장음표시 사용
541쪽
Omnino duo tantum de exf entia dei argumenta
Ex hisce omnibus diiudicationibus intelligi potest, si ex notionibus velis rerum possibilium concludere, fieri nullum argumentum aliud pro exsistentia
dei posse, quam illud, quo ipsa possibilitas interna
rerum omnium ut aliquid spectatur, quod ullam quampiam exsistentiam supponat, uti a nobis in sectione prima huiusce operis factum est. Planum iternest, si ex iis, quae experientia nos de rebus, quae exstant, docet, conclusio ad eamdem veritatem adis scendere debeat, argumentum non posse nisi per propietates in rebus mundi perceptas cum ad exsistentiam caussae supremae tum vero naturam illius duci. S perius argumentum liceat ontologicum, posterius autem cosmologicuin adpellari. Hoc argumentum cosmologicum 'ὶ vi mihi videtur, haud iunius est ratione humana. Est illud rationi tam conueniens, tamque suave, et meditatio nem quoque tantopere cum progressu cognitionum nostrarum proseri atque amplificat, ut illud tam diu duraturum fore necesse sit, quam ulla quaepiam creata res erit, quae generosae contemplationis sese fieri Perticipem cupit, deum ex eius operibus agnoscendi. Derhamii, Meuientytii et multorum aliorum labores rationi humanae hoc quidem respectu ornamento fuere, quamquam non numquam multum vanitatis sese immisceret, in specie venerabili variis cognitionibus physicis vel etiam figmentis per tesseram aemu- Iationis religiosae impertienda. Praeter uniuersam hanc praestantiain hoc argumenti genus tamen etiam'
num non potest ad euidentiam diligentiamque
Atque hoe ipsum argumentum eosmologi eum celeberrimus auctor postea reprobatum, ipse eoἡsutauit ia ιriι--tionis Fur inde pag. 199. usque ad 621.
542쪽
mathematicam aecedere, Neqste enim semper nisi ad auctorem infinite magnum illius totius, quod sen-sbus se nostris obiicit, concludi poterit, non vero ad exsistentiam naturae omnium, quae esse possunt, perseitissimae. Maxime erit probabile: non nisi unum auctorem primum esse; sed huic persuasioni multum deerit explanationis impudentissimam dubitandi insaniam comprimentis. In caussa est, quod non ad plures proprietates in causia maioresue conis cludere possumus, quam opus iudicamus ad gradum
Ju litatemque effectorum inde intelligendum; sicilicet de exsistentia huius caussae nullam aliam iudi- candi nnsam habemus, quam quae nobis ab essectis
praebetur. Iam multam persectionem, magnitudinem et ordinem in mundo cognoscimus, atque inde nihil quidquam amplius possumus rigore logico concludere, quam caussam illi as multa intelligentia potentiaque ac benignitate pollere oportere, nnllo modo autem illa omni scire, valere et sic porro. Totum est immensum, in quo unitatem coniunctionemque petapetuam animaduertimus, et iure optime inde possumus intelligere: auctorem illius unum esse At no. bis fatendum est, nos haud omnia creata nosse, ideoque iudicandum, quae nobis nota sunt, unum modo auctorem ostendere, unde suspicemur quae nobis haud nota sunt, pariter comparata fore; quae quidem cogitatio rationi admodum consentanea est, non
vero argumentando cogit. Contra, nisi nobis nimium placeamus, argumentumoniologicum a nobis delimatum illius rigoris particeps videtur, quem in demonstratione postulamus. Interim si quaereretur, utrum omnino optimum sit,
responderoin: smulatque de diligentia logica et absolutione agitur, ontologicum est; sin autem tacilitatem notionis verae communis, vigoremque impressi nis, pulcritudinemque et vim commouentem desideres ad elateres naturae human*e morales. laus erit argumento cosmologico tribuenda. Cumque .sine dubio maioris momonti sit, hominem Commotioni-
543쪽
Mς animi sublimibus, actione generosa secundis, animari, propterea quod simul intelligentia sana confirmatur, quam ratiocinationibus diligenter ex prensis erudiri, eo, quod contemplationi sustitioni satis fit, s socere agas, nota illi colinologica palma utilitatis amplioris danda videtur. Quamobrem non artificium est adulatorium. quod adsensum alienum ambiat, verum sinceritas, si eiusmodi tractationi grauissimae de deo eiusque pro prietatibus cognitionis, qualem Reimarus in libro ds religione naturali proposuit, laudem utilitatis lubenister concedo, prae unoquoque argumento alio, in
quo magis rigor Iogicus spectatus est, et prae meo. Etenim, ne pretium huius aliorumque huius viri scriptorum sub calculum vocem, quod potitsimum in usu simplici rationis sanae et pulcrae positum est,
talium rationum reapse magnus probandi neruus est, magisque visionem excitant, quam notiones abstra. Hae logicae, quamquam hae rem adcuratius intelli gendam proponunt.
Nihilominus cum intelligentia anquirens, si seomel in vestigium indagationis inciderit, non prius
satietur, quam cuncta, quibus cingitur, lucida sint, et donec, ut sic loquar, orbis, quo quaestio eius terminatur, prorsus absoluetur, nemo homo laborem, qui, uti praesens, cum diligentia logica in cognitione tam grauissima cognatus est, inutilem et superuacaneum iudicabit, potissimum quia multi casus incidunt, ubi sine tali cura usus notionum incertus atque ambiguus mansurus foret.
Non nisi una demonfratio de ex entia dat fieri potes,
cuius argumentum supra es propositum. Ex hactenus dictis manifestqm est: in quatuor illis, quae excogitari poliunt, argumentis, ad duo
genera primaria reuocatis, cum Cartesianum, tum
544쪽
quod ex notione experientiae de exsistentia per analysin notionis de re libera et haud pendente ductum est, falsa esse, nec prorsus fieri posse, hoc est, ea haud forte nullo iusto rigore, sed omnino minime probare.
Porro docuimus, argumentum ex proprietatibus rerum in mundo ad exsistentiam proprietatesque dei concludendi rationem idoneam maximeque pulcram in se cohibere . sed quae numquam queat ad rigorem demonstrationis accedere. Iain nihil quidquam relinquitur, quam ut vel nullum omnino argumentum
eius rei seuerum fieri possit, vel ut illud in ea ratione propos tum sit, quam supra indicauimus. Cum de post bilitate argumenti simpliciter sermo sit, nemo
supcrius adseret, consecutioque iis conuenienter efficitur, quae monstrauimus. Non nisi unus deus est, unumque κrgumentum quo feri possit, ut eius exsistentia cum perceptione illius necessitatis perspiciatur, quae omne contrarium simpliciter euertat. Ad quod
quidem iudicium ipsa rei propositae conditio proxime
ducere posset. Omnes res aliae, quae uspiam adsunt, etiam non esse possent. Experientia rerum fortuitarum proinde non potest argumento esse idoneo, exsistentiae illius inde cognolcendae, de qua fieri non potest, ut non sit. Non nisi in eo, quod negatio exsistentiae diuinae prorsus nihil est, discrimen intist exsistentiae eius ab exsistentia rerum aliarum. Possibilitas igitur interna, essentiaeque rerum id sunt, quo sublato omnia, quae cogitari queunt, exstinguuntur. In hoc ergo propria exsistentiae essen. tiae omnium naturarum nota consistet. In hoc argumentum quaeratis, quod si haud ibi inuenire existimetis ex hac semita invia in magnam viam muni tam vos rationis humanae conuertatis. Necesse est, ut certum te de exsistentia dei reddas; non vero proinde necesse est, ut eam demonstres.
545쪽
547쪽
Criticam rationis practicae sequitur ipsum susterna, metaphysica morum, quod in initia metaphysica doctrinae iuris et doctrinae virtutis dispescitur sui quod respondeat initiorum metaphysicorum doctrinae timturae, quae iam exhibuimus) quorum Virorumque sermam sustematicam institutio sequens proponit pa timque explanat. Doctrina autem turis, ut pars prior ethices. opus habet systemate ab ratione proficiscente, quod metaphysica iuris adpellari posset: Cum vero conceptus iuris, conceptus purus sit, sed tamen ad praxin adplicationem ad caussas in experientia obuias) pertineat, proinde in fistemate illius metaphlyco deseribendo etiam varietas caussarum illarum empirica respici oporteret, ut descriptio plena efiiceretur quod inconstituendo rationis systemate necessarium videtur plena autem rerum empiricarum descriptio fieri ne. queat, et, ubi tentetur certe ut propius ad eam accedas eiusmodi conceptus, non quasi partes in tegrantes systemati ipsi inferri possint. sed modo scholiis inserit titulus seriori metaphysces morum parti unice aptus erit, initia metaphysica doctrina iuris, squidem respectu caussarum illarum adplicationis, duntaxat adpropinquatio ad systema, non istud systema ipsum poterit exspectari. Itaque hoc loco, uti in initiis metaphysicis physicae, eamdem quoque ratio
nem seruabimus: nimirum ut ius, quod ad systema ex anticipatione delineatum pertinet, contextu, sed iura, quae ad singulares casus experientiae reseruntur,
scholiis partim copiosis comprehendantur; quoniam alias id, quod hoc loco metaphysica est, ab oo, quod
548쪽
in praxi iuris empirica versatur, haud potest commodo distingui.
Vitio tam crebro reprehenso obscuritatis, atque adeo de industria commissae, speciem perspicientiae profunda adfectantis in oratione philosophica haud possum melius praeuenire, eique mederi, quam V quod celeberrimus Garulus, philosophus sensu genu, no vocabuli, cuiuis, praesertim scriptori philosophanti iniungit, libenter accipiam, atque ex me parte postulatum istud ad conditionem adstringam, illi non obtemperandi, nisi quatenus natura scientiae, vel emendandae, vel dilatandae, concesserit.
Vir doctissimus in scriptis promiscuis, P. 35a. sqq. iure postulat, ut quae uis doctrina philosophica, nisi magister ipse debeat in suspicionem obscurorum
conceptuum incidere - ad rationem popularem perduci cuniuersae communicationi conuenienter adsensus reuocari in posse debeat. Id quod lubenter concedo, si a syllemate discesseris critices facultatis rationalis ipsus eorumque omnium, quae solum huius destinatione possunt confirmari; quoniam ad partem sensitivam cognitionis nostrae a suprasensitiva, sed tamen rationi propria, distinguendam. pertinet; quae, uti omnino metaphysica sormulis induere ratio. nem popularem potest, etsi , quae inde eliciuntur,
rationi sane metaphysici, eius inscii) penitus queant explanari. In quo quidem de nulla via populari Oratione populari) cogitandum est, verum diligentia scholastica, etiamsi diligentia putida reprehendatur, urgendum est si quidem oratio scholarum est; quia ea sola ratio temeraria eo adduci potest, ut antequam quidpiam dogmatice decernat, se ipsam intelligat. Quodsi autem eruditionis ostentatores vani tantum
sibi sumant, ut ad populum sin suggestibus sacris)scriptisque popularibus vocabulis artis technicis loquuntur, soli scholae consentaneis, istud in philo-
549쪽
sopho critieo tam minus reprehendi potest, quam te meritos logodaedali grammatico. In quo quippe irrisio eduntaxat ad hominem non potest, vero ad scientiam
Speciem habet arrogantiae, studiique nimii sui
ipsus, iisque, qui vetus systema suum nondum reliquerunt, contumeliosum videtur dici: si ante originem philosophiae criticae nullam omnino suisse. - Ut de arrogantia ista speciosa ferri sententia posist, ante quaestio indaganda haec videtur: an omnino plures possint philosophiae esse γ Uarii philosophandi modi.
ad primaque rationis principia redeundi in iisque, maiori minoriue successu, systema constituendi, non solum fuere, verum etiam necesse suit, ut multa pericula huiuscemodi fierent, quorum quodque etiam de praesenti bene promeruit; at, cum tamen, si obiective spectetur, non queat nisi una ratio humana esse: etiam non possunt multae philosophiae est ei hoc est, non nisi unum systema illius verum fieri ex Principiis potest, ut maxime varie et discrepanter davno eodemque pronunciato homines philosophati fuerint. Sic philosophus moralis iure una modo viristus, ait, est, doctrinaque illius, hoc est, unum systema. ruod omnia virtutis ossicia uno principio coniungat; C porro chemicus: una tantum chemia est Laucias ana); Sic medicus: unum duntaxat principi nin est systematis morborum describendorum seeundum Brownium); neque tamen idcirco, quia fustemate nouo reliqua omnia arcentur, laudem vetustiorum philosophorum moralium, chemicorum medicorumque imminuit; quoniam inuentis horum, periculisve frustratis, haud antegressis, numquam ad unitatem illam principii veri philosophiae uniuersae in uno systemate numquam peruenissemus - Si quis igitur philosophias systema quoddam ut opus suum ad nunciet, perinde erit, ac si dicat: Mante hanc philosophiam nulla omnino alia suit. Etenim, si concederet, aliam cetveram suisse, de iisdem rebus duplex philosophia
550쪽
vera suis et, id quod pugnati - Cum argo phil,
sopitia critica ut talem sese adnunciat, ante quam nulla omnino philosophia fuerit, nihil ea saere aliud. quam quod omnes et secerunt, et facturi sunt, atque etiam sacere coguntur, qui philosophiam ad formam:suam peculiarem delineanti Minoris momenti, sed tamen hauὁ sine ulla pondere, opprobrium foret: partem, qua haec philosophia necessario dis linguatur, non eius Plantam
propriam, sed sorte ab alia philosophia aut mathesi
depromtam esse: cuiusmodi est inuentum, quod cen,
sor quidam Tubingensis sibi deprehendisse videtur, et quod desinitioncm philosophiae in genere speetat.
quam auctor critices rationis purae opus suum, haud euidense, declarat, et quae tamen iam multis ab hinc annis ab alio quodam sere iisdem verbis propinsita sit. ' Equidem cuiuis ad deliberandum relin quo, an verba: tutellectualis quaedam constructis parere potuerint cogitationem exhibitionis conceptus tu. iusdam dati invisione pura ex anticipatisne, qua una philosophia a mathesi plane definita separatur. Equidem certus sum: Hausenium ipsum sese recusaturum fuisse hanc explicationem orationis sane com Drobare; namque possibilitatem visionis anticipatae, spatiumque talem esse, nec solum simultane itates variorum extrasti visioni empiricae perceptioni) proposita cuti illud V olfius desinit) illum iam proptcrea deterruis set, quod ca re in uestigationibus philosophicis in nitis impeditum sen sisset. Exhibitio quasi per inte,
ligensiam ei secta acuto homini mathematica nihil fuit, nisi disvriptis lineae conceptui cuidam consentaneae empiricaeὶ in qua solum regulam spectamus, a d clinationibus vero in tractatione necessariis nosmet
Porro do actuali constructione hie nod quaeritur, cum repossint quidem tensibiles figurae ad rigorem definitionum offingi; sed requiritur cognitio eorum, quibus absoluitur formatio, quae intelleEtualis quaedam eo struicto est. A. Iia .n. elem. mathen P. I. Pag. ὀοι a. Ip34.l