Vindiciae vulgatae latinae editionis bibliorum qua ecclesia romanocatholica utitur contra assertam hebraei et graeci textus hodierni absolutam authentiam authore Georgio Czuppon ... tomus 1 2 Tomus 1

461쪽

bant: quou3que genus detestabile Monachorum non urbe Dellitur δ non lapidibus obruitur Z igitur exacto Romae trionnio an. 385t med se Augusto spirantibus Etesiis cum multis aliis Monachis, & amicis, ut L. 8. adv. Rufinum narrat, in orientem redit, Palestinam, & loca sacra invisit, ut contemplatione eorum scripturis sanctis lumen sceneretur. Ouomodo inquit Groecorum hisoriar magist intelligunt, qui A thenas viderint, ef Virgilium, qui a Troade ad Siciliam, inde ad Qtia Taberis naν garine: ita S. Scripturam lucidius intuebitur, qui Iudaeam oculis contemplatus est, , --tiquarum urbium memorias, locorumque vel eadem, vel mutata, vocabula cognoverit. Unde nobia cura fuit, cum eruditissimis Hebroe-Orum Provinciam circuire, quam universae Christi Ecclesia sonane. Inde contendi AEg tum, luseravi monaseria Nitriae, protinuε concitato gradu Bethlehem meam reversus sum, ubi ad mravi Proese e , re incunabula Salvatoris. Fatetur hanc locorum cognitionem sibi ad Scripturarum intelligentiam reipsa non parum profuisse. In Ρalestina ex Origenis hexaptis omnes V. Τu libros deseripsit, in Bethlehem mansionem fixit, ubi ad eum Scripturas ex Hebraeo vertentem , & explanantem, tanquam ad Oraculum quoddam ex orbe toto concurrebatur, Lucinius Hispanus sex notarios in Bethlehem misit, qui versionem Hieronymi transscriberent. Sophronius vir apprimi eruditus versionem ejus in Graecum eleganti sermone transtulit, pag. 426. in monasterio praeter quatuor, aut quinque Presbyteros, caeteri pro more illius temporis latet si e s orant,

462쪽

erant, quibus scripturas in conventu fratrum solitus est edisserere. Sunt, qui velint ipsum Ecclesiam loci hujus rexisse, sive fui ise Bethlehemiticum Parochum; sed contrarium suadent omnia, nisi intelligas, in quantum rexit Conventum, nam Bethlehemitae nostro nunquam ' animus fuit certae tantum parochiae fideles, semper autem Univem sos salutari doctrina, & sandine conversationis exemplo aedificare; sed neque Joannes Jerosolymorum Episcopus parochiam ei commisit -- quam. Μoritur exactis vitae suae annis nonaginta, ala. Chr. 42O. sepultus in Bethlehem. Ibi nimurum salutem quaesivit, unde nobis salutis Auctor est exortus, ibi vivere desiit , ubi Christus natus est. Atque haec rudis sit vite ipsius descriptio, in qua brevitati studens, si chronotaxi, & factorum ordini aliquid minus cohaerens dixi, correetum' volo.

Hieronymus ad publica provocans testimonia assimat, se esse fidelem Scripturae ex He-hraeo translatorem. Mihi omnino conscius non stim, me aliquid de Hebraica veritate mut se.- Ρpolog. Galeat. Certe confidenter dicam, D multos huius operis totes citabo, me nihil duntaxat scientem de Hebraica , veritate mutors, scubi ergo editio mea, a veteribus d fore abit, ivterroga quemlibet Hebroeonum, liquido ervidebis me ab aemulis . frustra lacerari. Scribit Sophronio Praef. in Ρs. Dum autem Augustinus non parvas Deo gratias' agem das esse, Hieronymo scripserat e quod Graeco Ν. Τxum tam accurate, ac fideliter emendaverit , reposuit Hieronymus eandem integritatem etiam

463쪽

i etiam in V. Tt0 Augustinum credere debuisse, sicubi inquit dubitas, Hebraeos interroga. De i mum scribit Augustinus, literatum Hieronymi, laborem Judaeos quoque confiteri esse veracem.

Et merito: cum dotibus ad perficiendumi hoc opus requisitis abundantissime fuerit praeditus. Sane linguarum ad Scripturae S. versiouem,& emendationem necessariarum perfectam, A absolutam habuit cognitionem, qua major dest-derari non debet; namque in Latina, quam pasii sim vocat suam. prae ceteris Patribus sermone purior, Ecclesiastico stylo nitidior, & 1ensu acutior videtur, certo non inelegans, immo Classit cis adnumerandus.1 In Graeca adhuc adolescens dexter, & expeditus celeberrimorum Philosophorum opera legit, in provectiore aetate longe persectior, linguae hujus peritiam ipse sibi vindicat L. 3. adv. RULAlexandri vertit commentarios, Porphyrii legit opera, Dialectica Flementa, Soritarum gradus, i . Pseudomeni argutias, Sophismatum fraudes. Εpl. 5O. ad Domition. Didymi libros de Spiri, tu S. librum Theophili contra S. Joan. Chrysost. Eusebii Clironicon, Origenis et 8. homilias in Ezech. & aerem. ex Graeco vertit in Lati

num a

Et quomodo cum Didymo Alexandriae, Greg. NagianZeno Constantinopoli, Athenis, quo pariter prosectu , quid ibi viderit, L. a. in

896. narrat, Coo9 in toto demum Oriente, qui

464쪽

que viris doctissimis loqui, & conferre potuisset, si Graece bene non scivisset callebat igitur Graecum, non tantum, ut pedestrem, Vulgaremque N. Txi stylum, aut Alexandrinae Versionis Hellenisticum, sed etiam cultiorem illum Demosthenis, Aristophanis, & aliorum, Atticosque lepores comprehenderet; ex familiari isto Graecitatis usu non secus. ac Cicero, amat operibus suis voces, & gnomas Graecas intertexere. Prophanos, Oratores, Poetas, Historicos, Philosophos, Geographos legit' sere omnes, Ecclesiasticos Scriptores in promptu habuit, quod veterum probari potest testimonio; nemo profecto universes inter Ecclesiae Graecae, & Latinae Ρ tres plures evolvit auctores, amanuensibus, &lectoribus usua frequenter: Largiente isto Do- . mino multis sacroe Bibliothecae codicibus abundamus , habeo alumnos, qui antiquaris arti describendis ex autographo mS. vel aliis operibus semiant. Queritur alibi se, quae scribit, persaepe deproperare debere, quod jam debilita- . in oculorum acie non scribere soleat, sed diei re, amanuensem vero, si expectare debeat, ac subsistere, corrugare frontem &c.' Notariorum jam multitudinem, & copiam, jam paucitatem, desectum commemorat. uuando Augustinus

ab ipso petiit versionem de N. sed tam, sibi sub

pro imbecillitate corpusculi movere vix potui. Quum autem quaererem, quidnam sibi vellet, responsum est ab urbis ejus cultoribus, athletarum in illa mana fortirudinem comprobari, nec prius ad agonem quemquam descendere, quam .elevatione ponderis scia' tur, quis cui debeat comparari. Tom. VI. edit. UaIlar. colum. 896.

465쪽

mitti, reposuit epi. 94. inter Aug. 172. Granisdem Latini sermonis in issa provincia not riorum compendiariis notis, vulgo abbreviaturis in describendis dictatis utentium penuriam patimin, re idcirco praeceFtis tuis parere non possumunHebraicae autem peritiam habuit consumatam: Vel enim Hieronymus nullius ingenii, sed obtusae mentis, infelicissimae memoriae, & in discendo negligentissimus, ignavus semper, & laboris impatiens fuit, vel hanc linguam persecta addidicit; prius a communi fide abhorret, ridiculum, & ab omni, qui aliquo judicio valet, rejiciendum est; igitur posterius Verum, & pro certo tenendum. Namque lingua ista, prout Bibli is, libro videlicet unico, eoque molis non vastae continetur , nec admodum extensa est, isFI immo paucio- Ο Hebraica lingua juxta Compendium U. Τti Hebraeo - Chaldaicum Ioan . Leusdeni Rostochii an . I75 . quod in gratiam DD. Studiosorum, & ex petitionemnitorum' praecipue DD. Hungarorum, in lucem emisit, complectitur voces in V. T. Occurrentes quinquies mille, sexcentas, & quadraginta, seu 364O. quarum mille quadringentae nonaginta, seu IMO. Vel tantum semel, apax legomenae vel omnino rarissime occurrunt; noe adjutis compendio spem facit Leusde-nus ad Omnium vocum tam primitivarum, quam derivatarum, Hebraiearum non minus, quam Chaldaicarum cognitionem spatio trium mensium perveniendi, modo singulis diebus absolvas paginas duas cum dimidio. Divi de 36 o. per 9o. pro quovis die 62. voces obtingent discendae. voces istae in Dictionario Ioan . Simonis edi- . tioni Bibliorum ejus in VIII. Halae I 6 . subnem solitae, Occupant tantum paginas D. Apud Christia. Rei-

466쪽

cioribus, 'quam pleraeque . Europaeae Comprehensa vocabulis, nec usque adeo dissicilis, ut

majori adhibita industria, ab homine felicioris,

tenaciorisque. memoriae, plene exhauriri, teneri

que nequeat, si a magistris optimis, longiori

tempore informetur.

neccium in Indice memoriali in VIIL edit. Lips. Maphtheachh haggaechaer) comprehenduntur paginis' 8O. quarum unam uno quovis die emetiri quis di, scendo possit.: Eduardus Leigh eques Anglicanus iu Praef. Criticae sacrae V. ac N. T. Gothae an. 17 . in IV. dicit, Radices V. T. Hebraicas constituere numerum I 5OO. juXta alios II53. ala IT . Nempe suo tempore lingua satis opulenta fuerit, nunc vero in iis tantum superstes reliquiis , t quas unu S sacer comdex continet.. Sed si testimonio Aschalili Lexieo- graphorum Arabum principis Arabica olim vastissi-

arao ambitu suo I 23O54I2. vocabula continuerit, etiam . matrem, aut sororem ejus, Hebraicam utcunque

fecundam fuisse oportuit. Haec lingua facillima est, lidostissimis quibusdam viris accedas, quorum nonnul Ios Rnius. D. Adam. Κasganieghi pag. 87. in Disser. Gram m. subnexa pag. 228. adducit. Talis es hae lingua, ut haud decimam temporis, F laboris partem

postulet, quam Latina, νeι braca, se quis enim menses aliquot in eam impendat, Deila bonos progre fuSin ea faciet dicit Ualtoniis Proteg g. f. 28. Bime

strem, vel trimestrein industriam sufficere Amama statuit, ut mediocriter condiscas: magnam non este diseficultatem Erpentus agnoscit, Martinius Vero eam adstruit facilitatem, ut plus unins, aut alterius men sis spatiolo in ea, quam in Graecis, aut Latinis tot0 fere anno proficere possis. Foeminarum, quae hanc addidicerunt, Paulae, Blesillae, de quibus locupleStestis est Hieronymus, pag. 44O. , & nostra aetate' eomplurium ex Anglia, Galliis, & Germania eXem pia producunt. Ridendi tamen potius, quem audiendi, qui linguae hujus studium carere dissicultate asserunt, qui Hie-

467쪽

α ιι s

Atqui Sanctus noster a seX Hebraeis, quorum 1astem quatuor celeberrimi Rabbini erant, institutus fuit. Primo: A quodam ad fidem Christianam converso, dum adhue juvenis ellet; narrat enim seju- Hieronymi aliquoties desperantis testimonio abunde revincuntur, neque lassicit dicere , hunc inediis fulsese destitutum, quia si caruit mediis, quae nostra aetas suppeditat, abundavit aliis, quibus nos caremus. Qui cognitionem linguae hujus nullo fere labore acquiri dicunt, ad excitandum ignavos loquuntur; memini, obiter me . inspexisse opusculum, quo P . iuriarum spatio in Hebraicis expeditus fias: innoxiii,& lperquam utili fraude 24. horae ponuntur, dum quavis hebdomade publicae institutioni una, altera vehora, alia tempora mutuis inter discipulos repetitionibus assignantur, ut facile trimestre spatium insumatur. Si haec scientia usque adeo nullis veniret molestiis, damnaudi forent, quicunque turpi socordiae Veterno mersi, neque tantillo labore eam sibi vellent compararet insuper peculiaris ex eo nascituddim cultas, quod ii, qui is is vacare deberent studiis, puta: 'Cleric1, aut alii scholis jam emancipati, obje-etis longe diversis, iisque compluribuS Oecupentur. Dicam breviter: linguam Hebraicam aliqua reddunt perceptu satis difficilem, plurima sunt, qme prosecturo nullum facessunt negotium; ergo eX pensi S Omnibus, perceptio hujus facilior est, quam linguarum Germanicae, Latinae, & Graecae, si eadem fieret applicatio, & idem temporis impendium.. Iactata illa facilitas ad haec reducitur. I. In sono quarumdam Iiterarum non parva est apud ipsos Iu daeos, & Arabes diversitas, tu vero est halus attenta Fh, ct Ain prorsus absque sono praeferens, sola Vcscali, si adsit, pronunciata. Legibus de Sehνa quiescente, aut sonante non immoreris, satis est, si tunc solum, quando pronunciatio consonantis sine vocalilaret digellis, velut e breve post consonantem esse ratur. Regulas de Begadchephath negligito. Gheth, ut Ch. iu vocibus Graeco - Latinis, Taacie, ut e Germ.

468쪽

juvenem in eremo, licet asperrimum vitae genus

sectaretur, non tamen incentiVa, ardoremque

vitiorum ferre potuisse, dum fluctibus tentationum agitatus sibi ipsi videbatur interesse choro

tet Hung. vel, si & hoc tibi durum videtur, ut SLatinum pronuncies. Ab eo, qui linguam callet, dictatum Caput primum Genesis, aut vessus aliquot Latinis literis deIcribe, cum teXtu Hebraeo conser, ut haec in ceteris legendis norma sint & securior directio. a. Suffixa Nominibus, & Verbis aptare discito. 3. Cum unica quidem sit conjugatio, sed UILejusdem formae, his percipiendis plurimum temporis

impendito; una anomalorum verborum a communissexione aberrationem advertito. 4. Literas M. Technicis tribus vocibus, Moschah, vechaleb Athan h. e. Moyses, ct Chaleb fortis: comprehensas serviles, quomodo ad derivata ex radicalibus vocibus componenda concurrant, observato. Verum umbratile quoddam, & evanidum est omnis Theoria, nisi operosa aecedat praXis, quae, qualis esse debeat, ut sit conjuncta cum fructu discentium; & compendio tempOris, ultima sectione persequar pluribus. 5. Nominavi terminationis Reminina sunt, quae in a seu he praecedente hametz. & in thsν servile h. e. in ath, ira, tith exeunt: Dualis si quando occurrit, exit in abim, pluralis masculinorum in im, ut Cherubim, Seraphim, tamininorum in Oth, ut Sabaoth, Astaroth, Recho' both. Gentilia, ct originem indicantia more Hungar. in α 6. Nullas habent Hebraei Declintitiones, ade que carent flexionis per casus diversitate: nullum articulum nisi ha, ut Hung. a, relativi vicem Aschaerinvariabile subit. Genere neutro carent ι quod sup plent sceminino: ut cum dicitur: Hae facta es mihi: . vel: unam petii a Domino, hamo requiram. h. e. unum, nempe ut inhabitem in domo Domini. Exadjectivo masculino additione literae a fiet scemininum, ut tobh bonus, sobhis bona. . Nulla habent verba composita, sed solis utuntur simplicibus etiam insignifieatione nostrorum compositorum, solum tempus praeteritum perfectum, ac futurum, nullum praesens,

469쪽

Romanarum puellarum, quem cum crebris jejuniis frangeret, mens tamen cogitationibus aestuabat, ad quem servorem ὸ edomandum, ait 4. Rusticum. Dum essem juuenis , D'Iolitudinis me deserta vallarent, cuidam ira trι , qui ex Hebrais crediderat, me in disciplinam dedi, ut pos Ouintiliani acumina, Cice- roris Iuvios, gravitatemque Frontonis, EI' ι

nitatem Plinii, Al habetum discerem, , stridentia, anhelantiaque verba meditarer. Ouid ibἱ

laboris, quid susinuerim dissicultatis, quoties

deiseraverim, quoties cessaverim, ξ ' contentione diseendi rursus inceperim, totis es eon-Dientia tam mea, passus sum, quam eo rum, qui mecum duxarunt vitam; b gratias ago Domino, quod de amaro femine liter a rum dulces trucius caryo. Videtur hse egisse quadriennio, quo tempore, labore tanto, nisu tam eximio, proficere multum potuit. Scribit de Paula in epitaphio ejus: haec hebraeum linguam, quam ego ab adolescentia multo labore , ac sudore ex parte didici, infatigabili meditatione non desero, ne i e ab ea deserar, discere υoluit, consecuta est. Si matrona haec consecuta est, ut Psalmos eadem lingvst decantaret cum filia, quanto magis Hieronymus tempore tam longo ex. Irre . se modesto de se

imperfectum, vel plusquam perfectuin, nullum modum optativum , vel conjunctivum haberri; verbum auxiliare 3um, inter subjectum, & praedicatum more Hungar. reticent, tertiam praeteriti persecti sing. pro radice, uti Hung. praesentis tertiam asssignant. E quibus luce cIarior fit hujus in compa

ratione multarum aliarum linguarum e. gr. Graecae facilitas.

470쪽

Ioquitur, ut sanetorum mos est, habito item re- speetu ad Latinam, quae quasi vernacula me Omnium circumferebatur, & usu ipso notior erat. Ita accipias velim etiam praef. in Esdram ad Dom-nionem, & Rogat. si nos hebraeae lingvae saltem parvam habemus scientiam, & Latinus nobis sermo utcunque non deest ,, 1acros, prophanosque scriptores etiam in iis, quorum certam habent cognitionem, aut asphaletan, non semel sic loquentes invenias. Hungarus, aut GermanUS, vir de caetero etiam cultioris latinitatis peritus dicere posset, se latine ex parte solum scire, vel didicisse. Secundo: Ab alio quodam Hebraeo magnopere quidem celebrato, cujus ipse meminit in epistolis ad Damasum. Terthi: A quodam Baranina, seu Barrabano. Epl. 84. al. 65. ad Pammachium. Veni rursus ex AEgypto Ierosol mam, Bethlehem, quo

labore, quo pretio Baraninam nocturnum habui proeceptorem, timebat enim Iudaeos, es mihi alterum exhibebat Nicodemum. Ouartor Dum Jobum verteret, a Lyddaeo quodam famosissimo Rabbino. Ad intellieentiam hujus nbminis memini me Lyddaeum quemdam Proeceptorem, qui 'ud hebraeos primus haberi putabatur, non parviδ redemisse nummis. Ρraef. in Job. Ouintor Dum libros Paralipomenon transferret, a quopiam Tyberiadensis Academiae Do-efore. Se enim quae etiam sciret, nunquam suis penitus commississe viribus. Denique cum a me nuper litteris sagitassetis, ut vobis Γ- ' brum Paralipomenon transferrem, oberiade . . quemdam ' legis D forem, qui apud hebraeos it