장음표시 사용
641쪽
singulare pathium faciendum laret. Igitur tantummodo queri potest: viri, commodanti an commodatario, conueniat, ut conditionem suscipiendi periculi, quod rei possit accidere, pacto de commodato diserte adiiciat, aut si hoc non fiat, a quonam confessus ad dominium commodantis cauendum redditione illius aut re paris dignitatis praesumi queat 3 Non a commodante; quippe qui non potest praesumi, plus gratis, quam merum rei usum nimirum haud item insuper cautionem ipsius dominii in se recipiendam) conce s sie, sed utique a commodatario; quia tum nihil
quidquam amplius praestat, quam quod ipso pacto
Quod si, exempli gratia, orta pluuia domum
subeo, paenulamque commodandam rogo, quae Uero,
sorte materiis calorem facile mittentibus imprudenter de senestra effusis, tota corrupta est, aut, si dum eam in alia domo, quam subeo, deposta, mihi furto aufertur, tamen cuiuis homini absurdum videatur, necesse ost, si diceres, mihi nihil quidquam laetendum esse, nisi ut paenulam, scut est, rem remitterem, aut furtum sactum tantummodo denuntiarem; ad summum, esse ossiciosum, si commodantem de hac iactura dolerem, cum ex iure quidpiam nequeat Postulare. - Longe aliter laret, si in usu istud rogando smul in casum, si sorte ea res in manibus meis quidquam detrimenti captura sit, ante, hoc quoque periculum ut commodans in se reciperet, rωgarem, si quidem pauper essem atque ad damnum resarciendum inops. Quod posterius nemo superua- eaneum ridiculumque iudicaret, nisi sorte si commodans homo opulentus atque humanus esset, quia tum propemodum in offensone foret, si remissionem debiti liberalem hae in caussa haud praesumerem.
Cum igitur de meo tuoque ex pacto de comm
dato, s, cquemadmodum natura huius pacti postulat
642쪽
on DOCTRINA IURIS. P. L CAP. II
de easu aduerso possibili, qui rei acciderit, nihil eon. stitutum sit, illud ergo, quia consensus tantum praesumtus est. pactum incertum sit, iudicium de eo hoe eit, disceptatio, ad quem casum pertinere deberet, non
ex conditionibus paeli per se ipsius. verum uti PIum coram foro, quod certum duntaxat in illo sequi s olet quod hoc loco possessio rei ut dominium est disceptari potest . sententia in satu naturali, hoc est, pro
natura rei interna haec erit: casum sentit commoda.
tarius; contra in Atta eluili. proinde coram foro, sententia sic pronuntiabitur: casum sentit dominus. et quidem idcirco a iudieato solius rationis sanae diversa, quia iudex publicus non potest ad praeiunati nes eorum, quae una alteraue pars cogitauerit, de. stendere, verum is, qui de immunitate ab omni damno rei commodatae haud separatim pactus est. illud ipse subire debet. - Ergo discrimen inter sententiam, quae foro pronuntianda foret, et eam, quam ratio cuiusuis priuata pro se ferre potest, in corrigendis iuris sententiis minime negligendum videtur.
Rem perdurantem, quae mea est, meam manere,
quamquam non in detentione illius perdurante video nee sponte sine actu iuridico derelictionis vel alienationis meam esse desinere, mihique ius in ea re si reale , proinde contra quemvis possessorem, non solum contra personam certam ius personale competere. ex iis, quae supra disputauimus, Planum est. An vero hocce ius etiam a quouis alio pro dominio per se perdurante accipiendum sit, si illud modo haud renuntimuerim, et res in possessione alterius teneatur, id nunc quidem quaeritur. IQuodsi res fuerit amissa atque ab alio bona fida , ut inuentum putaritiam, aut solenni alienatione pos-
643쪽
Moris, qui sese ut dominum gerit, quamuis dominus non sit, ad me transierit, quueritur, an, euma NOn- domino rem nequeam adquirere, ego illo ab
omni iure in hac re excludar, solumque ius personale contra possessorem iniustum mihi relinquatur. Manilistum est, hoc posterius usu venire, si adqui-stio non solum ex rationibus internis ius tribuentibus sin statu naturali) non vero ex conuenientia laridi iudicetur. Omne enim, quod alienari potest, necesse est ab ullo quopiam posse adquiri. Sed legalitas adqui-stionis tota pendet ex sorma, qua id, quod alterius
possessione tenetur . ad me translatum a me acceptatur, hoc est, exi solemnitate actus iuridici commercii ex commutatione) inter possessorem rei et adquirentem, nec mihi licet quaerere, quomodo ille ea pol.
tus sit; quippe quod iam in laesione positum foret
quilibet praesumitur bonus. donec probetur contrarium). Iam fingamus, posthae cognosci, non illum, ted alium, dominum esse, non licet perhiberi, hunc recta ab me rem petere posse cuti quoque a quouis alio, qui rem detinuerit . Neque enim illi quidquam abstuli, sed . vel ut equum, qui in soro publico venum dabatur, legi conuenienter titulo emti venditi emi: squidem titulus adquisitionis ex mea parte haude tro- is est, ego vero Qt emtor ad titulum possessionis alterius venditoris) anquirendum, - cuml ec iuvestigatio in serie adscendente in infinitum pergeret, - haud obligatus stim, quin adeo ne potestate quidem polleo. Ergo emtione tituli iusti non solum dominus equi putatilius, sed verus, factus sum.
Huic vero rationes iuris obsistunt quae sequumtur. Omnis adquisitio ex eo, qui haud rei dominus est , vana est atque irrita. D honis alterius nihil
quidquam possum amplius, quam quod ipse iusto modo habuit, ad me derivare, et quamquam, quod Dymam adquisitionis cadquirendi modum attingit,
644쪽
c o DOCTRINA IURIS. P. I. CAP. III. utique legitime ago, s equum surto ablatum, qui
in foro venalis est, emo, tamen titulus adquisitionis de- est; equus enim non in bonis fuit venditoris veri. Vtcumque bonae ficti posse nor fuerim, tamen non niti dominus putatilius sum, et dominus verus iure gaudet rem suam vindicandi.
Si quaeritur, quid sin statu naturali inter ho.
mines, ex principiis iustitiae commutatiuae, in ad quirendis rebus externis per se iuris videatur, satendum esti illum, cui hoc propositum si, necessario
oportere anquirere, an res, quam adquirere vult,
haud iam cuiuspiam alius st; scilicet, etsi conditi nes sormales rei a bonis alterius derivandae adcurate secutus sit sequum in soro rite emerit , eum tamen ad summum duntaxat istis personale respectu rei ius ad reni adquirere potuisse, quam diu adhuc ignoret, anne alius quis quam venditor verus illius dominus videatur; ita ut, si quis inueniatur, qui dominium suum antegressum docere argumentis possit, nouo domino putatilio nihil relinquatur, quam ut utilit tem, quam, ut possessor bonae fidei, adhuc inde percepit, usque ad hoc tempus iuste perceperit. Cum igitur plerumque fieri nequeat, ut in serie dominorum putatiliorum ius suum ex se inuicem derivantium simpliciter primus inueniatur: nullum commercium rerum externarum, ut maxime illud eum
conditionibus formalibus huiuscemodi iustitiae eo, mutatiuae conuenerit, adquisitionem potest certam
Iam hoc loco ratio iuridice legislatoria rursus eum principio iusitiae distributiuae accedit, ut iustitiam possessionis, non uti per se respectu voluntatiν cuiusque hominis priuatae cin statu naturali , sed modo uti coram foro in statu per voluntatem uniuerseeoniunctam in ciuili in disceptaretur, pro norma ac cipiamus: ubi tum conuenientia cum conditionibus
645쪽
adquisitionis formalibus, quibus per se duntaxat i
personale constituitur, ad compensendas rationes materiales quae dei ivationem ex bonis domini antegressi petentis constituunt ut idonea postulatur, ee ius per βpersonato, ad forum delatum, valet pro iure realrk veluti, ut equus, in foro publico lege publicaicon' stituto euique venalis, cunctis emtionis venditionisque regulis diligenter obseruatis, in dominium meum cedat, ita tamen, ut domino vero ius relinquatur, a venditore de possessione vetustiori, cuius iacturam haud meruerit, petendi meumque ius alioquin personale in ius reale, quo rem meam, ubi inuenerim mihi vindieare licet, conuertatur, neque ad modum, quo ea venditor potitus fuerit, descendam.
Igitur non fit nisi in fauorem iustitiae distributivae, ut ius respectu rei non, uti per se est, cui personale verum uti facillime certisIimeque de illo decerni potest, ut ius reale sed ex principio puro ex anticipatione , accipiatur ac tractetur. - Ιn quo vero
postea variae leges statutariae constitutiones nituntur, quibus potissimum propositum est, ut conditio- nhs, quibus solis adquirendi actus esse legitimus debeat, ita collocentur, ut iudex suum cuique facillime possit et e risin eadiudicare: veluti in enuntiato hoc remtio rumpit conductionem, ubi id, quod per naturam pacti, hoc est, per se, ius restie est conductio ' o ilire solum personali et vice versa, uti in superffri caussa, quod per se merum ius personale est proi ire reali valρt;i cum quaeritur, ad quaenam principia forum in statu ciuili delegandum sit, quo in pronuntiatis suis, de iure cuiuis competente sibi ma-zime prospiciat.
Nulla potest ratio alia adferri, qua homines iuri-dhe ad credendos Profitendos deos queant Obligari,.. l. IV. Ss
646쪽
quam haec, ut iusiurandum dicere possint, nactuque potentiae supremae omnisciae, cuius vindictam se. lemniter contra se prouocat, si salsum dixerint, cogi, vi in loquendo veri fidique in promittendo videantur. In quo quidem haud moralitatis harum duarum partium, sed solum superstitionis eorum caecae rat Iouem haberi, inde patet, quod solius illorum coram iudicio indicii soliuinis in caussis forensibus nulla spes esset, quamuis osscium veracitatis in causia, ubi de eo, quod in hominibus elle sanctissimum potest, de iure hominum agitur, cuiuis maxime in aprico est, proinde
meris sabulis momentum est citur: quemadmodum, ut hoc utar, in Riaugis, populo pagano Sumatrae, qui teste Marsdenso per Ossa cognatorum mortuorum iurant, quamuis minime credant, vitam post mortem
esse, aut iusiurandum Aethiopum Guineae perfrtisium suum, pennam auis, quam sancte adseuerant sibi cervicem fracturam, et quae sunt generis eiusdem. Vim quamdam putant haud ad spectabile in , siue mente praedita sit, siue non . iam per naturam suam, hacee vi magica pollere, quae tali prouocatione excitetur. - Eiusmodi fides autem, quae religio dicitur, sed proprie superstitio dici deberet, administrationi iuris necessaria est, quoniam, ea neglecta, forum non satis pollet ficta occultata aperire, sententiamque serre. Igitur manifestum est, legem, quae ad eam rem obligat, non nisi in gratiam potestatis iudicantis latam videri. Sed nunc quidem quaeritur: qua re obligatio
nitatur, qua quis coram iudicio teneatur, ut iusiuraudum alterius pro argumento veritatis orationis illius iure valido, quo omnis controuersia siniatur, accipiat, hoc est, quo iure obligor, ut credam, alium iurantena omnino religionem colere, ut ius meum ex iureiurando eius patiar pendere. Item vice versa:
an omnino obligari positum ad iurandum y Utrumque per se iniustum est.
647쪽
DE ADQUISIT. SUBIECT. HYPOTHET. 643
Verum respectu sori mei, ergo in statu ciuili,
si sumseris, nullum esse adiumentum aliud, quibusdam temporibus veri aperiendi praeter iusiurandum, religionem a quouis coli suppon ndum est, ut ea in casu necesiitatis in gratiam ratis nis iuridicao coram foro utamur, quod hanc tortu rom spiritualem pro instrumento celeriori propensionique hominum supem
sitiosae consentaneo ea, quae occultata sunt. aperiendi agnoscit, eoque iure sese uti poste arbitratur. - Sed potestas legislatoria reapse iniuste agit. quod potest reti iudiciariae hanc copiam facit, siquidem in ipso statu ciuili coactus ad iusiurandum dicendum libertati humanae, quae numqtiam amitti potest, adverIatur. Quod si iusiurandum in aut picando munere publico dicendum, quod sistet promissorium esso, ita ut tibi seuere
Iropositum sit, munere tuo Olficio conuenienter defungi. in adsertorium conuerteretur, ut scilicet inu D re fungens forte anno Exeunte vel pluribus annis peractis tenereretur obstrictus, munus fideliter adiuinistratum iurare: ea res partim religionem plus excitaret, quam rusiurandum promi storium, quod post hae semper praetextum inis1ernum relinquit, te, alii imo optimo, naolestias haud - Praeuidisse, quas postea in defungendo munere expertussis, transgressionesque ossiciorum, si computatio illorum Per animadu prsorem sutura foret, metum quoque adcusa tionis excitarent, quam si sol uni s ligulac pristinis oblivioni datis punii pratur. - Ac iusiurandum quiuem de credtilitate Dullo modo potPst a iudicio postulari. Primo enim illud in se ipsum cohibet repugnantiam ' hoc medium opinionem inter et scientiam, quoniam quidpiam est, de quo pretio quidem certari possit; non vero iurari. Deinde iudcx, eiusmodi iusiurandum de credulitate a partibus litigantibus postulans, ut aliquid consilio suo consentaneum, etiamsi salus publica foret, inueniat, maxime impingit in religionem iurantium, partim.leuitate animi, ad quam dueit, Di qna iudox sua ipsius consilia irrita reddit, partim morsibus conscientiae, qui hus hominem necesse est pungi, qui hodie rem certo quodam respectu consideratam, maxime proba hilem, cras vero, alio respectu prorsus improbabilem iudicare potest, id coque eum, quem ad eiusmodi iusiurandum cogit, laedit.
648쪽
ο DOCTRINA IURIS. P. I. CAP. III.
Transitio ab meo tuoque in flatu naturali ad meam tuumque in satu iuridico in genere. s. qI. Status iuridicus in ea hominum ad se iuuieem adsectione, qua conditiones continentur, quibus solisessicitur, ut sui quisque iuris particeps fieri possit, principiumque possibilitatis eius formale, ex idea voluntatis uniuerse legislatioriae consideratum . iustitia publica dicitur, quae respectu aut possibilitatis, aut actualitatis, aut necessitatis possessionis rerum ut m teriae arbitrii secundum leges, in iustitiam tutatricem, commutatiuam, et distributivam describi potest. - In quo quidem lex primo iudicat, duntaxat quaenam ratio interne secundum sormam iusa lit lex iusti); deinde, quid ut materia etiam praeterea extrinsecus sub legem cadat, id est, cuiusnam possessio iuridita sit clex iuridica); tertio, quid et de quo sententia coram soro in caussa singulari sub legibus latis huic consentaneum, hoc est, iuris si dex iustitiae), ubi tum forum illud ipsum iuisitiam regionis vocamus,
et virum talis si nec ne, omnium rerum iuridic
rum grauissima quaeri potcst. Status non iuridicus, hoc est, is, in qua nulla iustitia distributiva est, status naturalis adpellatur. Cui quidem haud statuςjoeiasis vii Achenii alliun putat et qui status artificialis dici pollet, sed status
ciuilis societatis iustitiae distributivae subiectae opponitur; namque in statu quoque naturali societates legitimae sveluti maritales, patriae, domesticae Omnino aliaeque plures) esse possunt, de quibus nul lx lex ex anticipatione locum habet: oin hunc statum ingreditor , quod tamen dici de statu iuridico potest, omnes homines, quorum esse rationes iuridicae etiam involuntarie) possint, in hune statum sese conferre
649쪽
DE ADQUISIT. SUBIECT. HYPOTHET. 645
Primus alterque status dici iuris priuati, sed postremus iuris pu uel potest. Quod quidem haud plura,
neque alia ossicia hominum erga se inuicem, quam in illo cogitari possunt, complectitur; materia iuris privata eadem in utroque est. Leges postremi igitur duntaxat sormam iuridicam conuictus constitutionis illorum attingunt, cuius respectu leges illae necessario sunt ut publicae cogitandae. Ipsa unio elusiis vix potest societas adpellati; namque imperantem inter et subditum nulla conis sortio est; non sociἱ sunt et sodales, sed inuicem subordinati, non vero toordinati, et qui se inuicem coordinant, ob eam ipsam caussam se debent sibi invicem aequales spectare, quatenus legibus communibus subsunt. Illa igitur unio non tam es societas, quam societatem scit.
f. qa. Atque ex iure priuato in statu naturali nunc p stulatum iuris publici proficiscitur hocce: in adfectione coexsistentiae necessariae, ad Omnes alios, ne ex illo in statum iuridicum, hoc est, iustitiae distributilia' transgrediare. - Cuius quidem ratio analytice potes ex conceptu iuris, in relatione externa, cum violentia comparati cxplicari. Nemo tenetur obstrictus ad sese a possessione altorius violenta continendum, nisi hic itidem illi de eadein erga eum abstinentia seruanda caueat. Quamobrem illi non exspectandum est, donec sorte tristi experientia de mente huius contraria edoceatur; quid enim eum obligaret, ut demum damno suo sapere desineret, cum studium hominum genera 'm aliis sese gerendi superiores ne dicam superiorem . ris rati nem aliorum, cum se per potentiam allutiamue sentiunt se hisce superiores) in se ipso possit satis animad.
vertere, neque necesse est, ut veras inimicitias exspectet; potestatem habet eum cogendi, qui iam Per
650쪽
6 16 DOCTRINA IURIS. P. I. CAP. III. E C.
naturam suam illi coallum minatur. Quilibet prae- fumi lux malus, donec securitatem dederit oppositi . In proposito, ut in hoe statu libertatis extrinse-eus ex lege et sint et maneant, se inuicem quoque haud iniuria ad sciunt cum se inuicem infestant; quod cnim ad unum pertinet, mutuo etiam pertinet ad alterum, quasi per conuentionem uti partes de iure suo disponunt. ita ius est): verum omnino in eo maxime peccant, quod et esse in statu volunt, et manere, qui haud iuridicus est, hoc est, in quo numini de bonis suis contra violentiam cautum videtur.
Istius diseri minis intor id qnod solum formaliter, et id,
quod etia in materia litor intuitum est, varius in doctrina iuris vias videtur. Hostis. qui, cum pactum cum praesidio mitelli oppugnati contractum psrficere deberet, milites in egressu vexat, alioue modo pactum rumpit, queri haud de iniuria potet . cum aduersarius occasione data, par pari
refert. Uerum omnino peccant maXime, quoniam con
ceptum iuris ipsi omni vi atque ossicacitate priuant, omnia. que potenti e indomitae. quasi legibus conuenienter. tradunt, atque ita ius hominum omnino euertunt. Diuilir le