장음표시 사용
561쪽
rae debet, in qua proprie ars occupatur) pendet, secundum praescriptionem sugm, prorsus ex doctrina naturae; solum res practica ex legibus libertatis potest principiis uti. ab omni doctrina vacuis; neque enimvlara destinationes natura vlla potest doctrina videri.
Ergo philosophia in parte practica praeter theor ibeam) nullam potest doctrinam Iechnice. sed tantumniaraliter practicam intelligere, et, si habitus arbitrii
ex legibus libertatis, cum natura comparatus, hoc loco etiam ars diceretur, necesse laret, ut in ea talis
ars intelligeretur, qua fieri systema libertatis possit. Simile systematis naturae, quae sane quidem ars diuina laret, si, quae ratio nobis praecipit, ope illius etia m prorsus exsequi possemus, ideamque illius esse.
III. Da diuisone metaphivises morum. D
Ad legislationem omnem siue internas actiones sue externas, et has vel ex anticipatione per solam rationem, sue per arbitrium alius cuiuspiam praecipiat) partes duae requiruntur : primo quippe lex, quae actionem, quae fieri debet, obiective necessariam proponat; hoc est, quae actionem in ossicio ponat, deinde elater , qui rationem arbitrii ad hanc actionem determinandi subiective cum repraesentatione legis coniungat; proinde altera pars haec est: ut lex ossicium saeiat elaterem. Illa lege ut ossicium proponi-
noductio descriptionis systematis: id est probatio eum integritatis illius, cum emimuitatis. scilicet, quod tran Sitio aeonceptu diuiso ad membrum diuisionis in tota serie subdiuisionum haud per saltum fiat, in conditionibus arehi tecto systematis dissieillime implendis videtur. Etiam quid
aonie tus divisus I 1remus diuidendi fas et Mos sit, arduum videtur. A /M est arbi-r ινθει ν in genere. Velut doctores Ontologiaa ah - et mi4iIo supremo instituunt, nee tamen
animaduertunt. haec lain membra diuisionis esse; euius praeterea coneeptus diuisus deest, qui nullus potest alius esse, quam conceptas rei in genera. Diuiti Cooste
562쪽
tur, quae sola est cognitio theoretica determinationis possibilis arbitrii, hoc est, regularum practicarum: altero celatere) obligatio sic agendi cum ratione determionandi arbitrii generatim in subiecto copulatur.
Omnis igitur legislatio setiamsi respectu actionis,
quam in ossicio ponit, cum alia conueniat, velut si altiones omnibus temporibus externae sint, tamen respectu elaterum potest diuersa esse. ta, quae acti nem quamdam in ossicio, et hoc ossicium, simul in elatere ponit, ethica videtur. Ea vero, quae hoc P sterius non simul lege comprehendit, proinde quoquo alium quemdam elaterem, atque idem ipsius ossicii permittit, iuridica est. Cuius quidem posterioris ratione facile intelligitur, hunc elaterem ab idea ossicii diuersum, ab rationibus determinandi arbitrii inclinationum et detestationum, atque in his a posteriori genere depromtum esse oportere, quoniam legislatio, quae cogat, esse debet, non vero illecebra, quae invitet.
Mera conuenientia vel discrepantia actionis euiusdam cum lege, non spectato illius elatere, eius Dealitas dicitur: ea vero, in qua ossicii idea ex lege smul actionis elater est, moralitas illius adpellatur. Ossieta ex legislatione iuridica non nisi ossicia e terna esse possunt, si quidem haec legislatio non postulat, ut idea huius ossicii, quod internum est, per se ipsa in rationibus determinandi arbitrii agentis si, et, cum tamen elatere legibus idoneo indigeat, non nisi
externa queat cum lege coniungere. Contra legislatio ethica etiam actiones internas in ossicio ponit, sed haud sere exclusis externis, verum omnia omni
no, quae in officio sunt, spectat. At ob hanc ipsam caussam, quia legislatio ethica elaterem actionis inter num si deam ossicii) lege sua simul comprehendit, quae determinatio nullo modo debet cum legislatione externa contagione teneri, legislatio ethica nulla potest externa ne ipsius quidem voluntatis diuinae videri, quamquam ossicia quidem, quae in alia, nimi
563쪽
rum externa legislatione constituta sunt, ut ostia, in legislationem suam pro elateribus recipit. Ex quo planum est, ossicia omnia idcireo solum, quia officia sunt, simul ad ethicam pertinere; verum legislatio illorum non semper est propterea in ethica comprehensa, sed multorum illorum extra eam deprehenditur. Sic ethica praecipit, ut promissu in pacto factum, etiam si altera pars me comre haud posset, tamen mihi praestandum sit: verum ea legem pacta sunt seruanda) officiumque his conueniens ex iuris- prudentia ut latam sumit. Igitur non in ethica, sed in ilire, legislatio inest, pacta seruanda videri. Ethica postea duntaxat docet, s elater, quem legislatio iuridi ea cum illo officio coniungit, nempe vis externa, etiam omittetur, solam officii ideam ad elaterem esse idoneam. Quod enim nisi foret, legislatioque ipsa haud iuridica, proinde officium ex ea promanans haud proprium officium iuris squo ab officio virtutis distinguatur) esset, praestationem fidei spromisso in pacto
conuenienter cum actionibus beniuolentiae et ad eas obligatione miscere, quod minime fieri debet. Nullum virtutis officium est, stare promissis, sed iuris o ficium, ad quod praestandum cogi possumus. Sed tamen actio honesta argumentum virtutis) est, si tum
quoque facias, cum, ne Cogare, haud verendum est. Igitur doctrina iuris a doctrina virtutis non tam officiis diuersis abhorret, verum diuersa legislatione, quae unum alterumue elaterem cum lege coniungit.
Legislatio ethica setiam si ossicia externa sint ea est. quae haud potes externa esse; sed iuridica, quae etiam externa esse potest sc promissis ex pacto stare, in officio externo est; sed praeceptum ut istud solum idcirco iacias, quia in officio est, nullo respectu habito alius cuiusdam elateris, solum ad legislationem internam pertinet. Ergo neutiquam in singulari quodam genere officii singulari actionum specie, ad quas obligati simus namque in ethica pariter atque
564쪽
in iure officium externum est, - sed quoniam la-giglutio in illo casu interna est , nullumque potest legislatorem externum habere, obligatio ad ethicam refertur. Ex eadem caussa officia beniuolentiae, quamquam in officiis externis obligationibus xdactiones aeternas versantur, ad ethicam reseruntur, propterea quod legislatio illorum non potest nisi externa videri. - Ethicae utique sua ossieta singularia sunt veluti officia erga se ipsum , sed tamen
etiam cum iure communia sunt, non vero modus
obligationis. Nam actiones solum idcirco, quia in o ficiis sunt, patrare principiumque ipsius ofςcii, unde illud cumque oriatur, pro elatere arbitrii idoneo stintuere, proprium est legislationis ethicae. IV Praenotiones ad metaph cum morum. Philosophia praetim uniuersalis.
Notio libertatis notio rationalis pura est, quae ob hane ipsam caussam philosophiae theoreticae transscendens est, hoc est, talis, cui nullum conueniens exemplum potest in ulla quadam experientia possibili proponi. quae proinde nullam rem cognitioni theore. ticae, nobis possibili obnoxiam complectitur, nec min, me pro principio constitutivo sed solum negativo rationis contemplativae haberi potest, in via illius autem practico veritatem suam pro principio practico demonstrat, quae, ut leges, caussalitatem rationis purae, ab uniuersis conditionibus empiricis libere sen-stiuis in genere; arbitrium determinant, Puramque
in nobis voluntatem euincunt, in qua moralium et conceptuum et legum origo videtur.
In hac libertatis notione respectu practico postiua, leges nituntur praeticae absolutae, morales ditiae, quae respectu nostri, quorum arbitrium sen-stiue adficitur, atque ita voluntati purae haud sponte
565쪽
Onsentaneum, sed saepenumero aduersarium est, i peratiuae praecepta vel vetita et imperativae quidem categoricae cabsolutaeὶ sunt, quo' a technicis praeceptis artium) quae semper non nisi cum adiun-nione praecipiunt, distinguuntur, quibus certae quaedam actione; licitae vel illicitae, hoc es , moraliter possibiles vel impossibiles, quaedam illarum vero ea Tumue Contrarium, moraliter necessariae, id est, obligantes sunt, unde illis conceptus ossicii oritur, cuius obsequium vel transgressio quidem etiam cum volu plate taediove peculiaris cuiusdam generis sensus
moralis) coniunctum est, cuius vero squoniam haud fundamentum legum practicarum, sed modo effectum in animo subiectivum, in arbitrio nostro illis determinando attingere et sita ut illarum valori aut contagiovi obiectivae, hoc est, iudicio rationis. quidpiam addatur vel dematur), pro varietate sub lycti varia est potest J in legibus rationis practicis, nullam Omninoxationem habemus.
Sequuntur notiones metaphysicae morum in utraque parte CommuneS. Obligatio cernitur in necessitate actionis liberae sub imperativo categorico rationiS.
perativa dicitur regu a praetica, qua actio per se sortuita necessaria redditur. Illa ab lege practica os distinguitur, quod haec quidem necessitatem aetionis demonstrar, sed nullo respectu habito, viruin haec iam per se in subiecto agente in quadam natura saneta) imus necensario insit, an velut in homine) fortuita vidcatur; ubi enim superius locum habet, ibi nulla pote it imperaritia esse. Ergo imperativa est regula, cuius repracsentatio actionem subiective fortuitam reddit necessariam, proinde subiectum ut tale repraesentat, quod ad conuenientia iueum hae regula necessitate adpringi oporteat. - Imperativa ea tegorica cabsoluta) ea est , quae haud fere renio. te, per repraesentationeni finis, cuius per aerioncm particeps fieri possis, verum quae illum per meram huius ipsius actionis ropraesentationem Vormae illius , Ergo proximo obiective neuessariam cogitat necessariamque reddit; ca-
566쪽
iusmodi Imperativas nulla doetrina praetim alia, quam solum ea, quae Obligationem morum praescribit, exemplo potest proponere. omnes imperativae aliae sunt rechnicae cunctaeque hypothetieae. Verum ratio possibilitatis, imperativarum categoriearum inest in eo, quod nullam aliam arbitrii determinationem qua ei finix
subiici possit, quam solium illiua libertatem spectant. Licita dicitur actio, obligationi haud contraria; et haec libertas, quae per nullam imperativam Contrariam circumscribitur, iacultas moralis adpellatur.
Ex quo, quae illicita sit, sponte intelligitur. metum in ea actione, ad quam quis obligatus est, versatur. Illud ergo cernitur in materia obligationis, idemque quoad actionem officium esse potest , quamquam varia ad illud ratione possumus ob
Imperativa eategorica, dum obligationem ad eertas Retiones quasdam enuntiat, lex est praeti ea moralis. Quia vero Obligatio non solum necessitatem praeticam qualem
leK omnino enuntiat), verum etiam coactum continet,
imperativa illa rursus: aut lex praeceptiua est, aut inhibi-riua, pro ut, ut admittatur vel omittatur, in ossicio Ponitur. Actio, nee praecepta nee vetita , solum licita est, quoniam eius respectu nulla omnino lex libertatem iacultatem moralem constringens, ideoque nullum ossietum est. Talis actio indisserens adlaphorica, res mirae saeuitatis voea tur. Quaeri potest : an eiusmodi actiones sint, et, si sint, an eo, v cuiquam liberum sit, quodpiam pro lubitu sacere aut Omittere, praeter legem praeceptiuam et Probi bitiuam, etiam lege permisi tua opus videatur. Quodsi hoc sit, saeuitas moralis haud semper actionem indisserentem adlaphoron spectaret; ad talem enim, secundum leges morales conlideratam, nulla opus lege lingulari
Facinus dicitur actio, quatenus legibus subest obligationis, proinde quoque quatenus subiectum in
ea secundum arbitrii libertatem consideratur. Agens tuli actu ut auctor effecti spectatur, quod una cum
actione ipsa, illi potest attribui, lege antea cognita.
vi cuius utriusque obligatio ς' - . 1 i' -
567쪽
Persona cernitur in subiecto, cuius actiones subi viationem cadunt. . Igitur personalitas moralis nishil aliud est, quam libertas naturae rationisque legiis bus moralibus subiectae sed psychologica solum in lacultate, conscientia sui ipsius in variis exsistentias statibus potiundi), unde sequitur, personam quamdam nullis legibus aliis, quam quas svel sola. vel certo simul eum aliis sibi ipsa fert, subiectam esse. Res estens, nullius imputationis capax. Proinde quidquid libero arbitrio obnoxium est, quod ipsum libertate caret, res cres corporalis aheb
Rectum aut minus rectum in genere versatur in saeto vel licito vel illicito; officium ipsum, quoad materiam aut originem , generis fuerit cuiuscumque. Actio illicita dicitur reatus. Reatus haud voluntarius, qui nihilominus imputari potest, vocatur culpa. Sed voluntarius hoc est, is, qui cum conscientia, reatum esse, coniunctus est, dolus adpellatur. Quod secundum leges externas rectum est, id iusum dicitur, quod secus est, inivstum
pugna eontentioque ossetorum collisio officiorum seu obligationum ea illorum ratio laret, quo unum illorum alterum totum vel ex parte tolerat. -- Cum vero officium obligatioque in genere in notionibus sint, quibus necessias obiective practica certarum actionem enuntiatur, duaeque regulae sibi inuicem oppositae haud eaedem possint necessariae esse, verum, si, ut ad unam illarum agas, in officio sit, ad contrariam agere non solum haud in officio sit, verum adeo illieitum: eontentio sciorum obligationumque nullo modo cogitari potest obligationes non colliduntur . Uerum duae obligandi rationes, quarum una vero aut altera ad obligationem haud idonea est rationes Obligandi haud obligantes commodo in subiecto possunt
568쪽
564. et regula, quam illud sibi praecipit, coniuncta esse,
ubi tum altera haud in officio est. - Duabus eiusta modi rationibus secum pugnantibus. philosophia practica haud pronuntiat: obligationem fortiorem vincere, sed rationem obligandi fortiorem vincere.
omnino leges obligantes, quibus potest legislatio esse, leges externae dicuntur. In his eae, ad quas seruandas obligatio etiain sine legislatione externa ex anticipatione potest per rationem cognosci, leges quidem externae sunt, sed naturales; illae vero, quae sine vera legislatione externa minime obligant, ergo sine hac ne leges quidem forent leges postiuae vocantur. Igitur legislatio . externa cogitari potest, quae
meras leges naturales contineat; tum ustro tamen lex naturalis antecederet, necesse foret, quae auctoritatem
legislatoris hoc est, facultatem moralem arbitrio suo alias obligandi constitueret. Principium, quod certas quasdam actiones in officio ponit, in lege practica versatur. Sed regula agentis, quam sibi ipsi ex rationibus subiectivis principio statuit, eius norma vocatur; unde legibus iisdem normae tamen agentium admodum possunt differre. Imperatiua Categoi ica, omnino tantum, quid in obligatione sit, enuntians, haec est: age ex norma, quae eadem possit pro lege uniuersali esse. - Ergo actiones tuae primo tibi ex principio illarum subiectivo considerandae sunt: an vero hoc principium etiam obiective locum habeat, ex eo solum cognoscere potes, quod, quoniam ratio tua illud explorationi subiicit, ut es te simul uniuerse legislatorium cogites, ad la lem legislationem uniuersalem aptum videatur. Simplicitas huius legis, cum magnis illis variis-'que consequentiis, quae iude possunt Ulici, itemoueauctoritas praecipiens, quamuis haud manifesto elaterem contineat, utique initio nouum videatur, necesse est. Cum vero facultatem rationis nostrae ex sola
569쪽
idea aptitudinis normae ad uniuersalitasem lcgis practicae arbiti tum determinandi, mirantes edocemur:
his ipsis legibus practicis moralibus) proprietatem
quamdam arbitrii primum aperiri, quam nulla ratio contemplativa, neque og rationibus ex anticipatione, neque Per Vllam quampiam experientiam diuinasset, et, si in eam incisteret, tamen possibilitatem illius nulla re post et theoretice euincere, nihilominus autem leges illae practicae hanc proprietatem, quippe libertAtem, ma ni festo euincant; minus mirum videhitur, has leges, instar postulatorum mathematicorum, improbabiles et tamen 'apodictitas iudicari, simul vero uniuersum cognitionum practicarum campum tibi patere, ubi ratio cum eadem libertatis idea, quinquavis alia id earum suarum rerum sensibus inaccessarum in the retica sibi simpliciter ocelusa omnia necessario iudicabit. Conuenientia actionis cum lege officii dicitur legalitas - et conuenientia normae actionis cum lege moralitas illius voratur. Sed norma
principium e ubi riuum agendi, quod sbi subiectuin ipsum pro regata constituit, quomodo scilicet agere velit . Contra principium officii cernitur in eo, quod illi ratio absolute, proinde obiective quomodo debeat agere) praccipit.
Igitur principium supremum ethices hoc est:
age eT .norma, quae eadem possit ut lex uniuersalis locum habere.' - Quae uis norma, ad eam rem haud apta, doctrinae mirum contraria est.
A voluntate leges, ab afbitrio normae profici seuntur. Arbitrium in homino liberum est; voluntas, nihil quidquam aliud, praeter legeni, speetatas, nee libera nec haud libera diei potest, quoniam haud actiones, sed proxime legislationem normae actionem attingit ut radionem praeticam ipsam, idcirco quoque absolute necessaria ipsaque nullius coaetus capax est. Ergo solum arbitrium diei libe-
. Sed libertas arbitrii non potest per saeuitatem eligendi, ut ex lege aut contra eam agas clibertatem indifferentiae Di illa o hy Cooste
570쪽
definiri; - quod utique quidem eo tὶ sunt, - quam.
quam arbitrium ut phaenomenon multa illius exempla inexperientia ostendit. Nam libertatem uti ea nobis per Iegem moralem demum innotescit non nisi ut qualitatem negativam in nobis nouimus, nimirum ut nullis rationi huideterminanti hos sentiti uis ad agendum cngamur. Verum Ut noumenon, h e. ex saeuitate hominis lolum ut intelligentiae spectati, quomodo respectu arbitrii sensitivi cogis, proinde se eundum qualitatem illius politivam tbeoretice illud nullo modo possumus exhibere. Tantum nobis licet
perspicere: etsi homo ut natura animalis, experientia teste facultatem prodit legi non solum couueuienter, verum Etiam contra eligendi, eo nondum libertatem illius ut naturae
inie thoibilis definiri posse; quoniam phaenomena nullam rem lensibus in aecessam quale liberum arbitrium est declarare possunt, libertatemque nullo modo posse in eo poni, ut subiectum ratione praeditum etiam deleerum contra rationem legislat iam inire possit; quamuis experientia satis frequenter planum faciat, istud euenire, euius tamen possibilitatem non possumus probare . Namque aliud est, enuntiationem experientiae concedere,
aliud, pro principio explicandi eoneeptus liberi arbitrii notaque distinetiva uniuersali ab arbitrio bruto seu seruo)istud statuere; quod alterum haud adserit, notam neces ris ad conceptum pertinere, quod tamen ad alterum p stulatur. - Libertas, respectu legislationis internae
tionis, proprie sola saeuitas est; sed possibilitas ab haereeedendi impotentia. Quomodo igitur illa ex hae potest definiri Definitio est, quae ad conceptum praeticum etiam exercitium illius, quomodo illud experientia doeet, addit, de tris Obrida, quae conceptu ad Iucom saliaeem exhibet.
Lex moraliter practi ea versatur in enuntiati ne, imperativam Categoricam praeceptum complectente. Imperans per legem est legislator: qui au
ctor est obligationis ex lcge, sed non semper auctor legis. Quod si hoc esset, lex positiva fortuita) et ar
bitraria seret. Lex, ex anticipatione nos absoluteque per rationem propriam nostram obligans, etiam quasi ex voluntate lepis latoris supremi, hoc est, illius, cui mera iura sunt, nec ulla officia, proinde ex voluntate diuina) proficiscatur, enuntiari potest, quae Vero tantummodo ideam naturae moralis denotat, cuius