장음표시 사용
401쪽
tura rerum sta, ipsa haud est arbitrio creatoris, eo sequenti ait illius sc aliterue decernendi, permissa.
Cum religio christiana praemia pollicetur cvelut: sianimo estote laeto bonoque, omnia vobis in caeloe compensabuntur istud ex ratione liberali non sie est interpretandum . quasi oblatio laret, qua homines ad vitam bonam quodammodo mercede eonducantur; tum enim christiana religio itidem per se ipsa neutiquam digna foret amore. NihIl nisi postulato actionum eiusmodi, quae ab momentis proficiscuntur continentibbus nec quidpiam ad utilitatem propriam reserentibus, erga illum, qui istud postulat, hominibus potest obseruantiam in Ilillare; sine obseruantia vero nullus amor verus ac genuinus est. Ergo promissioni illi non is sensus tribuendus videtur, quasi praemia pro elateribus actionum accipienda sint. Amor, quo animus liberalis benigna iacienti deuincitur, haud bonum sequitur, quod indigens accipit, verum tantum modo pro benigna volantate illius, qui pronus fertur ad illud impertiendum: etiamsi eius rei haud polleat facultate, vel aliis momentis, quae respectus salutis publicae communis postulat, ab eo perficiendo imp
Haec illa amabilitas moralis est, quam religio christiana in se cohibet, quae per multas extrinsecus sibi adiunctas necessitates, opinionibus lisquentius variantibus, etiamnunc splendore penetrat, eamque ab aversatione conseruauit, quam alias experiri debuisset; et
quae squod sane notabile est tempore collustrationis maximae, quae umquam in hominibus exstitit; se per sese in luco conspiciendum praebet eo clariori. Quod si quando religio christiana eo ventura Asree, ut desineret amabilis esse quod utique fieri posset, si, pro spiritu leni suo, auctoritate muniretur imperatoria): cogoretur, ut, quia in rebus moralibus non licet esse medio, neutramve partem Aqai cmul-
402쪽
to minus coalitione principiorum contrariorum locus est) avorsatio illius et pertinacia erga illam in animis hominum obtineret; et antichrisus, qui caeteroquin diei ultimi praecursor putatur, imperium sin metu, opinor, propriaque utilitate constitutum , quamuis breue, institueret: tum vero, quoni- christianis. mus ad religionem homimum uniuersalem desinatus quidem foret, verum ut ea euadat, a sortuna parum adiutus, His omnium rerum speruersus respectu morali accessurus foret.
403쪽
DE TONO QUODAM ILLUSTRI IN PHILOSOPHIA NUPER INSTITUTO.
Nomen 'philosophiae, fgnificatione prima sapientiae scient incae vitae relicta, permature iam ut titulus exornandae intelligentiae hominum meditabundorum haud vulgarium, quaesitum est, quibus e a nunc modus videbatur mysterii reuelandi. - certe in deserto Macario res monastica dicebatur philos
phia. Artifex sciendi auri sese phibsophum pir ignem
vocabat. Collegia et Veterum temporum et recentiorum sunt adeptae mysterii per traditionem, de quo nobis per inuidentiam nolunt quidpiam aperire philosophus per initiationem). Tandem postessores illius recentissimi illi sunt, qui istud inse habent, nec ta-
meo per casum aduersum enuntiare pestini, et perorationem uniuerse communicare philosophus per inspirationem . Quodsi igitur cognitio exstaret rerum sensibus inaccessarum quae respectu theo retico sola in veris mysteriis ell), quae utique potest respectu practico per intelligentiam humanam aperiri; tamen talis cognitio ex illa, ut facultate cognitionis per ιonceptus, illi longe postponeretur, quae ut iacultas
visionis proxime per intelligentiam percipi posset;
namque intelligentiae, quam vocant discursiuae ad conceptus suos ex principiis et dissoluendos et rursum componendos, multique gradus operose constendendi sunt, ut in cognitione progrediatur, cum Con-.tra visio intellectualis rem obiectam proxime et simul comprehenderet atque exhiberet. - Qui igitur sese putat visionem istam intellectualem tenere, is intelli- entiam discursiuam despiciet; et, vice versa commoditas eiusmodi usus rationis vehemens solicitatio
est ad talem facultatem videndi audacter sumendam, itemque philosophiam in ea fundatam de meliori nota commendaudam : id quod etiam ex propensione honi
404쪽
Dum naturali sui ipsius studiosa, cui ratio tacita in. dulget, facile potest explicari.
Scilicet non solum naturalis segnities, verum etiam vanitas hominum libertas perperam intelleela in caussa est, cur ii, qui habent, unde vitam tolersnt, siue largiter sit siue parce, comparati cum iis, quibus labouandum est, ut vitam propagent, se ducunt illa.. stres. - Arabr. vel Mongolas spernit oppidanum, et se cum eo collatum putat illustrem: si quidem circumvagatio in desertis cum equis et ovibus magis oblectationi est, quam labori. Multangssus fratri arbitratur exsecrationem sese impingere, cum dicit: HVtinam pecora ipse educas velut Buraetust ' Hic d testationem longius mittit dicens: rivtinam agrum CO-las velut Resust ' Hic fortasse, pro sensu animi, di
cet: sevtinam sedeas ad machinam textoriam, velut Theodisicust Vno verbo: omnes se opinantur illustres, pro eo atque concedunt, sibi non opus esse, ut lκborent; atque ex hoc principio nuperrime res
eo collit, ut philosophia quaedam putatilia, in qua haud desudandum est, sed modo oraculum in se ipso
audiendum ac perfruendum, ut uniuersa sapientia funditus potiatur, haud celato sed palam sese promulget: idque ea oratione, quae declarat, sese cum iis, qui ad normam scholae - inde a critica facultatis cognoscendi ad cognitionem dogmaticam lento gradu et considerato progredi se obligatos ducunt, nullo modo velle comparari, sed - ex more inseniorum uno obtutu sagaci ad interiora sua, omnia quae studio diligentiaque possunt comparari, et sere plura quoque, posse praestare. De partibus scientiae, quae laborem postulant, velut de mathesi, physica, historia veterum temporum, philologia et similibus, ac de ipsa philosophia, quatenus ea cogitur ad explicationem ad viam methodumque institutam atque ad compositionem conceptuum systematicam descendere, non.
vi ulli utique possunt instar paedagogorum superbirem Ve' Tum nemini, nisi philosopho Dissonis, qui haud Iab
405쪽
NUPER IN PHILOSOPHIA INSTITUTO. 399
re Herculeo cognitionis sui ipsius ab imo sursum, sed euin trans uolundo, apotheosi sibi haud operosa deorsum demonstrat, potest in mentem venire, ut se illu-srem gerat; quoniam hic ex propria auctoritate loquiis
tur, nullique tenetur ea de re rationem reddere. Sed iam ad rem ipsam accedamus. Plato, pariter mathematicus ac philosophus, in proprietatibus certarum figurarum geometricarum, velut circuli, speciem quamdam admiratus est forinae malis, utilitatem ad varietatem enodandam problematum, vel varietatem enodationis unius eiusdemque
problematis velut in dothrina de locis geometricis
ex uno principio, quasi requisita ad certos quosdam conceptus quantitati uos construendos de indoria iis indita sint, quamquam ut necessaria ex anticipatisne et perspici possunt et probari. Sed forma finalis non potest, nisi re obiecta ad intolligentiam, ut caulsam, reserenda cogitari. Cum igitur intelligentia nostra, ut facultatu Dreonceptus cognoscendi, non possimus cognitionem ultra Conceptum nostrum ex anticipatione dilatare situ ad tamen in mathesi reuera accidit); Plato cogebatur visiones ex antieipatione nobis homi uibus suinere, qu rum vero origo prima haud ellet in intelligentia nostra neque enim intelligentia nostra Iacultate continetur videndi, sed cogitandi, se ii facultate discursiua vcrum in ea, quae simul caussi prima esset rerum omnium, hoc est, in intelligentia diuina, quae quidum visiones tum directi ποατοτυπα ideae) dici mero-rentur. Sed nostram visionem istarum idearum diuitiarum namque visio ex anticipatione nobis sane nec Liatia fuit, si nobis iacultatem enuntiationum syntheticarum ex antici tione in mathesi pura vellemus en dare nobis tantum indirecte, ut ἐκτύπων, tamqua
Umbrarum rerum omnium, quas ex antie alioue svnthetice cognoscimus, cum natiuitate nostra, quae ve-
406쪽
ro situ ut obscura nep, harum iduarunx, per obliuio-itam originis illarum, hi se cohibu*rit,i tributam esset quoa inde mana uelit, quoniam spiritu': noli r iuueanima dictus in corpus detrusum suevito cuiusta vita. culis paullatim se liberandi magnum illud plula sophiae
Neque timen haud obliuiscendus Pythagoras est, de quo quidem parum nouimus, quam ut de prin
es pio metaphysico philosophiae illiu si quidquam certi
na tuere queamus. Quemadmodum in Pi tonu mirrucula Agurarum geometriae , ita in B, thugora mira, colam erorum arithmeticesὶ hoc ect, 1 pecies certae cuiusdam formae finalis, certaque quandam utilitas.ad multa problemata matheseos rationalisti in naturam, ibliu ς quas de industria indita ubi. visio ex aut Mynti re spatium tempusqueb non vero solum, . cogitati discursua supponenda est, attentionem excitauit, tamquam ad speciem quamdam magine tantummodo repossibilitatem, non solum conceptuum quantitatiu
Plato in uniuersis his ratiocinationibus certe constantis agit. Sine dubio illi. quamquam obscurus. quaestio ob oculos versabatur. quae modo ex breui tempore aperte tractata est. haec scilicet: Aqui fit, ut enuntiationes possi in t es syntheticae ex auris Fatiouor - Quod si tum . quod serius demum inuentum est. potuisset diuinare: utique Disonra ex is itis, Mi .e osse, sed non intellinentiae humanae . veroni sensi riuas quae spatium tempusque dicuntur . Universis proinde res sensibus obnoxias a nobis non nisi ut visa. ipsa que earum formas, quas in mathdli possumus ex anticipatione doterminare . non formas esse rerum' per de ipsarum.
sed . subiectivas) sensualitatis noli rae, qu Aa proinde Pad niuersas res. quae subiici pollunt experientiae, sed ne passum quidem ulterius valent: visione in puram i qua opus habuit ad cognitionem syntholicam ex unticipation o 6bi Enctis dandam haud in intelligentia diuina , . Piusque prototypis naturarum omnium, ut rerum in sese consistentium . quaeis liturus fuisset . atqus ita facem finalistrio praelaturus. MNam qua hoe quidem intellexit: si in visione . quae gemmetriae sundamento subest , rem per se ipsam pone rares .ideri adserere vellet, iudicium geometricum. Universam. quo mathesin solam fore scientiam empiricam: id quod .. Os Iasi repugnat, quae spoit rationem vili bilem ipsa illi l . cum ulultrem in omnibus stientiae partibus concedit. Disitigod by Coral
407쪽
NUPER IN PHILOSOPHIA INsTITUTO. 4cia
rum nostrorum in genere dilatandorum, verum etiam qualitatum eorum peculiarium quasique mysteriosaxum enodarent. - Historia docet, eum proporti ne numerorum in finis reperta, et legi, secundum
quam solam iis musica absoluitur, ad cogitationem Esto adductum: quoniam hoc in lusu sensationum mathesis sui numerorum scientia pariter principium formae illius cet quidem, Uti videtur, ex anticipati
ne, propter eius necessitatem continet, in nobis visionem, quamuis modo, obscuram, inesse naturis Quiusdam per intelligentiam in eam imperantem se- eundum aequationes ordinatRe; quae idea tum, ad eorpora translata caelestia, etiam doctrinam de eo centu sphaerarum produxit. Atqui nihil sensus ma. gis animat. quam musica; Principiumque animans in homine anima est; et cum musica, secundum Pythagoaram, solum in proportionibus numerorum consistae
pereeptis, illudque squod bene notandum prinel-
pium animans in homine, anima, smul natura sit lubera se ipsamque determinans i eius de illa definitio: animus est numerus se ipsum movens, sortasti enodati potest, et quodam modo defendi; si sumseris, eum per hanc facultatem se ipsam mouendi, eius diserimen a materia, quippe quae per se in anima est, et non nisi per quidpiam externum moueri potest, proinde libertatem, voIuisa indicari. Ergo de mathes cum Pythagoras tum Plato philo. phati sunt, propterea quod uniuersam cognitionem ex anticipatione siuo visionem contineret siue coniseeptum ad intellectualia retuleruat, et hac philosophia sese moerium offendere crediderunt, ubi nullum mysterium adest: non, quia ratio ad uniuersas
quaestiones fibi propositas respondere, sed quoniam
oraeuIum eius obmutescit, cum quaestio tantopere amplifieata est, ut eius nulla amplius sententia videa-
eum Velut si geometria quasdam qualitates eirculi. puleras dirus cui in opere Monturiasu videri licto proponit, et nunc quaeritur: undo illi hae qualitarea veniunt. quae speciem quamdam utilitatis formaequo
408쪽
finalis late patentis continere videntvx3 ad hoc nulla potest alia responsio adferri, quam et quaerit delirus, quod non 3 espondet Homerus. Qui quaestionem mae thematicam cupit enodari philosophice, is eo sibi ἐν se repugnat; exempli gratiar qui sit, ut proportio rationalis trium laterum trianguli rectanguli non nisi troportio positi esse numerorum 3, 4 58 verum ho .mo de quacstione mathematica philo hans putat hie sese in mysterium impingere, et ob hanc ipsam causisam effuse magnum quidpiam videre, ubi reapse nihil videt; in eoque ipso, quod ideam in se molitur, quam
nec sibi enodare potest, nec cum aliis Communi mare, ponit philosophiam genuinam philosophiam adipani , ubi tum virtus poetica xlimentum capit in ensu ac fruitione delirandi: quod utique longe se M vius est atque splendidius, quam lex rationis, de possessione per laborem acquirenda; - in quo vero etiam egestate ac superbia fit ridicule ut philosophiam
.loqui oratione magnissa audiamus.
Contra philosophia Arsotelir laboriosa est. Quem .vero hoc loco duntaxat ut duos illos superiores ut
.metaphysicum considero, hoc est, ut analystam universae cognitionis ex anticipatione in clementa dissolventem, utque artificem rationalem in iis rursus inde sex categoriis componendisi cuius tractatio, quousque pertinet, utilitatem suam retinuit, quamquam in
. progressu cecidit in irritum ita ut eadem principia, quae valent in rebus sensibus obnoxiis tamen saltum periculosum faciendum haud senti reo etiam ad res sensi-.bus inaccessas extendendi, quo categoriae illius haud pertinent: ubi necesse fuit, ut organon cogitationis in se ipso, rationem, secundum duos campos illius et
Aheoreticum et practicum, antea describereti ac met, retur, quod vero negotium serioribus temporibus re
lictum fuit. Iam orationem nouam illam in philosophando iniqua philosophia supersederi potest audiamus et aesti
409쪽
NUPER IN PHILOSOPHIA INSTITUTO. gos
Hominibus illuseri toto constitutis, si philosophem
tur, etiamsi at verticem metaphysices moliantur, sumistrio honori dueendum est, merenturque indulgentiam
de peccato contra scholam vix euitabili, siquidem ad hanc s esse ad modum aequalitatis ciuilis demittunt '). Eos autem, qui cupiunt esse philosophi, sese gerere magniflee, iis nullo modo potest indulgeri, quoniam efferunt sese supra socios, eorumque ius libertatis aequalitatisque haud alienandum, in caussis solius rationis, laedunt ac violant.
Ρrincipium ex contagione sensus cuiusdam subibmioris cupiendi philosophari, omnium maxime aptum est ad orationem magnificam; ecquis enim mihi senissum impugnabit 3 Praeterea si sdem queam facere, hunc sensum non solum subtemini esse, in me, v rum etiam a quo uis postulari posse, proinde quoque obiectivum, ut que partem cognitionis ergo haud se.
Diserimen est inter philosophari, et personam agere philosophi. Quod posterins fit oratione magnifica, cum despo-tismus in rationem populi quin fere adeo in suam lingu- Iis ad fidem cae eam adit ringendo pro philosophia venditur.
Quo tu in pertinet. exempli gratia . ..sides lesionis fulminatricis temporibus Marci Aurelii itemque . . ignis incommodo Iuliam Apollatae in ruderibus Hierosolymarum per mira.' Culum erumpens; quae propria philosophia genuina per- hibetur, contrariumque Millius incredulitas carbonarii vocatur quasi carbonarii. profunde abditi in s. luis . nota inusti incredulitatis respectu fabularum illis nunti . tarum rquo etiam aceedit adseueratio. iam abhinc bis mille annorum da philosophia actum esse , siquidem . Stagirita scien- . lliae tantum occupuerit, ut parum . quod alicuius momenti sit. laeeessioribus indarandum reliquerit. Se equa tores eonstitutionis politicae non solum ii sunt, qui . ex mente Ru Tuii. cives volunt eunctos inuicem esse aequales, quoniam quisque sit i. νniuersis; verum et i m ii, qui cupiunt, ut omnes inuicem similes sint, quoniam praeter unum cuncti nisi ι sint, suntque monarchist a per inuidiam: qui modo Platonem, modo Aristotelem ad gubernacula adis mouent, ut, suae ipsorum impotentiae sponte cogit ndi conscii, odiosam cum .liis una vivis comparationem haud sustineant. Atque ita coraesertim per sententiam hanc po-ε ltremam hom3 illus ri eo personam sustinet philosophi. ut uniuersae philosophandi r tioni sinem imponat obseu
410쪽
re solum, ut conceptum, argutando qffectuin, Verum, ut visionem cadprehensa onem ipsius rei obiectavi vulere; por multum pr esto uniuersis iis,.quibus incumbit probatio, antequam de veritate adsertionum iis abceat gloriari. Igitur uti oratione possum praecipiem
tis qui inolestia supersedet titul-ι poliessionis pro handi beati postidentes . - Ergo vitiat philosephia
ex sensibus recte nos ad rem ipsam ducens i Valeata gutatio ex conceptibus, quae tantum per ambagestentat notarum uniuersalium, et quasi , Priusquam materiam habeat, quam proximo possit, prehendere, ante formas postulat determinatas, qiribus materiam illam substernere queati Et, posito, ratiqnemide tam huiusce quaestiis cognitionum subIimium nullo modo Dosse amplius rationem reddere, tamῆu manetiuisa
rao positum: sephilosophia museria habet, quae sen-
Nobilis quidam eorum possietar ea da re sic dieitr ... m. diu ratio, ut legislatrix voluntatis. ad visa in typa ad iones hominum liberasin dicere cogitur: noeas - is utra; tamdiu illi visa ut real itate affecta cὀnsiderisnda sunt ex quo eum elicit: eorum legi, Iationem non solum m-aac verum etiam mamiae finis consiliive ut rationis detorminandae oluntatis indigere. hoc est. teusum νολ-υ , vel taedii; in re quadam oririm aαι- να si ratio debeat practica esse. Hicerror.qui,si eum sineres irrepere omnem philosophiam moralem sumaturus. nequo quidquam praeter normam feliciis eatis, cuius reapse nullum esse principium obiectivum potest quoniam pro diuersitate subiectorum divorsa est reli- qaum facturus sonet hse error, inquam. non potest nisi
het neeesLrio antegredi. - alis ait. illius principia tubis sunt empirica materia arbitrii huius principium purum est, ax avim ι ona iundamento substratum Quod solommodo . pendet ex forma voluntatis determinati Q. ,- Quo quidem etiam sallacia cauliae non caumo facile potest aper re. eum eu daemonita perhibeat, voluptatem rere κινουιαι-- homini probo propositami quo eam ex consciantia vitae be-- aetae olim sentiat proinde pro Muvn siis iis suturae tamen proprium esse .laωπια vitae bene clegi conuenieater agendam Cum enim eum, tamen antea ut probum legique obrumperantem, hoc est, ut hominem, MI quo ι- auω-- ιυρatem antegrediatur, sumere debeam, ut aliquando per