장음표시 사용
221쪽
dit, ite tam clara pugna in eum annum transferri pos- sol. quod imbelle triennium ferme pestilentia inopiaque frugum circa A. Cornelium consulem fuit: adeo ut quidam annales, velut sit nosti, nihil praster nomina consulum suggerant. I ertius ab consulatu Cossi annus tribu-Dum eum militum consulari potestato habet; eodem anno magistrum equitum: quo in imperio alteram insignem edidit pugnam milestrem. Ea libera coniectura est. Sed, ut ego arbitror, Vana versare in omnes opiniones licet: tuum auctor pugnae, recentibus spoliis in sacra sedepositis, Iovem prope ipsum, cui vola erant, Romulum lite intuens, haud spernendos salsi tituli testes, so A.
.ornelium Cossum consulem Scripserit.
XXI. M. Cornelio Maluginense, L. Papirio Crasso consulibus, exercitus in agrum vetentem ac saliscum ducti: praedae abactae hominum pecorum tuo : hostis in agris nusquam inventus, neque pugnandi copia facta : urbes tamen non oppugnatae, quia pestilentia populum invasit. Et foditiones domi quaesitae sunt, nec motae tamen, Bb
Sp. Maelio tribuno plebis ; qui, favore nominis moturum so aliquid ratus, et Minucio diem dixerat, et rogationem do publicandis bonis Servilii Ahalae tulerat: salsis oriaminibus a Minucio cireumventum Maelium arguens, Se vilio caedem civis indemnali obiiciens: quae vaniora ad 'populum ipso auctore suere. Ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat, terroresquo ac prodigia I maxime quod crebris motibus terras ruere in agris nuntiabantur tecta. Obsecratio itaquc a populo, duumviris praeeuntibus, est facta. Pestilonitor inde annus, C. Iulio iterum et L. Virginio consulibus, tantum metum vastitatis in urbe agrisquo secit, ut non modo praedandi causa quisquam ex agro romano non exiret, bellive inserendi
memoria patribus aut plebi esset; sed ultro Fidenates,
qui se primo aut oppido, aut montibus, aut muris tenuerant, 'populabundi deScenderent in agrum romanum.
Doinde, vetentium exercitu accito, nam Falisci perpelli
ad instaurandum bellum, neque clade Romanorum, neque
sociorum precibus, potuere duo populi transiere Anienem ; atque haud procul collina porta signa habuere Trepidalum itaque, non in agris magis, quam in urbe,
222쪽
LIB. IV. CAP. XXII. xx III. 2il
est. Iulius consul in aggere murisque explical copias : a
Virginio sonatus in aede Quirini consulitur. Dictatorem dici A. Servilium .placet, cui Prisco alii, alii Structosuisse cognomen tradunt. Virginius, dum collegam consuleret, moratus, permittente eo, nocto dictatorem dixit
Is sibi magistrum equitum Postumum Aebutium Elvan dicit.
XXII. Dictator omnes lueo prima extra portam Collinam adesso iubet. Quibuscunque vires suppetebant ad arma ferenda, praesto suere : signa ex aerario promptaseruntur ad dictatorem. Quae quum agerentur, nostes in loca altiora concessere. dictator agmine in sesio subit: nec procul Nomento signis collatis, sudit etruscas legiones : compulit indo in urbem Fidenas, valloque circumdedit. Seo neque scalis capi poterat urbs alta et munita, neque in obsidione vis ulla erat, quia frumentum non necessi lati modo satis, sed copiae quoque, abunde ex ante convecto sussiciebat. Ita, expugnandi pariter cogendique ad deditionem spe amissa, dictator in locis, propter propinquitatem notis, ab aversa parte urbis maxime neglecta, quia suapte natura tutissima erat, agere in arcem cuniculum instituit: ipse, diversissimis locis sui, eundo ad moenia quadrifariam diviso exercitu, qui alii aliis succederent ad pugnam, eontinenti die ac nocto
proelio ab sensu operis hostes avertebat: donec, perfosso a castris monte, erecta in arcem via est; intentisque Etruscis ad vanas a certo periculo minas, clamor
Supra caput hostilis captam urbem ostendit. Eo anno C. Furius Pacilus et M. Geganius Macerinus censores villam publicam in campo Martio probaverunt: ibique primum census populi est nctus. XXIII. Eosdem consules insequenti anno resectos, Iulium tertium, Virginium iterum, apud Macrum Licinium invenio. Valerius Antias et Q. Tubero M. Manlium et
Q. Sulpicium consules in cum annum edunt. Celerum in tam discrepante editione et Τubero ot Macer libros linteos auctores prostentur: neuter, tribunos militum eo anno suisse, traditum a seriptoribus antiquis dissimulat.
Licinio libros haud dubie sequi linteos plaeet: et Τubero incertus veri est. Sed inter cetera, vetustato incom-
223쪽
220 T. LIVUporta, hoc quoque in incerto positum. Trepidatum in Etruria est post Fidenas captas, non Veientibus solum extorritis metu similis excidii, sed otiam Faliscis momo ria initi primo cum iis belli, quanquam rebellantibus non assuerant. Igitur quum duac civitates, legatis circa duodecim populos missis, impetrassent, ut ad Voltumnao sanum indiceretur omni Etruriae concilium : velut magno inde tumultu imminente, senatus Mam. Aemilium dictatorem iterum diei iussit. Ab eo A. Postumius Τubertus magister equitum est dictus; bellumque tanto maiore, quam proximo, conatu apparatum est, quanto plus erat ab omni Etruria periculi, quam ab duobuSpopulis fustrat.
A XIV. Ea res aliquanto exspectatione omnium tranii uillior fuit. Itaque quum renuntiatum a mercatoribus esset, negata Veientibus auxilia, iussosque suo consilio hellum initum suis viribus exsequi, nec adversarum rerum quaerere socios, cum quibus spem integram communicati non sint: tum dictator, ne nequicquam creatuS e Set, maleria quaerendae bello gloriao adempta, in paeo aliquid operis edero, quod monumentum esset dictaturaΘ, cupiens, censuram minuero parat: seu nimiam potestatem ratus, seu non tam magnitudine honoris, quam diuturnitato, offensus. Cone tono itaque advocata, rempublicam 'ria gerendam, ait, tutaque omnia praestanda, deos immortales suscepisse e se, quod intra muros vendum e et, Iibertati populi romani consulturum. Mazimam autem eiu scustodiam esse, si magna imperia diuturna non essent; et temporis modus imponeretur, quibus iuris imeoni non posset. Alios magistratus annuos esse, quinquennalem cenSuram; grave esse, iisdem per tot annos magna parte vitae obnoxios visere. Se legem laturum, ne plus, quam a inua ac Fe mestris, eensura esset. Consensu ingenti populi legem postero die pertulit, et, ut re ipsa, inquit, sciatis, Quirites,
quam mihι diuturna non placeant imperia, dictatura me abdico. Deposito suo magistratu, modo aliorum magistratui imposito, sine alteri, cum gratulatione ac faVOro ingenti populi domum est reductus. Censores, aegre paSSi, Mamercum, quod magistratum populi romani minuisset, tribu moverunt. Octuplicatoque censu aerarium secerunt.
224쪽
Quam rem ipsum ingenti animo tulisse serunt, causam potius ignominiae intuentem, quam ignominiam : primu res patrum, quanqua in deminutum censurae ius noluissent, exemplo acerbitatis censoriae offensos : quippe quum se quisque diutius ac sappius subiecti tui censoribus sore cerneret, quam censuram gesturum. Populi corio lania indignatio coorta dicitur, ut vis a censoribus nullius auctoritate, praeterquam ipsius Mamerci, dulei rori quiverit. XXV. 1ribuni plebis, assiduis concionibus prohibendo
consularia comitia, quum res prope ad interregnum Perducta esset, evicero landem, ut tribuni militum consulari potestate crearentur ; Victoriae praemium, splod petebatur, ut plebeius crearetur, nullum fuit. Omnes patricii creati sunt, M. Fabius Vibulanus, M. Foslius, L. Sergius Fidenas. Pestilentia eo anno aliarum rerum otium praebuit: aedis Apollini pro valetudine populi vola est. Multa duumviri ox libris, placandae deum irae, avertendae lite a populo pestis causa, secere : magna tamen clades in urbe agris lito, promiscue hominum pecorumque pernicie, accepta. Fam m cultoribus agrorum timentes in Etruriam, Pomptinumque agrum, et Cumas, PU-stremo in Siciliam quoque frumenti causa misere. Consularium comitiorum nulla mentio habita est. Tribuni militum consulari potestale omnes patricii creati sunt, L. Pinarius Mamercinus, L. Furius Medullinus, Sp. Postumius Λlbus. Eo anno vis morbi levata, ne pie a Penuria frumenti, quia ante provisum erat, periculum fuit. Consilia ad movenda bella in Volscorum Aequoruni me conciliis, et in Etruria ad sanum Voltumnae, agitata. Ibi prolatae in annum res, decretoque cautum, ne quod ante concilium sieret; nequicquam vetente populo querente , eandem, qua Fidonao delelao sint, imminero Veiis sor- lunam. Interim Romae principes plebis, iam diu nequic tuam imminentes spei maioris honoris, dum foris otium esset, coetus indicere in domos tribunorum plebei. Ibi secreta consilia agitare : queri, se a plebe adeo spretOS, ut, quum per tot annos ti buni militum consulari potestate ereentur, nulli unquam plebeio ad eum honorem aditus fuerit. Mullum providisse suos maiores, qui cauerint, ne euipuli is plebeii magistratus paterent; aut patricios haben-
225쪽
dos fluisse tribunos plebei: adeo se suis etiam sordere, nec a plebe minus, quam a patribus eontemni. Alii purgam plAem, culpam in patres vertere: eorum ambulone artibusque fleri, ut obseptum plebi sit ad honorem iter. Si
plebi respirare ab eorum mixtis precibus minisque liceat,
memorem eam suorum inituram sufragia esse, et parto αυ-
aestio imperium quoque ascituram. Placet, tollensae amhitionis causa tribunos istgem promulgare, ne cui album in vestimentum addere petitionis liceret causa. Parva nunc res, et vix serio agenda videri possit, quae tunc ingenii certamine patres ac plebem accendit. vicere tamen tribuni, ut legem perferrent: apparebatque, irritatis animis, plebem iid suos studia inclinaturam : quae
ne libera essent, senatusconsultum factum est, ut consularia comitia haberentur.
XXVI. Τumultus causa fuit, quem ab Aequis et Volscis Latini atque Hernici nuntiarant. Τ. Quinctius L. F. Cincinnatus eidem et Pelino cognomen additur ot C. Iulius Mento, consules facti : nec ultra terror belli ostili latus. Lege sacrata, quae maxima apud eos vis cogendae militiae erat, delectu habito, utrimque validi exercitus prosodii in Algidum convenero, ibique, Seorsum Aequi, seorsum Volsci, castra communivero; intentiorque, quam unquam ante, muniendi exercendique militem cura ducibus erat: eo plus nuntii terrori ου Romam
attulere. Senatui dictatorem dici placuit: quia, etsi saepovicti populi, maiore tamen conatu, quam alias unquam, rebellarent: et aliquantum immanae iuventutis morbo absumptum erat. Ante omnia pravitas consulum discordiaque inter ipsos, et certamina in consiliis omnibus ternebant. Sunt, qui male pugnatum ab his consulibus in Algido auctores sint, eamque causam dictatoris creandi suisse. Illud satis constat, ad alia discordes in uno adversus patrum voluntatem consensisse, ne dicerent dictatorem : donec, quum alia aliis terribiliora asserrentur, nec in auctoritate senatus consules essent, D. Servilius Priscus, summis honoribus egregie usus, ris, inquit, tribuni plebis, quoniam ad eatrema ventum est, genaruβ ρο- pellat, ut in tanto discrimine reipublisae' dictatorem dicere consules pro prolestate vestra cogatis. Qua voce audita,
226쪽
moccasionem oblatam rati tribuni augendae potestatis secedunt, proque collegio pronuntiant, placere, consules
senatui dicto audientes esse : si aduersus conSensum amplissimi ordinis ultra tendunt, in vincula se duci eos iussuros. Consules ab tribunis, quam ab senatu, Vinci maluerunt; proditum a patribus summi imperii ius, dalum quo sub iugum tribuniciae potestati consulatum momorantes, Si quidem cogi aliquid pro potestate ab tribuno consules, ot quo quid ulterius privato timendum sol et Z) in vincula otiam duci possent. Surs, ut dictatorem diceret, nam ne id quidem inter collegas convenerat) Τ. Quinctio evenit.
Is Postumium Tuberium, socerum suum, severissimi
imperii virum, dictatorem dixit: ab eo L. Iulius magister equitum est dictus. Simul edicitur et iustitium :uequo aliud tota urbe agi, quam bellum apparari : cognitio vacantium militiae munere post bellum dissertur. Ita dubii quoque inclinant ad nomina danda. Et Hernicis Latinisquo milites imperati : utrimque enixe ohedii ii in dictatori est. XXVII. Haec omnia celeritate ingenti acta: relicto selo C. Iulio consule ad praesidium urbis, et L. Iulio magistro equitum ad subita belli ministeria, ne qua res, qua
guissent in castris, moraretur, dictator, praeeunte A. Cornelio pontifico maximo, ludus magnoS tumultus causa vovit: prosectusque ab urbe, diviso cum Uuinctio consulo exercitu, ad hostes pervenit. Sicut bina castra hostium, parvo inter se spatio distantia, viderant, ipsi quo tuo mille seri ne passus ab hoste, dictator Tusculo, consul Lanuvio, propiorem locum castris ceperunt. Ita quatuor exercitus, totidem munimenta planitiem in medio, non parvis modo excursionibus ad proelia, sed vel ad explicandas utrimque acies satis palentem, habebant.
Nec, ex quo castris castra collata Sunt, cessatum a levibus proeliis est; facile patiente dicta lore, conserendo
Vires spem universae victoriae, tentato paullatim eventu certaminum, si10S praecipere. Itaque hostes, nulla in proelio iusto relicta spe, noctu adorti castra consulis, rem in casum ancipitis eventus committunt. Clamor subilo ortus, non consulis modo vigiles, exercitum deinde omnem, sed
dictatorem quoque ex somno excivit. Ubi praesenti ope
227쪽
res egebant, consul nec animo desecit, nec consilio : pars militum portarum stationes firmant: pars corona vallum cingunt. In alteris apud dictatorem castris, quo minus tumultus est, eo plus animadvertitur, quid opus facto sit. Misso extemplo ad rastra subsidio, cui Sp. Postumius Albus legatus praesiicitur, ipse parte copiarum parvo circuitu locum maxime secretum ab tumultu petit, unde ex nec opinalo aversum hostem invadat. 0. Sulpicium legatum praesiicit castris: M. Fahio legato assignat equites:
nec ante lucem movero iubet manum, inter nocturnos
tumultus moderatu dissicilem. Omnia, quao vel alius imperator prudens et impiger in tali re praeciperet agoretquo, praecipit ordine atque agit: illud eximium consilii animique specimen, et neutiquam vulgalae laudis, quod ultro ad oppugnanda eastra hostium, unde maior agmine profectos exploratum suerat, M. Geganium cum cohortibus delectis misit. Qui, postquam intentos homines in eventum hericuli alieni, pro se incautos neglectis vigiliis stationibusque, est adortus, prius paene cepit
castra, quam oppugnari hostes satis scirent. Inde, sumo, ut convenerat, datum signum ubi conspectum ab dictatore est, exclamat, capta hoSlium castra, nuntiarique
passim iubet. XXVIII. Et iam lucescebat, omniaque sub oculis erant: ot Fabius cum equitatu impetum dederat, et consul eruptionem o castris in irepidos iam hostes secerat. Dictator autem, parte aliora subsidia et secundam aciem adortus, circumagenti se ad dissonos clamores ac subitos tumultus hosti undiquo obiecerat victorem peditem equitemque. Circumvonti igitur iam in medio ad unum omnes poenas rebellionis dedissent, ni Vectius Messius Ox Volscis, nobilior vir lactis, quam genere, iam orbem Vol-Ventes suos increpans clara voce, Hic praebituri, inquit,
nos telis hostium estis indefensi, inulti ' Quid igitur arma habetis ' aut quid ultro bellum intulistis; in otio tumultuosi, in bello segnes ' Quid his stantibus spei est y an
deum aliquem protecturum vos, rapturumque hine putatiuFerro via facienda est. me, qua me praegressum videritis, aque, qui visuri domos, parentes, coniuges, liberos estis, ite mecum. Non murus, nec valἰum; sed armati armatis
228쪽
LIB. IV. CAP. XXVIII. xxIx. 225
obstant. Virtute pares, necessitate, guae ultimum ac maa mum telum est, superiores estis. Haec locutum exsequentemque dicta redintegrato clamore secuti, dant impressionem, qua Postumius Albus cohortes obiecerat: et m Verunt victorem, donec dictator, pedem iam reserentibus suis, advenit: eoque omne proelium Versum est. Uni viro Messio fortuna hostium innititur. Multa utrimque vulnera, multa passim caedes est. Iam no duces quidem romani incruenti pugnant. Unus Postumius, ictus saxo, perfracto capite, acie excessit: non dictatorem humerus vulneratus, non Fabium prope astixum equo semur, non brachium abscisum consulem ex tam ancipiti proelio
XXIX. Messium impetus per stratos caede hostes cum globo sortissimorum iuvenum extulit ad castra Volscorum, quae nondum capta erant: eodem omnis acies
inclinatur. Consul, etasos usque ad vallum persecutus, ipsa castra vallumque aggreditur: eodem et dictatoralia parte copias admovet. Νon segnior oppugnatio est, quam Pu ita fuerat. Consulem signum quoquo intra vallum iniecisse seruiit, quo milites acrius subirent; repetendoque signo primam impressionem factam. Et dici tor, proruto vallo, iam in castra proelium intulerat. Tum abiici passim arma, ac dedi hostes coepti: castrisque et his captis, hostes praeter senatores omnes Venundati sunt. Praedae pars sua cognoscentibus Latinis atque Hernicis reddita ; partem sub hasta dictator vendidit: praepositoque consule castris, ipse, triumphans invectus urDem, dictatura se abdicavit. Egregiae dictaturae tristem memoriam faciunt, qui filium ab A. Postumio, quod, oecasione bene pugnandi captus, iniussu decesserit praesidio, Victorem securi percussum tradunt. Nec libet credere rot licet in variis opinionibus. Et argumento est, quod imperia Manliana, non Postumiana, appellata sint: quum, qui prior auctor iam saevi exempli foret, occupaturus insi em titulum crudelitatis fuerit. Imperioso quoque Manlio cognomen inditum: Postumius nulla tristi nota est insignitus. C. Iulius consul aedem Apollinis, absente collega, sine sorte dedicavit: aegro id passus Quinctius, quum, dimisso exercitu, in urbem redisset, nequicquam. 10
229쪽
in senatu est confluestus. Insigni magnis rebus anno additur, nihil tum ad rem romanam pertinere visum, quod Carthaginienses, tanti hostes suturi, tum primum per 3 ditiones Siculorum ad partis alterius auxilium in Siciliam exercitum traiecere. XXX. Agilatum in urbe ab tribunis plebis, ut tribuni militum consulari potestato crearentur; nec obtineri potuit. Consules fiunt L. Papirius Crassus, L. Iulius. Λ quorum legali foedus ab senatu cum petissent, et pro foedere deditio ostentaretur, inducias annorum oelo impetraVerunt. Volscorum res, super acceptam in Algido cladem, pertinaci certamine inter pacis bellique auctores in iurgia et seditiones versa. Undique otium fuit Romanis. Legem de mullarum aestimatione pergratam populo, quum ab tribunis parari consules unius ex collegio proditione excepissent, ipsi praeoccupaverunt serre. Consules L Sergius Fidenas iterum, II lus Lucretius Τricipitinus. Nihil dignum dictu actum his consulibus. Secuti eos consules A. Coimelius Cossus, Τ. Quinctius Pennus iterum. Veientes in agrum romanum Excursiones secerunt. Fama fuit, quosdam ex Fidenatium iuventute participes eius poPulationis suisse : cognitioque eius rei L. Sergio, et Q. Servilio, et Mam. Aemilio permissa. Quidam ostiam relegati, quod, cur per eos dies a Fidenis ahsuissent, parum constabat. Colonorum additus numerus, agerque iis bello interemplorum assignatus. Siccitate eo anno plurimum laboratum est: nec coelestes modo desuerunt aquae, sed terra quoque, ingenito humore egens, vix ad perennes suffecit amnes. Desectus alibi aquarum circa torridos sontes rivosque stragem siti pecorum moriontium dedit: scabie alia absumpta: Vulgatique contactu in homines morbi, et primo in agrestes ingruerant servitiaque: urbs deinde impletur. Nec corpora modo assecla tabo, sed animos quoque multiplex religio et pleraque externa, invasit; novos ritus sacrificandi vaticinando inserentibus in domos, quibus quaestui sunt capti superstitione animi: donec publicus iam pudor ad primores civitatis pervenit, cernentes in omnibus vicis sa cellisque peregrina atque insolita piacula pacis deam exposcendae. Datum inde negotium aedilibus, ut animad-
230쪽
verterent, ne qui, nisi roinani dii, neu quo alio more, quam patrio, colerentur. Irac adversus Veientes in insequentem annum, C. Servilium Ahalam, L. Papirium Mugillanum consules, dilatae Sunt. Τunc iluoquo, ne confestim bellum iudiceretur, neve exercitus mitterentur, religio obstitit: seliales prius mittendos ad res repetendas censuere. Cum Veientibus nuper acie dimicatum ad Nomentum et Fidenas fuerat: induciaeque inde, non lax, saeta : quarum et dies exierat, et ante diem rebelaverant. Missi tamen setiales : nec eorum, quum more patrum iurali repeterent res, verba sunt audita. Conti O versia inde suit, utrum populi iussu indiceretur hellum, an satis esset senatusconsultum. Pervicere tribuni, denuntiando impedituros se delectum, ut consules de bello ad populum ferrent. Omnes centuriae iussere. In eo quoquo plebs superior fuit, quod tenuit, ne consules in pro
XXXI. Τribuni militum consulari potestate quatuor creati sunt, T. Quinctius Pennus ex consulatu, C. Furius, M. Postumius, A. Cornelius Cossus. Ex iis Cossus praefuit urbi : tres, delectu habito, profecti sunt Veios documentoque suere, quam plurium imperium bello inutilo esset. Tendendo ad sua quisque consilia, quum aliud
alii videretur, aperuerunt ad occasionem locum hosti. Incertam namque aciem, signum aliis dari, recepi ut aliis cani iubentibus, invasere opportune Veientes : castra propinqua turbatos ac terga dantes accepere. Plus ita tuo ignominiae, quam cladis, est acceptum. Moesia civitas suit, vinci insueta : odisse tribunos, poscere dictatorem,
in eo verti spes civitatis. Et quum ibi quoque religio
obstaret, ne non posset nisi ab consulo dici dictalor, augures consulti eam religionem exemere. Λ. Cornelius dictatorem Mam. Aemilium dixit: et ipso ab co magisteroquitum est dictus. Λ deo, simul sol luna civitatis virtute vera eguit, nihil censoria animadversio effecit, quo minus regimen rerum ex notata indigne domo peteretur. eientes, re Secunda elati, missis circum Etruriae populos te alis, iactando tres duces romanos ab se uno Proelio sus0s, quum tamen nullam publici consilii socio-tatem movissent, voluntarios undique ad spem praedav