam, oportebit, cogitet; έοgit tione autum continetur restqxio, quae ipsa non nisi in tempore fieri potest. - Idcirco habitatores mundi alterius sic depinguntur, ut, pro vario eorum domicilio caelo vel inferno . aut semper eumdem hymnum Halleluiali, aut aeternum casdem lamentationes incanant XIX. 1-6; XX, I 5. quo uniuersus omnis mu tationis in statu eorum desectus indicari debet. Nihilominus haec idea, vi maxime ςaptum nostrum superet, tamen respectu praelico rationi est Prope cognata. Etiamsi statum hominis moraliter physicum hac in vita optimum sumserimus, nimirum
rogressus perpetui adpropinquationisque ad summum onum sei propositum); tamen vel in ipsa conscientia montis suae immutabilis) eum spe status sui aeternum mutabilis cum moralis tum physici non potest
Pranquillitatem coniungere. Status enim, in quo
nunc versatur, etiamnum malus manet, Compara
tus cum alio meliori, in quem ingredi paratus est; cogitatioque progressus ad seopum infiniti simul tamen prospectus est in infinitam malorum serierit, quae, quamquam bono maiori praeponderentur, tamen to Cum haud concedunt tranquillitati, quam sibi non nisi eo cogitare potest, quod scopus tandem aliquando attingetur. Ea de re homo inuestigans incidit in mylicam namque ratio, quia haud sacile usu suo immanente, hoc .st, prathio contenta est, sed in transscendenti libenter aliquid audet, sua quoque mysteria habet , se ipsam, et quaecumque vult, ratio haud intelligit, verum potius delirat, quam, uti habitatorem mundi sens bitta intellectualem deest, intra huiusce termino. is
397쪽
eireum scriptam teneat. Inde systema est Llloquiunt de summo bono, quod consistere dicitur in nihilo, hoe est, . in conscientia sui voragine dei conssuendo cum eo, ideoque exstinguenda personalitate sua abreptum sese sentientis; cuius status ut habeant praesensionem. Philosophi Sinenenses in cubiculis obscuris, clausis oeuliS, Omnes neruos intendunt, ad istud nihilumeogitandum et sentiendum. Unde panthei ut Tibetanorum aliorumque populorum orientalium exstitit , et, qui ex sublimatione illius metaphysica postea natus est, Spinoeti tis: qui ambo sunt cum vetustissianao emanationis f semate omnium humanarum ex na tura diuina sextremaque in eam resorptione) vinculo . sororio arctissimo coniuncti. Universa haec solum eum in finem, ut postremo tamen laetari possent de quiete aetcrna, qua tum opinatus finis beatus rerum omnium absoluitur; qui reapse conceptus est, quo-
eum iis simul intelligentia perit, ipsaque uniuersa cogitatio finem habet.
Finis rerum omnium, quae hominum manibus
tractantura ipsis finibus bonis propositis, in sustutia versatur, hoc est, in eiusmodi instrumentis ad fines utendis, qui hisce finibus ipsa contrari videntur. Sagientia, hoc est, ratio practica, procon venientia rationum, scopo rerum omnium, summo bono, prorsus consentanearum duntaxat penes deum est; eiusque contra ideam haud aperte agere, id est, quod posset sapientia humana adpellari. Haec munitio contra stultitiam, quam homini non nisi conatibus requentique consiliorum mutatione consequendam sperare licet, potius sepraemium est, quod vel optimus homo duntaxat persequi potest, an sorte queatn rehendere cuius vero persuasione arroganto tentari sese patiatur, multo minus sic agere, quasi illud adprehenderit. - Inde quoque consilia de die in diem mutata, saepenumero pugnantia, instrumento-
398쪽
rum conuenientissimorum, ut religio in populo quodam vi iuerso pura smulque scax reddatur; ita, ut possit
lique exclamari: in vobis, mortales mileri, nihil constans est, nisi inconstantial
Cum interea hi conatus tandem aliquando ita successere, ut respublica apta sit atque solum propensa non solum ad doctrinis piis usu receptis, verum etiam rationi practicae iis collustratae quod etiam ad religionem absolute necessarium est obediendum: cum sapientes s modo humano) in populo non ex
composito veluti clerus , verum ut ciues, Consti capiunt, in iisque maximam partem Conueniunt, quactargumento sunt haud dubio, verum eos curare; populusque etiam in uniuersum eis. nondum ex parte munima , necessitate uniuerse sensu percepta, neque in auctoritate constituta, culturae necessariae initi rum moralium, oblectamentum capit: tum nihil magis e re esse videtur, quam ut illos agere sinas iter. que continuare, cum semel, quod ideam spectat, quam persequuntur, recta via incedant: quod autem euentum attinet ex instrumentis ad scopum optimum delectis, cum hoc, quomodo pro cursu ri turae.acciderit, semper incertum maneat, prouidentiae Permittatur. Etenim, ut maxime incredulus sis, tamen, ubi nullo modo fieri potest, ut euentum ex certis quibusdam pro uniuersa humana sapientia squae, si nomine suo digna esse debet, tantummodo rationem spectet moralem, oportebit delectis instrumentis certo prae-
videatur, sapientiae diuinae cum cursu naturae EOn-Eurrentia ratione practica credenda est, nisi scopum malis omnem abiicere. - At occurretur: iam saepius doctum est, consilium praesens optimum esse; istud nunc semper esse sequendum; eum nunc statum esse aeternum. AIs qui secundum hunc conceptum bonus est, semper bonus erit, et qui contra illum malus est, is semper malus erit. Apocal. XXILII.): quasi aeternitas, Cum eaque omnium rerum
sints, iamiam posset accessissh; -- et oihilominua ab
399쪽
eo inde tempore semper noua consilia, quorum novissimum saepenumero duntaxat instauratio cuiusdam veteris fuit, in medium sunt adlata, neque in Poit rum plura consilii postrema deorunt.
Tantopere imbecillitatis meae mihimet consciust sum, ea in re nouum ac felix periculum faciendi, ut, ad quod utique nullo magno ingenio opus est, potius suaserim: ut res ita esse patiamur, uti postremo suerant, ac propemodum per aetatem ut satis bonae sese in consequentibus ostenderunt. Quod vero cum nota
iudicium fuerit virorum ingenii magni, vel tamen molientis; liceat mihi, non tam, quid iis faciendumst, sed quid, ne offendant, utique cauendum videatur, modeste indicare, quoniam alioquin suo ipsorum consilio quamuis optimo aduersaturi sint. In religione christiana, praeter summam observantiam quam sanctitas legum illius necessario instillat, aliquid inest dignum amore. sHoc loco non intelligo amabilitatem personae, quae eam nobis summo cum detrimento comparauit, sed rei ipsius; nimirum constitutionis moralis, quam ille fundauit; illa enim non potest ni si ex hac elici . Obseruantiam, dubium non est, primam cisse, sine qua quippe nullus quoque
amor verus lotum habet; quamquam silae amore tamen magnam possumus erga quempiam obseruantiam fouere. At si non solum de ossicio proponendo againtur, verum etiam faciendo, si rationem actionum
subiectivam perconteris, ex qua, s supponi liceat, faeitIime exspectari potest, quid homo facturus sit, non
solum ex obiectiva. quid fatere debeat; tamen amor, ut receptio libera voluntatis alterius in normam nostram, necessaria pars est supplendae imperfectionis naturae humanas cui ad ea, quae ratio per legem dictitat, noSmet oporteat cogi): qu e quis enim haud libentet facit, ea ita parce facit. et fortaste exceptionibus do
officii praecepto sophisticis, ut ear m, ut elaterum,
400쪽
illis haud accedentibus, haud ita habenda ratio vi
Quod si autem, ut rem praeclare 1gamus, ad religionem christianam praeterea ulla quaedam adiiciatur auctoritas etiamsi diuina soret , ut maxime beniuolum eius consilium finisque bonus fuerit; t men ratio illius amabilis euanuit: namque pugnat.
alicui praecipere, ut aliquid non solum faciat, sed
etiam Iibenter faciat. Religioni christianae propositum est, ut amor, erea munus faciendi ossicii in genere. promoueatur, eumque etiam producit; quoniam landator illius non ut imperator, qui voluntctem Jham obedientiam postu. santem, sed ut humanus loquitur, qui hominibus voluntatem eorum propriam bene infellectam, quippe
qua ipsi sponte acturi forent, si se ipsos rite exploret-rent, proponit.
Igitur Ab ratione liberali - quae pari interuab Io ab animo distat seruili et effrenato - religio christiana doctrinae suae aditum exspectat, eaque hominum animos sibi conciliare potest, quorum intelligentia iam ex cogitatione legum ossicii collustrata est. sensu libertatis in deligendo scopo, grata iis atque amabilis legislatio redditur. - Quamobrem, etsi
doctor illius etiam poenas minatur, tamen hoc non ita intelligendum est, certe propriae religionis christianae naturae haud conuenit ita interpretari, qudisi istae fieri elateres debeant, praeceptis illius obtemperandi: eatenus enim desineret amabilis videri. Uerum istud non nisi pro monito benigna ex beniuolentia legislatoris oriundo, ut nobis a pernicie caueamus. ex transgressione legis necessario oritura squidem lex est res surda et inexorabilis. Livius. accipiendum videtur; quoniam non religio christiana, vi vitae norma voluntarie accepta, sed lex ea in re mina. tuc : quae, ut ordo constans atqe immutabilis in na-