장음표시 사용
471쪽
IN QUA EX PERCEPTA IN ESSENT. RER. ete. 465
producitur oculoque gradibus intermediis successivis transitus ab nocte ad diem reddit innoxium, in primis autem venti per naturam et libere ex illa consequuntur.
Ponatis, hominem quemdam deliberare, quomodo orae terrarii in in Lona torrida, quas alioquin calidiores regionibus depressis esse oporteret, calore frui possent tolerabiliori, per naturam incidet in ventum marinum, qui hoc consilio horis diei feruentissimis flare deberet. Quia vero, cum noctu supra mare multo citius frigescat quam in terra, haud conduceret, eumdem ventum semper sare, optaret, ut pro videntiae placuisset ita constituere, quo horis mediis
nocti S ventus a terra re u Erteretur, quo etiam multa
pollet alia utilitas promoueri. Nunc tantummodo anquirendum foret, qua mechani ea institutoque artificioso haec venti vicissitudo posset essici, in quo quidem iure optimo metuendum foret, ne, cum homo nequeat postulare, ut omnes leges .physicae sese adcommoditatem suam accommodent, elle quidem hoc instrumentum possit, sed cum reliquis institutis necessariis tam male conspiret, ut sapientiae summae istud idcirco instituere haud placeret. Interim uniueria
haec dubitatio inutilis videretur. Quod institutio ex deliberato delectu facta elliceret, illud hic aer essicit ex legibus motus generalibus, idemque principium simplex utilitatis illius reliquae etiam hic sine nouis et singularibus institutis cilicit. Aee per diuinum
Calorem extenuatuK in solo ardente ciusmodi terrae,
nece illario cedit densiori grauiorique in mari si igido, Ventumque profert marinum, qui propterea inde a calidissiniis horis diurnis ad serum vesperem flat, et aer marinus, iisdem de caussis die haud ita calefactus,
ut aer in terra, citius noctu refrigescit, seseque c0ntrahit, et regressiim ossicit aeris terrestris tempore noctur . Quisque nouit, omnes oras aeonae torrida.
472쪽
466 SECTIO II. MEDITATIO PRIMA
Ad relationes, quibus leges motus simplices valdeque generales per necessitatem essentiae suae ad ordinem conuenientiamque adfectae sunt, demonstran das, adspectum tantummodo ad paruam naturae par tem, scilicet ad aetiis effecta conuerti. Facile intelliges, uniuersum tractum immensum magni ordinis naturae eodem respectu mihi patere. Seruo mihi,
quaedam infra ad dilatandum hunc pulcrum prospe'ctum adserenda. Nunc qui dom aliquid nece stat tum negligerem, nisi grauissimi inuenti Maupertui sani. .
mentionem sacerem, respectu conuenientiae legum motus necessariarum et generali stimarum aperti. Ea, quae argumento attulimus, leges attingunt
longe quidem patentes et necessarias, sed tantum certi cuiusdam peculiaris materiarum in mundo generis. Contra ea Maupertui sius evicit: ipsas leges genera lissimas, secundum quas materia generatim agit, Cum in aequilibrio tum in pulsu, cum corporum elastic rum tum in elasticorum, in attractione Iuminis inifrangendo paritor, atque in repulsione illius in resse ciendo, regulae cuidam principii obnoxias esse, ad quam summa parsimonia in actione semper seruata videatur. Atque hoc inuento effecta materiae, ut: maxime diuersa fuerint, formulae cuidam generali subiecta sunt, quae adsectionem conuenientiam pubcritudinemque et proportionem enuntiant. Nihil . minus leges motus ipsae sic comparatae sunt, Vt, numquam materia possit sine illis cogitari, atque ita necessariae sunt, ut etiam sine ullis periculis ex natura generali et necessaria omnis materiae queant maximuperspicue derivari. Cuius mentionem seci, vir ille subtilissimus statim sensit, dum eo in varietate totius rerum uniuersi immensa unitas, atque in necessitate caeca ordo efficitur, ullum quodpiam principium supremum esse oportere, a quo his omnibus concentus et conuenientia possit impertiri. Iure credidit, contextu tam generali in naturis rerum simplicissimis. rationem longe aptiorem suppeditari, in ulla quadam patura Prima Persecta .caussam omnium in mundo
473쪽
1N QUA EX PERCEPTA IN ESSENT. RER etc. 46
vltimam certo inueniendi, qu in omnem percepFio. nem institutionis variae fortuitae ac mutabilis ex legibus peculiaribus. Nunc id agebatur, quem usum capere philosophia sublimior ex hac graui cognitione noua posset, neque puto me perperam suspicari, se redam academine scientiarum regiae Berotinensi ' in quaestione proposita hoc consilium fuisse: utrum te
pes motus necessariae sint an fortuitae, et ad quam nemo exspectationi conuenienter respondit.
Quod si ratio portuita sensu reali accipitur ita ut in dependentia versetur materias possibilitatis a
quodam alio, manifestum est, leges motus proprietatesque generales materiae, illis obtemperantes, ab ulla quadam summa natura prima communi, principio ordinis et conuenientiae PCndere oportere. Ecquis enim crederet, in varietate ampla, in qua sua cuique singulo propria prorsus libera natura foret, nihilominus ex miro casu fortuito omnia sic congruere, ut bene inter se conuenirent atque in toto unitas exsisteret. Verum istud principium commune non lotum exsistentiam huius materiae proprietatumque illi impertitarum spectare oportere, sed ipsain materiae postibilitatem in genere ipsamque essentiam, eo perspicue in oculos incurrit, quod id, quo spatium impleri debet, quod particeps pulsus esse pressionisque debet, nullo modo aliis conditionibus obnoxium cogitari potest, quam iis, ex quibus illae dictae leges necessario promanant. Hoc modo intelligitur: has leges motus materiae simpliciter necessarias esse, hoe est supposita materiae possibilitate, illi repugnare, ut ad alias leges agat, quae est necessitas logica generis supremi: nihilominus tamen ipsa in materiae possibilitatem internam, data quippe et reale, quod huic cogitabili landamento subest, haud libere seii per se ipsam datam esse, verum per ullum quodpiam principium, in qu6 varietati unitas, diuersitatique coniunctio impertiatur, postam esse, quod ratio so
tuita legum motus sensu reali planum facit.
474쪽
468 SECTIO II. MEDITΑΤΙΟ SECUNDA.MEDITATIO SECUNDA.DISTINCTIO DEPENDENTIAE OMNIUM
RERUM A DEO IN MORALEM ET IMMORALEM.
Eam rei cuiusdam a deo dependentiam dico in ratem, cum is principium illius est per voluntatem suam. sed reliqua omnis immoralis videtur. Quodsi igitur adfirmo: deo principium ultimum ipsius rerum possibilitatis internae contineri, quisque facile intelliget, hanc dependentiam non nisi immoralem esse
posse; si quidem voluntas nihil quidquam possibilo
reddit, sed modo, quae iam ut possibilia supponuntur,
decernit. Quatenus deus principium cohibet exsistemtiae rerum, lateor, hanc dependentiam semper mor Iem esse, hoc est, eas propterea exstare atque adparere, quia voluit, ut essent.
Scilicet possibilitas rerum interna illi, qui e
s stentiam illarum decreuit, materias offert, quae mi ram utilitatem ad concentum, conuenientiamque in earum natura stam ad totum quoddam varie digestum pulcrumque complectuntur. Atmosphaeram erastare,
propter fines inde consequendos deo potest ut principio morali attribui. Uerum, quod tanta fecunditas in natura unius principii adeo simplicis inest, tanta in
possibilitate eius sita conuenientia tantusque Concen. tus, nullarum institutionum nouarum indigens,' ut
cum aliis rebus mundi possibilibus regulis ordinis v xiis conuenienter congruant, id quidem profecto non rursum potest libero delectui attribui: quia omni decreto voluntatis cognitio possibilitatis decernendorum supponitur. Ea omnia, quorum ratio in delectu quaeri libero debet, eatenus quoque fortuita sint, necessa est. Atqui
475쪽
DISTINCT. DEPENDENTIAE OMN. RER. etc. 469
negatio multorum variorumque consequentium inter se inuicem, ex uno principio necessario promanantium, non est negatio fortuita; nec proinde haec determinationi liberae attribui potest. Si supra vidimus, possibilitatem antliarum, respirationisque, elevationem materiarum suidarum, si quae adsint, in Vapores, Ventos, et quae sunt generis eius c*m non poste ab se inuicem separari, quoniam omnes Pendent ex principio uno, scilicet ex elasticitate aeris et
grauitate, atque hic variorum concentus in uno proinde nullo modo fortuitus est, neque ideo principio
morali attribuendus. Hoc loco semper modo relationem specto. qua essentia aeris, aut cuiusque alius ad tot consequentia pulcra poessibiliter producenda adsecta est, hoc est, considero tantum utilitatem naturae illarum ad tot fines, et tum, ob concentum unius principii cum tot consequentibus possibilibus viritas profecto nec si aria est, et haec consequentia possibilia eatenus non pollunt ab se inuicem atque ab re ipsa separari. Ac vera quidem harum utilitaim essectulo eatenus fortuita est, quatenus una ex illis rebus, quas res spectat, deesse
potest, aut essectio per vim alienam impediri. In proprietatibus spatii relationes insunt pulcrae,
atque in varietate immensa determinationum illius mira. unitas. Exsistentia uniuersae huius conuenientiae, quatenus materia implere spatium debebat, cum omnibus consequentibus suis arbitrio caussae primae attribuenda est; sed coniunctionem tot consequentium, quae omnia cum rebus in mundo in tanto con- Centu veriantur, absurdum taret, rursum in aliqua voluntate quaeri. In aliis consequentibus necessariis ex natura auris etiam hoc numerari debet, quod eo materiis in illo motis reagitur. Stiriae, ex summa altitudine decidentes eo retardantur, mediocrique velocitate decidunt, cum haud sic retardatae vim perniciosissimam in praecipitando ex tanta altitudine
476쪽
naturae fuissent. Atque istud commodum est, quod, quia absque eo aer esse non potest, non ex peculiari decreto cum caeteris proprietatibus coniunctum ubdetur. Cohaosio partium materiae sue, velut in aqua, consequens possibilitatis necessarium materiae sit in genere, sue constitutio singillatim tacta, tamen prinximum eius effectum cernitur in sgura rotunda mi, nutarum partium illius, ut stiriarum. Eo vero fit. ut arcus pulcer versiculor ex legibus motus perquam generalibus esse possit, qui suavi splendore et conii nientia in orbo ueniente conspicitur, cum sol apertus in stillas pluuiales e regione decidentes radios mittit Materias fluidas corporaque grauia adesse, non nisi voluntati huiusce auctoris praepotentis attribui potest, sed quod corpus caeleste in statu liquido prorsus necessario legibus adeo generalibus conuenientes figuram rotundam induere nititur; quae postea melius, quam ulla alia, quae esse potest, cum caeteris totius rerum uniuersitatis finibus conuenit, idcirco quia, ut hoc utar, eiusmodi superficies, aequabilis distributionis
particeps est luminis, id quidem in natura rei ipsius
inest. Cohaesione materiae, et reactione, quam partes cum separabilitate sua coniungunt, fit, ut frictio necessaria si, quae tantam utilitatem adsert, et tam cum ordine in uniuersis mutationibus naturae Mariis conis Venit, quam ullum quodpiam, quod haud ex principiis tam generalibus promanasset, verum ex singulari constitutione accessisset. Quod si frictione motus haud retardaretur, adseruatio virium semel productarum, per communicationem cum aliis, repulsionemque et pulsus vibrationeςque usque continuatos, postremo euncta perturbaret. Superficies, in quibus corpora iacent, semper oporteret prorsus ad perpendiculum
esse quod tantum raro esse possunt allioquin haec semper lapsura forent. Omnes laquei torti non nisi frictione continentur. Fila enim, quae haud lone, tudinem totius laquei habent, minima vi distraheren-
477쪽
tur, nisi frictione vi illius, qua torquendo comprimuntur, consentanea reprimerentur.
Hoc loco propterea consequentia neglecta aevulgaria ad soro ex legibus physcis simplici himis maximeque tritis, ut inde cum concentus magnus ille et infinite potens, qui essentiis rerum in uniuersum inter se initicem intercedit, magna Consequentia, quae illi attribuenda sunt, etiam in iis caussis intelligantur, ubi non satis sollertes sumus, ut hunc illumne naturae ordinem usque ad talia principia simplicia ac generalia reuo emus, tum quoque Vi absurditatem sentiamus, quae ira est in eo, cum in eiusmodi conuenientiis sapientiam dei ut rationem eorum singularem adpellamus. Res adesse tam pularis relationibus adsectas, sapienti delectui illius, qui eas propter hunc concentum condidit. tribuendum est; quod vero earum quaeque aptitudinem tam late patentim ad concentum varium ex rationibus simplicibus contineret, eoque unitas mirabilis in toto conseruari posset, in ipsa inest possibilitate rerum, cumque hic, quod in quovis delectu suppo irendum est, fortuitum evanescit, ratio huiusce unitatis in natura quidem sapienti, at non per
sapientiam eius potest quaeri.
MED ITA TIO TER HAEDE DEPENDENTIA RERUM AB DEO PER 'ORDINEM NATURAE, UEL SINE ILLA.
Partitio eventorum eosmicorum, quatenus ordini naturae obnoxia sunt, Dei minus. Quid piam naturae ordini obnoxium est, quatenus exsistentia eius mutatione in viribus naturae
478쪽
472 SECTIO II. MEDITATIO TERTIA.
idonee sun data est. Ad quod postulatur, primo: vevis naturae caussa illius es sic ens sit; deinde, ut modus, quo ad producendum illud offectum directa est, ipso sit in resula quadam legum effetendi naturalium idonee fundatus. Cuiusmodi euenta etiam simpliciter euenta cosmica naturalia vocantur. Contra ubi
hoc non ost, caussa huic rationi haud obnoxia , non quidpiam est, quod naturam superet, idque iciam habet, aut quatenus caussa ei iciens proxima extra natu. ram est, hoc est, quatenus vis illud diuiua proxime producit. aut deinde, ii vel modus tantum . quo naturae vires ad hanc caussam intentae fuerunt, non sub regula naturae quadam continetur. Ac superiori quidem casu euentum dico materialiter naturae vita stuperans, altero vero formaliter. Cum solum casus posterior quadam indigere illustratione videatur, propterea quod reliqua per se naanifesta sunt, eius rei exempla adseram. Multae in natura rerum vires sunt facultate pollentes, singulares homines ciuitatesve aut uniuersum genus humanum perdendi; ve-
Iut terrae motus, procellae, motus naaris, Cometae et
similia. Iam vero ex lege generali satis est in constitutione naturae sun datum, ut horum nonnulla sit inde eueniant. Uerum in legibus, ex quibus ista fiunt, vitia corruptioque moralis gentium humanarum nullae omnino rationes naturales sunt cum iis coniunctae. Nulla ost peccatorum ciuitatis cuiusdam cum igne terrae clandestino contagio , luxuriesque mundi primi non fuerunt in caussis efficientibus, quae cometas in viis illarum ad sese poterant attrahere. Et si tale euentum aliquod accedit, quod vero legi cuidam naturali tribuitur, eo declarare volumus, in-sortunium istud, non vero poenam esse, Propterea quod vita hominum moralis non potest caussa esse terrae motus secundum legem quamdam naturalem, quia hic locum non habet ulla caussarum essectorumque coniunctio. Exempli gratia cum terrae motus urbem Portum Regium in Iainaica peruertit, is, qui istud naturato euentum dicit, eo tutelliget: quam-
479쪽
quam sagitia incolarum, ex testimonio sacri illorum
oratoris, totam vastationem ut poenam meruissent, tamen hunc insum ut unum e multis spectandum esse, qui nonnumquam ex Iege naturae generaliori eue nit, cum regiones terrae, atque in his subinde oppida, et in his pasti in etiam oppida improbissima labefiunt. Contra cum eiusmodii euentum pro poena accipi debet, has naturae vires, cum ex lege naturali nexus earum cum satis hominum esse nequeat, per naturam summam singulatim intentas esse oportebit; tum autem euentum sensu sormali naturam superat, quamquam caussa eius intermedia in viribus fuit naturae. Atque etiamsi per longam seriem praeparationum , illum finem speciatim in viribus mundi essicientibus inchoatarum: hoc euentum tandem ut poena confectum esset, etsi sumere velles, iam in creatione deum omnia eo praeparasse, quo postea per vires in natura eo intentas suo tempore euenirent, uti hoe in Wistoni doctrina de diluuio, quatenus oristum esse per cometam illud dicitur, sic cogitatione fingi potest.ὶ eo tamen ratio naturam superans minime deminuta est, sed modo usqu. ad creationem protracta. Eoque mire aucta videtur. Hae enim uniuersa serierum successione, quatenus modus constitutionis illius ad euentum referretur, propterea quod eius respectu non ut consequens ex legibus naturae gener
libus consideranda fuit, diligentia diuina proxima longe maior denotatur, tam longam consecutionum catenam spectans, ut etiam impedimentis occurreroistur, quibus fieret, ut effectum quaesitum posset stu-
stari. Contra poenae sunt ac praemia secundum ordinem naturae, idcirco, qui vita hominum moralis cum iis ad leges caussarum effectorumque contagione continetur. Libido sera atque intemperantia in visa morbosa cruciatibusque plena finiuntur. Artes dolique demum franguntur, sed fides ac sinceritas postremo optima prudentia est. In his omnibus coniunctio
480쪽
η7 SECTIO II. MEDITATIO TERTIA.
consecutionum ex legibus naturae essicitur. Quo quot autem illainm poenarum praemiorumve, aut quorum aliorum euentorum in mundo fuerint, quae semper mire ex viribus naturae in casibus singulis
spectata esse debent, etsi certa quaedam simplicitas in multis illorum obtinet, sunt ea quidem legi diuinae proximae, legi quippe sapientiae, non vero naturae, subiecta.
Descriptio eventorum naturalium, quatenus ordini m.
turae, vel netessario vel fortuito subsunt.
Omnes naturae res quoad exsistentiam fortuitae sunt. Coniunctio Variorum generum rerum, velut aeris, terrae, aquae, item sine dubio fortuita est, a que eatenus solum arbitrio auctoris summi tribuenda. Sed quamquam legum naturae eatenus nulla necessitas esse videtur, quam res ipsae ad illas effectae, item coniunctiones, in quibus exerceri possunt, fortuitae sunt, nihilominus genus quoddam necessitatis relinquitur admodum memorabile. Sunt scilicet multae luges naturae, quam unitas necessaria est, id est, ubi eadem ratione conuenientiae cum lege etiam leges aliae necessariae redduntur. Velut eadem vis elastica grauitasque aeris, quae ratio legum respirationis,
necessario simul ratio postibilitatis antliarum, possibilitatisque raubium producendarum , ut alimentorum ignis, ventorum, et sic porro. Necesse est, ut caeterorum ratio inueniri positi, simul ac vel unius illorum ratio adsuerit. Contra si ratio cuiusdam generis ei sectorum similium secundum legem aliquam, non eadem ratio alius cuiuspiam effectorum generis ad alim legem in eadem natura sit, coniunctio harum
legum fortuita est, siue in his legibus unitas fortuita obtinet, et quidquid postea in re accidit, secundum ordinem naturae fortuitum sit. Homo visu gaudet.