장음표시 사용
421쪽
NUPER IN PHILOSOPHIA INSTITUTO. os
rum mechanicam spectare, eique nomen philosephiso tantummodo honoris caussa attribuere. At, quo uniuersa haec concertatio partium, quibus reapse unum idemque bonum consilium proposi tum est, nimirum ut homines et sapientes reddantve et probi 3 - Tumultus est de nihilo, discordia es dissensu, in quo nulla reconciliatione opus est, sed tantum mutua declaratione, ad pactum faciendum, quo concordia in posterum eo arctior reddatur.
Dea obuelata, cui nos ambo genua ssectimus, lex ast moralis in nobis, in maiestate sua sacrosancta. Volcein eius quidem audimus, praeceptumque illius sere quoque intelligimus; in ea audienda vero dubii sumus, utrum ab homine, ex pleni potentia suae ipsius rationis, an ab alio, cuius natura illi ignota est, et quae ad hominem per hanc rationcm eius propriam loquitur, proficiscatur. Reapse sortasse prudentius egerimus, si ab hac inuestigatione nosmet liberaremus; cum iEascitum in contemplatione versetur, et, quae nobis sa cienda sunt obiectivo semper eadem maneant, siue unum principium siue alterum sundamento inbstrauexis: cum ratio didaclica, legis moralis in nobis ad conceptus distinctos ex via logica reuocandae, proprie sola phil6ophica sit, ea vero, qua lex illa persona induitur atque rationum moraliter percipientem in Nictem conuertitur obuelatam squamquam huic nullas Proprietates alias attribuimus, quam qua ad istam viam methodumque inueniuntur) in modo versarer cogitandae aeshetico unius eiusdemque rei; qua quidem uti posthac possumus, cum per illam principia iam suerint constituta, ut exhibitione sensitiva, quamvis tantummodo analogica, ideae issae animentur, sed sem Per tamen cum quodam discrimine incidendi invisionem sanaticam, quae mortem adsere philosophiae
422쪽
4 16 DE TONO QUODAM ILL TRI ete.
Igitur illam deam praesentire posse, oratio foret idem denotans, ac per sensim moralem ad conceptus ossiciorum duci, priusquam principia, . ex quibus ille pendet, potueris tibi disinae cogitando insor mare; quae quidem legis praesensio, simulatquη tractatione
deholasti ea transierit in cognitionem claram, in proprio philosophiae munere versatur, sine qua illud ra. tionis effatu in in voce cerneretur oraculi , D v iis explicationibus expositi. Caeterum, si si, hac compositionis lege non ac. cepta, velut alia occasione data, Fontenellius dixit:
-homo simpliciter velit fidem oraculis habere; illi nemo poterit impudire.' -
Haee mysteriorum nundinatio de genera est longe alio. Ad eptae illius non eelant se lucem ad Platonem aecendisset et hic Plato putatilius fatetur ingenuo: se . si quaeratur. in qno consistat quid ea illuminetur, dicere non posse. Quo
vero meliust Tum enim per se intelligitur, eum. alterum Promethea. seintillam illius, proxime caelo abstuli in . Si elaeile poteris uti oratione magnifica, si . ab nobilitate ham reditaria vetusta oriundus. et dicerer se Nostris temporibus vltra aetatem sapientibus sere cuncta, quae ex sensu die unis tur vol aguntur, pro insania habontur. O miserum te platonem l nisi sigillo esses antiquitatis ornatus, et si, te haud leeio. eruditionem nobis vindicare polliemus. ecquis aetatellia Mosaica, qua summa sapientia Putatur, nihil quid quana videre. quam quae ante pedes conspiciuntur, nec quidquam sumere, quam quod manibus prehendi potest. te etiamnum legere euperet γ' - Sed haec conciusio casu fit aduerso. ut haud ιonsequ-a videatur: ea enim nimium probat. Namque
hisomi. philosopho maxime prosaico. profecto itidem imis pressum eli antiquitatis sigillum, et . seeundum illud principium postulare potest, ut legatur reapse quidem inique omnis philosophia pronica est; et conditio nune ruris sum poetio philosophandi sane fieri posset, ut pariter aeciperetue, atque consilium mercatori: ut rationes suas idi
posterum haud in prosa, sed in versibus eou signaret.
423쪽
NUNTIUM PACTIONIS PROPE DIEM coNFICIENDAE AD PACEM AETERNAM IN PHILOSOPHIA.
SPES LAETA PACIS AETERNAE PROPE I
De gradu D si naturae vivae hominis usque adsum. mrem illius, quippe ad phiIsophiam.' Chresippus oratione graui sua Stoica ' sinasura a i. porco pro sele animam dedit, ne putreseret. Qui
gradus ost infimus hominis ante uniuersam culturam, nimiisum adpetitus mere animalis. - Uidetur autempbilosophus in eo oculum diuinantem ad syium alaphys gogica nostrae aetatis conuertisse; modo quod nunc pro vocabulo animae voce vis vitalis uti piae t suod etiam recte fit: siquidem ex effecto commode potest ad vim, quae illud edit, non vero Continuo ad sa utiavi speciatim ad hoc effecti genus institutum concludi , vita κutem in contagione actioneque virium λlliei tantium sollieitatione vitali) poni et facultate ad Hres sollicitantes retro agendi sacultate vitali), isque homo sanus dicitur, in quo sollicitatione aequ pili nἡ-ques ellecti nimium neque parum edit: propterea quod contra occupatio naturae animalis transit,ira B- t in eumvam, quam putredo sequitur, ita, ut haud uti olim creditum est), putredo ex morte et pust mort m, sed mors ex putredine antegressa consequi deberet. - Hoc igitur loco natura in homine iam ante humanam essentiam eius, proinde uniuersa atque in abstracto, uti ea in animali agit, modo ad vires
In menstruis Berol. Uol. XXVIII. Fase. 6. p. 48s seq. Eie. de nat. deorum, Lib. u. Sect. Iω.
424쪽
euoluendas, quibus postea homo ad leges libertatis uti queat, depingitur; sed haec actio eiusque excitatio haud practica est, verum adhuc tantum mechanica.
De caussi physcis philosophiae hominis. Nullo respectu habito e fientiae sui ipsus, hominem prae caeteris animalibus distinguentis, ob quamis animal ratione utens est cui etiam, propter unitatem conscientiae potest una tantum anima tribui); propenso hac facultate ad argutandum utendi, ipsa abit in methodum, et quidem solum per notiones, argutandi, hoc est, philosophandi; postea quoque polemice cum philosophia sua alios vexandi, hoc est: disputandi, et quoniam hoc haud facile fit sine commotione animorum, commodo philosophiae suae sitigandi, postremo cateruatim contra se inuicem schola contra scholam velut exercitus contra exercitum) apertum bellum gerendi; haec propensio, inquam, vel potius pruritus, ut unum institutorum naturae benignorum et sapien- tium spectandum erit, quo illa calamitatem illam ma-. gnam vivo corpore putrescendi, ab homine conatur depellere.
Edro philose laeph φ . . Id quod cernitur in satu salabritatis rationis, ut effecti philosophiae. Cum autum status salubritatis
humanae cuti supra dictum est) in aegrotatione ac re- conualescentia perpetua versetur, sola diaeta rationis praeficae fortasse quaedam illius gymnastica nondum lassicit, ad aequilibrium, quod status salubritatis versatur atque in cuspide crinis haeret, conseruandum verum philosophiam therapeuticeὶ oportet ut materiam medicam agere, cuius in usum tum dispensatoriis et medicis quibus vero quoque solis ius competit usus imperandi opus est: in quo politia curam gerere debet, ut medici artifices, nee meri amatores ius sibi arro
425쪽
AD PACEM AETERNAM IN PHILOSOPHIA. 4rs,
gent, eui philosophiae dare operam debeas, suadendi, atque ita in arte, cuius ne prima quidem elementa te. nent, turpiter se dent.
Exemplo virium philosophiae, ut materiae medi- eae, philosophus fuit Stoicus Posidoli ius periculo in seipso facto in praesentia Pompeii magni Cic. Quaest. Tuse. Lib. II. Sest 6 I. : dum scholi m Epicuream criter impugnando vehementem arthriditis impetum superauit, quam in pedes demonstrando depulibi atqueacorde et capite defendit. atque ita essecti physici philosophiae proximi, quod natura per illam spectat sal hritatis corporis , argumentum proposuit, dum de sententia declamauit, dolorem non esse in prauis. I
ospuis philosophiae cum satu pacis consante illius
Dogmatismus veluti scholae Wolfianae) est pub
vinus ad indormiscendum finisque animationis omnis, quae tamen ipsa in beneficio philosophiae versatur. Septieisenus, qui, absolutus sit, ipsum illius contra-xium constituit, nihil habet, quo vim possit in ratio nomobili exserere; quia cuncta intacta seponit. - --
' Respectu salutis et malorum dolorum homo velut omne naturae animales) obnoXius est legi ruaiu uo, praebetque satantummodo patiendo; sed ratione DraMi bonique legino natis subest. Illa continet ea. quae nomo perμιιιur; hae Ba. quae Voluntarie agit. - Respectu Dis distinctio intreaax xum et s.frωm in mero discrimine versatur in reIatione hominis externa. Respectu libertatis eius Eutem et relatio ne legis ad eius inelinationes, diserimen est iπ intestino iulius. - Superiori in casu roctum obliquo. sed in posteriori rectum ρνauo seu varo obtortouo opponitur.
Latinos euentum malum in parte sit istra ponere. fortasse . propterea fit. quod manu sinistra impetum ram iacile possis' muς quam dextra destndere. Quod vero in Ruguriis. auspex tκςie ad templum ita dimim in regione australi) e-versa. sulgur ad sinistrum pro prospero acrepit. ip caussa vi- dotur esse, quod deus fulminator, qui auspici e regione co- gitabaturi fulgur tum dextra tenet.
426쪽
qaci NUNTIUM PACTION. PROPED. C FK.
derati ur, qui medium tenet, in subiectivaque probabilitate lapidem philosophorum inueniri putat, multis rationibus solitariis quarum nulli per se illum probandi nemus est coaueruandis desec um rationis idoneae ac lassicientis suppleri existimat, nulla omnino philosophia est: et cum hae materia medica doxol gia velut cum tinctura pestilentiaria aut theriaco Ue netiano comparatum est, ita ut, ob nimium boni quod ad dextram in iis sinistramque prehenditur, ad nihilum
De philosophia erilita eum satu paris constante illius
Philosophia critica est ea, quae non cum tonatiabus condendi systemata aut euertendi, adeoue tantum uti Moderatismus) tectum sine domo, quo occasione data confugere possis, sulcris sustinendi, sed ab inuo stigandis rationis humanae iacultatibus quo illud cumque consilio fiat incipit occupare, neque tam temere argutatur, cum de philosophematibus sermo est, quae nequeunt per ullam, quae esse potest, experientiam Probari. - Iam tamen aliquid in ratione humana est, quod nobis nulla potest experientia innotescere, et nihilominus realitatem suam veritatemque in effectis manifestat, quae in experientia proponi poliunt.
proinde quoque et quidem secundum principium ex anticipatione) simpliciter imperari. Idque notio est
libertatis, et lex inde enascens imperativi categorici, boc est, absolute praecipientis. - His ideae, quae rationi mere contemplativae prorsus inanes forent, quamquam his ad illas, ut principia cognoscendi scopi nostri necesiurio ducimur, realitatem nanciscuntur quamuis tantum moraliter practicam: ut scilicet ita nosmet componamus, quasi res iis velut materia subiectae deus et immortalitas quae proinde respectu illo practico postulari possunt, datae essent. Haec philosophia, quae contra eos, qui praepo uere visa permutant cum rebus per se ipsis in stata
427쪽
AD PACEM AETERNAM IN PHILOSOPHIA. 4rx
semper armato, eo ipso quae in statu armato rationis astionem perpetuo comitante versatur, spem aperie pacis inter philosophos aeternae per impotentiam fragilitatemque argumentorum theoretieorum contrarii ex una parte, et per vim roburque rationum practicarum in sectandis illius principiis ex altera parte; Pacis, cuius praeterea haec in laudibus est, quod vires subiecti per impetus in discrimen putatilium vocati semper agiles seruat, atque ita quoque consilium naturae, ad illud animandum perpetuo atque lethargum ab eo arcendum, per philosophiam adiuuat ac Pro
Ditia et fundamenta hyperph a vitae hominis e modo philosophiae illius. Ope rationis animae hominis mens νου data ess,
ne vitam degat tantummodo mechanismo naturae legubusque illius technico-practicis, verum etiam spont neitati libertatis eiusque legibus moraliter practicis Conuenientem. Hoc principium vitae non in notio nibus rerum sen bussubiectarum nititur, quae cunctae Primo sante uniuersum rationis usum practicum scientiam supponunt, hoc es , cognitionem theoretiis Cam, verum proxime et sine interuentu ab idea rerum
seselaus inareesarum proficiscitur, scilicet ab Iibertate atque ab imperativo categorico morali, quo illa nobis demum aperitur; atque ita philosophiam constituit, cuius doctrina haud fere veluti mathesis) in instruimento bono ad fines. qui placeant, idoneo), proinde in mero adiumento versatur, sed qua pro principio
uti per se ipsa in ossis es. Quid est philosophia, ut doctrina in omnibus scientiis
homini maxime netessaria γEa in eo, quod iam illius nomen indicat, in inues atione sapientiae cernitur. Sed sapientia conspira
428쪽
et a NUNTIUM PACTION. PR ED. CONFIC
tione voluntatis cum scopo summo bono continetur: cumque hic, quatenus impetrari potest, etiam in ossi-eio sit, et vice versa, si in ossicio est, etiam impetrari posse necesse sit, eiusmodi lex autem actionis moralis dieatur: sapientia homini nihil aliud erit, quam principium voluntatis legum moralium sequendarum, qualiscumque res illi proposita fuerit, quae vero sempetsi mus inaeeessa erit: quoniam voluntate per rem empiricam determinata sane quidem usus cuiusdam regulae technico practicus, nullum autem osscium quod
in relatione haud physica versatur constitui potestis, ADe rebus sensibus inaeeses cognitioni nostras subiectis.
Quae quidem et detis sunt et liberfar et immors Asas. - Ι) Deus, ut natura uniuersos obligans; a) libertas, vi facultas hominis cultum ossiciorum tamquam praeceptorum diuinorum) contra omnem naturae potentiam tuendi; 3 immortalitas, ut status, in quo in hominem prosperitas vel calamitas pro modo pretii eius moralis cadere debet. - Intelligitur, eas coniunctas quasi in concatenatione trium enuntiu-tionum ratiocinationis imputantis teneri; cumque iis,
ob eam ipsam causam, quod ideae sunt rerum sensebus inaccessarum, nulla potest realitas obiectiva respectu theoretico dari, ea, si illis nihilominus talis debet comparari, non nisi respectu practico iis, ut posuistis I rationis moraliter practicae concedi poterit.
PUMIMωm eernitur in Imperativo pra leo ex anticipatione
dato, cuius pol Ibilitas non potest explicari quod proinde
quoque non potest probari . Itaque non res. neque omnino - - ullius cuiuspiam rei, sed modo norma quaedam cregula actionis subieeti euiuspiam postulatur. - Quodaarro in omelo se, ut ad eertum finem quemdam summum honum 'iones meas eomponam ἰ etiam ius mihi compeistat, necesso est, sumendi: conditiones adesse, quibus essicio retur solis. vi queam istud ossietum Leera, quamuis illae uidem sensibus inaccessi e sint. neque nos respectu theore.
eo) uua earum eognitione possimus potiri.
429쪽
AD PACEM AETERNAM IN PHILOSOPHIA. 4aa
In his igitur ideis media, quippe libertatis, quoniam eius exsistentia in imperativo Categorico comprehenditur, quod nulli dubio locum concedit, duas xeliquas comites habet; propterea quod illo summum sapientiae principium, proinde quoque scopus voluntatis persectissimis summa selicitas cum moralitais conspirans supponente, tantum conditiones contiis nentur, quibus solis fit, ut huic satis fieri queat. Namque natura illa, quae hanc distributionem aequabilem sola potest essicere, deus est; statusque, in quo haec effectio in naturis cosmicis ratione praeditis solum potest illi scopo prorsus conuenienter fieri , cernitur in sumenda duratione vitae iam in earum natura sundata, hoc est, immortalitate. Quodsi enim duratio vitae in ea non esset fundata, illa tantummodo spem
vitae futurae, non vero futuram vitam per rationem
comitu imperativo morali necessario sumendam de
Quamobrem mera ignorantia, Vel permutatio principiorum moraliter practicorum moralitatis cum theoreticis, in quibus solum superiora respectu rerum si fbus inaccessarum potiunt eognitionem largiri, si adhuc controuersia de iis, quae philosophia ut doctrina sapientiae proponit, moueatur; ac de hac, quia contra eam nihil grauioris momenti obiicitur, nec obiici
potest, iure optimo poterit Transactio pacis in philosophia aeternae prope infans
SECTIO POSTERIOR.SPEs DUBIA PACIS AETERNAE IN PHILOSO. PHIA INSTANTIS.
. Schis rus, vir magnis scriptoris dotibus et utietedi fas est mente ad bonum promouendum compO-
430쪽
424 NUNTIUM PACTION. PROPED. CONFIC.
sita, quo ab administratione legum seruili auctoritati obnoxia otio sese haud tamen otioso recreet, inopinat in arenam descendit metaphv fees: ubi litium acerba. rum longe plures sunt, quam in campo, quem modoxesiquerat. - , hilosophia critica, quam se nosse potat, quamquam non nisi summas postremas ex ea prinmanantes inspexit, et quas, quia, qui eo ducunt, grasdus haud diligentia curiosa fecerat, necessario perpo ram intelligere cogebatur, eum concitauita Atque ita continuo praeceptor euasit viri cuiusdam iuuenis,
qui uti perhibet) operam dare philosophiae Criticae vellet, etsi ipse illam haud didicerat, ut illi eam di
Id agit tantummodo, ut, si fieri possit, criticam rationis purae de medio tollat. Constium eius simile est fidei illorum amicorum, qui ovibus pollicebam tur: se, si illae inodo canes mitterent, instar fratrum cum iis pace perpetua victuros. - Tiro isti consilio obediens, in crepundiis est in manu magistri, Aadgustum suti hic perhiber scriptoribus vetustatis in arto persuadendi, per rationes adsensus subiectivas, pro via conuincendi, obiectivis confirmandum. Tum ceditus est: illum sibi verisimilitudinem loco probabilitatis, et hanc, in iudiciis, quae simpliciter non nisi ex anticipatione possunt ex ratione proficisci; pro certitust, ne vendi passurum. oratio barbara aspera philoso phiae criticae' minus illi adridebit; cum tamen oratia lepida, in philosophiam elementarem translata, ibi barbara habenda videatur. - Dolet eum et male habet, riviai uersis ominatio 'ibus prospectibusque ad res sensibus inaccessas, cuiuis poeseos genio, alites praecidi debere si philosophiam attineat l). Philosophia in ea parte, quae continet doctrinam scientiae in theoretica et quae, quamquam maximam