Vindiciae vulgatae latinae editionis bibliorum qua ecclesia romanocatholica utitur contra assertam hebraei et graeci textus hodierni absolutam authentiam authore Georgio Czuppon ... tomus 1 2 Tomus 1

521쪽

non convenit intentatas sancto viro calumnias ignominiosis castigationibus refellere. Tertio: Hieronymus in nominibus Hebraicis saepe falsas, & violentas adfert etymologias, immo

tic. C. 5. II. hanc ob incertitudinem vocum Hebrai- earum statuit regulam: propterea Omne vocabulum,

cui non invenitur socium in Scriptura quod tantum semel occurrit) 6ὶ autem ei simila in lingva I aTιitica, Arabica) uicemus fortasse ita interFretandum, etiams verbum sit tu ambigus.

Protestantum in hoc literaturae genere non obscuri noininis Τheologus Ioan. Forsterus Wittembergaean. I 556. VIII. Decemb. denatus in Ρraef. editi a se Lexici Hebr. palam asserit, pereriguam este in hodiernis Rabbinis Hebraica lingvae notitiam, ipsos, quod ad S. Scriptura intelligentiam, atque etiam Hebraeae lingua cognitionem attinet, pstersitisse quod laudem mereatur, omnino nihil; nam Dictionaria,S Commentaria ipsorum pItis ob curitatis, S erroris in Aeetesiam Gruli intinxerunt, quam Iticis, G νε-ritatis. di Olim tamen ejus verba de omnibus accipi. TUlibus Almehhio vixit in 1 Iispania circa an. Chr. I 2 . Hebraeorum Grammaticorum Principe, Autore Grammaticae MichIoι h. e. periectio appellatae, de

mudicis Authoribus, Rabbini cum multa nescirent Vocabula, flumiantes, & ambigui eX Arabica, aliisque cognatis linguis, sibi cognitis sunt interpretati, vel prout in tali lingva fortuito ab advenis, vel mercatoribus, & infimae sortis ancillis usurpari audiverunt. Deprehendimus ait Elin chlii ) ψιθtrosnstros lingvam de lingva didicisse, cum dicunt in Thalmiadeo nesciebant Magi stri nostri, quid esset I iΙ4. 23. Peteleti irae & scopis everram, Tradi. Megill. sol. XI. donec audirent famulam quamdam Arabicam dicentem sociae suae: Schi ii tet etha, vetete betha: h. e. accipe a schahal accepit, sumpsit) scopas, ct everre domum. Alibi vocem ignorantes, signifi-

522쪽

so2 quo nihil potest esse insulsius, Graeca, & Latina

Vocabula, tamquam essent Hebraica, ex Hebraicis derivat radicibus, ut si dicas: Paulus os tubae , ex Poeh Hebr. OS, Oris, cum pure Graecum

st pusillum denotans, aut Vilem, & pravum, si cum spiritu phatilos efferatur. Sine fine Tractatus iste decurreret, si omnia, quae ipsi cavil

lantur , referrem, notiora meminisse sussiciat.

Male dieit inquiunt Ibrael significare virum

νidentem Deum, cum sit Vir praevalens Deo,

dominans Deo, Ρrinceps Deo: Dauid sortem manu, cum sit dilectus, quasi dud, & juxta Chald. formam velut in peii, Devid David, ναν mobili, invariabili. Orebh siccitatem, gladium, & corvum, ubi tamen siccitas, & gladius per chheth, corvus per ain literas in nullo, nisi quod ambae gutturaleg sint, convenieΠ-

tes scationem, qua ab Arabe mercatore proferri audiverunt, ratam volebant. Praeterea stabiliverunt nonnulla praecepta supra linguam alienam: ut cum dicunt: quis est sensus istius dictionis Iobel p significatilla arietem, dixit enim Rabbi Ahiba: cum iter facerem in Arabiam, audivi, quod arietem vocarent jobla: Rosch haschana c. 3. 26. hinc voX Iubilaeum Leπ. 25. adductae libertatis, & remissionis) &c. scaravi Iob. 38. 36. an gallus gallinaceus fit, R. Schimeon filius Laliis dixit: cum peregrinarer in Africa, audivi, quod challah h. e. sponsam appellarent nsm-Fhom, & tharnegol h. e. gallum scaechvi: Bereschithrabba sest. 2s. in Arabia vocant tharnegol sachvi ex quo infertur scatavi valere gallum gallinaceum saepe Vera, saepe falsa conjectandi ratione. Haec ex comment. Ludolii Iobi L. iI. C. II. pag. 2 2. supr- Pag. I 54.) Buxtors. LeXico Hebr. voce jobet, Thal-

Honorati a S. Maria Animadv. in Reg. 9 Us. Criti c. . DisI. V. Pag. 24O

523쪽

ies, in reliquo longe distinctas, scribnntur, ut

etiam Bochartus HierOZ. L. 2. C. I . lapsum viri S. observat. Neque Cherubim scientiae, seu cognitionis multitudinem, ut Hier. vult, significat. Vocem Hosanna male epi. ad Damasum, Resicheph Habac. 3. s. ubi habemus: egredietur diabolus ante pedes ejus: istud quidem pro dia-holo interpretatur, ut sit nomen illius daemonis inter alios principis, qui in Paradiso sub figura serpentis mulieri sit locutus, si quidem roe Ccho fireptans Ventre interpretatur. Non ita est, cinquiunt r chseph enim vel avem rapacem, vel motas velociter ignis scintillas, carbones Vivos, ignitas prunas, & his assinia designat; avem quidem rapacem tum ad textae Orationis filum, tum ad . Scripturae analogiam ope radicis e dialecto Arabica repetitae intelligi docet Michaelis,

ut sensus sit: eum nempe Deum ultorem ante

ibae pestis, tr subsequebatur avis ruax,

devorans scilicet cadavera peste extinctorum.

idni ignarum, & infelicem conjectorem se prodit in ipsius Alphabeti Hebraici expositione scribit enim ad Paulam Urbicam Koph, seu literam vocationem, Samech adjutorium, Memex ipsis, & sic porro significare, quod certe vi lentum, aut falsum est. Respondemus ex similibus imperitiam Hieronymi male inserri, cum non ex desectu cognitionis, sed tantum cujuspiam illustrationis gratia hujus generis derivationes quandoque attule iit ; etiamsi vox sit Graeca, ut Paulus, Hebraiaca originatio ei dari potest. & e converso: modo mere illustrationis, & labilis nostrae memoriae

juvandae gratia istud fiat. Simili de causa Jose-plso Flavio Hebraicae linguae peritiam non sine

524쪽

injuria abjudicant aliqui, quod ipsorum judicio in

vocibus Hebraicis in Graecum sermonem convertendi. errare nonnunquam Videatur, e. gr Ic-r olyma ait significare sacra Solyma, quia hieros Graece sanetus: sed melius alii interpretan-

tur eum cacra, seu hieros non ex Graeco, Verum ex Hebraico frah timor, reverentia, adeo que sanctitas derivasse, atque inde significatum accersivisse; cum aliunde satis constet eum Hebraicae linguae probe gnarum fuisse, qua gentis suae historiam aliquando persecutus est, quamVesuam, Graecam vero alienam, & peregrinam calloduen, hoe xenen L. I. Antiq C. I. pag.

a. vocat dialectum. Ita & de Hieronymo cogitandum, qui vocem Iurael. addudia Aquilae, Symmachi, Theodotionis, & γ. authoritate, adductis ipsis, quibus vox Urael constat, literis planissime exponit vir' princeys Deo, seu dOminans, Proevalens Deo, a scarah Dominatus

est, cunde sire, sieur, ex quo monsieur in aliquas linguas migravit praevaluit, S et Deus, quod Angelo Dei vices gerenti in lucta praevalens, a Deo principatum sit consecutus, nam vir videns Deum sis ch roteh et magis in sono tantum est teste Hier. quamquam a j char b. e. rectus fuit, alii derivent. Dabrid sortem manu sonat, si das h. e. sussiciens, sed manus, aut da boad, vel ναν &jod alternantibus da0ad, & iod ut i efferendo D

. vid pronuncies. Nes tamen necesse est confiteri , Hieronymianam esse hanc originationem, cum saepe aliorum adferat, quin suo calculo adprobet, David, idem sonare, ac dod seu dilectus optime novit. Quod ad Foreb spectat, seu ad Oorvum, gladium, socitatem, adim-

525쪽

gdvertendum, Bochartum cito credidi ite editioni Erasmi, ponentis verba Hebraea Hebraeis literis , quae Hieronymus Latinis tantum expresserat, Aquia ain, chbeth eidem mere ut densior aspiratio valebant, posuit hareb, Oreb, ereb, qua pronunciatione siccitas, corvus, gladius, idem sunt quoad sonum in Latina prolatione, addit Hieronymus : sed pro diversitate nimirum significatio- nis aliis ud Hebraeos scribuntur literis, ut persectior in ambiguis istiusmodi vocabulis explanatio desiderari non possit. Apposite exagitat Hieronymi vituperatores Joan. Drusius, qui errores viro doctissimo affingunt, cum errent ipsi et quam marime. - Dupliciter inquit erratum a nuperis correstoribus in Hieronymum: primum in eo, quod characteribus Hebraeis scripserint, quae Hierolamius Latinis scripserat: deinde quod mutata veteri Lectione pro ea novam, ac Hieronymo incognitam potuerint. is h. e.

Masoretharum somnia loco lectionis, A pronunciationis antiquae.

Cherubim versi sonat multitudo scientiae, sa-cile X. significata voci tribuuntur, Iicut Puer, quia Velut pueri, & juvenes pingebantur, eum rabe puer, ribba puella sit Chaldaeis, ebo si vero praeponi solitum notam efficiat similitudinis; vel bos, cum cherab Syris arare, cherob

aratrum, charub aratorem L. Cor. 9. IO. de

signet, quae notio probatur Calmeto in C. 3. Gen. 24. Collat. EZech. I. IO. & IO. I A. prosecto EZech. I. ID. quae dicitur iacies bouis: ne sichor Hebr. C. IO. I 4. velut synonymo iteratur recherub h. e. facies Cherub. Duae puerorum imagines super operculo arcae ex auro solido eη

utroque latere alis se contingentes, ut quasi se

526쪽

dilis sermam Deo, qui phrasi Scripturae super Cherubim sedere dicitur, pararent, Cherubim

vocantur Exo. 25. loc. cit. Genes. Hieroglyphicon quoddam signum, unum variis e 1iguris compositum. comminiscuntur alii, monstra terrifica, aut longi fulminum tractus, ct fulgetra aliis, plerisque Angeli sunt, quos myses ita appellaverit, accomodans se captui populi, cui noti erant Cherubim arcete in tabernaculo. Alii sicut Rabbi, seu doctor, a multitudine scientiae sic dictus, vel certe, Veluti Chebre potens Virtute, & specifice scientia chinc ex oriente Dii potentes Gabiri apud Veteres Latinos; sunt, qui vocem hanc inter crpora impervestigabilia

referendam, nec operam in ejus explicatione Iudendam putent. Dico Hieronymi interpretationem, quae est multitudo scientiae, ex meris conjecturis, & incertis, atque ambiguis originationibus nullatenus eme deserendam; dum enim veteres communi testificatione prout hic contingit asserunt unam quampiam vocis hodie ignotae notionem, etiamsi nobis alia videatur convenientior, non est recedendum, sed omnis potius collocanda opera, ut eam, quo possumus, modo ex ipso fonte ostendamus, defendamusque, nam Majores nostri ab iis, quos ratio impositi nominis non latebat, non ita procul aberant, & in singularibus ejusmodi nominibus saepe apud nationes illa vera est originatio, quae minus Grammaticalis, & explicatu dissicillima apparet, quia per aphaeresin ablationem literaernitialis apocopen, abscissionem ultimae literae S metathesin, cliterarum transpositionem aliasque similes exerrationes nascitur appellatio, ita& de Cherubim sentiendum. Μalo igitur loqui

527쪽

- so cum servatio Galla o Sibyllinorum oraculorum

L. a. edit. Amstelod. an. I 689. pag 3 7. in ΙU. Vox haec cinquit multa cognitione praeditum significat, ut plane conveniat cum assinichebir, hunc vocis sensum Lexi graphi mode ni non agnoscunt, ei vero ex antiquis haud pauci patrocinantur; Philo Judaeus, Clemens Alex. Dionys. Areop. mox probat ex cognata lingua Syriaca, ex Lexico Isabar Ali, ex verbis Joannis Metropolitae Darensis, quem Abraham Eechellenssis sec. IV. vixille perhibet. Etiam coelestibus spiritibus ea de causa nomen istud tribuitur, quod fortitudine, & scientia polleant, Velut EXercitus I. Reg. 22. I9. Ρs. 68. I9. &IO3. 2O. item 78. 25. Aug. in Ps. 98. pag. 34P. ΤOm. 6. edit. Venet. I76I.,, Interpretati 1unt Cherubim, qui noverunt linguam illam Hebraeam,& dixerunt esse Cherubim plenitudinem sese

Reipsa nachar Hebraice significat cognovit, in conj. Hiphil, rabab multus fuit, porro triviale est. verba desectiva Pe nun hoc nun ab initio abjicere, unde in hiphil dicitur hichchir,

agnovit, & Isai. 3. 9. Oecurrit vox hachchara, ubi non dubito valere scientiam, cognitionem, Vulgata faventer agnitio vultus eorum reDOndet eis: Lexico Schindleri consentiente: ex facie apparet, seu cognoscitur natura eorum. En exemplum similis ex verbo pe nun derivationis nun abjectoi Job. 29. I 8. vox Occurrit chhOl,

ruam, si a chliui derivetur, arenam significare non ubitatur, hic vero apud Jobum dico significare palmam per aphaeresim loco nachhol. vel nachhia, nachliala; quae thamar, seu palmam significat, saltem Arabibus indubie Ρs. a. Alcoran. 2.

528쪽

contextu mirum in modum cohaerente, naturaque hujus arboris ad multiplicationem comparata, radix mea aperta es exposita est secusuquas, Es ros morabitur in messone mea, in nidulo meo moriar, re sicut Palma multia plicabo dies meos. Palma stupende annosa est. o. versores, ne quis phoenicem avem illam tabulosam intelligat, stelechos phoenikos h. e. truncum phoenicis, seu palmae Verterunt, Caumetus vero speciali dissertatione pro arena decertat; itaque sicut hie elihol a nachlial, ita in cherub, cner, a nachar superest, ut sit quasi nacherrub &c. Nun literae in specialibus ejusmodi vocabulis abjectionem exemplis minime controversis evincit BOchartu HieroZ. par. 2.L. 6. pag. 877. ut dum rer, pro noe aer, corona, Bul pro nabul October, Buchhadnetrar. pro buchhadnetrar, seu Nabuchodonosor dieitur, idem praestat in Phaleg pag. 347. verum in re' linguarum peritis per se clara non multis Opus est exemplis. Vodis hoρhiana seu osanna in antehac editis quidem exemplaribus confusior legitur explicatio, sed si ea, quam dedit vir S. suae restituatur integritati, exactissima est, sicut demonstrat, & exhibet Vallarsius Tom. 3. suae edit. ad calcem pag. IO O. Salva quoesios Et vero: an serio quispiam sibi persuadebit tantum virum vocem tam obviam, & facilis Ex j eho derivationis. in tot nominibus propriis superstitem non intellexisse* Aug. Tract. 5Op. in Joan. VOX autem Obsecrantis est Hosanna, sicut nonnulli dicunt, qui Hebraeam lingvam noverunt, magis affectum indicans, quam rem aliquam significans, sicut sunt in lingua Latina quas interjectio-

529쪽

ctiones vocant; Vel cum dolentes dicimus heu, vel cum detestamur, Vah dicimus. ,, Pari dexteritate Vallarsius ostendit, rasohoeph vere significare repsi t, Ventre reptavit, nec superesse ullum Lexicon, in quo Syriaca vocis hujus ista

non adnotaretur usurpatio, provocat ad Lexicon

di potest Schindleri Lex. ΡEntagiotton Colum. II 3. ubi lego roeschoeph Rabbinis daemon nocens. Syriace res haph, repsit ut serpens; male igitur dicit Ludov. Capellus: Iudaeus aliquis ei imposuit, atque OS sublevit, nihil enim simile senificat. Illi porro, qui explicationem literarum Alphabeti apud Hieronymum censoria Virga ΠΟ-tant, ipsi analphabeti videntur, 10 enim qualis usu jam recepta fuit, talem proponit, in quasiquid obtruditur violentum, aut longe petitum, non temere ei adscribendum est, quod ipse abjiciendum decernit. 20 Si verba ipsius Hieronymi expendantur, nihil occurrit in iis reprehensioni obnoxium. Koph vocatio cinquit -- sed melius excussio, quam Graeci e kruma νο- cant, & bene: a nakvh excidit, concidit. Samech proprie fulcrum, sustentaculum, confirmatio : metaph. auxilium, subsidium , demum in designatione ad sacrum ministerium impositio

manuum. Meem, loco mehem utique est ex

απ) Insuper Mamitant Gen. 4I. 44. Nomen a Ι'haraone Ioseptio inditum Tetaphnath phoaneaehh corrupte fuisse conversum in SaIvatorem Mundi, cum

tota probet antiquitas reνeIatorem Occultorum nec leve pondus addit, nonnullos horum ante tempora

530쪽

s Io

In reliquo Hebraea nomina a diversis, saepe etiam tribus, aut quatuor radicibus possunt de

' Hieronymi in AEgypto vixine, aut ab AEgyptiis dimcere potuisse, puta: Philonem, Alexandrinos Interpretes, qui tamen sine interpretatione PDnto ha-nech ponunt, ut habet etiam vetus Itala pag. 387o apud S. Ambrosium, alii exprimunt Sophnath paanech, al. Saphenath phanech, al. Sephinathi phane. al. Saphineth phane. Tetaph-, abscondit observant

esse Hebraicolaton, poneachh vero revelator ait

Ρagninus in Epitome Τhesauri sui, qui addit aliis esse praeteritum Piel, & pathachii sub prima radicaliene loco cliatirich. Buxtorph. Lexic. Thalmud. pag. I 8O. FaFaneach revelare, indicare, manifestare; Rabbi Bechaj in Gen. citat ex quadam precatione' mepvaneachh n aIamim revelans occulta, in notiS ad Oo. Ios. Flavii edit. Haverc. TOm. I. pag. 70- ponitur ph una Arabice aperuit, manife1lum, ετ-ponsumque dedit, unde pluribus Arabicis, & Syriacis documentis Saphnethphane redditur cui declarantur occuIta, vel ton harymmenon eliphantor, obsconditorum flensor, consentit Reinecc1us in C. 41. Gen. Athanasius Urcherus phg. Iso. vir in revelandis AEgyptiorum arcanis super aethera notus in Prodromo Copto, seu AEgyptiaco Romae Typis S. Congreg. de propag. fide an. I636. edito pag. I 24- evidenter ostendit I.) Nomen hoc non esse Hebraicum, sed AEgyptiacum, ipsa hoc peregrinitate satis, superque indicari, ideo a R. Salomone dici: non eis simile verbum ph -eacth in Scriptura, neque ab Abrahamo R. negari vocem esse AEgyptiacam, bar hariem ejus omnes Rabbinos fateri. a. Ueram Iemctionem elle Vomto haneta, ut o. habent, ct ipse Pentateuchus Copticus, quam ob difficultatem pronunciationis Hebraei in tetaphnath absconsum, abscon fio converterint. 3.) Non esse dubium, quin futurorum vatem, seu Occultorum revelatorem significet, prout tradunt Syriacus Pentateuchus, Τhargum Ba-