장음표시 사용
471쪽
radmirationi habebatur, assummi, re contuli
Sextor Ab alio demum Judaeo & Chaldai-im linguae apprimε gnaro, a quo Chaldaicam est
edoctus. Ρnes in Daniel. Cum ego adolescentulus adhuc, Eos Ouintiliani, ac Ciceronis lectionem, ac rehetoricos iores me in linguae hujus piytrinum reclusissem, multo sudore, multoque tempore vix coepistem anhelantia, fridentiaque verba resonare, quas per cryP- tam ambulans, rarum desuper lumen aspicerem, impegi novissme in Danielem, re tanto toedio Uectus sum, ut desperatione subita om
nem laborem veterem Doluerim Contemnere, Ve
rum aὰhortante me quodam Hebraeo, b illud mihi crebrius in sua lingua ingerente: labor i Probus Omnia vincit: qui mihi videbar Dionyinter Hebraeos, coepi rursus esse discipulus Chaldaicus. Et, ut verum fatear, usque ad Proesentem diem magis possim sermonem Chaldaicum legere, intelligere, quam sonare. Videtur aliis quoque usus fuisse, cum toties in Commentariis in Ρrophetas insumet: Hebraeus; qui nos in Scripturis instituit, sic vel sic legendum esse dixit. Hebraeus, qui in Scripturis me instituit, loed asserebat in praesenti loco magis in futurum significare,, nempe quam
in testinionium. Iii C. I. Amos. HebroeuI, qui me in sanctis Scripturis erudivit, tror tribulationem interpretatus est. Zach. I 4. 2O. nos etiam metruloth fraena Eofuimus juxta TO. quos nos hoc loco secuti tumus, ne novum ali-
472쪽
quid in quoe,tione Vulgata videremur Gerre: quod quum ab Hebraeo quaererem, quid Igni
scaret , ait mihi: non debere nos legere me-
truloth, sed metralath quod significae phale
ras equorum. Ornatum bellicum. Ite fo- Ium, nullibi alibi in scripturis reperiri foenum vero hebraice roesten vocari. qqIΕx his omnibus constat Hieronymum a prima juventute ad extremum usque senium lin
guae hujus studio vigilantillime intendisse; quod
non parum eX eo confirmatur, quia assiduitate ,
Hebraica legendi de elegantia Latini sermonis sibi aliquid decessisse identidem affirmat. Dicit
ad Marcellam epi. ISO. nos, ut scis, HebriaeOrtim lectione detenti, in Latina lingua rubiginem obduximus in tantum , ut loquentibus quoque
nobis stridor quidam non Latinus inter strepat. Quibus verbis ass,etudo, & habitus quidam indicatur Hebraico loquendi, & scribendi, unde ignoscendum sit Latini sermonis ariditati. Comment. in Agg. a lectore ait sibi quoad latinitatem
parcendum esse, cujus veni latem multo tempore Hebraea linguae jtudio perdiderit. Epl. 22. ad Eustoch. omnem latini eloquri venustatem stridor laesionis Hebraica Jordidavit. Ouid autem Profecerim ex linguae illius infatistabili
qq) Ut vocem hane sine aliqua interpretatione nou praetermittam, hodie mitZeloth Iegitur, &' omnino tinnientia quaedam, ac strepitum edentia equorum ornamenta designare creditur; variant votereS, Aquila, ct Theodotion profundum vertunt, ambulacrum umbrosum placet Symmacho, maluit Hieronymus stare a TO. quam tu re incerta judieio Hebraei sui
473쪽
sudio, aliorum iudicio derelinquo. Ouid in
mea amiserim, ego scio. Magnam esse oportuit, in tam felicis ingenii, vastissimaeque memoriae, nee imparis industriae viro Hebraeae linguae peritiam, & usum frequentissimum, si in Latinae, qua inter Ecclesia sticos scriptoros excellit, venustate labem aliquam est propterea perpessus. Secundum pro peritia Hieronymi argumentum inde ducitur, quia loquebatur Hebraich. Esto enim: absolute linguae cujuspiam tota quanta est latitudo, & extensio, idiotismi, vis. &energia comprehendi possint, etiamti in familiaribus colloquiis eam nunquam adhibeamus, nemo tamen jure negaverit, eam nos persectiori cognitione assequi, quam usu quotidiano terimus.
Unus est Hieronymus, qui Hebraicy adhuc florente literatura, cum praestantissimis Rabbinis, a quibus didicit, & quibus conversabatur, hanc loquebatur, & solam, velut nos in scholis a tioribus ia&ipse cum Donato, aliisque Romanis Latinam, adhibuisse videtur, quod ex allatis in praef. in Danielem ejusdem verbis insertur. Si enim Hebraeus ille in sua lingua illud crebrius ipsi ingensit: labor improbus omnia vincier hebraici ipsi loquebatur; si fatetur se usque in praesentem diem magis posse legere sermonem Chaldaicum, atque etiam intelligere, quam sonare, igitur soliuit, & locutus est etiam Chaldaicum, sed non 'ar lud perfecte, ac Hebraicum. Quod clarius porro elucescit ex praefatione in Tobiam, ubi narrat, se, ut librum hunc ex Chaldaico in Latinum tanto selicius, & promptius transferret, adhibito utriusque linguae peritissimo, labore unius diei, quidquid ille Hebraicis verbis expressis,
474쪽
hoc se accito notario: id est: tachygrapho amanuensi, sermonibus latinis evofuisse. Audis Rabbinum, quod Chaldaicus textus habet, Hebraeis Verbis enunciantem, Hieronymum totum hoc intelligentem, & e vestigio Latino sermone diei-
cre) Sed nec illud praetermittendum: licet jam quaristum a tempore diuipatae gentis volveretur laeulum , perdurasse nihilominus apud Rasbinos hebraicae linguae longo persectiorem, ouam deinceps manserit, cognitionem, 1ermo syro-Chaldaiciis vernaculus erat in Palestina, ut ex operibus S. Ephrem, subscriptionibus conciliorum, aliisque argumentis doceri potest, qui ab hebraeo non plane abludit, eumque tamquam filia matrem praesupponit. Quanto magi Sergo hebraeus sermo magistris notust Academiae: .
Iob ensis, cui praefuit Rabbi Tarphon, ille versesIranilius, qui cum justino Μartyre disputans Τryphonis nomine nobis innotuit: seddenses: Zi orienses: Ioberiadenses, quae Eer plura saecula floruit; & Raliqua eX parte hebraicarum rerum studium in Palectina defecit, augebatur Babylone, ubi celeberrimae fuerunt sec. III. IV. & V. Aeademiae. Nehardeeu- quae sic dicta est, quod ibi flumen Euphrates, ad cujus ripam erat, Hebr. nahar esset scientiae Hebr. d a unde ain ut gain vel Κ, Hung. deali de quo haurire quilibet postet, ubi To. Erant Geo-nim pag. 156. seu excellentes Rabbini, quorum industriae debetur Thalinud Babylonicum; huc eX Palestina, 'gypto, Africa, Hispania, & toto Oeeidente studiorum causa parentes filios suos mittere consueverunt. 'Neutthanae pumpeditha urbs erat Babyloniae celebris inter Euphratem, '& Τigrim sita sec. ΙΙΙ. studiis literarum insignita, et o circiter Iudaeis frequens. Sorana, aliter Machliasiana eodem tempore longe celebratior, cui praefuit R. HunR U.
annis, qui primus fuit eorum, qui Rectores fuerunt in Babylonia. In his Academita melior Thmetum editio, saltior Thalmudis pars, tandemque Μasore thicus ille Bibliis illatus labor, quem tamen Tiberia- siensibus vulgo tribuuut, ante & post tempora Hie-
475쪽
Τertium argumentum pro sacilitate parandae Verennis, quia Hexapta, & oetapta Origenis prae
manibus habuit, quorum beneficio eX tot Versionum collatione pariter, ae lucubrationibus, ΠΟ-
ronymi lucem viderunt pag. I3I. Quae omnia pleniorem tum adhuc viguisse Hebraicae lingvae cognitionem ostendunt. Studiis his in Babylonia annus Chr. IO37. finem attulit, Higkia Pumpedithanae Academiae Rectore 1 ublato, in Hispaniam, ubi Toleti, Cordubae, Barcellonae sec. XLII. vigebant, & alias regioneS- dispersi sunt Doctores Iudaici. Romae florebant praeside Rabbi Nathan, Auctore Libri Arach Lexici
sec. XII. sec. XV. Constantinop. ac Venet. mox Pragae, Cracov. Amstet. &c. vide Disser. Calmeti de scholis Hebraeorum, ubi Europaeos celebriores posteriorum temporum Rabbinos refert. Lexicon Thal-mud. BuXtorphii pag. I 52. Ugollini Tomo XXI Geor. Ursini Antiq. Hebraicas, & Ioan. Leonar. Heubueri Disser. de Academiis Hebraeorum pag.
Accedit Iudaeos temporibus Theodosii primi, Arcadii , ct Honorii in Oriente, etsi utcunque dispersos, urbeque Majorum, & templo carentes, eximio Vitae splendore, rerumque opulentia floruisse, frequentiam Synagogarum, variaque privilegia Rescripta Imperatorum testantur. Cod. Theod L. 16. Tit. 8.L. 9. & L I 2. ,, Iudaeorum sectam nulla lege prohibitam satis constat. Unde graviter commovemur, interdictos quibusdam locis eorum fuisse conventuS.
Sublimis igitur Magnitudo tua ita ad Ad deum Comitem, & Magistrum utriusque militiae scribit Imperator) hac jussione suscepta nimietatem eorum, qui sub Christianae religionis nomine illicita quaeque
praesumunt, & destruere Synagogas, atque eXpolla' re Conantur, congrua severitate prohibeat. MDat. ΙΙΙ.Kal. Octob. Constantp. Theod. A. ΙΙΙ. & Abundantio Conss. anno Chr. 305. Idem triennio post Arcadius, & Honorius statuunt, & scribunt ad Cae- . sarium Praefectum Praetorio: Nos in oonfervmidis 3μ- ustorum privilegiis meteres imitemur, quorum Ductionibus
476쪽
tis, ac commentariis Origenis ibi adnexis, item e Rabbinorum, in lodis dissicilioribus judicium ve- teris Ecclesiae cognoscere, & in ipsa hebrais- Pmi peritia mirum quantum proficere poterat. COm- ionibus definitum 6ὶ, tit FrisiIegia his, qui Ill ritim patriarcharum ditioni subjecti sunt, Archi-Θnagogis, Patriarchisqoe, ac Pres teris . ceteriJque , qui in e tis religionis sacramento Nersantur,nofri Nominis perseverent &c. ratio additur, quod iam Constantinus, Constantius, Valentinianus, &Valens idem statuerint. igitur etiam a curialiis tuis alieni , pareantque leg Ms suis. Ρatriarchae eorum jam III res. jam Spectabiles sunt appellati. Militare iis permissum, donec jure hoc demerito suo EXciderent. Iudaeis ιiberalibus studiis insitutis Mercenda Advocationis non interdicimus libertatem , F titi eos curialium munerum onere permittimur , quom praerogativa Natalium, S splendore familiae sortiuntiar. Iuctus eum debeant iso sincere, interdictam militiam pro nota contemptus, & infamiae) non debent arsimore. Cod. Theod. L. I 6. Tita 8. L. 20. L II. Cod. Institi. de Judaeis. Vide Ioan . Seldeni L. VIII. de jure Naturali, & Gentium juxta disciplinam Hebraeorum Τom. XXVII.
Ugollini pag. 729. Praeterea refert HieronymuS tamquam sibi familiarem hebraicarum vocum pronundia' tionem nobis jam hodie ratione organi haud imitabilem, sonum auribus nostris insuetum, cum ad hunc rite efferendum opus sit, solutis labiis, obtorta lingsa, fridente saliva, rasa fauce. Comment. epi. ad Tit. C. R. . Si erraverimus in accentu, in extensione,
vel brevitate Bllabae , maaeime in Ustrationibus, Squibusdam ciam rasura gulae litteris proferendis, D-ιent cachinum attoIlere, F jurare, se penitus non scire, quod diemus. Quis est hic, & laudabimus
eum, qui aevo nostro sermonem hune ita calleat, ut quae Hieronymus scivit, nos edoceat, rationem commmutationis aspiratarum aleph, ain, he, chheth y stridor em diversum sibillantium, extensonem, & brevita- em syllabarum, praeter eam, quae sequiori aevo inve
477쪽
Commodum .hinc natum emesumenta ex Lexicis aevi nostri, quae saepius fallunt, manantia vel aequavit, Vel superavit. Calmeti judicio praef. in Gen. pag. I 4. Hexvla Perinde erant, ac thesaurus librorum plane infinitorum este talem compenssans. Epl. ad Tit. C. 3. 9. ait Hierony-
cia est, literas cum rasura gulae accurate efferendaSysciunt linguae guari, quid velim, evolve omnes he braicas, quae facile octingentae numerantur. Gramma ticas, videbis demum primae litterae aleph, &consonan tis ain sonum, ne de aliis gutturalibus loquar, mi re a variis exprimi, revera autem ignorari, illud demum restare, ut pro aphodis, sive sono carent bus habeantur, di sola enunciata vocali ipsae negligantur. Jacobus Altingus Aleph h inverso h. e. q.
ν Hung. repraesentant; quidam AIeph, & Ain pronunciatione confundunt, quod vitium sacerdotem ineptum reddit ad benedictionem solemnem teste Μalmonide de bened. sacerd. C. I 5. g. I. Joan. Da vid Michaelis in Gramm. sua Arabica Gotting. I 8 I. pag. 0. IO. 32. insinuat quarumdam consonantimniouum ab iis, qui nati Arabes sunt, elle percipiendum, fouuin Am in charta ostendi non poste, sed orati institutione discenduin venire. In Bibliis utriusque T. edit. Roberti Stephani an . Is57. quae iii S. T. versionem Sanctis Ρagnini, & Franc. Uatabli, in Apochryphis, ut heterodoxi vocarunt, h. e. de ut
r0-Canonicis pag I64. Claudii Baduelli, in N. T. Theodori Beetae pag. 80. exhibent, adnotatur loco schin, trade, Sameeh. Chheth in Latino duas, &tres quoque fuisse a multis adhibitas literas ,, nOrunt Rutem omnes, continuatur) quam sit adhuc inter singulas prope nationes controversa earum literarum prolatio. Nos itaque eκ doctissmoriun hominum judicio, ut unicuique Iiberum esset illas pronunciare. ut vellet, ipsarum characteres Hebraeos Latinae consonanti, quae ipsas indicat, praeposuimus.
Edmundus Castellus Lexiet Heptaglotti par. I. Pag.
478쪽
mus. Unde 'tae nobis cura fuit omnes V. Legis libros, quos vir doctus Adamantius in Hexapla digesserat, de Caesareens Bibliotheca descriptos, ex styis Authenticis emendare. In quibus i a Hebraea propriis sunt characteribus verba descripta, ta' graecis literis tramite expressa vicino. Aquila etiam, b SymmachuS, 7O. quoque , , Theodotion suum omdia 22o. ad literam octavam Persarum Chheth, observat literarum tet, t3ade, gimeι, ais, Αοph sonum ab Europaeis neque apte pronunciari, neque sine viva docentis voce clare intelligi polle. Non tam imperfecte, nec lain ab ignaris Magistris didicit noster Bethlehemites, qui etiam Arabicae dialecti, qnae non multum ab hebraeo diversa est, ct hodie ad vocum hebraicarum incertam significationem eruendam plurimum valet, notitiam habuisse videtur; optimὐ enim observat, Iobi librum cum hae maximam habere suntlitudinem, dicitque se translationem ejus adornaste, nullum ex interpretibus fe- quendo, solum eae Φ- hebraico, Arabicoque sermone S interdum Θro, quem pariter, cum rursum &hic mura sit hebraeae dialectus, maxime posteaquam chaldaich noverat, ex familiaritate cum Monachis Syriae hunc, non alium loquutis , perceperit, quem nonnunquain allegat. Sic Eccle. I. dicit ad vocem :royOth. TO. non Hebratim sermonem eaepresserunt, sed Θrum, dicentes proaregis. Nec in hoc fallitur. pag. I 45. Sunt, qui etiam AEgyptiacae cognitionem eidem attribuant, quia praefatione in Regulam S. Ρacho inii dicit se Emplieitatem sermonis AEgistii in Latina fuisse imitatum. Nec hoc quidquam habet paradoxi: solertissimus quispiam, & felic1oris talenti sex diversas linguas perfectδ intelligere, & loqui potest, tanto facilius, si tres posteriores merae dialecti sint priorum. verum de his sentiat quisque, Pro ut voluerit, .Hebraeae linguae peritiam Hieronymo tantam sui fle, nullus ut Grammaticorum hodiernorum ipsi sit aequiparabilis, ex dictis colligitur.
479쪽
--- S9dinem tenent. Nonnulli vero libri, re maxime hi, qui apud Hebraeos versu composti sunt, tres alias editiones additas habent: quam quintam, sextam , re septimam translationem νο ant authoritatem sne nominibus inter-Fretum consecutas. Hoc immortale illud Φngenium sua nobis labore donavit, ut non magnOFere Pertimeamussupercilium Iudaeorum, solutis labiis , θ' obtorta lingua, b fridente saliva, rer a fauce gaudentium. pag. 268. Caeteris requisitis dotibus fuisse praeditum tanto est luculentius. si regionum, locorumque cognitio, si mores populorum perspecti aliquid conferunt, quod de Ulysse mox initio Odysseae
velut horum expertissimo canit Homerus: multorum hic hominum mores conspexit re urbes.
pollon anthropon iden astea, hae nOoII egno. Id potiori jure de Hieronymo dici potest. Si Hebraicae gentis antiquam postulas historiam, insignem traditionum. interpretationum, fabula- .rum, & Observationum Judaicarum farraginem in Commentariis suis, caeterisque scriptis larga manu inspersit, quo constat non idiomate solum, sed universa sere aetatis ejus encyclopedia Hebraiestimbutum fuisse. Et haec quidem in tam clara, luce posita sunt, ut non ignobilis inter Protestantes Criticus CarpZovius pleraque non solumeoncedat, sed etiam serio affirmet, & probet quam maxime, qui postmodum subjicit is non
possum translationibus ejus ex Hebraeo eximium non statuere pretium. cum bonae interpretationis regulas curati observaverit, & nunc verba, nune 1 ensum, nunc simul utrumque, prout te .& necessitas ferebat, Iatine expresserit, ut Prae- satione in Jobum testatur. A Addatur his rati0nibus
480쪽
Uo nibus asperrimum vitae genus, assiduae Orationi, & tenerrimae pietati conjunctum, quo diviniori luci aptissimum animum praestitit, aliorum quo- sque orationibus se adjuvari enixe petiit, ut pos- iset sacros libros eodem Spiritu. quo scripti sunt. iin Latinum transferre sermonem, ut ipse dicit praef. in Pent. merito protin Ecclesia 3O3 Septem- ὸbris in oratione de sancto isto, Deo gratias qrefert in hune sensum. Deus, qui Ecclesiae tuae in exponendis sacris scripturis beatum Hierony- 'mum Doctorem maximum providere dignatus est si Si via authoritatis proe amus, pro exi- emia, ae consumata Hieronymi eruditione suffra-. ιgium ferunt universi veteres, viri, in quibus tisanctitas, & doctrina pari gradu de palma con- ittendunt, testanturque in ipso nihil omnino fuisse Spraetermissum, quod ad inclytum Ecclesiae Do-
etorem, ac vere magnum Theologum instituen- Α dum pertinebat: assimant Hieronymum unum yi esse, quem habet Ecclesiasticus orbis utraque lidoctrina sacra, & gentili juxta absolutum: con- Icludunt, caeterorum quidem alios aliis dotibus e. commendari, in isto una comprehensione jun- ctum fuisse, quidquid in aliis, Per partes mira- dimur. Praefixi operi fines haec transscribere en- 1 comta non patiuntur, quibus per aetatum succes- ii sones Hieronymus ab omnibus nullo non tem- nipore fuit exornatus, Tom. D. Operum edit.
Vallarsii legi possunt, ubi ψ .. Authorum de in- e
s igni Hieronymiana eruditione testificantium no mina ponuntur. Plurimi fit ab Augustino, a S. . iΡrospero dicitur: Hebraeo simul'Grais, Lα- - h