Vindiciae vulgatae latinae editionis bibliorum qua ecclesia romanocatholica utitur contra assertam hebraei et graeci textus hodierni absolutam authentiam authore Georgio Czuppon ... tomus 1 2 Tomus 1

331쪽

3 Iocodices onerarunt, puta: Chronologia de annis Patriarcharum antediluvianorum, ubi jam solum usque ad diluvium 586 annis nostram ista versio excedit supputationem: & tota illa enormis differentia , qua usque ad geram Christianam secundum γ. annis prope bis mille mundus adultior efficitur, quam Hebraei codicis, & Vulgati iupputatione quae 4O . annos ut passim numerari solet, offert, censeatur. Quorum prius duce Aug. L. I 5. de Civ. Dei C. I 3. scriptoris tribuitur errori, qui de Bibliotheca Regis Ρtolomaei codicem dineribendum primus accepit, dum enim annos hos erronea persuasione menstruos esse credidit . eorum, qui tali ratione jam anno nostro, qui XII. menses complectitur, Vo VIo &VΙΙο generaturi erant, generationis tempus, ne, quod incredibile est, impuberes generasse narrentur , centum annorum additione ampliavit. Quod 1ium reste dicatur, iii consequentibus discutie

mus.

Atque illud de annis Mathusalem, qui I 6. Aut I 4. annis vixilset a diluvio ι quod conciliari nequit eum Veritate I. Petri 3. a . ferente Octo solum animas in diluvio salvas sed has fuisse ab aquis. Sed hunc quidem valde novitium puto

errorem, nee universalem. Alexandrinus codex Hibraeo, & Uulgato nostro consentit, & Aug. l. cit. dicit in tribus codicibus Graecli, quos veraciores nominat, reperiri sex ante diluvium an

niυe subvertetur. Loco 4 . Amanuensium incuria est, dum ex litera , seu m quae in numeris 4O. Valet, ganrma seu g quae Valet 3. Ob intercedentem aliquam figurae similitudinem esse-

332쪽

cerunt, ut observat Theodoretus, vel M. detritum est in ΙΙΙ. qui numerus jam integre treis scriptus circumfertur, errore antiquo ipsa Vetu-ihate firmato. . Justinus Μ. contra Tryphonem utramque jungit ieetionem tres, & O. Hanc tamen mutationem Augustinus L. I 8. de Cim C. 44. ipsis . viris subinferre non veretur, ita dirigente ut explicat eos Divino Spiritu, ut mysterium resurrectionis Christi innueretur. Ancogitari posset, Proplietam etiam tertio ante destinatum, ni conVertautur, ruinae diem poenitentiam inculcasse, ut 37. diebus per Varias amplissimae urbis plateas praedicans, dixerit tres superelle ad avertendum malum dies Jam paucis declarandum, a multis eorum, qui Io. versiodi similia obiciunt, in numeris Hebraeum fontem, & Vulgatam erroris redargui, & quandoque potius Originalem textum, quam 7O. Viralem in mendo cubare. Primo: Gen. 2. 2. Vulgata, ut quae fideliter . quod in Hebraeo jam tum fuit, expressit,& Hebraeus legite complevitquo Deus die βρ- timo opus suum. quod secerat: & requievit die septimo ab universo opere, quod patrarat. 7O.

c a) Hic non aliorum librorum, sed 'solius est Pentateuchi textus Hebraicus, sive Hebraicum est ΜStum. antiquissim uin vetustis Hebraeorum, & Samaritanorum Characteribus ante tempora Esdrae usurpatis descriptum: Nempe textus Pentateuchi Hebraicus, & Samaritanus sunt duo ejusdem Archetypi Moysaici ex adverso posita apographa Sect. I. pag. 63. in custodia duarum gentium invicem aemulautium, & mutnis odiis ab antiquo se prosequentium, quorum unum de alterius aut integritate, aut defectu, & interpolatio-

333쪽

3λλ . habent: complevit Deus die sexto opus suum,& requievit die septimo. Multi hodie post Lud. Cappellum, IIoubigantium, & alios putant e manibus Moysis fluxille: complevit die sexto ; quibus

ne testatur, ut nulla fraudis, & conspirationis suspicio elle queat. Non latuit Origenem, & SchOliastas veteres, qui ad Gen. 4. 8. notaS apposuerunt, multo minuS Hieronymum, qui codicem hunc in dubiis saepe consuluit, ut ex iis, quae de annis Mathusalam, & cominent. in C. Id. eyl. ad Gal. scribit, elucescit, quem Hebraeorum codici in loco De ut. 27. 26. controverio manifeste praetulit. Ρost seculum V. apud nostros interpretes mentio ejus nulla occurrit , donec posterius aetate nostra ex Oriente eXemplaria

quaedam deducta sunt. Editio per P. Morinum eX unico eXemplari facta in Polyglottis Parisiensibus an . 1645. prodiit pag. I 56.) moxque XVII. alia Μanuscripta collata 1unt, & editio in Polyglottis Anglicanis Valloni cum animadversionibus Samariticis tomo VI. insertis repetita. Collationem Hebraici, & Samaritici Pentateuchi Userius instituit. Judicia eruditorum de hoc exemplari variant: quidam ut autoritatem ejus imminuant, ad Graecam versi O-nem O. recensitum dicunt; alii Dosithaeum quemdam Simoni Mago contemporaneum, Samaritarum Pseudo Apostolum etiam Rabbinis notum, ab Eulogio apud Ρhotium Cod. CCXXX. commemoratum, & a Light Doto in disquisit. Chorograph. Ioanni prae ista edit. CarpZovi Lips. an. 1684. pag. 034. proauctum, illa tae corruptionis accusant, qui exemplar istud faede Vitiaverit. Complures tamen, & magni nominis Critici concludunt, ectypon hoc Archetypi Moysaicies e longe fidelius, quam sint quaecunque hodierna Maserethica eXemplaria. ΗOubigantius praecipuum emendandi Hebraei textus fontem constituit, ex quo Maso retharum lectionem frequentissime corrigit; obiter & pro specimine sit Gen. 2. a. die haschssehi h. e. sexta V. 24. schenehem h. e. duo ipsi. Quod e X Hebraeo excidit ideo, quod immediate repeteretur. Chaldaeo Paraphrasta primum ex errore praetermit

334쪽

bus prorsus consentio ex rationibus istis. Io Si p. tegillant die 70 , si Hebraeus Samaritanorum codex, dum juxta nonnullos 7OO. circiter ante Christum annis ipsis traditus cst, ita habui in V ue set di . .

tente, cum Judaei passim. in exemplarium descriptione hunc sequerentur, error in omnia hodierna eXemplaria dimanavit. Gen. 3O. II. & Gen. 40. IO. in Uexatissimo loco moben ci Iau: de νexillis ejus non auferetur dux: loco mibben rag Iat h. e. de inter pe- des; quod jam de timore, seu partibus genitalibus, jam aliter interpretantur, quidam vero soluari valere: ab eo contendunt: Ηoubigantius vero multis sisadet lectionem d-ι- codicis Samaritani, h. e. de medio νexillorum ejus, loco & contextui accomodatissimamelle. Laudatus Morinus Hebraeo textu incorruptiorem este censet. JOan. Clericus laniorem Hebraico

arbitratur in hisce locis: Gen. I i. 4. U11. 2. XIX. 10. XX. a. XXIII. 39. XXX U. νή. &e. Lud OV.Cappellus L. 3. C. 2O. Nec de loco De ut. 2I. 4. ubi juxta multos, ut gentis hypot laeti faveret, pro monte Febal Gcritim posuerit, omnes consentiunt, poterant sudari potius d pinutare. Occasio, & origo Pentateuchi hujus verisimillime refertur ad tempora occupatae post triennalem obsidionem per Salmanailarem Assyriorum Regem Samariae, & totius regni Israelis in 1 uam potestatem redactae anno Μundi 828o. adeoque ante Chr. 72C. Vel lat. 3146. juxta Calmetum 3329. ante Chr. 6 7. Historiam habes IV. Reg. 17. Salmanasar Israelitis in Assyriam translatis, regno Israelis, postquain a divisione X. tribuum 254. annis stetistet, finem fecit, in vacuum eorum locum colonias e Cuthaeis, mixtis etiam pluribus aliis gentibus eo deduxit, quae ad Dequentandam Samariam numerota venerunt. Urbs Samaria, quae cum totius Regni metropolis esset in Pa-Iestina, toti regno X. Τribuum nomen dedit, cete bris est etiam arctissima illa per Benadad obsidiona LV. Reg. 6. dum matres ob inediam filio ς suos co 'mederunt, & pecoris immundi, asini videlicet caput Vetentii 45. imperialibus, seu 67. flor. & medio. cabi. vero

335쪽

set, quare In sextum diem commutassent, non est facile divinare: ex advecto: in codice Hebraeo loco: sexto die, prorsus non dilliculter

subrepsit septimo die, si olim numerus litera Alphabeti fuit designatus, quod ita contigiise

bitare debet, si1c dictorum minutorum cicerum quod aliter Arabibus dicitur tischnen, vel kali h. e. Didium cicer. Bochari. HierΟΣ. par. II. pag. 47.) 3; norenis, v I 5. gr. Porro novi incolae, quippe ethnici

non timebant Dominum, qui iratus in eos leones, immisit, qui interfecerunt eos: nunciatur Regi, poenam eX EO Venire, quia advenae ignorant legitima Dei

teme illius: mandat igitur: ducite illuc unum de Sacerdotibus, quos inde captivos abduxistis, & Uadat, & habitet cum eis, & doceat eos legitima Dei terrie, qui eos postmodum docebat in Bethel, quomodo colerent Deum; quia vero in Moysis Pentateucho ritus colendi Deum Israelis proponitur, Sacerdos ex Asyria in Samariam reduAus dedit iis Pentateuchum antiquis Hebraeorum literis descriptum. quae cum genuinae regionis estent literae, Samaritani nunquam perini serum eas immutari, dum Esdras contraria de causa, quando Hebraei in captivitate Babylonica in civili commercio characteribus Chaldaicis, vulgo quadratis ast everunt, eos etiam Bibliis intulit, quibus hodiedum utuntur. Origenis, &Hieronymi indubitata haec est de mutatis Hebraeorum characteribus opinio, & apud plerosque eruditos hu-. jus temporis obtinet, licet non contemnendis rationibus impugnetur. Samaritani ait Hier.) Ρentateuchum Moysi totidem ac Hebraei ) literis scriptitant, figuris tantum, & apicibus discrepantes; certumque est Esdram post captam Ierosolymam, & instaurationem templi sub Zorobabel alias literas reperisse,

quibus nunc utimur, cum ad illud tempus iidem Samaritanorum, & Hebraeorum characteres fuerint. -

336쪽

valde multi tenent, probantque. Complevit Deus opus suum die vaυ h. e. sex, librarii lite- Tam vaν altera proxime sequenti, & quoad fi

guram saltem hodiernam simillima rain quae

sti minima litera fuit Μatth. V. I 8. quae apud SZmaritanos satis magna, ct tripes litera est. Samaritani Deum Israelitarum ceteris Diis similem opinati, idololatriae superstitiones cum ejus cultu conjunxerunt, & Diis quoque suis serviebant, quod etiam secerunt posteri eorum. Dum soluta captivitate sub Zorobabel templum Iudaei aedificarunt, in operis societatem, quam eXpetierunt, non admissi, dum aedificationem penitus impedire non postent, iniqua tamen sua machinatione multam operi moram Injecerunt , e X eo tempore pertinacissimi Iudaeorum hostes effecti, per linposturas ab Alexandro M. Operante Sanaballat obtinent, ut sibi liceret in monte Garietim templum erigere Ierosolymitano sinite, in gratiam Judaeorum, quorum multi in Samariam se pe- ceperunt, cum Nehemiam de lege fervanda solici tuin serre nollent, Iaddi fratre Pontifice creato Sacerdotum complures, modo ipsis liceat uxores ducere alienigenas , illis adhaerent, eliminata idololatria habito jam in Garizim templo omne cum Iudaeis commer cium e medio tollunt, odio adeo increscente, ut ne quidem una vesci Iudaeis liceret, Garigim montem templo conspicuum, solum este, ubi etiam veteres Patres adoraverint, ubi Deo cultus offerri debeat,

non vero in Ierusalem, sibi persuadent. Ex his mulieris Samaritanae, a qua Christus potum aquae petiit, verba illustrantur. Ioan . IV. 0. auum tu Iudaeus eum fis, bibere a me poscis, quae sum muιier

Samaritanast non enim coutunttir Iudai Samaritanis. V. 2O. Patres nostri in monte hoc adoraverunt, Suos dicitis, quia Ieroso mis es locus, ubi adorare Vortet. Summo opprobrio cellurum Christo putarunt ludaei, si Samaritanum vocarent: nonne bene dicimus nos, quia Samaritanus es tu P Supersunt adhue

gentis reliquiae in urbe Sichem, seu Neapoli, Gaza, Damasco, Cairo pauculae, ad quas dum Scaliger scrip-

337쪽

am septem in numeris valet, permutarunt. 20 Ιmpeditior , non satis naturalis, immo violenta est lectio: complevit Deds die 70 opus suum: &requievit die 70 ; dixisset potius, prout & in

sitionem ipsa elocutio indicat, quae arguat die sexto opus jam fuisse completum: complevit opus suum die sexto, atque ideo septimo requievit; nam si die septimo complevit, eodem die

ob omni prorsus opere non cessavit, complementum Operis non est nulla actio, & a persectione operis summa laus, & merces nascitur; ahyrologia cedat proprietasi, obscura manifestis: inter variantia exemplaria, quibus MOylis Archetypon posteritati transmittitur. iis adli rendum, quae ceteris antiquiora sunt, & proprietati seimonis, ac cognitae veritati de sex diebus creationis accedunt Ipropius. Imaginare

tibi, factiun quodpiam pluribus testibus diverse referri, iis fidem adjunges, quos veritati jam

aliunde tibi cognitae convenienter loqui deprehendes. Veritas absoluta est, opus creationis completum sex diebus terminative, Pr Prie, ut die Deus jam prorsus nihil operaretur: unde non est haerendum in distinemunculis: inclusue, Ei' exclusive ; nec plausibilis putanda est versio: ad dictm septimum; ad haec enim eD-gia tunc solum utiliter recurritur, dum adjuncta rationem ostendunt diversae enunciationis, nec alia expeditior superat ratio conciliandi. Ab impropriis his terminorum abusibus procul remΟ-

tasisset , literas ad ipsi im, & arrogatos Angliae fratres vicissim scripserunt, e quibus constare dicitur eos Majorum vestigiis inIistere.

338쪽

ta est simplex, & nativa Moysis narratio, qui dicit iii die in ipso septimo, seu prout ille scripsit iis die in ipso sexto. gQ Alteri ejusdem

Moysis textui haec diei septimae expressio non cohaeret ΕXodi ao. II. qui Deut. V. I 3. rursus repetitur: sex enim diebus fecit Dominus coelum , terram, mare , , Omnia, quor in

eis funi, requievit in die septimo, idcirco benedixis Dominus diei Sabbati, Es sanctificavit eam. Separando nimirum velut diem

cellationis: ita Israelitas quoque sex diebus Opera, ut dici solet, servilia, 1ed nihil ejusmodi die septimo impune facere polle; cui argumento vis aliqua decedit, si die septimo Deus opus

suum complevisse dicatur. Νon ita JUe Gen. 2. a. radiat Hebraica veritas, 1ed obscurat subrep-'titia falsitas, ita tamen , ut supersint adhuc ΜSS. codices Hebraici primigeniae verae lectionis, quae Ulla tantum e manibus Amramidae prodivit, illi

Secundo: Gen. 8. 4. Reversaeque sunt a i 'de terra euntes, & redeuntes: & coeperunt minui post I5o. dies. Requievitque arca menscseptimo, vige limo septimo die mensis super mortes Armeniae. Hebraeus legit: decimo septimo die: alterutrum evidenter falsum est: quod Hebraicum profecto: lapsu prono transcribentium, una voce in duas male seret. besohibΛαγoeseer jom: septimo decimo die: quia ultimam syllabam rati diem significare, υaν proin eXelU- sum esse, separatim jom scripserunt: cum melius N. & Hieronymus conjuncte: Ohibba Ior-forim: septimo vigesimo: die videlicet transtulerint. Disputent viri magni, ut libuerit, asserat Calmetus confidenter, utra lectio melior

sit s

339쪽

sit, non facile dijudicari: dico stante Veritates narrationis Mosaicae, spestata etiam navis antea stabiliter supernatantis aequabili juxta leges gravitatis pressione absurdum esse, ut die IIJ jam carina verticem montis raderet, & adlineret, quod post io. dies commode fieri poterat. Ratio est, quia juxta narrationem Moysis aquae non nisi sensim, lentaque diminutione subsidebant, ita, ut, dum aquae minui coeperunt die I9s mensis 7', non ante, sed decimi mensis die primo

apparuerint montium 'es climina Gen. 8. s. principio nimirum infinita haec moles aquea altissimos montes I 5. cubitis superaverat, Gen. 7. 2O. Ut optime Vertit vulgatus. quamvis alii ex incerta particulae 'av significatione tantum huncesserant sensum: X V. cubitis sursum ver; us cre

verunt aquae, adeo ut ieeerentur montes. Sed

non XV. cubitis, sed simpliciter solum dici tectos , XV. cubitQS autem ad incrementum aqUarum referri. Verosimile putatur, aream XV. cubitis, ici est: altitudinis suae dimidio aquis innatasse. Doctam lucubrationem leges Tom. 3. Me- Moch. edit. Bassau. I77 I. pag. 342. ubi deducitur secundum hodiernos Hebraeorum codices arcam haesisse in monte vel eodem die, vel potius jam biduo ante, quam coepissent aquae deminui. quod per se asystaton est. Νimirum aquae imminui coeperunt die duntaxat IIJ mensis, aut etiam I90, nempe in fine Ι5O. dierum . quibus currentibus aquae invaluerunt super terram, adde 46. dies, qui praecesserant, deprehendes aquas coepisse minui die I960 anni illius, quos si ad menses per 3O. dividendo reduxeris, invenies aquas coepisse imminui die I 6' mensis septimi, ergo, si lectio

340쪽

sisset illa ipsa die, qua aquae coeperunt minui; immo, quia probabilius menses, erant alternis cavi, & pleni, aquae nonnisi I90 die mensis 73 coeperunt minui, ergo biduo ante imminutionem aquarum arca in jugo montium haesisset. Ergo codex . Interpretum, & Hieronymianus recte habet , Hebraeus autem hodiernus erronee. Tertio: Gen. II. I 3. vixit Arphaxad postquam genuit Sale, 3O3. annis, melius iuxta multos in Vulgata legi videtur, cum Hebraeo Samaritanorum codice, quam cum Hebraico nostri temporis serente cum Syro, & Arabe 4O3. annis, quod Lutherus secutus est. Εditiones Alexandrinae versionis hic Variant, Sixtina, & Basileensi Uulgatae suffragantibus. Ita Buxkentop. Lux de luce L. a. Error est in Calmeto ad hunc locum notante annos 3 . haberi in Hebraeo, Chaldaeo, Syro, & Arabe, namque ψοῖ. annos

iiti habent, Chaldaeo 43o. numerante in ΡOly-glottis Angliqanis. Talia numeri, & temporis sphalmata in libris Regum, & Ρarat . inter se comparatis in lectione ipsoruin fontium interdum non pauca deprehendas, de quibus, quoad ejus fieri poterit, alibi fortasse plura dicemus.

Ouarto: Uulgatam iidem commissi erroris accusant, dum Moyse in vituli adoratores animadvertente Exod. 32. 28. fert cecidisse in die illa ag. millia, cum ex sonte verti debeat: quas trici missa. XX. millibus citra rationem, ut ipsi quidem cum Natali Alexandro volunt. addi- tis. En eosdem, qui γ. in numeris reprehendunt. Vulgatae pariter non parcentesi scio a multis Vulgatae de cetero patrocinantibus errorem hic agnosci. ad cujus tamen defensionem momenta non pauca, neque levia pollunt adducto