장음표시 사용
411쪽
NUPER IN PHILOSOPHIA INSTITUTO. ηο5
- Cum hae ivtriti sensibilitate perhibita rhi , quae eam eri selum pines in ratione pura inuenire, se cutis
Paratum est. -- ζ; Huc usque tantummodo de tribus
adsensionis gradibusὶ usque ad abitum illius in ignoraneiam auditum bras: de seientia, de fide, ac de opina tione. 'i iam noua adducitur, cui nil, ii quidquam
conscientia in vitae bene ame voluptat in animi nersentiscat se orbis inaeone iidefido inanis est, quo haec posterior, quae
si μαθραι- est. in εaussam vertatur vitae illius..t Quod autem adeo Θωινetismum attinet quorumdum dari Horum morum, ex amoma. etsi haud totam, tamen ex parto
pro principio moralitatis utendi obieeliua otiain si eoncessa- illi iis quoque sensim si biectius quoque eum voluntate C. officio e numenter determinanda contagionum eis ἰ ta- , mea hoc iter rectum tendit ad vacuitatem omnis principit. Namque elateres .a selicitate depromti,sese immiscentes,quκm:' quam ad easdem-agunt, quam quas e principiis moralibus promanant ἔ tamen maeulant limul atque infirmant Istofum moralem ipsum, euius dignitas ordoque sublimis in eo ipso consistit, ut, nullo habito illius respectu . quin su-L rundis vrii uersis illius commendationiblis, nulli Ein quam egi obadientiam praestemus.
Uerbo medio utuntur sensu theoroti eo quoque subiit de idem significante cum eo, quod p obab is existimRtur,' tumque Probe notandum est, de eo. quod omnes, qui esse postfrit oxperientiae terminos superat . nec diei posse osse μWoluriis. nec im risum. ideri. proinde quoquo voeabulum fidei respectu eiusmodi rei Aui sentiona GH, inta minimo 'locum hahere. - In verbis: hoc illudue robabita est, intelligitur quiddam medium sadsensionis opinationem inter atqua Dientiam: ita ur, M. M. lnds fingere posti N. Quod si quis autem. exempli gratia, dicat eorte quid ni μνώ -Dest. animam pQst mortem Vt aere Iis, noscit. Nam . qua probabile in diotae id, qu- pro vero reputatum plus quam partem dimidiam . rarti ationi v sus ieientio pth sapugnanim habet. Ergo ratione neeesse est, scientiam partialem, M.t, onDuo obiectae Tri. de qua isdi estissν. partem, eontihrant. o Si igitur res nuato mosso iubiecta sit sub dognitionem nobis' misibilem ceuiudvmodi natura animae est, ut iubstantiae vi ullo etiam enim conium ionem erim ecty re,
hoe eli, ut spiritus : de possibilitate illius noe probabimet potest. nee improbabiliter. sed nul Io modo iudieari. Nam alio nos sic dictae cognoscendi in serie insunt, ad rationem sumetentem, proinde ad eognitionem ipsam . minime did-pinquante, idcirco quia ad quidpiam sensuus inaccessiim re feruntur, da quo, qua tali, fieri non potest eo itis theore
412쪽
cum logica commune est, quae in nullo intelligentiao progressu, sed in praeuisione sensititia eorum cerni debet, quae nullo modo sunt sensibus obnoxia, hoc est, pr. sensis rurum sensibus inaccessarum. Verum per se planum est, in eo certum quem
dam tactum mysticum, saltumque fasto mortalo a
Pariter eum fide alius euiusdam. quod quidpiam
sensibus inaeeessum attingera debet, comparatum est. Adosenlio tali imonii semper est aliquid empiri eum; et persona cui propter testimonium fidem habato debeo. res esse debet obnoxia experientiae. Quod si autem pro natura sensibus inaccessa accipiatur: de exsistentia eius ipsa, proinde Oam eius nodi naturam Esra. qu .m mihi illud restatur. per nullam experientiam possum edoceri quoniam illud sibi ipsi reis pugnat neque ex impossibilitata lubiectiva visum voeis inisternao mihi immissae aliter atque ex contagione supernatui a. Ii enodandi. ad eam concludere secundum Ea quao modo disputata sunt de iudicatione ex probabilitate . Ergo nulla fides eli thebretim rerum sentibus inaccessarum.
Sad significationa morali terr praestea fid si rerum senis
sibus inaccessarum, non modo esse potest, verum ea adeo cum his arctissime coniuncta est. Nam qua summa trioralitatis in mei quamuis sensibus inaccessa. proinde haud empi-riea, tamen cum veritate atque auctoritato haud ignoranda per imperatiuuin categoricum data est . quae vero finem praecipit, qui, theoretice spectatus, sine potantia guberna. toris mundi eo agente, per vires meas solus. non potest impetrari suum bonum . Illi autem moraliter practice M , aboro. non ost exsistentiam illiu et antea theo retice veram accipere. ut ad finem illum praeaeptum intolligendum illustrationem capiamus, ad eumque eis ciendum elateribus Po-tiamur: namque ad id lex rationis iam per se obiective idonea est; verum ut Deundum ideale illius finis ita agamus. ae si eiusmodi gubornatio mundi actualis esset; quoniam imperativus ille haut fidem quidem sed actionem praeeipiens
ex parto hominis obedientiam a Miritima subintriton om sub legem, ex parto finem ei praecipientis aulam simul facultatem fini consentaneam quae non humaria est continet. cuius.causta ratio humana quidem ael; ones, non vero
actionum euenta cfinem impetrandum praecipere potest. quippe quae haud temper. vel prorsus, sunt in hominis potestato. Igitur in imperativo categorico rationis c uoad materiam pr-etieas. qui praecipit homini: oquidem volo. ut actiones tuae eum scopo omnium rerum conueniant, iam in
ast suppositio voluntatis legislatrieis uniuersam pinentiam eompleeteiitis diuinae simul cogitata, neque est iquod singulatim obtrudatur. μ
413쪽
visneeptibus ad incogitabile, facultatem adprehendon, di ea, quae nullus conceptus adsequitur, Uxspectatio nemque mysteriorum, vel potius lactaticinem eorum reapse vero ingeniorum ad sanaticismum deprauatio nem inesse. Nam praesensio cernitur in praeuisione obscura, spemque. continet enodationis, quae vero . in quaestionibus rationis fieri non potest nisi conceptibus, si igitur illae transscendentes sint, ad nullamque cognitionem propriam rei obiectae ducere queant, necessario surrogatum illorum, communicationem superinnaturalem illuminationem m3 sticam , debent pollice-xi: quo quidem mors continetur philosophiae uni
Plato alademicus igitur, quamuis haud per cul-.pam suam siquidem visionibus suis intellectualibus duntaxat ex adsumto usus est, ad e seandam possibilitatem cognitionis syntheticae ex anticipation ut eam per illam ideam in intelligentia diuina legendam dilataret), factus est pater uniuersi sanaticismi in philoso-psis indo. - Nolim tamen Platonem nuperrime in sermonem Theodiscum conuersum epi solographum cum illo superiori permutari. Hic vult, Praeter, quatuor res illas ad cognitionem necessarias, quippe nomen rei, descriptionem, exhibitionem et scientiam, etiam quintam scurrus rotam , scilicet quoque rem ipsam eiusque ex sentiam veram. - Hae C natura immutabilis, quae non nisi in anima potest et per animmam videri, in hac vero, velut ex saliente ignis scintilla, sibi sponte lucem accendit, vult tamquam phin losophus exalt tus sese adprehendisse; de qua nihilo minus haud polle dici, quoniam.continuo de ignorantia conuincerere, minime ad populum: quia quodvis eiusmodi iam periculosum tentamen laret, partim eo quod sublimes voritates illae despicientiae rusticae exponerentur, partim quod hoc loco unum rationi conissentaneum est quod anima ad spes inanes vanamque magnorum mysteriorum cognoscendorum opinionem
414쪽
Ecquis est, quin hie mystagogum videat, non solum per se dolirantem, sed simul quoquo in collegiis
secretioribus versetur, et dum ad adoptas suos, Cum Populo comparatos in quo omnes profani intelligua
tur verba facit, de philosophia sic dista sua magnifica
sentiti - Liceat mihi, nonnulla exempla recentiora
In lingua mustico - Ρlatonica recentiori declara lur: si uniuersa hominum philosophia duntaxat potest aurora adumbrari; sol praesentiendus est At nemo solem praesentire potest, nisi alias ian, quemdam vide. rit; nam sane fieri posset, ut in globo nostro ad regulam noctem dies sequoretur velut in historia Mosaicae reationis), quamuis, propter eaelum perpetuo nubiluin, umquam solem conspiceres, omniaque negotia
nihilominus ad hane vieissitudinem' diei temporirius anni lustum iter suum sequerentur. Interim in eius modi rerum statu philosophus genuinus solem non prosηιire quidem posset id enim non eius muneris est' i sed tamen fortasse diuinnre, ut, sumta hypothesi quaedam de tali corpore caelesti illud visum Enodare, atque etiam rem acu tangere posset. Fiori quidem non potest, ut in solem res sensibus inaccelsas) introspicias, nisi oculis capiaris; sed fieri commods potest, ut eam in reflexo ratione animam moraliter illumi nante) , ipsoque respectu practico idonee, conspicias, velut Plato senior fecerat: pro quo noe Platoni pi sen his profecto duntaxat solem seenteum largiuntur quoniam nos tantum tactibus praesensionibus hoc est, soluin ratione. subiectiva, quae nullum omnino conceptum praebet tei obiectae, illudet pupiunt, quo opinione cognitionis rationis ob inctiuae Iactent, quae spectat transscendens. . In eiusmodi verbis symbolicis, quibus ista praesenso debet enodari, philosophus tacticus PIatoniχans inexhaustus est: velut istam propo ad deam sapiontiam accedoro, ut 'epitum vestimenti eius percipeto queas; varum etiam in collaudαnda arte Platonis spurii, iacum velum Isidis ne-
415쪽
queaς tollere; illust tamen, ita subtile reddere, ut potitis sub eo deam prasentire. . 'U- Quam subtile, non dieitust; spero tumen etiamnum tam densum, ut exspectro fingi quaecumque possint: alias enim conspe-Hus foret, qui euitari deberet.
In eamdem gratiam, argumentis probis deficientibus . , analogiae, probabilitates de quibus iam su-Dra disputauimus , et sepericulum castrandas rationis ublimatione metaphysica ' tum subtilibus neruis im
Quae nec Varonteus hactenus dixit . respectu thematis tra Manda. mera n strat horii sunt; ideoque non possunt nisi .U Principia rationis formalia attin nere. Sensim vero ea in seis, i rit h/πειν Rram. hoe est. haud fere principia rationis practi-cao, sed doctrinam.da ἄπιωνa rerum sensibus inaeeessarumcdei, spi ritusquo humani . neque hanc vult seadeo subiti m A. meri. Quam Mini omisi- autem philosophia sit, quae hoc loco materiam enneeptuum rationalium purorum attingit, si velut in theologia transscendentali haud diligentor morit ab omni filo empirieo seiuncta. sequenti exemplo illustretur.
Conceptus transscendentalis de deo, ut onis ovi diurn Masillinis, in philosoplata non potest praeteriri, ut maxime abs tract us fuerit pertinet enim ad colligationem et simulo Ad probationem omnium coneretorum, quare postea in theti- , . Iogiam ου delicatam doetri namque religion in possunt recipi. Iam quaeritur utrum deum milii, ut eoin xum realitatum Om- hlum, an ut eaώθam Oarum supremam d pheam cogitatione informam. Quodsi prius faciam. materius istius, ex quaeris summum compono. Exempla mihi adserenda sunt, ne conceptus illius, prorsus inanis. careat signi fieati cine. Igi- . seue illi sera imo ma istium. aut etiam νοιunta rem et simit ia, ut --xealitates attribuam. Atqui omnis. quam noui. intelligeri. tia versetur in facultata emiuini, hoc est, in saeuitate r praesentativa discursim, siue ea. quae per notam pluribus Q robus communHi a quarunt proinde diserim in s in cogita. ici tono mIlii inelitemperandum est l. proinds fiori non potest sine sublueu. . Ergo intelligentia diuina non' ost pro saeuitate cogitandi aeeipienda. Verum de intellta PQ gentia alia, suae fortu facultate intuitiua eontineretur . ne, eminimum quid en eonceptum habeo; ergo conceptus dein tolligentia, quam in ente summo pono, inani voca sonat. Pa riter: cum in eo realitatem aliam, νολπω μω, pono, per ει quam illud caussa est rerum omnium extra se, ea mihi sumoada φst . in qua eius adquiesceli ia minime pondsant ex exsistentia rerum o φra se; hoc eniiD foret negatio. Atqui rursum ne minimum quidem conceptum habso . nec ullum
possim exemplum adserra diu utaris, in qua subiectum adis
416쪽
dutae, ut in certamine cum vitio dissiculter posset eonis sistere, ut argumenta citantur; eum tamen in his ipsis
' quieseentiam suam ponet in laeeessu seliei volitionis. quae
proinde haud ex extillentia iis. ωι rei externae. Ergo Conqeeptus de voluntate entis summi, ut realitate illi inhaerente. quemadmodum suderior, aut inanis ell, aut quod peium est anthropomorphisticus, qui, si, quod vitari non potest . in rem pra isticam inuehitur, omnem religionem corrumpit eamquq conuertit in idololatriam. - Quodsi autem da eniste realill imo eonceptum informem velut de eausa omnis reais litatis. dico: deus est ens. quod caussam eontinet eorum
velut uniuersae formae finalis in eo ; est ens, a quo exsistentia omnium entium cosmicorum originem ducit, non ex necessitata nutu, a. iuius per emanationem . sed ex ratione,
sibilitatem illius nobis explicem ue. Hic quidem . quidnam .asu, a antis summi obiective) sit. plane linaςeessum nobis prorsusqua extra sphaeram eo gnitionis theoreticae nobis possibilis positum esse potest, at tamen subiecti ue hises contentibus realitas Usectu practieo ad vitam relinqui: euius quidem respectu quoque solum analogia diuinae et intelligentiae et voluntatis eum humana eiusque ratione practi-ea'sumi potest . quamuis respectu theoretico nulla in iis anais logia loeum habeat. Igitur ex lege morali, quam nobis nostra ratio per auctoritatem praescribit, non vero ex natura rerum per se ipsarum. conceptus de deo prodit, ad quem nobis ipsis insormandam ratione pura practica cogimur. Itaque ii quis ex viris istis si eantibus. qui ex nuporrimo eum incitatione mentis sapientiain praedi eant. quae nullam sibi mole Iliam facessit, quonium hanc deam in iueinia vestimenti deprehendissent eaque esse sese potitos. dicat iase iIIum despieere . qui cogitet sibi deum svo o istud in pro . prietatibus est eorum collegii. quorum oratio vi in primisseeundatorum magni a est. Nam per se patet. conceptum. qui ex ratio no no itra prodire debet. a nobis ipsis iactum esse oportere. Quem si ab ullo quodam viso cre experientiae obnoxia) depromere voluissemus, ratio cognoscendi nostra foret empirica, neque ad Ualorem cuiuis . proinde ad eortitudinμm pr.icti eam apo dicti earn , quae legem habero uniuer. se obligantem deb t. inutilis. Potiuq sapi 'ntia nobis conis spicua, primo cum conceptu illo a nobis ipsis informato, ut prototypo comparanda foret, Ut videremus, an haec persona quoque charaeteri illius prototyni sponto et Ioeli eon senistane ι sit; ac tum quoque . cum nihil in Pa deprehendimus. quod huic repugnet, tamen nullo modo fieri potest. vi convenientiam cum eo secus ac per experientiam sensibus inaee gam siquidem res obiecta est sensibus inaccessa) cognos- eamus : id quod pugnat. Igitur ιυ. ania ex idea PIatonis Dissilirm by Coral
417쪽
NUPER IN PHILOSOPHIR INSTITUTO. 41 ν
principiis ex anticipatione ratio practica robur suum alioquin numquam praeuisum maximo sentiat, et potius ratione empirica sob eam ipsam caussam ad legi lationem uniuersalem inutili) euinceretur. Tandem sapientia Theodisca recentissima prouo- eat onem ad philosophandum ex tactu haud fere, uti aliquot annos antiquior, ad sessum moralem per philosophiam commouendum corroborandumque) spectationi exponit, in qua necessario debet eaussa cadere. Illius prouocatio haec est: sinota certissima genuinae hominum philosophiae, non est, quod illa certiores, sed quod me ibres reddamur. Ab hoc periculo postu- Iari non potest, ut emendatio hominis sper sensum mysticum effecta) ab exploratore moralitatem illius in clibano explorante testimonio confirmetur; namque pondus actionum bonarum quisque facile quidem ponderare potest, sed quantum puritatis in sensu animi contineant, quis tandem de eo dicere testimonium potest, quod uniuerse valeat 3 4t tale quidem esse oporteret, si eo quidquam deberet probari, sensu illo omnino homines meliores reddi. contra doctrinam humanam inertem esse. Igitur istius obrussam nulla potest experientia ministrare, verum solummodo in ratione practica, ut ex anticipatione data, quaerenda est. Experientia interna tactusque qui per se empiricus est, ideoque fortuitus tantummodo per dictamen rationis, quouis tempore perspicue loquentis, cognitionisquo scientificae capacis, excitatur; non autem sere per tactum singularis quaedam regula praelica rationi inducitur, quod fieri non potest: quoniam illa alioquin numquam potest uniuerse probabilis videri. Ιgitur necesse est, ut possit perspici ex anticipatione, quo
emeit idolo. . quod non potest nis per superstitionem eoli:
Contra theologia. quae a conceptibus propriae rationis nostraa proficiscitur, proponit id M. quod nobis extorqueat ad oratio
nem . cum ipsum ex officiis oriatur sanctissimis a theologia liberis.
418쪽
principio homines readi meliores possint 's modo 1 incte atque inde sese animae illorum admoueataei impressioque magna animaduertatur, quam illud in iis
Atqui quisque homo in ratione sua ideam videt
Ossicii, atque ad voeem eius aeneam conoemistit; cum inclinationibus ad contumaciam lollicitatur. Per sua sum ei est, etiam si hae eunetae contra v*cem illam con iurent, tamen niatus fate legis, quam sibi: sba ipsius rattio praescribit, eas oinnes vincere oportere, P inde quoque voluntatem suam ad eam rem aptam videt Haec omnia homini, etsi haud scientifice, at pex bCuu proponenda sunt, ut cum do auctoritate rationis
sibi praecipientis, tum quoquo do ipsinillius prae Ptis certus sit; atque eatenus in doctrim versantur. Iam hominem propono, vii se . ipsum percontatur rquid est in me, quod essest, ut intima adpetit n- Vitamenta, votaque omnia, quae ex naturae mea. Due aiunt, legi deuouere possim, quas nullam mihi oblitatum in compensationem pollicetur, nullumque damnum in ea migranda minatur; quinquam eo ardentius cola, quo seuerius praecipit , et quo minus contra offorty Atque haec quaestio, per admirationem magnitudinis atque excellentiae initiorum ininrnorum in natura humana, simulque per magnitudinem mysterii . quo tegitur nam responsio: libertas est, tautologica seret, quoniam hac ipsa mysterium absoluieue animanu excitat uniuersam. Non satiari possumus eo spectando, admirandaque in nobis potentia, nulli nasturae potentiae cedentam atque haec admiratio cornis
tur in eo ipso tactu ex ideis genito, qui, si ius doctrinis philosophiae moralis a lcholis saerisque suggestibus praeterea exhibitione istius mysterii singularis saepius,
que repetita occupatio doctorum ab Iueretur, alte in animans penetraret, nec deestet homines moraliter
Hic igitur, quo Αrehimedes indymit, nec tamen iunetiit, laeus sxus est et stabilis, quo ratio possit ve-
419쪽
NUPER IN PIULOSOPHIA INSTITUTO. 3 ia
ctem adplicare, ita quidem, ut eum neque mundo praesenti, neque latum, sed solum ideae internae lit aeis, quan per legem muralem grauem atque inaconcussam, ut sundamentum cortum, proposita est, adplicet, quo voluntatem humanam, vel uniuersa nais tuba resistente, principiis suos commoueat. Hos igiatur mysteriumuest, quod non potest, nisi conceptibus intelligentiae Iante euoluendis principiisque diligenter examinatis έ ergo non nisi labore, ad sensum reuoc .ri. Non est empirice crationi soluendum propositum , verum ex anticipatione sui vera cognitio intra tetminos rationis nostrae datum, adeoque cognitionemotionalem amplificat usque ad res sensibus inaccessas. sed non nisi ire spectit praelico: haud quidem pen, , quo eanstituatur cognitio mysticum), verumper: Misionem distinctam, quae vim exserit in sensu morat. -- oratici possessoris putatitii istius mysterii non Potest esse s satis magnifica: nam sola scientia dogmatica aut his orica tumefacit. Scientia per crisfinam rationis suae ipsius remi si a dogmatici necessario cogit ad temperantiam postulationum modestiam ;sed arrogantia histori ei, lectio Platonis et auctorum Eassicorum, qui modo ad excolendum gustum faciunt. - Potest porustatem dare cum ea philosophi perso
ou Atque hoc quidem tempora non videbatur sum ricaneum acrogantiam istam reprehendi, quo in coh- suetudinem abiit, ut ornamento tituloque philosophiae abuterentur, et philosophus uisionis si tali&eonceda- tuo Propten commoditatem ad fastigiuin cognitionis saltu audaei sese labore peruetirendi sensim posIet I ctionem magnam circum sei conuocare est enim audacia contagiosa : quod politia non potest in regno
Superba ratio ae friuola da formali cognitionis nostrae quod tamen munus praecipuum philosophino est ve Iut de paedantismo quodam, nomine fovissilio.
420쪽
nis formarum decernendi, hanc suspieionem conlir. mat, nimirum consilium secretum; sub titulo philoso. phiae reapse omnem philosophiam expellendi, atquavi victores illius magnifice se gerendi.
- - Pedibus subiecta vieissim Obteritur, nos exaequat victoria caelo.
Quam parum autem hic conatus, exploratrice critica semper vigili, succedere possit, sequens exemplum pia num faciet.
In forma eonsistit rei essentia sorma dat esse rei, dixerunt scholastici), quatenus haec per rationem cognosci debet. Quae res cum subiecta est sensi hus, tum forma rerum in visione est ut visorum , ipsaque matthesis pura uihil aliud est, quam doctrina formarum visionis purae; quemadmodum metaphysica, ut philo sophia pura, cognitionem suam supremo constituit informis eogitandi , ad quas postea quaeuis res materia cognitionis potest adsumi. Atque id his formis posta est possibilitas uniuersae cognitionis syntheticae ex
anticipatione, quam nos habere non potest negari. -- Transitionem autem ad res sensibus inaccessas, πο ab ratione necessario pellimur, et quam non potest nis respectu prahiteo instituere, essicit ea quoque solum eiusmodi legibus spracticis , quae non quidem materiam actionum liberarum finem earum) sed tantum formam, utilitatem normarum ad uniuersalitatem legislationis, principio constituunt. In utroque Campo et theoretico et practico) non datio formarum arbitraria, ad modum delineationis vel adeo fabricationis in usum ciuitatis instituta, sed labor diligens et studiosus ante omnem fabrisationem rem obieelam datam tractantem, quid Z quod ne illa cogitata quidem, antegressus, suam ipsius Acultatem rationisin et recipiendi et aestimandi; contra vir bonus, visioni rerum sensbus inaccestarum oraculum aperiens, non poterit reprehensionem declinare, .sese tractationem ingeni