장음표시 사용
411쪽
Videamus Hieronymi in emendatione, &versione Bibliorum labores eximiost ID Vertit, ex meliori in hexaptis Origenis extante Graeca editione γ. virali vel omnes 22. libros can0nis Hebraici, ut vult Bellarminus, vel
b e gr. lux, aut Hebr. ια achh doctrina apud Corn. a Lap. derivatio. Quae autem sit Italam inter, & hodiernam Vulgatam disserentia, juvat uno, alterove exemplo illustra-Te. I. Quoad U. T. generatim Itala habuit, sicut O. viralis communiS editio, utpote inde eXpressa. E. G. Jobi T. I. pro eo, quod legimus: militia est vita hominis super terram: quod pressus est ad Hebraeum ferentem: halo treba leamosch Fal arata: an non militia eis mortali super terram p itala cum 7o. habuit: minquid non tentatio est vita hominis super terram ejusdem Iobi I4. 4. hodie legimus: quis potes facere mundum de immundo conceptum semiue ρ nonne itiqui solus es potens) ὸ Ρatres nostri Cypr. L. 2. contra Jud. Leo Μ. Greg. Μ. L. 8. Μorat. c. g. & alii passim allegant juxta O. quis mundus erit a sorde pnemo, etsi unus dies sit ejus super terram: vel nec infans unius diei super terram. HebraeuS conciSe: .mi jitthen talior mittameῖ lo aechliad. quis dabit, h. e. praestabit mundum de immundo γ neque unus. PLI 27. 2. labores manuum tuarum quia manducabis, heatus es, & bene tibi erit. Itala habuit laboresfrtinuum tuorum; unde S. Hilarius, varia opinatus, dein addit: labores fructuum tuorum manducabis, quasi perverse h. e. inverse) videtur dicere non intelligentibus; debuit enim dicere fructum laborum . tuorum manducabis. Hi est. erroris fontem epi. 34. edit. Vallars. detegit: Latini enim de Grdiei νerbi ambiguitate decepti Rarpus fructus magis h. e. Ρο- . tius) ρυ- manus interpretati sunt quum Aorpi. manus quoque dicantur, quod in Hebraeo ponitur. cha hach. h. e. Volae tuae, manuum tuarum) In ta- . Ii versionis ambigua significatione fons utilissime consulitur. a. Quoad
412쪽
39 Icerte pleroSque, quod potiore jure putat Nicol.
Serrarius, alios vero emendavit. Ut nihil dicam de Commentariis ejus maxime in Ρrophetas praeclarillimis, Omni eruditione refertis. Aug.
2. Quoad Ν. T. Μatth. 2. 5. Jesum natum in Bethlehem Iudaeae loco Judae quae melior, & sola vera est lectio, sedi. I. pag et .) ferebat Itala. Matth.
6. II. & Luc. I L. 3. in Oratione Dominica ex Itala superest in ore omnium: panem nostrum quotidianum, quod apud Lucam hodiedum legitur, ubi Flusos incertae significationis voX quotidiamus redditur, quod Lucae graeca expressio lsu arton ton epission to ath hemeran firmare videtur, ut to kath hemeram vocis ambiguae epiustos intelligatur esse explicativa. Frustra hic ad secularem, & propha nam Graecorum literaturam recurritur, apud quos tam non inveniturmius0s, quam pertusos a TO. EXO. I9. s. pro Hebr. Segulla h. e. peculio, e Ximio, singulari usurpatum, teste Hieronymo ab iis dis ei non potuit; & vero: si ab usia h. e. substantia, vel 1ecularium acceptione, subsistentia, aut substantia h. e. opes, & facultas derivaretur, jota de epi per apostrophu in tolleretur, neque usios, sed usinaes diceretur, ita Platonici epu- sodes vocant, quod accedit substantiae. Itaque vox est ab Evangelista Luca, qui sors etiam Matthaeum Graece reddidit, non secur; ac aliae quaedam Voce S, emcta. Hieronymus supersubstantialem transtulit, quom niam usa substantia est, credi potest, ab eo super- substantiale dici, quod accedit aut debet accedere,& velut supervenire alendae substantiae nostrae corporeae, ut facile idem sit quotidiano; ipsus tamen aliquando interpretatur aliquid substantia nostra corporea superi u S, aut reliquas excellens substantias, ut id pertuso, excellenti aequi polleat, & Eucharisticus animae cibus inlinuetur quod loco non quadrat. Chrysostomus, si quis in Graecae vocis eXplicanda potestate deXterrimus, a notione quotidiani non abhorret, Τheophyladius vero to peritiso sumpto pro eo, quod est superfluum, & abundans, censet opponi, quas1
dicat: pauom su*eientia, memini pag. 148. Orienta-
413쪽
392 epi. ad Hier. meminit interpretationis Jobi ab ip1o ex Graeco eloquio in Latinum versae; testatur Hier. L. 2. Apol. prioris ex Io. se in Latinum vertisse Proverbia, & Ecclesiasten; Ρraef. inles aliquos ab omnibus retro seculis huic interpretationi consensisse. Ex me si quaeras: Aut denotatur Panis, quem ad alendam substantiam nostram secundum necessitatem reparandi corporis de die in diem Dan. I. 5. Prov..3O. 8. I. Tim. 6. 8. Oportet super-Menire: panis, qui conservandae nostrae 1ubstantiae accedere , & supe enire debet, h. e. necessitatiS, &lassicientiae, a quo non procul abest quotidianus. Aut Crasinus, de die in diem succedaneus: putat Grotius, posteaquam ex autoritate Hieronymi, qui eXtans apud Nazaraeos Hebraicum, sed jam in multis vitiatum Matthaei archetypon inspexit pag. II4 constat, vocem archetypam fuisse machhar h. e. crastinum, litem esse diremptam; sane melior, & etymologiae conformior nulla suppetit versio, epi ehemera sequens, insequens, erasinus dies Lucae usitatissima est locutio Act. 7. 26. 9 I6. II. & 2O. II.& a I. I 8. & 23. II. pari igitur flexione, & significatu facillime dixit panem crastinum, prout in He braico Matthaei legebatur, epiuson, quasi epioni , novo formato ex epi e adjeffluo; valet istud maXime, si Lucas est, qui Matthaeum ex Hebraico in Graecum transtulit. Atque ita etiam Μichaelis trans fert: Brod aus morgen gleb uns heute. Quantum conteXtus adversetur, video. UU. 25. 3I. 34. nolite ergo soliciti esse in crastinum, crastinus enim dies solicitus erit sibi: curabit sua, sponte adseret tempus neces laria) sed anxiam, a Deo avocantem, quae cor a Divino obsequio impediat, solicitudinem eX graeco verbo meri innan) vetari puto, nec proprie crastini, sed remotioris suturi, qua latitudine cras in Bibliis sumi consuevit) qua thesauros in ventura tempora parant avari v. I 0. Sin minus probas, duc ab eimi: vado, ut vadens, succedens de die in diem Panis, vel ad hoc, ut existamus, & vita nostra de-ςuriat, necessarius significetur, & post Philologicas
414쪽
in I L. Ρarat. dicit: si memini editionem 7o. olim de Graeco emendatam tribuisse me nostris. ,, Ad hujusmodi emendationem iptum in citi. epl. hortatur Aug. se Plurimum profueris, si1 eam Graecam scripturam, quam 7o. operati sunt, Latinoe veritati reddideris, quae in diversis codicibus ita varia est, ut tolerari vix possit, & ita suspecta, ne in Graeco aliud inveniatur, ut inde aliquid proferri, aut probari dubitetur.
disceptationes id, quod reliquimus, rursus recipiamus : quotidianum. Ad Rom. I 2. II. estote spiritu ferventes, Domino servientes. Itala: tempori se lentes. I. Tim. I. I 5. & 3. I. cum Graeca quaedam exemplaria ferrent
loco: pisos hο Iogos: anthropinos ho logos, nato, ut existimat Grotius, errore ex scribendi compendiis non dissimilibus, quae posteriores loco pistos paSES apodochsis axios: anthropinos integre, sed male scripserunt: etiam Itala habuit humanus sermo locos lis sermo h. e. fide, & acceptatione, Omnique apyrobatione dignus, tamquam verissimus: si quis Episcopatum desiderat funfitiones Episcopales bonum opus desiderat. oraviter hanc Italae ledtione inreprehendit Hieronymus, dicit enim: illi bipedes
aselli legant: tempori servientes: nos legamus Domino servientes: illi humanus sermo: nos cum Graecis,& Apostolo: fidelis sermo. Rursus: Comment. in c. 2. v. 5. ad Gal. dicit in Itala circumserri: quibus ad horam cessimus: debere autem legi: . quibus neque ad horam cessemus: prout nos reipsa habemus: ejuS-dem epi. ad Gal. c. 5. v. 8. perfnaso vestra eae Deos: Hieronymus habet: non est ex eo, qui vocat v S. Sic & nos legimus. Comment. epi. ad Eph. c. I. V. I 4. vulgo legi: qui es pignus haereditatis in redemptionem adoptionis: loco adoptionis verti oportere acquistionis: atque sic exhibet Vulgata nostra. EX quibus & differentia Vulgatae ab Itala vetere elucescit, & una docetur, Vulgatam nostram eandem ipsam este, quae e manibus S. Hieronymi fluxerat, quod uberius is hic declaratur.
415쪽
20 Certum est, Hieronymum hortatore Damaso Ρapa N. I xi m ad meliores codices Graecos reformalse, & ab illapsis naevis purgalse fideliter, nunquam autem vertime. Et quidem 1 U. Evangelia vivente Damaso accurate emendavit, sed cum Ρontifex ille jam tum morti appropinquaret, probabilius obiit ante consumatam totius N. Tri emendationem, cui, postquam I 8. annis Pontificatum gessisiet, annus post Chr. 384. EmOrtualis fuit. Ipse praef. in Evan. ad Damasum scribit: Novum opus iacereime cogis ex Deteri , ut pos exe laria Scripturarum toto orbe
dispersa quasi quidam arbiter sedeam, di quia
inter se variant, quod sint illa, quae cum Graeca consentiant veritate, decernam. PericulOsam praesumptionem videri, assuetum vetustae lectioni, & canescentem jam mundum ad initia retrahere parvulorum, se velut falsarium, aut sacrilegum vulgi sermonibus proscindendum, qui audeat aliquid in veteribus libris addere, mutare, corrigere. Adversus quam invidiam duplex causa me consolatur: quod re tu, qui funimus Sacerdos es, feri jubes: re verum non esse, quod variat, etiam maledicorum tesimonio comprobatur. Si enim Latinis exemplaribus fides est adhibenda, respondeant quia bux t tot enim sunt exemplaria Poene , quot Co dices. Augustinus epi. Io. C. 4. ad Hieronymum scribit: Proinde non parvas Deo eratias agimus de Opere tuo, quod Evavelium ex Graeco interpretatus es hoc est: emendando dilucidasti quia paene in omnibus nulla ostenso Ut, cum Scripturam Graecam contulerimus.
Vnde si quispiam veteri Distati contentiosus
416쪽
verit, prolatis, collatisque codicimus vel docetur facillime, vel refellitur. Cui reponit Hieronymus epi. IO. inter Augustinianas: ,, Siriae, ut dicis in N. I emendatione suscipis, EXponisque causam, cur suscipias, quia plurimi
linguae Graecae habentes notitiam de meo potiunt opere judicare: eandem integritatem debueras etiam in V. credere T , quod non nostra confinximus , sed iid apud Hebraeos invenimus, Divina transtulimus. Sicubi dubitas, Hebraeos inter- Toga. Citt. l. praef. ad Damasum indicat, IV.
Evangelia a se fuisse codicum Graecorum emendatia collatione, fed veterum, quae ne multum a Lectionis Latinoe confvetudine discreParent, ita inquit calamo temperavimus, ut iis tan tum , quor senim νidebantur mutare, correctiS,
reliqua mInρre Nateremur, ut fuerant. Etiam
in Verisione V. Tri aliquantula addit quandoque causa claritatis, etsi Hebraeus non habeat, solet enim sermo Hebraicus esse praeruptus, & eon CisUS, praeterea ipsa Hebraica interdum variarunt exemplaria: ita ad Suniam, & Fretellam Ps. 34. IO. scribit: ,. multa stini exemplaria apud Hebraeos, quae ne semel quidem Dominum habent,
hodie fors hodierna vero semel habent ,, Ose. s. 13. alii male legunt per mem literam j 8-rim, ita ligbetur & hodie quae transfertur in
duna, in quibusdam Hebraicis voluminibus non esse additum omnis, sed absolute legi. ,, Unde
enunciat universaliter: ,, Nos ne sententia pCndeat, Latinum sermonem sua proprietate eo pleVimus. Item ad Sun. & Fret. - Νoluimus ergo immutare, quod ab antiquis legebatur, qui δIdem sensus erat - - & nos antiquam interpre
417쪽
cujus ille morte praeventus approbator esse non potuit. 20 Prophetas Majores, & minores an . 393. & 394. eodem tempore & duos Esdrae, ac dobum. an. 398. Proverbia, Ecclesiasten, Canticum conticorum, Paral. Josue, Judie. Ruth , Esther. Animadversiionein porro meretur, versionem Pentateuchi ipsum anno 4O3. parat se, nec ante annum 4O . absolvisse, uuaessiones autem Hebraicas in Genesim anno 39O, vel juxta alios 388. fuisse elucubratum, ideoque I . aut I 6. annis tardius; decursu tanti temporis facile sancto viro poterant meliora in mentem Venire, quam dum uuaestiones illas scriberet, poterat de nonnullis serius aliter judicare: vulgari Graecorum Proverbio jactatur: posteriores curas, & cogitationes meliores elle deutere phrontides so-
Photerae go Ex quo igitur Hieronymus iu
go Calmetus in Diet. Bibl. voce : Vulgata: Biblicos
Hieronymi labores hoc ordine proponit: conatus est primum versiones quasdam ex Graeco adornatas rh- formare, atque bis recensito Psalterio circa an. 382.& 380. dein ad alios Bibliorum libros manum admovit. I. Paula, & Eustochio rogantibus vertit IV. I L. Regnum. 2. Ad preces Marcellae Iobum. 3. Prophetas M. & minores. ac Librum Esdrae. 4. Psalmos, quos dein ex Latino in Graecum transferendos Sophronio tradidit. 5. Heliodoro, & Chromatio rogantibus tres libros Salomonis: Prov. Eccle. Cantic. 6.
Desiderii amici sui postulationibus Pentqteuchum. I. In gratiam Eustochii, Iosue, Iudi c. Ruth, Est h. & rogante Chromatio Paralip. Anno jam 3Ω2. certo eX-tabant versi ab ipso ex Hebraeo IV. Lib. Reg. Job, XIV. Proph. Psal. I L. Salomonis: Esdras, & Genesis ad spatium inter an . ῖ02. & 304. Ρaralip. ad au-396. judicio ipsius pertinent. Iuverit Iegere etiam praestationes Hieronymi ad calcem Bibliorum editionis Vulgatae appositaS.
418쪽
qq. illis textus quospiam alitet interpretatur,
quam versi prostent in Vulgata, male argUere tur, hanc non esse Hieronymi. Apte Arnol. Bootius in animadv. sacris ad textum Hebr. Londini 16 4. se stare ab Hieronymo, ipsum else
Vulgatae authorem, illam Versionis, & interpretationis diversitatem haud obstare, nam & Ρagninus aliter vertit in Bibliis, aliter interpretatur in Lexico plus 6ooe . Sed & Erasmo vitio tribuit Bega Prief. Ν. T. quod ea, quae uno loco comprobavit, alio rejiciat locis paene infinitis. Νon omnis itaque diversitas diversum illico arguit authorem. Volebat nempe Hieronymus, ne novitatis jam insimulatus modis plus diris ab Adversariis suis proscinderetur, quaedam immutata relinquere, quod illico in primo Bibliorum capite manifestavit, dum enim interpretaretur : Et Spiritus Dei incubabat aquis: aut ouebat aquas: illud tamen in versione ex IO. ephereis h. e. ferebatur super aquas: retinuit, quod Tertullianus in Hermogenem C. 32. legit: superveetabatur aquis: & mox Gen 4. 4. ut ut
veritatem translationis Irori tamen Verbalem,
quae Vere est: cum delectatione res pexit apud Theodotionem in flammauit incendit en epyris e)Deus munera Abel, in interpretatione sua maXime probaret, Vertit nihilominus, seu potius ex O. retinuit: respexit Dominus ad Abel, & muis nera ejus. Ita ne ad alia divertamus, eodem hoc loco V. 8. etsi antea, dum Guaest. in Genes.scripsit, illud Caini ad Abelem: egrediamur Dras: superflue additum putaverit. , quod abesset ab Hebrieo, posterius meliori scrutinio in versione retinendum censuit; ex Aquila ait Vallar-
sius in notis ad h. locum videtur retinuisse; istud
419쪽
llil si verum est, Aquila legit in Hebraeo, qui verbum verbo religiosissime reddere conatus, nihil addidit, quod non esset in textu. . .
. Jam non abs re quaeritur, an Vulgata nostra fit ex versione, & emendatione S. Hieronymi seu estne Hieronymus author Vulgatae AD firmat, & multis rationibus ostendit Joan. Mariana pag. 15. & 5a. Differt. pro edit oneVulgata c. 18. Tom. ΙΙΙ. Menochii pag. 8O. Nempe quae in V. I x ex Hebraeo se vertisse, aut emendasse dicit Hieronymus, nos in Vulgata, contra, ac in Vetere Itala legebantur, habemus expressa, & a. o. virali lectione manifeste diversa; quod inductione probare non tam esset dissicile, quam negotiosum, & multi temporis. Certe in Ρentateucho annos antediluvianorum Patriarcharum non secundum calculum . Seniorum, 1ed secundum textum Hieronymi Hebraicum pag. 3Io. numerat Vulgata nostra. Gen. a. a. die Meytimo Deum opus suum complevisse pag. 3II. Onae 3. adhuc 4o. dies lOCO S. pag. 3IP. e. q. V. 7. hederam PT Veteris Italae cucurbita, pag. Ι 85. Ose. II. I. ex AEgypto vocavi stium rara um pag 27Ι. ponit, & exhibet Uulgata nostra, prout Hieronymus asserit se vertisse. Quis demum alius est, si non ipse versor Hieronymus, qui notas Vulgatae nostrie in Daniele apposuit pag. 176. Postremo: ut satis manifestaria est Vulgatae nostrae ab Itala vetere discrepantia, ita obvia, &conserentibus perquam facile observabilis ejus-.dem cum Hieronymiana translatione convenientias
420쪽
Sed quastionem hanc claritatis causa quatuor proyositionibus bene resolvit Bellarminus L. a. de V. D. c. 9. Secundum primam propo/tionem: N. Ttu habemus ab Hieronymo Qx Graeco emendatum; aliqua tamen, licet in commentariis corrigenda censeret, vel intacta reliquit in textu, ut ad Rom. I a. sapere ad sobrietatem, quod L. 1. in Jovin. mavult vertere: ad pudicitiam: vel progressu temporis meliora edoctus aliter judicavit: nam commentaria in epi. ad Gal. Ephes. Tit. pnecesserunt Ν. Tri emendationem. Exemplum estot 1. Cor. I 3. 3. si tradidero corpus meum , ita , ut ardeam e hin a authesomae. Hier. in c. s. epi. ad Galat. EX authoritate Graecorum, quos ille nactus est, codicum, qualis est hodia Alexandrinus cpag. Ia I. praeserebat: ita ut gloriere hina hauches moe ra kauehaomae: glorior: h. e. magnificum quid reputans, cum exultatione de benefacto securus animo acquiescam. At minus apte, Orta ex similitudine utriusque verbi Graeci varietate lectionis, quia pro consueta lectione ardeam Graeca potiora, & Latina exemplaria, nec non Patrum consensus suffragium ferunt. Non itaque semper Hieronymi versionem Ecclesia in tali controverso textu acceptavit, quae in hujusmodi
Secundum alteram: Psaltetium nobis ex antiqua translatione ex versione IO. non heXa-plari, quae passim longe perfectior fuit, sed Loine illa communi, quae vulgo Luciani dicebatur, sed a b Hieronymo emendatum superest, quod erudite more suo adductis exemplis ostendit eminenter doctus iste Cardinalis; pleraque enim, quae