Vindiciae vulgatae latinae editionis bibliorum qua ecclesia romanocatholica utitur contra assertam hebraei et graeci textus hodierni absolutam authentiam authore Georgio Czuppon ... tomus 1 2 Tomus 1

481쪽

gister, cujus scripta per universum mundum qua-1i Divinae lampades rutilant. Vir sicut maximae scientiae . ita probatissimae puraeque doetrinae, toto Mundo mirabilis. A Gennadio: luculentillimus interpres. A Facundo Hermianensi: vir admodum doctus qui tantae erat lectionis, ut omnes, aut paene omnes sive in graeco, sive in latino eloquio Divinarum scripturarum tractatores legerit. Praetera Gelasius Papa in Concilio Romano o. Episcoporum se ea sentire profitetur, quae 1ensisse Hieronymum constat. Lupus Servatus, eum alterum lumen vocat Tractatorum, Divina& saeculari doctrina praecipuum. Alter: Doetorem tot lingius incomparabiliter eruditum, cui in sacrario literarum vix aliquis pollit comparari. S. Althelmus Episcopus canit: inoditus hic con-1tae schedis per scaecla magiser, quae nunc Permundum seribuntur rite quadratum: inter Ο-pera Alduini: totius Hieronymus doctor mirabilis orbis: donas Aurelianensis: Hieronymus S. Legis interpres, & ut ita dicam: Bibliotheca matris Ecclesiae.

Si adhuc ex Tomo III. operum ejus pag. 993. apud Joan. Martianaeum posita duorum Erasmi, & Sixti V. testimonia produxero. finem faciam laudandi virum illum, cujus laudibus limites aetas nulla posuit. 'Bonis artibus, & studiis expolitum siisse, Hieronymum qui neget, nemo virorum est, fimagistros, quibus in humanioribus . studiis, Rhetoricis, & Ρhilosophicis usus est, spectes, optimi, & 1ummi fuerunt, verε tamen discipulus de se. dicere potuit: super omnes docentes me intellixi. Si naturae felicitatem expendas. quid illius ingenio vel ardentius ad discendum, vel

482쪽

vel acrius ad judicandum, vel secundius ad inveniendum y sn eloquentiae laudem requiras, in hac certo Christianos scriptores universos longo post se reliquit intervallo. Sin doctrinam exigasy quaeso tel quem habet vel eruditissima Graecia sic absolutum in omni doctrint genere, ut cum Hieronymo sit committendus ρ quis unquam pari felicitate Omnes totius eruditionis pamtes conjunxit, & absolvit 7 quis unquam in tot linguis antecelluit unus cui tanta historiarum,

tanta Geographiae, tanta antiquitatis notitia contigit unquam sacrarum, ac prophanarum Omnium literarum absolutam scientiam est consecutus. Sin memoriam examines: quis .Author seu vetus. seu novus, quem ille non in promptu habuerit sin industriam : quis unquam tantum aut evolvit, aut scripsit voluminum quis sic universam Divinam Scripturam edidicit, imbibit, concoxit, versavit, meditatus est y jam si

morum sanctimoniam spectes, quis Christum spirat vividius quis docuit ardentius 8 deuique

quis eum vita magis expressit Haec Erasmus; eujus magnum est nomen apud Protestantes. Tanta per 1e est Vulgatae editionis auctoritas, tamque excellens praestantia, ut majorem desiderare penitus inane videatur: - - Libros in ea contentos partim ex vetere Itala fuisse retentos, partim ex Hieronymi translatione adscritos - quibus idcirco, quantus honor dese- .rendus sit, is facile intelligit, qui eorum interpretis dignitatem agnoscit. Fuit enim S. Hieronymus Graeco, Latino, & Hebra co eruditus eloquio , & ex occidentali ad Orieu talem transiens Ecclesiam, in lociς sanctis, literisque sacris ad

deerepitam usque vixit aetatem: atque Omnes,

483쪽

qui ante illum ex utraque orbis parte de doctrina Ecclesiastica scripserant, paene vidit, aut legit: consulebatur ab omnibus; qui ad Sanctarum Scripturarum scientiam consequendam nullis vigiliis, nullis peregrinationibus pepercerit,& doctissimos quosque in Gallia adiverit. Constantinopoli Gregorium Νag. Alexandriae Didymum, & alios alibi conquisierit, usus denique clarissimis Hebraeae linguae magistris, plurimis, iisque eruditissimis. Quin imo & loca ipsa, quae in Scripturis saepe commemorantur, inspexit, idque ad intelligentiam scripturarum summopere sibi profuisse testatur. Nuicunque igitur lauti interpretis sanctitatem, ingenium, eruditionem, solertiam, magistros. labores, illud, in quo vixit, saeculum, cum linguarum Omnium, & praesertim Hebraeae studia florerent, diligenter spectaverint, facile judicium damnabunt eorum, qui

aut tam eximii Doctoris lucubrationibus non acquiescunt, aut etiam meliora, seu paria praestare se posse conlidunt. ,, Haec Ecclesiae Catholicae summus Sacerdos Sixtus V. in praef. Bibliis suae edit. praeit Xa. Nec minora sunt, quae HeterOdOXOrum complures in commendationem Vulgatae, atque ipsius Hieronymi depromunt, laudum encomia. Namqus Vulgatam nostram, licet quidam eorum omnibus remis, velisque reprehensum eunt, moderatiores tamen Theologi, cujuscunque demum

sint instituti, sed eminenter docti, & qui non sunt de vulgo, plurimi faciunt. pag. 34.

Omnium nomine respondet Brianus Vallonias vir ab editis Ρolyglottis Anglicanis celeberrimus, Ρroleg. IO. Nio I . Vulgatam esse magni inciendam, D' non temere proscindendam, tum prof-

484쪽

propter dur Antiquitatem , tae usum genera, lem per Ocordentem per mille annos, tum propter interPretis , quem Hiero mum ex Par

te agno licimus, doctrinam , Melitatem , quem de Ecclesa bene meruisse, gratis animis proedicant Protesantium docti mi. Oxoniensium, Conradi Ρellicani. Hugonis Orotii judicium pag. 3 i. vidimus, hic tunc ita locutus est in voto pro pace Ecclesiae, dum factioso

illo tempore exorta etiam circa Scripturae temonem contentio homines multiplicatis versionibus in diversa ferebat, qui praef. in V. T. rationem assignans, cur notas suas ad Vulgatam tamquam textum Scripturae referat , Vulgatum inquit semper feci plurimi, non modo , quod nulla

dogmata insalubria contineat se verum etiam,

quod multum in 1e habeat eruditionis. Vidi mus & Drusium Joan. pag. 33. . qui insuper ad

dit: se interpres Vetus Latinus haud paulo est melior, quam Vulgo existimatur, quaedam melius convertit, quam recentiores. si Ludovicus de Deo in notis ad Evangelia, vir orientalium linguarum cognitione in primis celebratus, Vulgatam cum Erasini, & BeZae versionibus eonferens, hoc pro mit judicium. ' Si Vulgatum interpretem, quiS- quis is tandem fuerit, doctum, imo docti Lmum virum fuisse asseram, non me Peccos ejudicavero. Suos habet naevos fateor, habee

tae suos barbarismos, sed quin passin ejus φ

dem, judiciumque admirer, etiam ubi barbarus videtur . neeare non Vossum. Ρaulus Fa-gius versionis silete Latinae Paraphraseos Chaldaicae C. g. qui Vulgatam vituperant, non atten

dunt, quid , V quem secutus Derie Vulgatur Author, cum enim a veritate Hebraica dif-

485쪽

sentire videtur , vel 7o. vel Paraphrasten Cha

doeum, vel aliquem ex Rabbinis secutum fuisse vere semper deprehendor non es ergo temere nata Vulgata editio ι ut quidam scioli fluite V imprudenter clamitant. Albertus Schullensius, vir, qui multa Hebraei codicis obscura, vel incerta vocabula conatu felici, eruditione rara, utilitate eximia ex Arabico ad cla- ritatem reduxit, praef. in Jobum edit. Voget. pag. 17. versoni taleatoe ut Plurimum tribuo generatim, ita speciatim in Jobum, palmam ei proe coeteris deferre non dubito, es etiam

non Parum Jape, tibi recentiores vincat. Ca-

stubonus in notis suis ad Evangelia, & Actus Apin. lape Vulgatam Graeci textus hodierni lectioni praeseri, & cum antiquis MSS. eandem congruere ostendit. unde saepe, cum dissen- tire videtur a Graeco, nec Vulgatam dicit in vitio cubare, neu in interpretis errorem invehitur, sed Graecos codices, quibus Latinus interpres usus ei it, a nostris hodiernis variasse ostendit, ut observat Nat. Λlex. I Om. q. pag. 527. anc Calovius ratione perspicuitatis, & proprietatis Verborum, aliis plerisque Latinis interpretationibus anteferendam ducit. BeZa invehitur in Erasmum, ut qui sine causa recedat a Vulgata, sed ejusdem criminis Erasmus accusat BeZam, adeo 1aec in semetipsis probant illud, cuius Oppositum nobis vitio vertunt, consentiunt recte fieri a suis, quod nos dum facimus, non tam eX Vero, quam ad speciem culpant. Famigeratus Michaelis Ρrosellar Goettingensis, ab heterodoxis velut quoddam saeculi nostri oraculum habitus, orientalis literaturae laudem consecutus singularem, in recensione subsidiorum ad

486쪽

466 a. Hebraeam linguam intelligendam S. 23. palam

fatetur, se ex nulla vetere versione ad intelligendam Hebraeam linguam tantum prosecisse, quantum ex Uulgata. Observat singularem conceptum de Hebraica eruditione Hieronymi sor- maturum eum, qui ejus commentaria attenta mente perlustraverit. Bibliothee. Orient. T. S. Millerus Ρrofessor Dogmatices Georg. Augustae edit. Lipsien. 1767. Vuleata errata habet, sed hoc non Obtat, quo minus a proprietate, is perspicuitate quam maxime commendetur. JOan.

Boys Vulgatam justo tuetur volumine. Ludovicus Capellus in Libr. Esther. judicium, ingenium, eruditionem doctam, & ingenuam inversione libertatem, sermonis puritatem, elegantiam, bonam fidem laudat. Rambachius ira Academia si essensi Ρrotestantum celebris Professor L. 3. C. 8. S. I g. dicit etiam Lutherum suum in locis obscurioribus, cum aliis lubsidiis destitueretur, saepe sensum a Vulgato interprete suppeditatuim in suis Germanicis Bibliis expressitse. Utinam potius omnia ab eodem de-1hmpsisset, minus novasset. minusque errasset lErnesti Bibl. Th. q. non dubitat istud aperti dicere: Lutherus pro fure versionis jundamento non archety on, sed Vulgatam habuit: COnfidenter asserit Joan. Beria. de polli specim. Va.riar. Lect. Romae 178 a. pag. I 2O0 ,. Vulgain authoritatem in variis lectionibus, R dissensione ab Hebraeo hodierno textu, veteribus erroribus,& praejudiciis antiquatis . eoque, ut videtur, am morum aestu & odio sublato, quo ante serebantur, agnoscunt jam, & luculenter confitentur doditores heterodoxorum Critici. Quotquot UR-riantes , proiu dubias testiones collegerunt, Vul

487쪽

gare authoritatem in subsidium vocant. Augustus Dathe d octus Hebraicarum literarum in Lipsiensi Academia Proseli r diserto scribit,

versonem Vulgatam inter eas , qu or ex antia

quitate supersunt, haud infimum locum occupare: ex duabus eam versionibus esse mixtam, quarum par non potest esse auctoritaS, utriuS-que tamen se er tanta, quin sne temeritate

Pro sius re ici non Pote t. Luculentius adhuc loquitur Joh. Augustus Starchius summae erudi

tionis , ac judicii vir, qui in opere doctissimo

de Davidis, aliorumque Ρoetarum Hebraeorum Carminibus multis in laudem & authentiam Uulgatae prolatis, Tridentini decreti agnoscit aequitatem, caudideque fatetur, nihil in eo durum, aut a libertate Christianae aversum se deprehendere , sed legem potius ad unitatem Ecclesiae

valde salutarem, ne versionum varietate con-

. funderentur imbecilliorum animi. Ex ipsis porro ad Ρsalmos adnotationibus concludit , per-beeiuri fune eruditi, quantum nobis in re Efedilludicandis lectionibus antiquis praesidii haec verso profiterit. Haec in rem meam Rossius. confer. pag. 33- Nempe veritatis studiosis, quamvis a sacris nostris sint alieni, non potest non singulariter placere in Vulgata illa fidelitas, qua Latini sermonis potius declinat Venustatem, modo quod in sonte legitur, perspicuἡ possit eXprime. C, D Ul- .la hic fucatioris elocutionis ambitio, simplex, & nuda est veritatis expresso, abest malum illud, ut inquiunt, inevitabile , partium studium, quod efficit, ut Catholicus etiam in versione Catholicus, Lutheranus, Lutheranus. Calvinista, Calvinista, Socinianus, Socinianus esse non desi- 0 g a nat.

488쪽

Iiat. Quod dum ita evenire non negant, quid salubrius , quid magis consultum, quam retin Ο- re versionem illam, quae has omnes, quibus hodie ardent animi, controversias antegressa, sola in Ecclesia occidentali, cujus omnes nos filios profitemur, mille annorum spatio probata serie verat

Laudibus Vulgatae aiunt obstare errores ejus copiosos, Ied sine ratione.

Namque errores illi, quos longa serie non tantum heterodoxi, sed etiam Catholici in apricum proferunt, adhibito diligentiori scrutinio aut nulli, aut levistimi deprehenduntur: quales sunt bis mille variantes illi loci, quos enumerat Thomas danaesius Anglus in L. Bellum PVale,

siue concordia discors Sixti C. Clementis VII L. circa fHieron mianam editionem: Londin. in IV. an. 16 . aut errata illa, quae adhue etiam . post emendationem an . Ι63 I. stiperesse putant e

Catholicis Lucas Brugensis, & Buxentopius, quo rum CIII. recenset Natalis Alex. Hist. Ecel. Tom. IV. Diis. 39. quae demonstrantur ibidem adversus P. Claudium Frassen Ord. Minor. Theologum Pariliensem. pag. AZI. Primo: Etsi inventa sint, actuque inveniantur in Vulgata errata, nunquam tamen, ut Sixtus Senensis reponit Bibl. L. 8. aliquid deprehendi seu in veteri, , seu in hodierna editione potuit, quod fuerit vel a veritate Christianae fidei devium, falsumque, ac mendax; Vel COΠ-trarium. dogmatibus, ac regulis orthodoxis, vel

489쪽

--- qis praeter veritatem additum, vel contra veritatem mutatum, vel in praejudicium veritatis omissum; vel adeo depravatum, ut occasionem pernicio-

D errandi attulerit, Vel haeresibus, ac pravis dogmatibus materiam, & fomenta praestiterit; vel ita obscure. & ambiguo versum, ut mysteriatiostrae fidei occultaverit, aut non ad sufficientiam, & quantum satis est ad salutem, explicaverit.

Leviores autem differentias, aut etiam mendas consulto correctores dissimularunt, & reliquerunt , quod saepe in ambiguo essent, quodve animadverterint, nihil periculi in fide ac moribus ex his tam levibus erratis imminere, ne fideles

importunae, ac nimis exactae correctionis novitate offenderentur, quorum aures inde ab infantia vetus illa editio Oecupaverat. Nonne

idem sit in fontium ipsorum, Hebraicorum, Graecorumque editione γ nonne Ecclesia vetus talem emendandi normam. ne quid nimium sit, in Hieronymo, qui saepiusculo multa ex veteri Itala retinuit, licet in Commentariis mone rei aliter aptius transferri polite ex Hebraeo, probavit nonne decuit vetustam illam editionem, & ingenuam antiqui interpretis simplicitatem Venerari, quae fidem Ecclesiae educaVit, roboravit, evexit, ut non omni ex conjectura mutetur 2 nonne conveniens erat Apostolorum insistere vestigiis, qui versioni Io. ets1 ab Hebraico aetatis illius sonte discrepanti similem honorem habueruntqSecundo e Ad Jamesii Protestantis invectivas respondet, & kat' autopsian ad oculum ostendit laudatus Buxentopius L. Lux de luce 3.

in praef. nullam esse realem cora rarietatem utri-

490쪽

usque lectionis, hoe es, nihil ad Mem,

mores spectans esse diversitatis inter utraque Biblia; sed in omnibus paene locis eundem Flane sensum exprimi, eis Parumper mutatis

verbis, aut etiam mera diversa eorundem verborum constructione.

Sed neque Concilium Trid. sibi contradicit, dum Authenticam pronunciat, & tamen emenda

ri quam diligentillime Vulgatam jubet. Nam

primum fidei & morum. alterum levioris momenti res pro objecto habet. Aut clarius: Cou- cilium Authenticam dicit, ut erat Per se: emendandam ut erat ex accidenti: illapsis progrediente tempore naevis ; neque unus Pontifex adversatur alteri, sed priore insilia menda sumerente, eodem assumpto labore, plura adhuc tollit posterior, ut, licet prior editio, quoad feri tunc potuit, emendati ima, adeoque aeceptanda, neque privata authoritate castiganda foret, sequens tamen eadem authoritate Apostolida secundis curis perseetior prodiret. in quo labore utique nihil est contrarietatis, plurimum laudis. pag. 93- Tertio: Universim errores Vulgatae a Protestantibus objici soliti ad 8. classes revocantur. Io Dum loca adferri possunt fontibus directe contraposita, quale illud Gen. 8. 7. de com

UΟ ΠΟΠ revertente, pro: revertente. Sed mox

ostendam corvum reipsa nunquam reversum minse, aut saltem rem esse in ambiguo. Caetera vero , quae huc coacervantur, faciliorem adhuc habent apud interpretes explicatum. 20 In numeris esse errorem. Sed utinam non essent etiam in Hebraeo quoad numeros errores complurest producuntur a praestantioribus