장음표시 사용
191쪽
mum periculo, pudore deinde animos peditum accendunt. Verecundiao erat, equitem suo alienoquo Marte pugnare:
peditem ne ad pedes quidem degresso equiti parem esse. LXIII. Vadunt igitur in proelium ab sua parto omissum ; et locum, ex quo cesserant, repetunt: momentoquo
non restituta modo pugna, sed inclinatur etiam Sabinis cornu. Eques inter ordines peditum tectus se ad equos recipit: transvolat inde in partem alteram, suis Victoriae nuntius ; simul ot in nostes iam pavidos, quippe laso suae partis validiore cornu, impetum facit. Non aliorum eo proelio virtus magis enituiti consul providore omnia, laudare sortes, increpare, sicubi segnior pugna esset. Castigali sortium statim virorum operam edebant: tantumque hos pudor, quantum alios laudes excitabant Redintegrato clamore, undique omnes connisi hostem avertunt; nec deinde romana vis sustineri Potuit. Sabini, susi passim per agros, castra hosti ad praedam relinquunt. Ibi non sociorum, sicut in Algido, res, sed suas Romanus, populationibus agrorum amissas, recipit. Gemina victoria duobus bifariam proeliis parta, maligno senatus in unum diem supplicationes consulum nomino decrevit. Populus iniussu et altero die frequens iit supplicatum : et haec vaga popularisque supplicatio studiis prope celebratior fuit. Consules ex composito eodem biduo ad urbem accessere, senatumque in Martium cani pum evocavere. Ubi quum do rebus ab se gestis agerent, questi primores patrum, senatum inter milites dedita opera terroris causa haberi. Itaque inde consules, ne criminationi locus esset, in prata Flaminia, ubi nunc
aedes Apollinis est, fiam tum Apollinarem appellabant
avocavere senatum. Ubi quum ingenti consensu patrum
negaretur triumphus, L. Icilius tribunus plebis tulit ad
populum de triumpho consulum, multis uissuasum prodeuntibus, maximo C. Claudio vociferante, De patribuis, non de hostibus, consules triumphare velle; gratiamque pro priuato merito in tribunum, non pro virtute honorem,
peti. Νunquam ante de triumpho per pulum actum et seminper aestimationem arbitriumque eius nonoris penes senatum
Fuisse: ne reges quidem maiestatem summi ordinis imminuisse. Ne ita omnia tribuni potestatis suae implerent, ut
192쪽
MB. III. CAP. LXIII. LXIV. 189
nullum publicum consilium sinerent esse. Ita demum liberam civitatem fore, ita aequatas leges, si sua quisque iura
ordo, suam mairatatem teneat. In eandem sententiam inulta et a celeris senioribus patrum quum essent dicta, Onan stribus eam rogalionem acceperunt. rum primum, sine auctoritate senatus, populi iussu triumphalum est.
LXIV. Haec victoria tribunorum plebisque prope in
haud salubrem luxuriam vertit, conspiratione inter tribunos facta, ut iidem tribuni reficerentur, ei, quo sua minus cupiditas emineret, consulibus quoque continua rent magistratum. Consonsum patrum causabantur, quo Per contumeliam consulum iura plebis labefacta esseni.
Quid futurum, nondum si mutis legibus, si novos tribunos
per factiones suas consules adorti essent ' non enim semper Valerios Horatiosque consules fore, qui libertati plebis suas Ves postferrent. Forto quadam utili ad tempus, ut comitiis praeesset, potissimum M. Duilio sorte evenit, viro Prudenti, et ex continuatione magistratus invidiam imminentem cernenti. Qui quum ex veteribus tribunis negaret ullius se rationem habiliarum, pugnarentque collegae, ut liberas tribus in suffragium mitteret, aut concederet sortem comitiorum collegis, habituris e lege potius comitia, quam ex voluntate patrum ; iniecta contentione, Duilius, consules ad subsellia accitos quum interrogasset, uid de comitiis consularibus in animo haberent, respon-iSSentque, se novos consules creaturos, auctores populares sententiae haud popularis nactus, in concionem cum
iis processit. Ubi quum consules, producti ad populum,
interrogatique, si eos populus romanus, memor liberta- iis per illos receptae domi, memor militiae rerumque geStarum, consules iterum saceret, quidnam facturi esseni, nihil sententiae suae mulassent; collaudatis consulibus, quod perseverarent ad ultimum dissimiles decem Virorum esse, comitia habuit: et, quinque tribunis plebis creatis, quum prao studiis aperte petentium novem tribunorum alii candidati tribus non explerent, concilium dimisit - nec deinde comitiorum causa habuit. Satisfactum legi aiebat, quae, numero nusquam Praefinito tribunis, modo ut relinquerentur, sanciret; et ab iis, qui creali essent, conplari collegas iuberet. Reeitabatque ro-
193쪽
rationis carmen, in quo, Si tribunos plebei deem rogabo, si qui ros minus hodie decem tribunos plebei feeeritis: hi tum uti, quos sibi eollegas eooptassint, ut illi legitimi e dem lege tri uni plebei sint, ut illi, quos hodie tribunos plebei feeeritis. Duilius, quum ad ultimum perseverasset, neuanuo quindecim tribunos plebei rempublicam habero negando quindecim tribunos plebei rempublicam habero fiosse, victa collegarum cupiditate, pariter patribus plo-,ique acceptus, magistratu abiit. LXV. Novi tribuni plebis in cooptandis collegis patrum voluntatem laverunt: duos etiam patricios consularesque, Sp. Τarpeium et A. Aterium, cos'tavero. Contasules creati, Lar Herminius, Τ. Virginius Coeli montanus, nihil magnopere ad patrum aut plebis causam inclinati. otium domi ac laris habuere. L. Trebonius tribunus plebis, infestus patribus, quod se ab iis in cooptandis tribunis fraude captum, proditum a collegis, aiebat, rogationem tulit, Ut qui plebem romanam tribunos plebi νο-9aret, is usque eo rogaret, dum decem tribunos plebi faeeret; insectandisque patribus, unde Aspero etiam inditum est cognomen, tribunatum gessit. Indo M. Geganius Macerinus et C. Iulius, consules saeti, coitiones tribunorum, adversus nobilium iuventutem ortas, sine insectatione Potestatis eius, conservata maiestate patrum, Sedavero: Idebem, decreto ad bellum Volscorum et Aequorum do. ectu, sustinendo rem, ab seditionibus continuere: urήλ. bano quoque Olio foris omnia tranquilla esse amrmantes, per discordias civiles externos tollere animos. Cura pacis concordiae quoquo intestinae causa fuit. Sed alter semper ordo gravis alterius modestiao erat. Quiescenti plebi
ab iunioribus patrum iniurias steri coeptae. Ubi tribuni auxilio humilioribus essent, in primis parum proderat: deinde ne ipsi quidem inviolati erant; utique postremis mensibus, quum et per eoitiones potentiorum iniuria fieret, et vis potestatis omnis aliquanto posteriore annit arte languidior serme esset: iamque plebs ita in tri- unatu ponere alimiid spei, si similes Icilio tribunos
haberet: nomina tantum se biennio habuisse, Seniores contra patrum, ut nimis semces suos credere iuvenes esse ; ita malle, si modus excedendus esset, Suis, quam adversariis, superesse animos. Adeo moderatio tuondae
194쪽
LIB. III. c. P. I. VI. LxVII. 19l
libertatis, dum aequari vello simulando ita se quisquo Oxtollit, ut deprimat alium, in dissicili est: cavendoqueno metuant homines, metuendos ultro se efficiunt: et iniuriam a nobis repulsam, tanquam aut sacere aut pali necesse sit, iniungimus aliis.
LX I. Τ. Quinctius Capitolinus quartum et Agrippa
Furius, consules inde facti, nec seditionem domi, neosoris hellum, acceperunt: sed imminebat utrumque. lani non ultra discordia civium reprimi poterat, et tribunis et plebe incitala in patres, quum sties alicui nobilium dicta novis semper certaminibus conciones turbaret. Ad quarum primum strepitum, velut signo accepto, armacopore Aequi ac Volsci : simul quod persuaserant iis duces, cupidi praedarum, biennio ante delectum indictum haberi non potuisse, abnuente iam plebe imperium. Gad perstra Re non esse missos eaeercitus: dissoLi lisentia militandi morem: nee pro eommuni iam patria Romam esse: quicquid irarum simultatumque eum eaeternis fuerit, in ipsos verti: obcaecatos lupos intestina rabie opprimendi oecasu, nem esse. Coniunctis exercitibus latinum primum agrum ii irpopulati sunt: deinde postquam ibi nemo vindex occurrebat, tum vero, exsultantibus belli auctoribus, ad moenia ipsa Romae populabundi regione portae Esquilinao accesSere, Vastationem agrorum per contumeliam uri iostentantes. Unde postquam inulli, praedam prae Soagentes, retro ad Corbionem agmine iere, Quinctius consul ad concionem populum Voca it. LXVII. Ibi in hanc sententiam lcculum accipio: Etsi mihi nullius noxae e scius, Quirites, rem, tamen cum tu .dore summo in concionem vestram procesti. Hoc το3 3cire,
hoe posteris memoriae traditum iri, Aequos et Volscos, viae Hernicis modo pares, T. Quinctis quartum ominile, ad moenia urbis Romae impune armatos venisse. Hanc esto ignominiam, squanquam iam diu ita vivitur, is status retrum est, ut nihil boni diuinet animi in si huic potissimum imminere anno scissem, vel emilio, vel morte, si alia fusa honoris non esset, vitiassem. Ergo, si viri arma illa habuissent, quae in portis fuere nostris, capi Roma me consule potuit ' satis honorum, satis superque vitae erat: mori con-xulem tertium oportuit. Quem tandem ignaoissimi hostium
195쪽
contempsere ' nos e sulea; an mos Ouiritea ' S. eulpa in nobis est, auferte imperium indignis ; et, si id rum est, insuper poenias eaepetite. Si in eobis, nemo deorum nec hominum sit, qui vestra puniat peeeata, Quirites ; vosmet tantum eorum poeniteat. Non illi Destram ignaoiam contempsere, Me suae virtuti eonfisi sunt; quope toties fusi fugatique, eastris exuti, agro multati, sub iugum missi, et
se et vos novere. Discordia ordinum est venenum urbis
huiu3 ; patrum ae plebis. eertamina, dum nee nobis imperii, nee vobis libertatis est modus, dum taedet em Patriariorum, hos plebeiorum magistratuum, sustulere illis ammos. Pro deum fidem, quid fobis πιultis ' Tribunos plebis
eo vistis : eone diae causa eoneessimus. Decemviros δε- siderastis e ereari passi sumus. Deeemuirorum ma pertaesum est: eoegimus abire magistratu. Manente in eosdem privatos ira vestra, mori atque eaesulare nobilissimos viros honoratissimosque passi sumus. Tribunos plebis ereare iterum voluistis: ereastis' Consules Faeere vestrarum partium, etsi patribus nidebamus iniquum ; patricium qu us sistratum plebi donum fieri τιdimus. Aurilium trinuniorum, provocationem ad populum, aesta plebis iniuneis patribus, sub titulo aequandarum imum, nostra iura Orpressa tulimus et ferimus. Oui fima eriι diseordiarum 'Eequando unam urbem habere, requando communem hanc
esse patriam lisebit ' Visti nos aequiore animo quiescimus, quam vos victores. Satisne est, nobis vos metuendos esse ' AGersus nos Apentinum eapitur ; Moersus nos Sacer occupatur mons. Esquilias quidem ab hoste prope ea-ptas, et εcandentem in aggerem volseum hostem nemo summovit: in nos viri, in nos armati estis.
LXVIII. Aguedum, ubi his euriam eiseumsed eritis, et borum inpertum fleeeritia, et eareerem imple 'eritis prine pibus i iudem istis ferocibus animis egredimini eaetra portam Esquilinam : aut, si ne hoc quidem audetis, eae muris visite agros vestros ferro ignique vastatos, pr a abigi, fumare incensa passim ieeta. Αι enim eommunis res per haec loco e3t peiore : ager uritur, urbs obsideιur, bellistoria penes hostes est. λid tandem ' prioatae res ve-sιrae in quo statu sunt ' Iam uiaevique eae agris sua damna nuntiabuntur. Quid est tandem domi, unde ea expleatis'
196쪽
Tribuni vobis amissa reddent ae restituent ' Vocis verborumque quantum voletis, ingerent, et eriminum in principes, et Issium aliarum super alias, et concionum. Sed eae illis eoneronibus nunquam vestrum quisquam re, fortuna, domum auetior rediit. Eequis retulit aliquid ad conitissemae liberos praeter odia, GPn3iones, simultates pubiacas privatasque I a quibus se inper non vestra virtute innocentiaque, sed auxilio alieno luti sitis. At, Herculea, quum stipendia, nobis consulibus, non tribunis ducibus, et in castris, non in foro, faciebatis, et in acie vestrum clamorem hostes, non in eo icione patres romani horrebant, praeda parta, agro eae ho3te eopto, pleni fortunarum gloriaeque, simul publieae, simul privatae, triumphantes domum ad penates redibatis e nunc oneratum vestris fortunis hostem abire sinitis. Haerete a aei eontionibus et in foro Miciter sequitur vos necessitas militandi, quum fugitis. Graue erat in Aequos et Volscos proficisci ' Ante p-tas est bellum: si inde non pellitur, iam intra moenia erit, et arcem et Capitolium scandet, et in domos vestras vos peraequetur. Biennio ante senatus deleetum haberi, et educi exercitum in Algidum iussit: sedemus desides domi, mulierum ritu inter nos altercantes ; praesenti pace laeti, nee eernentes, eae otio illo breui multipleae bellum rediturum. His ego gratiora dictu alia esse sese et sed me Mera pro gratis loqui, etsi meum ingenium non moneret, neceS- sitas eogit. Vellem equidem vobis placere, Quirites; sed
multo malo vos salvos esse, qualicunque erga me animo
futuri estis. Natura hoc ita comparatum est, ut, qui apud
multitudinem sua eausa loquitur, gratior eo Sit, cuiu3 menS
nihil, praeter publicum commodum, videt : nisi forte assentatores publicos, plebicolas istos, qui vos nee in armis
nec in otio esse sinunt, restra vos causa incitare et stimulare putatis. Coneitati, aut honori aut quaestui illis estis:
et quia in eoncordia ordinum nullos se usquam eἔse vident, malae rei se, quam nullius, turbarum ac seditionum, duces esse volunt. Quarum rerum si vos taedium tandem capere pote3t, et patrum vestrosque antiquos mores vultis
pro his no is gumere, nulla supplicia recuso; nisi paucis diebus hos populatores agrorum nostrorum fusos fugatosque castris eaeuero, et a portis nostris moenibusque ad illorum Lib. I. 9
197쪽
urbes hune belli Drrorem, quo nune vos attoniti estis,
LXIX. Raro alias tribuni popularis oratio acceptior plebi, quam tunc severissimi consulis, fuit. Iuventus au que, quae inter tales metus detrectationem mi Iitias telum acerrimum adversus patres habere solita erat, arma et hellum spectabat: et agrestium fugai spoliatique in agris et vulnerati, foediora iis, quae subiiciebantur oculis, nuntiantes, totam urbem ira implevstre. In senatum ubi ventum est, ibi vero in Quinctium omnes Versi, ut unum vindicem maiestalis romanae intueri ; et primores patrum dignam dicere eoncionem imperio consulari, dignam ιοι consulatibus ante actis, dignam vita omni, plena honorum saepe Festorum, saepius meritorum. Atin consulas aut per proditionem diqnitatis patrum plebi adulatos, aut acerbe tuendo iura ormnis asperiorem domando multav-dinem fecisse : T. Quinctium orationem memorem maiestatis patrum, eoncordiaeque ordinum, et temporum an priam is habuisse. Orare eum eollegamque, ut evenerenι rem publicam : orare tribunos, ut uno animo cum eonsulibus bellum ab urbe ac moralibus propulsari vellent, plebemquo obedientem in re tam trepida patribus praeberent: προἰ- re tribunos eommunem patrism, a taliumque eorum implorare, vastatis raris, urbe prope oppugnata. Consensu omnium delectus decernitur habeturque. Quum consules in concione pronuntiassent, Tempus non este caums cognoscendi ; omnes iuniores postero dis prima luce in eam Martio Messent; eognoscendiis eausis e um, qui nomino non dedissent, bello perfecto ae daturos tempus; pro desertore futurum, cuius non probassent causam: omnis tu ventus assuit postero die. Cohortes sibi quaeuiae centuriones legerunt: bini senatores singulis cohortibus praο- positi. Haec omnia adeo maturo persecta accepimus, ut signa, eo ipso die a quaestoribus ex aerario prompta delataque in campum, quarta diei hora mota ex campo sint: exercitusque novus, paucis cohortibus veterum militum voluntate sequentibus, manserit ad decimum lapidem. Insequens dies hostem in conspectum dedit, castraque ad Corbionem castris sunt coniuncta. Τertio die, quum ira Romanos, illos, quum toties rebellassent, con
198쪽
scientia culpae ac desperatio irritaret, mora dimicandi
nulla est sacta. LXX. In exercitu romano quum duo consules essenti testate pari; quod saluberrimum in administratione magnarum rerum est, summa imperii, concedente Agrip-Pa, penes collegam erat: et praelatus ille facilitati sui, mittentis se comiter respondeDat, communicando consilia
laudesque, et aequando imparem sibi. In acie Quinctius dextrum cornu, Agripea sinistrum tenuit: Sp. Postumio Albo legato datur meuia acies tuenda; legatum alterum Ser. Sulpicium equitibus praeficiunt. Pediles ab dextro cornu et egie pugnavere, haud segniter resistentibus Volscis. Ser. Sulpicius per mediam hostium aciem cum equitatu perrupit: unde quum eadem reverti posset ad suos, priusquam hostis turtalos ordines reficeret, terga impugnare hostium satius visum est: momentoque temporis, in aversam incursando aciem, ancipiti terrore dissipas-Set hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum et Aequorum exceptum aliquamdiu tenuissent. Ibi vero
Sulpicius negare, cunetandi tempus esse, cireumὐentos interelusosque ab suis vociferans, ni equestre proelium connisi omni vi perficerem. Nec fugare equitem integrum satiaenet confiserent equos vis que, ne quis reueheretur inde
ad proelium, aut intestraret pugnam : non posse illos res stere sibi, quibus conferta peditum aetes erasisset. Haud surdis auribus dicta: impressione una totum equitatum sudere, magnam vim ex equis praecipitavere, ipsos equosque spieulis confodere. Is finis pugnae equestris suit. Τunc, adorti Peditum aciem, nuntios ad consules rei gestae mil-tunt, uDi iam inelinabatur hostium acies. Nuntius deinde ot vincentibus Romanis animos auxit, et reserentes gradum perculit Aequos. In media primum acie vinci coepti, qua permissus equitatus turbaverat ordines. Sinistrum
deinde cornu ab Quinctio consule pelli coeptum ; in dextro plurimum laboris suit. Ibi Agrippa, aetate viribusque
serox, quum omni parte pugnae melius res geri, uuam apud se, videret, accepta signa ab signiferis ipso in erre, quaedam iacere etiam in eo ertos nostes coepit. Cuius ignominiae metu concitati milites, invasero hostem: ita aequata ex omni parte victoria est. Nuntius tum a Quinc-
199쪽
lio venit, victorem iam se imminere hostium castris; nolle irrumpere, antequam sciat, debellatum et in sinistro cornu esse. Si iam sudisset hostes, conforrot ad se signa, ut simul omnis exercitus praeda potiretur. Victor Agrippa cum mutua gratulatione ad victorem collegam castraquo hostium venit. Ibi paucis defendentibus, mobinentoque susis, sine certamine in munitiones irrumpunt: praedaque ingenti compotem exercitum, suis etiam rebus recuperatis, quae populatione agrorum amissae erant, reducunt. Τriumphum nec ipsos postulasse, nec delatum iis ab senatu, accipio: nec traditur causa spreti aut non sperati honoris. Ego quantum in tanto intervallo tempo rum coniicio, quum Valerio alaue Horatio consulibus,
qui praeter Volscos et Aequos Sabini otiam holli persocii lgloriam pepererant, negatus ab Senatu triumphus esset, verecundiae suit pro parte dimidia rerum consulibus po. toro triumphum; ne etiam, si impetrassent, magis DO minum ratio, quam meritorum, habita videretur. LXXI. Victoriam honestam, ex hostibus partam, turpe domi do sinibus foetorum iudicium populi dosormavit. Aricini atque Ardeates do ambiguo agro quum saepe bello certassent, multis in Vicem cladibus sessi, iudicem populum romanum cepere. Quum ad causam orandam venissent, concilio populi a magistratibus dato, magna contentione actum. Iamque editis testibus, quum tribus vo cari, et populum inire suffragium oporteret, consurgit P. Scaptius de plebe, magno natu: et, Si licet, in Iuli, consules, de republiea dicere, errare ego populam in hac causu non Miar. Quum, ut Vanum, eum negarent consules audiendum esse, voci serantemque, prodi publieam causam, submoveri iussissent, tribunos appellat. Tribuni, ut sero semper reguntur a mullitudine magis, quam regunt, dedero cupidae audiendi plebi, ut, quae vellet, Scaptius didorol. Ibi infit, Annum se tertium et Octogesimum assere,ot in eo agro, de quo agitur, militasse, non iuvenem, τέ-cesima iam stipendια merentem, quum ad Coriolas sit bellatum. Eo rem se vetustate obliteratam, ceterum εuas memoriae inflaeam, Verre; σgrum, de quo ambigitur, finium Coriolanorum fuisse, eaptisque Coriolis, iure belli publi- eum populi romani factum. Mirari se, quonam more Ar-
200쪽
Ieates Aricinique, cuius agri ius nunquam usurpacerint incolumi Coriolana re, eum se a popul0 romans, quem pro domino iudicem fecerint, intercepturos sperent. Sibi eri-9uum vitae tempus superesse : non potuisse se tamen inducere in animum, quin, quem agrum mile3 pro parte virili manu cepisset, eum seneae quoque voce, qua una pos Set, vindicareι. MDuopere se suadere populo, ne inutili
puciore suam ipse causam damnaret.
LXXII. Consules quum Spaptium non silentio modo, Sed cum assensu oliam, audiri animadvertissent, deosti ominesque testantes flagitium ingens fieri, patrum primores arcessunt : cum his circumire tribunos, orare, Nepessimum facinus peiore eremplo admitterent iudices, in suam rem litem rei tendo, guum praesertim, etiamsi fas sit, curam emolumenti sui iuήιei esse, nequaquam tantum assi Dintercipiendo acquiratur, quantum amittatur alienandis iniuria sociorum animis. Λ am famae quidem ae fidei damna maiora esse, quam quae aestimari possent. Hoe. legatos referre domum: hoe vulgara: hoe socios audire: hoc hostes e quo eum dolore hos ' quo eum gaudio illos ' Scumtione hoc, contionali seni, assignaturos putarent sinitimos
populos ' clarum hac fore imagine Scaptium : populum
romanum quadruplatoris et interceptoris litis alienae personam laturum e quem enim hoc priuatae rei iudicem fecisse, ut sibi eontrouersiosam adiudicaret rem ' Scaptium
ipsum id quidem, etsi praemortui iam sit pudoris, non
facturum. Haec consules, haec patres voci serantur: solliitus cupiditas et nuclor cupiditatis Scaptius valet. Vo-eatae tribus iudicaverunt, agrum publicum populi romani osse. Nec abnuitur ita fuisse, si ad iudices alius itum foret: nunc haud sano quicquam bono causae levatur dodecus iudicii : idque non Λricinis Ardeatibusque, quam patribus romanis, foedius ahquo acerbius visum. Reliquum anni iluietum ab urbanis molibus et ab externis mansit.