Vindiciae vulgatae latinae editionis bibliorum qua ecclesia romanocatholica utitur contra assertam hebraei et graeci textus hodierni absolutam authentiam authore Georgio Czuppon ... tomus 1 2 Tomus 1

291쪽

Vehementius quidem insurgit, quando hosce viros mutati, aut suppressi teXtus reos peragit. ,, Ubicunque sacratum aliquid scriptura testatur de Patre, es Filio, & Spiritu S. aut aliter

interpretati sinat, aut Omnino tacuerunt ,- ut Regi satisfacerent, & arcanum fidei non vulgi rent. QPraef. in Pent. ne videlicet haec versio Regi occasio ellet ad polytheismum, Claristum ea de caulla Hare Deum ab illis non alteri ingeminat, multaque fidei mysteria celalle, qui opus ethnico Principi pararent ,, Neque vero 7O. interpretum ut invidi latrant) errores arguimus, neque nostrum laborem illorum reprehensionem putamus: cum illi Ptolomaeo Regi Alexandriae mystica quaequae in Scripturis Sanctis prodere noluerint, & maxime ea, quae Christi adventum pollicebantur, ne viderentur Judaei & alterum Deum colero: quos ille Platonis sectator magni idcirco

faciebat, qui unum Deum colere dicerentur. ,, Praef. Trad. in Genes. Dicam quod res est: Hieronymus dum conina Alexandrinam versionem argumenta quaerit,

ut suum laborem defendat tu ipso minor est, ut merito Hieronymum in Hieronymo requiras. Bene Culmetus: se hanc S. Hieronymi regulamc de arcanis fidei a . studiose occultatis generatim veram nou esse fateamur oportet. se Nec

Bella ino videtur Hieronymi alsertum et se solidum, dicenti L. a de V. D. C. 6. cum eXemplaria multum essent corrupta, Patres pie qtlxii vi l Ie rationes excusandi, & defendendi illam

versionem, qua tunc Ecclesia utebatur: nec. tamen milii haec addita a Belitanino ratio probatur, namque res ipsa loquitur, de Trinitate Personarum in Deo sive in versionibus, sive in Hebraeo

292쪽

braeo textu disinciis, Ut ajunt, terminis in V. T. parum insinuari. Loca vero de Messia tonaniatia in 7O. non celari, Vel supprimi, imo vero recte haberi sciverat vir eruditissimus, textus equidem adducit aliquos, qui ad Ilesliam spe hantes in N. Tio laudantur, & tamen in O. frustra quaeruntur. Uerum illis nihil quidquam ad versus 7O. esset, nec argumenta Hieronymi valida esse, & omnes agnoscunt viri limatioris judieii,& demonstratur, facillime. Videamus t Multa inquit 9 de V. Tt' legimus, quoe in nostris codicibus non habentur, ut es illud: Ex A

rapto vocavi Filium meum : S: Ouoniam Nu- urceus vocabitur: : Videbunt, in quem compunxerunt ; Br': Flumina de ventre ejus -- ent aquae νiνα. Et: quoe nec Oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascenderunt, qυα Proeparavit Deus diligentibus se remulta alia, quae prurium L ntagma des ierant. Interrogemus ergo eos, ubi hac scripta junt: /j cretia dicere non potuerint, de libris Hebrai- Cis Pro eramus. Primum testimonium est in Osee, secundum in Issala, tertium in Zacharia , quartum in Proverbiis, quintum aeque in Ilaia. Eadem inculcat S. Ρater Ρraef. in L. Ρarat. Praef. in Esdr. Ρrocem. Quaest. in Gen. in C. 6. Ita.& L. de Opi. genere interp. Ergo Apostoli scripturam V. I xi citant non juxta TO. Viralem versionem, sed juxta sontem Hebraeum. Ρrosequitur in C. 23. Isai. Et hoc in Veteri observavimus Tejtamento, absque paucis testimoniis, quibus Lucas solus abutitur, ροὶ magis Gracinlingva habuit Jmentiam , ub cunque de V. instrumento quid dicitur: non eos Apostolos juxta 7o. sed juxta Hebraicum ponere, nullius

293쪽

sequenter intermetationem: sed fessum Hebra

' cum suo sermone vertenteS. L. 15. Comment.

in Isai. ad Eustoclitum Virginem: si Crebro dixisse me novi, Apostolos, & Evangelistas, ubicunque de veteri instrumento ponunt testimonia, si inter Hebraicum, & 7o. nulla diversitas sit, vel suis, vel Io. interpretum verbis uti solitos. Sin autem aliter in Hebraico, aliter in Veteri editione sensus est, Hebraicum magis, quam 7O. interpretes sequi. ,, Ergo judicio Hieronymi N. viralis versio ab Apostolis fonti Hebraico postposita, & ubi ab eodem discessit, neglesta fuit. Certe, ut Hieronymus loquitur, Apostoli, &Evangelistae 7O. Interpretes noverant, & unde eis haec, quae in 7O. Interpretibus non habentur qui credit in me, sicut dicit scriptura, flumina de ventre ejus fluent aquae Vivae. Joan. 7. Utique scriptum est, quod Salvator scriptum esse testatur. Ubi scriptum est . non habent, apocrypha laescit Ecclesia; ad Hebraicos igitur revertendum est, unde & Dominus loquitur, Adiseipuli exempla praesumunt.

Hesyondeo allatos quinque textus minus apte adduci ab Hieronb Ino, primus duntaXat non habetur in 7O. legitur vero in textu Hebraeo, cujus loco . transferunt: Ex AErapto vocaνὶ ilios ejus nec tamen reprehensionem merentur, dum Optimorum interpretum funguntur ossicio;

quod quidem facere censendus est . quisquis sicut illi claritatis causa, & ut senstim exprimat maxime literalem, singularem plurali commutaverit. Porro sngulariter in Hebraeo dicitu, sed pluraliter intellieitur, inquit apud Corn a Lap. ipse Hieronymus. Itaque Primus textus Osee XI. I. qui in fonte sonat: mimmit ram

294쪽

γ Κarathi libni: . h. e. ex to voca vi fidium meum: sensu literati ad populum Dei, sive ΙΩd raelitas, ut ipse contextus svadet, resertur, quosis Deus miserabili illa servitute AEgyptiaca liberas. vit, & in aVitam haereditatem in Chananaeam re- vocavit; gens autem tota instar dilesti unius fi- i

lii, veluti una dilecti Israelis, seu Jacobi proge-

e nies spectatur, ideo singulari numero flius appel- latur, sicut ΕX. 4. 22. Filius meus primogenitus Israel: &: dimitte stium meum, ut Dr-ν viat mihi. Quod prae oculis habentes 7 . veri terunt Ilios ejus nempe Israelis, quia respexe t runt sensum literalem, quo to filius in fonte collective sumitur, ut quando Moyses dicit: volucris volitet in firmamento: aut nos dicimus: 1 Turca irruit in Hungariam. Non debebat Hieronymus Ob hanc versionem 7O. viris dicam scri

i bere, cum manifestum sit literalem sensum ad l, filios Jacobi ex AEgypto in patriam reversos it pertinere. Quia Vero haec filiorum Jacobi, seul electi populi liberatio, & ex AEgypto exitus

pnevia significatio, sive Typus, ac Velut umbra-i tilis desineatio fuit, futuri similis cujusdam evens tus, h. e. exitus, & revoeationis Christi, Filii

illius singularis ex Jgypto in Judaeam, bene

. Matthaeus dicit, istud olim praesignatum, & mo-: do impletum fuisse, non in litera, sed in antitypo, in quantum hodie contigit Christo. quod olim Israelitis: deicenderunt hi, qui simul sumi pti erant quasi unus Dei filius adoptivus, in AE- , gyptum, postea iterum revocati sunt in Judaeam; i ita & Christus naturalis Dei filius primum a fa- . i cie Herodis fugiens illuc est receptus, sed ab ejus morte fuit revocatus . . Ρutant aliqui, Matthaeum i neque hic respicere textum Hebraeum, sed ex

295쪽

o. plurale Ilios reddere singulari in quantum typus in antitypo singularem hunc filium designat; sed do Matthaeum praeferre Hebraeam lectionem, quia seopta ejus est accomodatior; verum hoc fit ab ipso semel isto loco, dum alibi & ipse, & ceteri scriptores sacri Io. versionem passim sequuntur, & praeserunt. Aliqui apud Hieronymum censent 7o. ideo vertisse plurali, ne Deus ponatur habere filium, quo lecto Ρtolomaeus Ρhiladelphus in polytheismo fuisset confirmatus; sed inanis, & frivola haec est commentatio; dicendum . sensum respexisse, vel, ut Maldonatus in C. II. Matth. S Natalis Alex. observant, in Hebraico suo exemplari legille Befiaυ. h. e. flios ejuS, vaν porro vel excidit ad tempora Matthaei, vel ab eodem Evangelista pro rejicula litera habebatur. unde legit, beni, Vertitque ilium meum. Quidquid sit, integrum est interpreti claritatis causa a verbis textus paullulum deflectere; versio . viralis quoad literalem sensum maxime est Vera, ergo minime reprehendenda. Contendunt quidem aliqui post Tarnovium, Schmidium, & alios, quos reseri, & Qquitur Henr. Ben. Starchius, textum hunc apud Oseam in litera de Iesu Christo sonare, sed maiori pietate, quam Verisimilitudine, contextu sermonis

repugnante.

Secundus textus Isai. XI. I. Egredietur virga de radice desse, & os de radice ejus ascendet. loco os Hebraice est Metroer h. e. tenerramus, surculus , Vel quasi neir: S. InconVenienter isthic O. viralis versio arguitur, quae judice Hieronymo optima sit oportet, cum neque

ipse aliter, sed, prout illi, ios transtulerit. Sed Hieronymus sibi ipsi contradidit, alia sensa aliis

296쪽

, fovens temporibus, quod humanum est; neque animum advertit ad locum istum Isaiae, quando tu C. a. Matth. & de optimo genere interp. dixit: in Hebraeo esse: Nararseus de radice ejus conscendet. Immo clare docet Hier. non esse vertendum Nararaeus Isa. XI. I. dum locum hunc

exponit: Illud cait quod in Evangelio Matthoei omnes quoerunt Ecclesasici, b non inueniunt , ubi scriptum se: quoniam Nararoeus vocabitur: eruditi Hebraeorum de hoc loco assumptum Putant. Dein istud evidenti argumento e vestigio resutat: sed i ciendum, quod hi Aelfer per Uade literam scribatur; porro Nar arcet per rain semper scribuntur. Guasi dicat:

NaZarmis Matth. II. V. ult. per Ζ scribitur, naet-Zer vero ΙΩ. XI. per inade, ergo Matth. II. quoniam Nararoeus vocabitur: ad Isai. XI. referri nequit, quia ipsa literarum diversitas obstat. Unde mox init viam tutiorem, atque ita interpretatur : si Si fixum de scripturis posuisset exemplum, nunquam diceret: quod dictum est per. Prophetas: sed simpliciter: quod dictum est per

Prophetam: nunc autem pluraliter Ρrophetas vocans, Ostendit, se non verba de scripturis sumpsisse, sed sensum. ΝaZaraeus Sanisus interpretatur , Sanctum autem Dominum futurum omnis scriptura commemorat. ,, Dicit proinde non incerto aliquo loco, sed in omni scriptura, quae Christi sanctitatem praedicat, praenunciatum suin se, quod Matthaeus assirmat esse praedictum. Ego autem puto, Matthaeum dicere Velle, ex eo, quod Christus esset ex vico Galilaeae vilissimo Nazareth, impletum fuisse, quod praedictum est de abjecta, & coram hominibus vili Messiae conditione; nempe inculcant Ρrophetae Melliam fore

297쪽

alienum, separatum ab hominibus, vilemque, &contemptibilem habitum iri, sicut vilis, ignobi- Iis, & abjectus habetur, qui in Nazareth loco Galilaeae vilisli1no nascitur. Namque a Narareth potest aliquid boni esse ἰ Joan. I. 46. Nullibi est in V. Tio praenunciatum, Christum in Nazareth educandum, & ab hoc oppido

appellandum Nagarethanum; ex eo Vero, quod veluti surculus ex Jesse, patre Davidis sit oriturus, inserri neutiquam potest, eum ab Oppido Nagareth MZaraeum appellandum; quae enim con-1ecutio, noetroer, 1eu flos ille est Christus, ergo Christus concipietur, & educabitur in Nagareth,& ab hoc oppido NaZaraeus vocabitur Ad defensionem Hieronymianae argumentationis diei id solum potest, esse aliquam inter Noe eri sic Christum, & Christianos audet vocant) & noetroer convenientiam, parononaasiam aliquam ex Hebraeo, noti item ex versionibus intelligi, ut si dicam nummum Florentiae an. I 2I2.

primo cusum, florem habuille inscriptum, qui florenus vocatur, & thalerum Germanis appellatum illud monetae genus, quod ex valle Joachim primo prodivit. Disceptant Authores apud Corn. a Lap. in C. II. Matth. per Trade ne, vel per Zain tor MZaraeus, prout Christi epitheton est, rectius scribatur; ipse dicit, se Romae in titulo Venerandae crucis literas saepius inspexisse, verum longaevitate adeo exesas, discernere ut nequiverit; Ex Syriaeo. Arabe, & COmmuni ton mirerim. seu Christianorum appellatione per P ade scribendum nullus dubito, & ita Matthaeum in Syro-Chaldaico suo Archetypo habuisse. prout etiam hodie in Evangelio. ejusdem Hebraico seribitur. Observant alii Christum No-

. treri

298쪽

- 277ereri h. e. floridum, florescentem dici, quod &alibi tremachh h. e. germen appelletur. Minimum refert: dum constat Matth. II. V. ult. ad Isaiae XI. I. male revocari, quasi ibi praedictum fuerit, quod incassum urget Hierenymus, a loco Narareth Μessiam Graroeum appellandum, satis est, γ. accurate, ut Hieronymus Vertit, transtulisse. Tertius textus: Zach. XII. X. Picient ad me, quem Con erunt. Hebr. Hibbitu eius, ethaschoer da eru. . videntur in suo codice legisse ra edu, reth, & dHeth propter similitudinem figurae permutatis, & transpositis, ra ad namque Hebraice sonat fabaυm, quod pro significatione compositi insulto usurpari polle rati transtulerunt: aspicient ad me, Pro eo, quod insultaverunt. Sensus est: ideo, quod antea insulcaverunt, paenitudine dueti oculis misericordiae me respicient; unde quod versione sua exprimunt , consorme est Hebraeae testioni, & hoc docente ipso Ilieronymo: se discrepant Evangelistae Joan. C. I9. . interpretum, nostraque translatio, & tamen sermonum varietas Spiritus unitate concordat. ,, Trael. de Opi. gen. interp. &in expositione ipsius loci: se verbum atorchesianto a saltatione compositum est, quod scilicet contra Dominum quasi ludendo sali verint . quando dicebant: vali qui destruis templum, & in tribus diebus aedificas illud: salvum fac te ipsum descendens de cruce; haec, & alia illudentes, & quodam amentiae tripudio saltantes loquebantur. ,, Fr-go lectio haec sensum verum non mutat, nec falsum offert, in cujus defensionem adferri & illud potest: Hebratim da ar, quod est configere, valere etiam idem, ac probris incessere, assice-

299쪽

re contumelia, sere sicut verbum proscindere Latinus sermo usurpat. Minus serenda dudaeorum quorumdam perfidia, qui pro ad me: ad eum legunt, ut textum a Christo ad Judam incli baeum transferre possint. pag. 5. Optima tamen videtur responsio , IO. primitus habuisse: in quem transfixerunt: Graecereis hon ekentesan, vel : exekentesan. Quem

quasi stimulis compugerunt. Sic enim Barberin.& Aldina exemplaria habent, & Grabius restituendum censuit, nam contra Tryphonem Justinus ita legit, item Irenaeus, & S. CyprianuS,& Tertullianus, qui adversus ipsos Judaeos rem Christianam defensarunt, nec alia usi sunt Versione, nisi Latina ex editione γ. virali transumpta. Vide Nobilium Flam. in Ρolyglot Anglic. Tom. VI. Arbitrantur alii, Io originarie Vulgarem hanc lestionem: cui, . vel eo quod infultaverunt: habuisse, postea descriptores aliquos Iectionem, ut Hebraeo congrueret, commutasse. Spectatis his omnibus, varians in exemplaribus erat lectio, & quidem ejusmodi, ut una Hebraeo prorsus conveniret, sed quam Hieronymus in aemulos suos commotior praetermisit, altera Nero teste eodem, Veritate sensus, ct Spiritus unitate fonti suo concordaret. Ouartus textus r. Qui credit in me, dumina de Ventre Hus fluent aquae Vivae. JOan. VII.

Etiam hic incassum laborat Hieronymus, dum Putat Prov. 18. idem dici, ut Marianus Victorius in scholiis super praefatione Hieronymi in Ρent. existimat: ubi legitur juxta Hebraeum: aqua PTU , iunda ex ore viri; scis torrens redundans Sa- , Plentior: γ. habent: aqua pro unda Fermo in corde viri, sumen autemscaturit, eae Ions νμ

300쪽

eoe. Atque hae expressione π. propius Joanni

accedunt, eX quo colligunt non pauci Joannem potius uti Io. virali Versione, Hebraica lectione neglecta. Solent verba Salvatoris . prout a Joanne laudantur, referri ad Joel. II. 28. ΕΩ fundam Spiritum meum super omnem carnem, .& Ρrophetabunt filii vestri, ac filiae vestrae: aut ad Isa. 58. II. Implebit splendoribus Dominus animam tuam, & erit quasi hortus irriguus, &sicut fons aquarum, cujus non deficienx aquae. Sed totum istud incertum manet; alicubi scriptum est, cum Christus testetur, ubi Vero, & an totidem verbis, Vel tantum quoad sensum, universus orbis ignorat, & in hac ignoratione mansurus creditur usqus ad consumationem seculi, donec Elias venturus forte explicet. Dico ego, sermonem istum revera nullibi esse scriptum, sed aliquid ei affine, veritati significatae Vicinum, &metaphoricum; nimirum praedicit scriptura, ubertatem gratiae in N. Tto effundendam in fideles, hoc vero aquae symbolo notari neminem fugit.

Sed quibus in locis ista veritas praedicatur, in iis fons quoad sensum nihil plus habet, quam versiones, ut inspicienti clarum fit. EZech. 36. 25. Ouintus textus: Nec oculus Vidit, nee auris audivit &e. I. Cor. C. a. ignotum est, an, &ubi in V. Tto contineatur; si ille Isaiae 64. 4. locus: A seculo non audierunt, neque auribus perceperunt : oculus non vidit Deus abs te, quae praeparasti expectantibus te: huc est referendus, tum . aeque clare habent. sicut Hebraeust S. Hie- ironymus de Opi. gen. interp. dicit Paulum non

Verbum e verbo expressisse, sed paraphrastikos uberiori expositione) aliis sermonibus eundem