장음표시 사용
41쪽
a animi virtutem aut divitias: ne Iabhoth an laetificia voluntaria, vel copiam, sive multitudinem, ut dum dicitur pluVia voluntaria, seu copiosa,& liberalis; aut voluntariam promptitudinem, vel aliquid aliud hie notet, ut Verti debeat: populus tuus spontanea sacriscia mactat in die victoriae: vel sponte 1ua tuae militia: adscribi petet: Jalduth an aetatem, vel agmen jU- ventina, vel ipsam nativitatem, & generationem; Hrdre an Virtutum moralium, vel Vestimenti decorem significet, determinari non poterit. Vocem ne abhoth Michaelis legit nadabhtha,& in significatione Arabica congreg. i. seu Con regabis V ulum tuum in die trium hi tui sumit. Ηoubigantius punctat niddabhthir te- Cum magni ce, ac liberaliter egi iii montibus sanctitatis. in gloriosa in I habor transfiguratione) Adeo nempe incerta sunt omnia, si lectio Veterum christianorum usu probata dimittatur; ad hebraicos cddices recurritur. in quibus tum Ob incertam saepius vocum significationem, tun quia vocalibus assiciuntur, prout libuerit, id est: sensus ipsis datur , qui placuerit, certum non est praesidium. i) Nosne ΡΡ. omnium explicationes &firmis rationibus nixas, & salutares in funaum abire .patiemur, qui sempitemam Salvatoris nostri divinitatem tamquam a Davide lite praenunciatam indubitanter afferebant 8 Hebraigantibus ΠΟΠ-
nullis istud hodie displicere video, quod Ρatri ge
neranti uterus tribuatur; generanti uterum negatat, quem aurore concedunt i considerare de-hebant Vocabulum hoc ad omne id, a quo aliud velut principio suo quaqua ratione nascitur, &procedit, extendi Job. 38. 29. ideoque aeterno in
42쪽
in Divinis genitori recte tribni: viro 'in seripturis non infrequentςr datur uterus: David Ab- solonem filium suum de utero suo dicit egrestium a. Reg. I 6. II. cui Dominus 2. Reg. 7. I 2. . promittit semen, quod de utero ejus 1it egressurum; jam Abrahae dictum est Gen. Ι5. 4. qui egredietur de utero tuo, ipsum habebis haeredem. Job liberos suos filios uteri sui appellat: Vide etiam 2. Parall. ΣΙ. 5Ι. & 32. 2I. Deus ipso Judasis sic loquitur ΙΩ. 46. 3. qui Porta .mini a meo utero, qvi gestamini a me a vulva. Quo Ioeo in Hebraeo pro utero est baetoen, Venter, pro vulva ipsum hoc vocabulum, quod ΡL IO9.roech hrem, uterus. Ρsalmum quidem ad se pertinere Christus eo argumento Judaeis ostendit, quod praeter filium Dei naturalem nemo a Deo Dominus Davidis sit constitutus, cum tamen David diserto dicat: Dixit Dominus Eliova Deus Ρater Domino meo La Adoni Christo sede a
dextris meis. Si ergo David vocat eum Dominum, quomodo filius tantum) ejus est filium suum jure paterno sibi subjectum nemo suum vocat dominumἰ Matth aa. 42. Ρerinde & Apostolus ad Hebr. I. 13. Christi super omnes creaturas dignitatem ex hoc Ρsalmo commendat. x Expensis his omnibus praestat retinere pia nam illam, & vetustam o. viralem lectionem, quae in Ecclesia Christi omnium seculorum publi- eo usu probata, atque ab ipsis senioribus Judaeis derivata interpretatio est, juxta quam id solum di Lficultatem habet: dies ille virtutis, seu potentiae Christi quis sty an resurrectionis, transfigurationis, ascensionis, an Pentecostes an, prout dies sepe usurpatur, tempus totum a resurrectione, quo
43쪽
perdurat, ipse quoque dies supremi iudieii optu
me haec omnia junctim intelliguntur. Totus Ρsalmus de insigni victoria, & regno, ac dominatu Christi agit, qui destructo mortis imperio post resurrectionem coepit, praedicatione Apostolorum crevit, & in ultimo judicio supremum gradum consequetur. Quid prius futurum
sit a Christi ascensione, praemisit Ρsalmista, inimicos crucis Christo subjugatum iri, & postquam
mediante Apostolorum praedicatione sceptrum potestatis ejus emittet Dominus ex Sion, ipsum in militante Ecclesia in medio hostium domina- iturum. Addit nunc r cum ipso. esse principatum, maxime appariturum in die potentiae eius orbi declarandae, illo praecipuε extremi judicii, dum famulantium Sanctorum splendore cingetur; CO stabit tunc orbi, dum caeli, & terra mOVebuntur , & mortui ad judicium evocandi resurgent, ipsius esse regnum, & potentiam. Ρalam fiet tum ' r dicit Pater a me te ex substantia mea ab r. peterno genitum, proin naturalem esse filium, iquem ut sempiternum lumen de lumine ante , luminosissimas stellas, & ante Omnem creaturam ab omni aeternitate generavi. Ita fere Patres, apud Bellarm. in h. ΡΩ. . VOX Sanctorum anceps est in latina, & o uirali Versione, neutrone , an masculino genere intelligatur; ex quo alii vertendum censent: in , splendore Sanctuarii, seu templi, vel Ecclesiae, iram vox Sancta, vel Sancta SanEforum ita su- ' mitur; apparebit tecum esse principatum, iusplendore Ecclesiae militantis, cui suus deeor , . ringentibus licet hostibus, non deerit. Com. i unius statuitur sanctorum .masculino genere aev
*ipi, α designare personas vitae sanctimonia ful-
44쪽
gentes, in sonte vero To molesthsanctitas, ut quandoque alias, sumi collectivo, & abstractum poni pro concreto. Constat vulgato hic loci principium, ut Dan. II. 4 I. licet etiam Graecum arche sit ambiguum, principatum sonare, quia Hebraeum nedebhuth hoc solum valet, Avocem Lucifer non Angelum illum apostatam, sed denotare stellam matutinam. VI. Qui Hebraicam hodiernam lectionem defendunt, animadvertunt ad dominium Christi in medio inimicorum, postquam sceptrum potestatis ejus exivit ex Sion, pertinuisse spontaneam populorum ad Christum aggregationem, & optime legi : populum spontaneum Christo affore, ut sic voluntaria recipiendi Evangelii promptitudo insinuetur. Nec ego negaverim, testione hae sensum honum Osferri, qui versioni Vo. virali nullatenus repugnet, sed sensum illum primigenium esse, atque aevo Davidis, & Ρrophetarum, textum sic testum fuisse exinde non conficitur. En completiorem hodierni sontis paraphrasmi In die tuae potentiae, vel victoriae, nempe post resurrectionem tuam, dum destructo mortis imperio regnum tuum auspicaberis, populus, qui a Patre tibi destinatus est, sponte tibi adhaerebit, voluntaria cordis, & laudis sacrificia offeret,st die, quo milites conscribes, & exercitum collecturus es , populi militiae tuae spontanea promptitudine sese adscribi petent, lubentissimo animo sub tua signa convolabunt, cum vitae senstimonia, in tua Ecclesia, ΡL IO9. 3. prae copia roris matutini, cujus genitrix aurora est, tibi ros, seu multitudo collectae juventutis aderit: magna est B ι roris
45쪽
roris matutini, qui ex utero aurorae prodit, multi- studo, innumerabilis guttarum ejus copia, sed guttis , his numerositus juvenum, seu recenter Christo na-stiturorum se tibi sistet agmen. Proe indicare com- parativum gradum, ut Ps. 4. 8. & juventutis no- imine recenter Christo genitos, seu eos, qui eX- ' iordio nascentis Ecclesiae eidem primitiae accedent, intelligi pro certo ponunt. Aut: sicUt ex aurora , velut matris suae utero copiosus ros nascitur , ita nascetur tibi copiosum agmen Validio- rum militum, qui sponte pugnaturi sunt contra . spirituales liostes per te debellandos: addunt in contextu Heroem sisti, qui confringat in die irae suae reges , judicii supremam in nation7bus . Exerceat potestatem, & eadaveribus vastiora terrarum compleat spatia. Vide Calmetum, Bochartum in differt, super h. textum. Ar-irold. BOOtium in animadvers. sacris ad h. loe.
Expendant paulisper heterodoxi, I uuanis ta contentione apud ipsos defendatur unitas fensus literatisi ratum habent, scriptorem S. Spiritu Dei amatum uni, eidemque propositioni non nisi unicum, . certum, & determinatum sensum affixisse. Millerus Geor. Augustae Ρrofessor DO . immortaliter inquit meritus fuisse censendus est Lutherus noster, qui exploso Pontificiorum de pluralitate sens bis verbo lubrico, & subdolo commento constanter unicitatem sensus literatis asseruerit ,, an igitur unicus ille praesentis textus sensus est, quem Lutherus dedit
46쪽
sponte in sancto ornatur fili tui nascentur tibi . sicut ros ex aurora. Si ita: qui hucdum in Ecclesia obtinuit sensus, praeter mentem Divini Spiritus est, alter restat substituendus, quo perquam bellε tegetur inposterum illa Filii ex utero , seu substantia Ρatris ante omnem creaturam generatio plaudentibus Arianis lao An ultimum illud refugium fontes ubique locorum illa se claritate menti legentium insinuent, ut illum unicum literalem sensum quisque assequatur, & ab aliis, quos flexibilis sentis lectio recipere potest, diversis, & a Spiritu Dei
non intentis lassicienter, ac citra errandi periculum discernat, ut adeo certus sit, se Veritatem verbi Dei tenere 30 An non praetice, quando ad fem devenitur , & textus actu exponendus est, publice,& palam omnibus sit confitendum, inter tot translationum, & inde natarum sententiarum diversitates ab unico illo sensu plurimos abesse, nec quis eum attingat, cognosci posIe 40 An stante hoc, rudi plebeculae Scripturae S. claritatem adhue obtendere, non sit eidem illudere 3 potestne hanc sibi gravis, & cordatus quispiam vir hebraicarum obscuritatum non ignarus persuadere
Catholicis autem id cogitandum relinquo, an ad hebraicae, ut vulgo loquuntur, Veritatis de- sensionem sufficiat, ubi a recepta Ecclesiae lectione discedit, etiam textum Hebraeum VerUm sensum praebere P an inter verum, & a scriptore Theopneusto intentum sensum discrimen non sit an in tali in controversiam adducto textu omnis v s Ve-
47쪽
verus sensus sit una sensus Spiritos Sancti Dum hic Spiritus arguit filios hominum, quia sunt gra-νeδ corde, an hanc per vocabula tamquam arbitraria humani sermonis signa notionem dare Velit: Filii nobilium, vos illustres viril vos nati fortium t quousque gloria mea erit in ignomi- . niam ρ an non praestet cum Calmeto dicere ,, locus iste in hebraeo hodierno corruptus est; id pro bat D. Fourmoni ex rythmo, qui ibi deest si aut siecum Bella ino loqui Φ si ut sepe diXimus, cre- dibile est, emendatiores codices hebraicos fuisse temporibus Io. quam nunc sint, itaque lectio
nostra Vulgata omnino conservanda est . quippe quae consormis reperitur lectioni hebraicae, eum
O. interpretes emendatiorem habuerunt. ,,
Rursus: An, dum cum Christo elle principatum Spiritus S. asseruit, utpote qui ex iubstantia Patris ab aeterno sit genitus, notionem mentibus humanis voluerit ingeneratam de po pulo spontaneo ad sacrificia, & militiam promptissimo, ac de caterva juvenum instM copiae roris matutini multiplicata Ego quidem non tantum duplicem in nonnullis Scripturae locis literae sensum cum SS. Augustino, A Thoma tamquam ad faecunditatem verbi Dei pertinentem admitto, non tantum anchistiam, sed etiam hyperanchesian tueor, voluisse Deum talibus polysemis vocibus
uti, ut paucis licet verbis, & hoc, & illud pri
ori non difforme intelligeretur, ita tamen, ut recepti, & approbati in domo Dei sensus semper potior, & primaria ratio sit habenda.
Quod spectat Graecum Ν. Tu textum hodiernum, ubi a Vulgata abire deprehenditur, ab
48쪽
integratate Ρrotographorum pariter, & DequeΠ- ter discessisse ita clarum est antiquas lectiones con sui entibus, ut nullus supersit ambigendi lo-C 'S. Itaque S. D. n. ΙΙ. pag. 6. Iuda vel Judae, ut tribus Juda. non udaea regio intelligatur, nativum elle lectionem, locus Ρrophetae Mich. 5. a. ipse contextus, & ratio clara demonstrat: Et tu Bethlehem Iuda, nequaquam minima es in principibus Iuda s urbi determinandae additum est Iuda, ut haec Bethlehem ab altera hujus nominis, quae non in tribu Juda, sed in tribu Zabulon est. Josue I9. I s. distingVatur, non vero . Ut indicetur, Bethlehem Judaeae designari, ne forte alibi terrarum extra Judaeam Bethlehem quaeratur. Sed nobis non licet esse tam ociosis, ut diutius his inhaereamus, de quibus uberior sortasse sermo in consequentibus redibit. Hieronymus jam suo tempore Comm. in c. I. Μatth. prout etiam in Breviario infra 8Rm Epiph. legitur, litem diremit se Iudoeae, librariorum hic error est; putamus enim ab Evangelista primum editum, sicut in ipso hebraico legimus, Judae non Judaeae. Quae est enim aliarum gentium Bethlehem, ut ad distinctionem ejus hic Judaeae poneretur Judae autem idcirco scribitur, quia est & alia Bethlehem in Galilaea; lege librum Jesu filii Nave. Denique & in ipso
testimonio, quod de Michaeae prophetia sumptum est, ita habetur: Et tu Bethlehem terra
Juda. MLuc. a. 14. lectionem Vulgatae Theodorus BeZa, ut mox' Videbimus, omnibus Graecis codicibus praeponit. Alexandrinus, Cantabrigiensis, Velesii, codices addito sigma eudo larin genitivo bonoe voluntatis legunt, hodie in
49쪽
omnibus eodicibus sigma dempto eudo ia benevolentia habetur, ut nominativus sit. Facile adducor, ut Bellarmino, Maldonato, & Estio consentiam, bonam voluntatem, seu beneplacitum Dei in homines: non ex adverso bonam hominum erga Deum voluntatem, aut hominumhenevolum in genere affectum intelligi; frequentior enim, & usitatillima est i1la Grarcar vo- Cis potestas, ut proin gratulentur Angeli hominibus gratiosam, nec meritis, sed puro beneplacito oblatam Dei cum . ipsis reconciliationem. Coloss. I. I9. quae tamen in hominibus quoque effectrix dein est bonae voluntatis. Neque tamen unica haec reperitur in Ν. I x Vocis Usurpatio, cum Apostolus ad Rom. Io. I. eudodam
eordis, seu bene Ium affectum se habere dicat orandi pro fratribus, & bonam illam animi dispositionem, qua verbi Dei praedicatores Christianam fidem dilatare student, ad Phil. I. I 5. rursus eudoxiam appellet. Calmetus, Ubi retulisset, multos veterum, & antiquas Versiones pro Graeca lectione stare, sed Vulgatam latinam Irenaei, Cyrilli Jeros. Ambrosii, Hieron. Aug. quibus Cyprianum, & omnes posteriorum temporum Latinos ΡΡ. addere poterat: Item codicis Cantabrigiensis Graeco-Latini, & Gothicae Vernonis authoritatibus fulciri, subdit : se Utra fuerit prima, & germana Lucae lectio, non liquet, optima est utriusque sententia. ,, Sane nostrael ectioia i grave pondus addit Hieronymus, qui,
etsi Ν. I xxum Graecae fidei redderet, hanc nunquam mutandam censuit, nec ullam notavit diversitatem. Quamvis autem illud en & desectus articuli Graecae lectioni favere videatur, tamen
in Vulgatam dissicilius, in Graecos codices unius
50쪽
laterae sigma omissione facilius error immigra- re potuit. Porro bonae voluntatis recte legitur, etsi, quantum ad sensum, bona voluntas Dei erga homines intelligatur, haec enim bona Dei erga homines voluntas in terra paeem , h. e. omnigenam selicitatem essicaciter operata est in hominibus illis, qui dona Dei in vacuum non recipi 'ntes per gratiam ejus effecti stat bonae Voluntatis, quod dum sic eXpouitur, etiam versio Hungarica Κάldii, qua utimur, offert sensum textui haud incongruum. Cornelius a 'Lap. ita mentem suam exprimiti Metius Luibuomnes, tr ex Graecis Orieeney sed hujus locus esse in ambiguo S. Ch tomus Deune bonae Doluntatis. Si ita: manere debet con tanter ista lectio, ne ludi magistris nostris legem istatuamus textum in cantu hominibus per gratiam Dei bona voluntate assectis jam in pesterum non applicandi. I. Ρetr. 2. 23. Quantumvis MSS. & typis editi codices plurimi, Veteres latini nonnulli, ac complures criticorum pro graeca lectione te-itentur, dum tamen Vulgatae multa Latinorum exemplaria, & Graeci quidam MSS. codices, &SS. Cyprianus L. 3. ad Quir. c. 39. Leo M. Sem. 63. Paullinus epi. a. ad Sever. consenti-UΠt, nexus totius perlochae, & obvia illa Pilati,
& Caiphae injuste judicantium fidelibus notissima veritas, explicationi illi longissimo petitae, qua-ii To judicanti ad Deum patrem referri deberet, locum non esse, proinde iniuste legi oportere demonstrat; a negativa particula e graeco sa-cile excidere potuit. De lectione 2. Tim. 4. 5. Sobriuy so per