장음표시 사용
491쪽
usUI ARGUM. NOST. IN PERF. MUNDI etc. 485 haud minui; siue haec generatio hyperphysca cro tionis tempore fiat, siue pedetentim temporibus diversis, in posteriori casu nihil plus hyperphysici est,
quam insuperiori; si quidem uniuersum discrimen non ad gradum actionis diuinae proximae redit, sed solummodo ad si quando. Atque ordo quidem illae naturalis euolutionis haud regula est secunditatis naturae, sed via ac methodus ambagium inutilium. Eo quippe nemininius quidem gradus actionis diuinae proximae semvatur. Idcirco videtur nun posse euitari, quin aut in quovis coitu sorinatio fetus proxime actioni diuinae tribuatur, aut primae ordinationi diuinae plantarum atqu8 animalium facultas quaedam concedatur, suismilia posthac ex lege quadam naturali non solum euol-Vendi, verum etiam vore procreandi. Ac praesens consilium meum est tantummodo, ut doceam, rebus naturae maiorem postibilitatem ex legibus generalibus consecutiones suas prostucendi, quam plerumque fit, concedendam videri.
MEDITATIO QUINTA. IN QUO INUTILITAS METHODI CONSUETAE PHYSICOTHEOLOGIAE DEMONSTRATUR.
Omnes modi exsistentiae dei ex eius essectis eo-gnoscendae, ad hosce tres possunt reuocari. Aut ad hanc cognitionem per perceptionem accedimuS eorum, quibus ordo naturae turbatur eaque potentia proxime notatur, cui natura obnoxia est, atque haec persuasio miraculis gignitur; aut ordine naturae fortuito, quem
perspicue intelligimus variis modis aliis fieri potuisse.
492쪽
in quo tamen nihilominus magna ars, potentia et beanignitas elucet, sid auctorem diuinum ducimur; aue tertio denique unitas necessaria ordoque rerum essentialis, magnis perfectionis regulis consentaneus, verbo id, quod in ordine naturae necessarium est, ducit ad principium quoddam summum non solum huius exsistentiae, sed ipsius uniuersae possibilitatis. Cum homines penitus egerati sunt, vel oculi
eorum malitia portinaci occluduntur, tum primo via illa unice videtur aliquam vim iis de exsistentia entis summi persuadendi habere. Contra recta contemplaintio mentis bene ab natura informatae in tam multa pulcritudine fortuita et coniunctione finali, qualem ordo naturae praebet, argumentorum satis videt, ad voluntatem summa sapientia potentiaque stipatam ind intelligendam atque ad hanc persuasionem. quatenus ad vitam sanctam idonea, hoc est, moraliter certa esse debet, notiones intelligentiae vulgares lassiciunt. Λl tertium, argumentandi genus necessario philosophia opus est, atque unice quoque maior illius gradus aptus est, cum perspicuitate ac firmitate magnitudini veritatis consentanea, ad eamdem rem Peru niendum.
Duo genera postrema diei viae possunt physicotheologicae; siquidem utraque viam monstrat ex meditationibus deis natura ad cognitionem dei ad scendendi.
Commoda et vitia phyluotheologiae consuetae. Criterium praecipuum methodi physicotheologicae, huc Isque usitatae, in eo versatur: ut persectio ordoque primo ad rationem eius fortuitam rite comprehendatur, et tum ordo artificiosus secundum omnes
relationes finales in ea monstretur, ut inde ad volun-
493쪽
IN QUO INUT1L. METHODI CONSUET. ete. 48
tatem si pientem ac benignam concludatur, postea vero simul addita contemplatione magnitudinis operis, notio potentiae immensae auctoris cum ea coniungatur.
Atque haec methodus egregia est: primo, quia persuasio perquam adcommodata est sensibus et proinde vivida et grata, et tamen quoque intelligentiae vulgarissimae facilis et perspicua; dolo de , qqoniam
ea naturae conuenientior est, quam ulla quaedam alia, proptera quod sine dubio quisque ab ea primum instituit: tertio, quia ea notionem maxime euidentem de summa sapientia, prouidentia luis vel cita in potentia naturae omnium venerationc digni si mac suppeditat, quae animum penetrat, summamque vim habet, et admirationis, et modestiae, et obseruantiae excitandae. ') Hoc argumenti genus ad faciendum agendumque Plus confert, quam ullum aliud vel respectu ipsius philosephi. Quamquam enim in mente sua contemplante vel inuestigante hic non ideam definitam abstras anaque dei inuenit, ipsaque firmitas non mathematica est, sed moralis, tamen tot argumenta, quorum quodque summam vim habet, animum occupant, contemplatioque sequitur placida cum certa quadam fiducia persuasionem, quae iam locum occupauit. Aegre quispiam uniuersam selicitatem suam in adrogataveritate argumenti metaphysici posuerit, praesertim persuasionibus vivis sensunt molientibus illi aduersan- Cum inprimis obseruationes mieroseo picas Hillii, quae in
promtuario Hamburgensi leguntur, contemplor, copiosaqua animalium genera in una guttula aquae conspicio, genera rapacia, instrumentis perniciei Ornata, quae a tyrannis potentioribus huius mulidi aquei euertuntur, tum alia insectari conantur; cum artes dolosque. vim et scenam tumulistus in guttula materia o conspieio. et inde oculos in altum tollo, ut spatium immensum mundi A velut atomis scatentem videam; tum nulla lingua humana potest sensum exprimere. quem talis cogitatio excitat. omnisque analysis metaphystea
subtilis maxime sublimitati cedit dignitatique eiusmodi spectaculo ipropriae.
494쪽
tibus. Uerum vis persuasionis, quae inde enascitur. propterea quod sensibus adeo adcommodata est, etiam tam constans est atque immohilis, ut nullum metuat periculum argumentationum distinctionumque, maximeque vim spernat obiectionum argutarum. Nihil minus huiusce methodi vitia surit satis magna quamquam proprie solum rationi eorum attribuenda sunt. qui illa usi sunt.
I. Omnem ea persectionem concentumque et pulcritudinem naturae spectat ut fortuitam, viquo coinstitutionem per sapientiam , cum tamen earum multae cum unitate ni cessaria ex regulis naturae essentialibus promanent. Id. quod siti physicotheologiae
in eo perniciosissimum est. consistit in eo, quod han rationem fortuitam persectionis physicae ut summo necessariam ad argumentum auctoris sapientis i reputat, unde omnes conuenientiae rerum mundi necessariae hoc posito obiectiones periculosae evadunt. Ut nobis de hoc vitio persuadeamus, haec animadvertenda videntur. Uidemus, quantopere scriptores ex hac methodo studeant, producta regni et vegetabilis et anim iis seopis innumeris abunduntia non solum potentiae casus fortuiti, verum etiam necessitati mechanicae ex legibus generalibus naturae corporeae eri uere. In quo quidem ii ne minimum laborare possunt. Momentum rationum ab eorum parte nimium certum est. Sed cum ab natura organica sese ad inorganicam vertunt, tum etiamnum in eadem methodo perseuerant; verum ibi sere.semper sese permutatam rerum naturam vident disticultatibus illaqueatos, quas nequeunt vitare. Etiamnum de Coniunctione tot proprietatum atmosphaerae utilium permagnam sapientiam tacta, de nubibus, de pluuia, de
ventis, de crepusculo et id genus aliis loquuntur, quasi proprietas, qua aer ad gignendos ventus aptus est, cum ea, qua vapores attrahit, aut qua in magna altitudinerRroscit, pariter per sapientem delectum coniuncta
495쪽
IN QUA INUTIL. METHODI CONSUET. etc. 489
esset, uti fere in aranea oculi varii, quibus praedae
insidiatur, cum verrucis e quibus aranearum sericiam
ut Per foramina trahitur, cum unguibus subtilibus pedum, quibus fila condiutinat aut iis innititur, in animali coniunguntur. In hoc posteriori casu unitas in uniuersis utilitatibus coniunctis squippe in qua persectio cernitur,) manifesto fortuita est, arbitria ius cuidam sapienti attribuenda, cum ea e contrario insuperiori casu necessaria sit; et si una modo utilitas ex dictis illis aeri tribuitur, altera nullo modo potest ab ea separari. Eo ipso, quod nullus alius persectionem naturae diiudicandi modus conceditur, quam per
cons itutionem sapientiae, unaquaeque unitas dii fata, quatenus manifesto ut necessaria agnoscitur, perniciosa obiectio videbitur. Mox videbimus, secundum nostram methodum nihilominus ex unitate eiusmodi etiam ad sapientiam diuinam concludi, non vero se, ut a delectu sapiente tamquam caussa, sed a tali ratione in natura suprema derivetur, quae eadem ratio magnae in illa sapientiae sit, oporteat, proinde sane quidem ab natura sapiente, non varo per eius sapientiam. a. Haec methodus non satis philosophica est, saepiusque propagationi cognitionis philosophicae admodum Offecit. Simul atque constitutio aliqua physea utilis est, plerumque ea proxime ex fine conflioquo
voluntatis diuinae, vel certe per ordinem arte constitutum ea plicatur; vel, quia semel eam animo sei tentiam imbiberis, ut effecta naturae, legibus eius generalissimis conuenienter eiusmodi non possent ad conuenientias redire, vel, si concesseris, eorum etiam tales consecutiones esse, hoc foret persectionem mundi casui caeco cuidam sortuito tribuere, quo quidem auctor diuinus maxime ignoraretur. Idcirco in tali exussa inuestigationi physicae carceres statuuntur. Ratio lubenter inuestigationem ulteriorem mittit, quOniam Eam hoc loco pro intemperantia accipit, opinioque praeiudicata eo periculosior est, quoniam
496쪽
ignavo principatum tribuit prae scrutatore indefessper praetextum pietatis subiectionisque meritae sub
auctorem magnum, in cuius cognitione omnis sapie tia, necesse est, coniungatur. Narrantur utilitares montium innumerae, quarum sat multis, in iisque talibus, quibus genus humanum haud clorere potia congestis, iure credunt eas pro constitutione diuina proxima haberi. Eas enim ut consecutionem est legibus motus generalibus spectare, squia has minime sit spicantur ad consecutiones pulcras atque utiles adsectas esse, nisi sorte casu si ex eorum sententia idem foret, atque commodum humani generis essentiale ex casu Caeco pendente facere. Pariter cum Contemplatinns fluminum telluris comparatum videtur. Cum scripto res audimus physicotheologicos, cogimur alueos illorum uniuersos esse ab deo excavato
que philosophari dicitur, eum, quemque morgularem, aut quodque flumen singulare ut Idei finem contemplantes, qui ex legibus non impetratus fuerit, cuin, inquam, durmenta excogitamus, quorum peculiari minitasse deus usus suerit, ad haec effecta producenda. Ex iis enim, quae meditatior huius sectionis diςputata sunt, tamen eiusmodductum eatenus semper natura . vires superat, quis quoniam illud non potest ux ordine naturae explicari squidem tantummodo ut euentum singulare per e stitutiones peculiares ortum ch), eiusmodi iudicanἐ. ratio in cogitatione peruersa nititur de primipatu naturae per se ipsius, etiamsi vi soret ad casum qumr
singularem dirigenda, id quod, quantur
ut afliumentum ambagium, non vero ut ratio
'Optandum esset, ut in eiusmodi casibiis, ubi reuelationamni in easa naturali versetur p velut ibi, ubi exstinctioaem
497쪽
tis certissimis sibi persuasisset, corpora terraquest ea figura gaudere, in qua omnes grauitatis directiones per vibrationem mutatae ad nerpendiculum ferantur, conclusit: terram initio suisse fluidam, ex legibusque statices per conuersionem hanc ipsain figuram induisse. Perinde is ac quispiam alius commoditates nouit in
rotunditate globosa corporis cosmici sitas etiamque sxplanationem necessariam, ut consequentiis rotationis axeos perniciosis caueri possit. Quae cuncta constitutiones sunt, auctore sapienti dignae. Nihilominus non dubitauit eas legibus mechanicis maxime necessariis ut effectum tribuere, neque veritus est, ne
summum rerum omnium moderatorem ex oculos
Igitur certo quoque suspicandum est, eum numinquam respeelu structurae planetarum, earumque Circumvectionis et positus orbium illorum, proxime ad consta uctionem diuinam coniugisse, nisi iudicasset: hic originem mechanicam esse non posse, non propter insufficientiam illius ad conuontentiam atque ordinem generatim cur enim hanc inutilitatem in casu prius
dicto haud veritus est λ), sed quoniam spatia caeli vacua sunt, nullaque communio effectorum planetarum inter se inuicem orbes constituendi in hoc statu fieri potest. Interi in s eius animum subiisset quaerere: an ea semper vacua suerint, et anne certe in statu primo omnium , cum ista spatia sortasse in contextu repleta erant, illud essectum fieri potuerit, cuius consequentiae ab eo inde tempore manserunt, s de hac conditionε vetustissima suspicionem veram aluisset, certus esse poteris, eum modo philosophiae tunsentaneo in legibus mechanicis generalibus rationes conditionis
aedificIi cosmici quaesiturum fuisse, neque propterea
exercitus Sanheribo duce vonto Samyeli tribuunt. In quo quidem philosophia plerumque in discrimen vocatur, cum, velut in doctrina Nhistoniana, notitia cometarum astrono inica ad interpretandam scripturam sacram adhibetur.
498쪽
ης x SECTIO II. MEDITATIO QUINTA. '
veritum, ne hac explicatione origo mundi ex manu creatoris porentiae casus fortuiti traderetur. Illustro Newtoni exemplum proinde non debet fiduciae ignavas praetextui esse, prouocationem festi natam ad constis tutionem diuinam proximam pro explicatione ad gQ-stum philosophicum vendere. omnino quidem constitutionum naturae innu'merarum, cum ea legibus generalissimis etiam nunc sortuitae sunt, nulla ratio alia est, quam consilium s piens illius, qui voluit, ut sc nec aliter coniungi d berent. Verum non vice versa concludi potest: ubi eoniunctio naturalis cum eo .conspirat, quod electioni sapienti conuenit, ibi ea etiam ex legibus essiciendi generalibus naturae fortuita est. et compositione arti ficiosa extraordinarie stabilita. In hoc cogitandi modo saepenumero potest accidere, ut fines legum, quos nobis cogitatione fingἰmus, salsi sint, actum praeter hunc errorem etiam hoc detrimenti capimus, ut caupsis essicientibus praetermissis proxime cum fine taneum se itio eas comparauerimus. Sdsimilchius quondam putauerat, rationem, cur plures pueri quam puellae nascantur, in hoc prouidentiae fine inueniri. Vt per numerum maiorem masculorum iactura r ei tur virorum, bello periculosioribusque commercia ge neribus perditorum. Verum cibseruationibus serioribus idem vix diligentissimus ac prudentissimus edoctus est, numerum maiorem puerulorum annis insantiae per mortem absorberi, minoremque mascullarum
quam seminarum ad annos Ieaus ae ante dictae demum rationes is Continere. Catillae furit cur credas hanI,m casu in esse, qui regulae subsilii scilicet, paytem generum homilaum robimiorem contagionem habere cum acti ivt in productis utrisque suam ipsiciuriis et Sciat, contra ea vero, quia plui quidpiam-quod initia habet perfectetiam in efformatione omnes ad eam
499쪽
IN QUO INUTIL. METHODI CONSUET. etc. 493
necessarias conditiones inueniat, maiorem numerum eorum, quae minus persecti generis sunt, gradum persectionis adsecuturum esse, quam earum, ad quarum persectionem maior concursus rationum postulatur. Vtcumque autem cum hac regula comparatum sit,
certe ea in re moneri potest: cognitioni philosophicas amplificandae obesse, si ad rationes morales, hoc est, illustiationem ex finibus nos conuertamus, ubi adhuci exspectari potest, lare, ut rationibus physicis, per coniniuntlionem cum legibus generalioribus necessariis consecutionem definiamus. 3. Atque haec methodus non nisi eo seruire pntest,
ut auctorem coniunctionum compositionumque mundi artificiosissimarum, non vero materiae originemque partium uniuersi huius elementarium probemus. Quod vitium magnum omnes eos, necesse est, qui illa utuntur, discrimini relinquat illius erroris, quem dicunt atheismum subtiliorem, et secundum quem deus sensu
proprio ut architectus non vero ut conditor mundi, qui materiam ordinarit ac formauerit, non vero Produxerit atque creaverit, consideretur. Cum hanc im
persectionem meditatione proxima contemplaturus sim, lassicit eam hic tantum attigisse. Caeterum illa methodus semper una manet earum, quae cum dignitati tum vero etiam imbecillitati intelligentiae humanae plurimum consentaneae videntur. Reapse ordinationes in natura sunt innumerae, quarum ratio proxima scopus auctoris illarum esse cogitur, si eas constitutiones perpendas, quae sapientiae illius proxime sunt obnoxiae. Unde aequum est, Vt labores nostros potius ad eas supplendas, quam humectandas impendamus, et vitia illarum emendemus potius quam idcirco parui sabinmus. Meditatio seqirens in hoc consilio occupabitur.
500쪽
ηρ SECTIO 1I. MEDITATIO SEXTA. MEDITATIO SEXTA.
METHODUS PHYSICOTHEOLOGIAE EMEN
Ordo et tonuenientia, etsi necessaria es, auctorem denotat tutelligentia praeditum. Nihil cogitationi de diuino huius uniuet si auctore perniciosius rationique simul conuenientius, quam si
id agas, ut regulam magnam ac secundam Conuenientiae utilitatisque et concentus casui fortuito attribuas; cuiusmodi clinamen atomorum in disciplina Democriti atque Epicuri suit. Nolo absurditate studiosaque occaecatione huiusque sentiendi rationis taxanda immorari, cum ea satis sit ab aliis demonstrata. Hoc
tantum Contra monebo: necessitatem perceptam in relatione rerum ad coniunctiones Conuenientes, contextumque legum utilium cum vilitate necessaria peris inde atque constitutionem maxime fortuitam maximeisque arbitrariam argumento esse auctoris sapientis; quamquam dependentia in eo hoc respectu alio modo proponenda est. Quod ut rite perspiciatur, moneo: ordine et multiplici concentu salutari omnino auctorem intelligentem designari, antequam cogitaueris, utrum haec ad sedlio rebus necess1ria sit an fortuita. Ex iudiciis intelligentiae sanae communis successionis mutationum cosmicarum , sue illa coniunctio; cuius loco fieri alia poterat, quamquam manifestum rationis fortuitae argumentum suppeditat, parum ansae Praebet intelligentiae auctoris cuiuspiam suspicandi. Quo
quidem philosophia opus est, ipseque illius usus hoc iacala perplexus est et lubrisus. Contra magna conue nientia atque ευρηθμία in concentu multarum vocum mirationem excitat, et ipsa communis ratio eam non
potest sine auctore intelligente umquam possibilem iudicare. Res ipsae necellariae sint siue fortuitae, una