장음표시 사용
271쪽
Veientibus ad ineendenda opera, belli trahendi causa ; et nune proditum Meretrum, tradita Faliscis romana eastra. Omnia fieri, ut eomenescat ad Veios tuomtus, nec de agris
nee de aliis eommodis plia is ferre ad populum tribuni, frequentiaque urbana ce rare actiones, et resistere conspwationi patriciorum p sint. Praeiudicium iam de reis et ab senatu, et M popula romano, et ab ipsorum eollegis faetum
esse. Nam et senatusconsulto eos ab re bliea remotos esse, et re santes ahdicare se magistratu, uictatoris metu ab eo/legis coercitos esse: et portum romanum tribunos creasse,
qui non Idibus Decembribus die solemni, sed eaetemplo κα- I dis Octobribus magistratum Oeciperent, quia stare diutius respubliea, his manentibu3 in magistratu, non posset. Et tamen eos, tot iudiciis eonsionos praedamnat que, Cenire ad populi iudicium; et eristimare, defunctos se esse, satisque poenarum dedisse, quo duobus mensibus citius pri- .ati facti sint: neque inselligere, nocendi sibi diutius tum potestatem ereptam erae, non poenam irrogatam; quive et enllegis abrogatum imperium, qui eerte nihil deliquissent. Illos repeterent animos Quirites, quos recenti elude aceepta habuissent, quum ij a trepidum, plenum vulnerum ac pauore inridentem portis Gemitum viderint, non fortunam aut tamquam deorum, Sed hos duces accusantem. Pro eerto se ere, neminem in eoncisne stare, qui illo die non eaput, domum, fortunasque L. Virginii me M. Sergii sit emeem tus detestatusque. Minime eonomuire, quibus iratos quisque deos precatus sit, in iis sua potestate, quum liceat et oporteat, non uti. Nunquam deos ipsos admocere noeentibus
manus: satis esse, si ore ione ulciscendi laesos arment.
XII. Η is orationibus incitata plebs denis millibus aeris
gravis reos condemnat, nequicquam Sergio Martem communem belli sortunamque accusante, Virginio depro, cante, ne insolicior domi, quam militiae, esset. In hos versa ira populi cooptationis tribunorum fraudisque, contra legem Treboniam factas, memoriam obscuram secit. Victores tribuni, ut praesentem mercedem iudicii plebes haberet, legem agrariam promulgant, tribulum quo consorri prohibent: quum tot exercitibus stipendio opus esset, resque militiae ita prospero gererentur, ut nullo hello vaniretur ad exitum spei. Namque Veiis castra,
272쪽
quae amisSa erant, recuperata castellis praesidiis iue firmantur Praeerant tribuni militum M'. Aemilius et C. habius. M. Furio in Faliscis, et Cn. Cornelio in cape ita te agro hostes nulli extra moenia inventi : praedae actae, incendiisque Villarum ac frugum Vastali fines ρ ΟΡ-Plua nec oppugnata, nec obsessa sunt. At in Volscis de- Populato agro, Anxur nequicquam oppugnatum, loco alui Situm ; et, postquam vis irrita erat, vallo fossaque obsideri coeptiam. alerio Potito Volsci provincia evenerat Hoc statu militarium rerum, seditio intestina maiore molo coorta, quam bella tractabantur. Et, quum tributum conterri per tribunos non posset, nec stipendium imperator itius mitteretur, aeraque militaria sagitaret miles, haud Procul erat, quin castra quoque urbanae seditionis contagione turbarentur. Inter has iras plebis in patres, quum
tribuni plebis nunc illud tempus esse dicerent stabilien-
, Sergiis Virginiisque ad plebeios viros
lae libertatis, et ab UUrgris rginiisque Ru pletieios ViroS1Ortes ac strenuos transferendi summi honoris : non tamen ultra processum est, quam ut unus ex plebe, usur-
Pandi iuris causa, P. Licinius Calvus tribunus militum COI Sulari potestate crearetur: ceteri patricii creati PMaenius L. Titinius, P. Maelius, L. Furius Medullinus,
1 utililius olscus. Ipsa plebes mirabatur, so laniam rem obtinuisse; non is modo, qui creatus erat, Vir nullis ante honoribus usus, vetus tantum senator, et aetate am gravis. Nec salis constat, cur primus ac potissimus
nil novum delibandum honorem sit habitus. Alii Cn. U0rnelii si atris, qui tribunus militum priore anno suerat, triplex tuo stipendium equitibus dederat, gratia extractum ad tantum honorem credunt: alii orationem ipsum tempestivam de concordia ordinum, patribus ple-hique gratam, habuisse. Hac victoria comitiorum exsultantes tribuni plebis, quod maxime rempublicam impediebat, do tributo remiserunt. Collatum obedienter. missu nique ad exercitum est.
XIII. Anxur in Volscis brevi receptum est, neglectis die Iusto custodiis urbis. Insignis annus hieme gelida ac nivosa fuit, adeo ut viae clausae, Τiberis in navigabilis luerit. Annona ex ante convecta copia nihil mutavit. Et quia l. Licinius, ut ceperat haud tumultuoso magistra
273쪽
270 tum, maiore gaudio plebis, iIuam indignatione patrum, ita etiam gessit; dulcedo invasit proximis comitiis tri-hunorum militum plebeios crean ii. Unus M. Veturius ex patriciis candidatis locum tenuit : plebeios alios tri-hunos militum consulari potestate omnes sere centuria odixero, M. Pomponium, C. Duilium, Voleronem Publi lium, Cn. Genucium, L. Atilium. I ristem hi omem, si vo ex intemperie coeli, raptim mutatione in contrarium facta, sive alia qua do causa, gravis P0Slilensque omnibus animalibus aestas excepit: cuius insanabili 'ernici stiluando nec causa nec sinis inveniebatur, libri Sibyllini ex senatusconsulto aditi sunt. Duumviri saeris faciundis, lectisternio tunc primum in urbe romana saeto, per dies octo Apollinem Latonamque, Dianam et Hemilem, Mercurium atquo Νeptunum tribus, quam amplissimo tum apparari poterat, stratis lectis placavere. Privatim quo-iluo id sacrum celebratum est. I ta urbe palen libus ianuis, promiscuoque usu rerum Omnium in propatulo posito, notos ignotosque passim advenas in hospitium ductos serunt; et cum inimicis quoque benigne ac comiter
sermones habitos, iurgiis ac liti hus temperatum ; vinctisi luoque dempta in eos dies vincula; religioni de indosuisse, quibus eam opem dii tulissent, vinciri. Interim ad Veios terror multiplex suit ; tribus in unum bellis
collatis. Namque eodem, quo antea, modo circa II Uni menta, quum repente Capenates Falisti quo subsidio vo-nissent, adversus tres exerciliis ancipiti proelio pugna lumost. Λnlo omnia adiuvit memoria damnationis Sergii ac Virginii. Itaque e maioribus castris, undo antea cessatum fuerat, brevi spatio circumductae copiae capenates, in vallum romanum versos, ab tergo aggrediuntur. Indo
pugna coepta et Faliscis intulit terrorem, trepidantesque cruptio ex castris Opportune facta avertit. Repulsos deindo insecuti victores ingentem ediderunt caedem. Nec ita Inulto post ia in palantes, veluti sorte oblati, populatores ea ponatis agri reliquias pugnae absumpsere : et Veientium refugientos in urbem multi anto portas caesi, dum prae metu, ne simul Romanus irrumperet, obiectis so-rihus extremos suorum B clusere.
XIV. Haec eo anno acta. Et iam comitia tribunorum
274쪽
militum adurant, quorum prope maior patribus, quam belli, cura erat; quippe non communicatum modo cuni Plebe, sed prope amissum, cernentibus summum imperium. Itaque clarissimis Viris ex composito praeparatis nil petendum, quos praetereundi verecundiam crederent fore, nihilo minus ipsi, perinde ac si omnes candidati
OSSent, cuncta experientes, non homines modo, seil deos
iam, excipiebant; in religionem vortentes comitia biennio habita : priore anno intolerandam hiemem prodigiisque divitiis similem coortam : proximo non prodigia, Sed iam eventus, pestilentiam agris urbiquo illatam haud lubia ira deum : quos pestis eius arcendae causa Placandos esse, in libris salalibus inventum sit. Comitiis nuspicato piae sierent, indignum diis visum honores vulgari, discriminaque gentium confundi. Praeterquam maiestate potentium, religione etiam attoniti homines patricios omnos, partem maguam honoratissimum quemque tribunos militum consulari potestate crea Vere, L. Valerium Potitum quintima, M. Valerium Maximum, M. Furium Camillum tertium, L. Furium Medullinum tertium, D. Servilium Fidenalom iterum, Q. Sulpicium Camerinum iterum. His tribunis ad oios nihil admodum mo- morabile actum ost. Iola vis in populationibus mil. Duo summi imperatores, Potitus a Faleriis, Camillus a Capena, praedas ingentes egere, nulla incolumi relicta re. oui serro aut igni noceri posset. X . Prodigia in lorim multa nuntiari ; quorum plera
lue, et itui a Singuli auctores erant, parum credita spretaque, et quia, h0Slibus e truscis , per quos ea Procurarent, haruspices non erant. In unum omnium curae Vel --ae sunt, quod lacus in albano nemore sine ullis coelestibus aquis, causa Ve qua alia, quae rem miraculo OXimeret, in altitudinem insolitam crevit. Uuidnam eo dii portenderent prodigio, missi sciscitatum oratores ad ii l-phicum oraculum : sed propior interpres satis oblatus senior quidam, ciens, qui, inter cavillatiles in stationibus ac custodiis milites romanos et ruscosque, vaticina H lis in modum cecinit, Priusquam eae lacu albano σqua emissa Hret, nunquam potiturum Veiis Romanum. Quod primo, vel ui temere laetum, sperni, agitari deinde ser-
275쪽
272 T. LIVII inonibus coeptum est; donec unus ex statione romana
percunctatus proximum oppidanorum, iam per longinquitatem belli commercio sermonum facto quisnam is esset, qui per amba s de Iacu albano iaceret y postquam audivit haruspicem esse, vir haud intacti religiono animi, causatus do privati portenti procuratione, si Oherae illi esset, consulere velle, ad colloquium vatem elicuit.
Quumque progressi ambo a suis longius essent inermes, sine ullo metu; praevalens iuvenis romanus senem infirmum, in conspectu omnium raptum, ne siricquam tumultuantibus Etruscis, ad suos transtulit. Qui quum perductus ad imporalorem, inde Ilomam ad senatum missus esset, sciscitantibus quidnam id esset, quod de Iacuathano docuisset, respondit: Profecto iratos deos retenti populo tuo fuisse dis, quo sibi eam mentem obiecissent, ut excidium patriae fatuo moderet. Itaque, quae tum cecinera divino spiritu instinctus, ea se nec, ut indicta sint, re care posse : et tacendo Forsitan, quae dii immortalas Oulgari velint, haud minus, quam celandia elpando, nefas
contrahi. Ne igitur libris 'talibus, sic disciplina etrusca
traduum esse, in quando aqua albana abundasset, tum, si eam Romanus rite emisisset, elatoriam de Veientibus dari: antequam id flat, deos moenia Veientium deserturos non esse. Exsequebatur inde, quae solemnis derivatio esset. Sed auctorem levem, nec satis sidum super tanta re patres rati, decrevere legatos sortesque oraculi pythici
XVI. Priusquam a Delphis oratores redirent, albanivo prodigii piacula invenirentur, novi tribuni militum consulari potestate, L. Iulius Iulus, L. Furius Medullinus Partum, L. Sergius Fidenas, A. Postumius Regillensis,
'. Cornelius Maluginensis, Α. Manlius, magistratum inierunti Eo anno Τarquinienses novi hostes exorti. Quia simul multis bellis, Volscorum ad Anxur, ubi praesidium obsidebatur, Aequorum ad Lavicos, qui romanam ibi coloniam oppugnabant, ad hoc vetenti quoquo et salisco et capenati bello occupatos videbant Romanos, nec intra muros quietiora negotia esse certaminibus patrum ac plebis ; inter haec locum iniuriae rati esse, praedatum in agrum romanum cohortes expeditas mittunt. Aut
276쪽
enim passuros in ullam eam iniuriam Romanos, ne novo bello se onerarent: aut exiguo, eoque parum valido, exercitu pei Secuturos. Romanis indignitas maior, quani cura, populationis Τarquiniensium fuit. Eo nec magia conatu suscepta, nec in longum dilata res est. Λ. Postumius et L. Iulius non iusto delectu, tetenim ab tribunis plobis impediebantur) sed prope voluntariorum, quos
adhortando incitaverant, coacta manu, per agrum caeretem obliquis tramitibus egressi, redeuntes a populationibus gravesquo praeda Tarquiniensos Oppressere. Multos mortales obtruticant, Omnes exuunt impedimentis; et, receptis agrorum suorum spoliis, Romam revertuntur niduum ad recognoscendas res datum dominis et tertio
incognita erant autem ea pleraque hostium ipsorum sub hasta veniore ; quodque indo redactum , militibus est divisum. Cetera bella, maximeque vetens, incerti exitus erant. Iamque Romani, desperata ope humana, sata et deos spectabant , quum legali a Delphis venerunt, sortem oraculi asserentes, congruentem responso captivi vatis : Romane, aquam albanam cave lacu e contia neri, cave in mare manare suo stumine sinas; emissam per agros rigabis, dissipatamque rivis eaestingues. Tum tu insiste ausiae hostium mur 3 ; memor, quam per tot annos
obsides urbem, eae ea tibi his, quae nunc panduntur, fatis victoriam datam. Bello perfecto, donum amplum victor ad
mea templa portato: Sacraque patrιa, quorum Omis3a cura est, instaurata, ut assolet, facito. XIII. Ingens inde haberi captivus vates coeptus, eum-iluo adhibero tribuni militum Cornelius Postumiusque ad prodigii albani procurationem ac deos rito placandos
coepere. Inventumque tandem est, ubi neglectas caerimonias intermissumve solemne dii arguerent; nihil profecto aliud esse, Iuam magistratus, vitio creatos, Latinas sacrumque in albano monte non rite concepisse. Unam expiationem eorum osse, ut tribuni militum abdicarent se magistratu, auspicia de integro repeterentur, et interregnum iniretur. Ea ita facta sunt ex senatusconsulto.
Interreges tres deinceps fuere, L. Valerius, Q. Servilius Fidenas, M. Furius Camillus. Nunquam desilum interim turbari, comitia interpellantibus tribunis plebis, donecoi 2
277쪽
convenisset prius, ut maior pars tritunorum militum ex plebe crearetur. Quae dum aguntur, concilia Etruriae ad
sanum Voltumnae habita, postulantibus Capsyatibus ac
Faliscis, ut Veios communi animo consilioque omnes Etruriae populi ex Obsidione criperent, responsum est: Antea se ut Veientibu3 negasse, quia, unde consilium non petissent super tanta re, auXilium petere non deberenι: nuncium pro se fortunam suam illis negare ; maxime in eam ris Etruriae. Gentem inuisitatam, nocos accolas Gallos esse, eum guibus nec puae satis fida, nee bellum pro certo xit: sanguini tamen nominiquo et praesentibus periculis o sanguineorum id dari, ut, si quι iuoentutis suae voluntate ad id bellum eant, non impediant. Eum magnum ad V nisse hostium numerum, sama Romae erat: eoque mi-loscere discordiae intestinae metu communi, ut sit,
XVIII. Haud invitis patribus P. Licinium Calvum praerogativa tribunum militum non potentem creant, moderationis expertae in priore magistratu virum, ceterum iam tum exactae aetatis : Omnes Iust deinceps ex collegio eiusdem anni refici apparebat, L. Τilinium, P. Maenium, P. Maelium, Cn. Genucium, L. Λtilium: qui prius -
luam renuntiarentur, iuro vocalis tribubus, permissu interrogis P. Licinius Calvus ita verba secit: Omen eou- cordiae, Quirites, rei maxime in hoe tempus utili, memoria nostri magistratus ros his comitiis petere in insequentem annum video. Si collegas eosdem refleuis, etiam usu meliores faetos, me iam non eundem, sed umbram nomenque P. Lisinu relictum ridetis. Vires corporis albeetae, sensus oculorum atque aurium hebetes, memoria latat, rigor an mi obtusus. En vobis, inquit, iuvenem, illium tenens, eis Diem atque imaginem eius, quem vos antea tribunum militum eae plebe primum fecistis. mne ego, institutum discia plina mea, vicarium pro me reipublicae do dicoque. Vosque quaeso, Quirites, delatum mihi ultro honorem huic petenti, meisque pro eo adiectis precibus, mandetis. Datum id potenti patri ; filiusque eius P. Licinius tribunus militum consulari potestate cum iis, quos supra Scripsimus, declaratus. Titinius Genuciusque tribuni militum, profecti adversus Faliscos Capenatesque, dum bellum maiore ani-
278쪽
7 10 gerunt, qua in consilio, praecipitavere in insidias. Genucius, morte honesta temeritatem luens, ante Signa inter primores cecidit. Illinius, in editu in tumulum ex multu trepidatione init illinis collectis, aciem restituit 'nec se tamen ne pio loco hosti commisit. Plus ignominiae orat, quam cladis, acceptum ; quae prope in cladem ingentem vertit: tantum inde terroris non Romae modo quo multiplex fama pervenerat, Sed in castris qu0qu Psuit ad Veios. Aegre ibi miles retori tus a fuga eSt. quum
pervasisset castra rumor, ducibus exorcituque caeso, vic-lutem Calienatem ac Faliscum Etruriaeque omnem iii ventutem haud pr0cul inde abesse. His tumultuosiora Romae, iam castra ad Ieios oppugnari, iam partem hostium tendere ad urbem agmine infesto, crediderant:
ConcurSum in muros PSt, et matronarum, splas ex domo
conciverat publicus pavor, obsecrationes in templis sac-lae : precibusque ab diis petitum, ut exilium ab urbis
lectis templisque ac moenibus romanis arterent, I ei osque eum averterent terrorem, si Sacra reno ala rite, si procurata prodigia essent. XIX. Iam ludi Latinaeque instauratae erant : iam ex lacu albano a pia omissa in agros, Volosilue sala appetebant. Igitur fatalis dux ad excidium illius urbis sol Vandaeque patriae, II. Furius Camillus, dictator dictus, inagistrum equitum P. Cornelium Scipi0nem dixit. Om-uia repente mutaverat imperator mulatus. I lia spes, alius
animus hominum, fortuna quoque alia urbis videri. Omnium primum in eos, qui a Ioiis in illo pavore fugerant more militari animadvertit, emeti lite, ne hostis maximo limendus militi esset. Deinde, indicto delectu in diem certam, ipse interim Ioios ad consili mandos militum animos intercurrit: inde Romam ad scribendum novum xercitum redit, nullo detrectante militiam. Peregrinaeliam iuventus, Latini Hernici tuo, operam suam pollicentes ad id bellum, venere : quihus cum gratias in Senatu egisset dictator, satis iam omnibus ad id bellum paratis, lud0s magnos ex senatusconsulto vovit Veiis caIllis se iacturum ; aedemque Matutae mali is resectam dedicaturum, iam ante ab rege Ser. Tullio dedicatam. Ι'rosecius cum exercitu ab urbe exspectatione hominum
279쪽
276 T. LIVII maiore, quam spe, in agro primum nepesino, cum Faliscis et Capenatibus signa confert. Omnia ibi summa ratione consilioque acta fortuna etiam, ut iit, secuta est. Non proelio tantum sudit hostes, sed castris quoque exuit, ingentique praeda est potitus; cuius pars maxima ad quaestorem redacta est: haud ita multum militi datum. Indo ad Veios exercitus ductus, densioraque castella sa-cla; et a procursationibus , quae multae temere inter murum ac vallum fiebant, edicto, ne quis iniussu pugnaret, ad opus milites traducti. Operum suit omnium
longo maximum ac laboriosissimum, cuniculus in arcem hostium agi coeptus. Quod ne intermitteretur opus, neu sub terra continuus labor eosdem conficeret, in partes sex munitorum numerum divisit: sonao horae in orbem operi attributae sunt: nocte ac die nunquam ante omissum, quam in arcem Viam sacerent. XX. Dictator, quum iam in manibus videret victoriam esse, urbem opulentissimam capi, tantumque praedae fore, quantum non omnibus in unum collatis anto
bellis suisset; ne quam indo aut militum iram ex malignitate praedae partitae, aut invidiam apud patres ex prodiga largitione caperet, literas ad senatum misit: Desim immortalium benignitate, suis eonsiliis, patientia militum, Veios iam fore in potestate populi romani. Quid de
praeda faetendum eenserent' Duae senatum distinebant sententiae; senis P. Licinii, quem primum dixisse a silio interrogatum serunt, edici palam placere popula, ut, qui particeps esse praedae vellet, in castra Veios iret: altera Ap. Claudii, qui, largitionem novam, prodigam, inaequalem, inconsultam arguens, si semel nefas ducerent, captam ex hostibus in aerario exhausto bellis pecuniam esse, auctor erat stipendii ex ea pecunia militi numΘ-randi, ut eo minus tributi plebes conferret: Hus enim
doni foetetatem sensuras aequaliter omnium domos: non uoidas in direptiones manus otiosorum urbanorum Praerep
turas fortium bellatorum praemia esse: quum ita ferme eoeniat, ut 8egnior sit praedavior, ut quisque Iahoris per culique praeeipuam petere partem soleat. Licinius contra, suspectam et inuisam semper eam pemniam fore, aiebat; eausasque criminum ad plebem, sediticinum inde ae legum
280쪽
n arum, praebituram. Satius igitur esse, reconciliari eo dino plebis animos e eaehaustis atque erinanitis tributo tot annorum Succurri: et sentire praedae fructum eae eo bello, in quo prope consenuerint. Gratius id fore meliusque, quod quuque sua manu eae hoste captum domum retulerit, quam si musti eae alterius arbitrio accipiat. Ipsum dictatorem fure invidiam eae eo criminaque: eo delectasse ad senatum. Senatum quoque debere reiectam rem ad se permittere plebi, ac pati habere, quod euique fors belli dederit. Haec tutior visa sententia est, quae Dopularem senatum saceret
Edictum itaque est, ad praedam Veientem, quibus videretur, in castra ad dictatorem proficiscerentur. XXI. Ingens prosecta multitudo replevit castra. I una dictator, auspicato egreSsus, quum edixisset, ut arma milites caperent, Tuo ductu, in luit, pythice Apollo, tuoquε
numine instinctus pergo ad delendam urbem Veios: tibique hinc decimam partem praedae voveo. Te simul, Iuno regina, quae nunc Veios colis, In ecor, ut nos victores in no- Atram, tuamque moae futuram, urbem sequare: ubi te dignum amplitudine tua temIuum accipiat. Haec precatus, superante multitudine, ab omnibus locis urbem aggreditur, quo iii inor ab cuniculo ingruentis periculi sensus osset eientes, ignari se iam ab suis vatibus, iam ab externis oraculis proditos, iam in partem praedae suae Ocalos deos, alios, votis ex urbe Sua evocatos, hostium templa novasque sedes spectare, sequo ultimum illum diem agere ; nihil minus timentes, quam subrutis cuniculo moenibus arcem iam plenam hostium esse, in muros Pro se quisque armati discurrunt; mirantes quidnam Id esset, tyrod, quum tot per dies nemo se ab stationibus romanis movisset, tum, velut repentino icti furore, Improvidi currerent ad muros. Inseritur huic loco sabula :immolante rege eientium, vocem haruspicis dicentis, quι eius hostiae eaeta prosecuisset, ei victoriam dari, eXauditam In cuniculo, movisse romanos milites, ut adaperto cuniculo, exta raperent, et ad dictatorem ferrent. Sed in rebus tam antiquis, si, quae similia veri sint, pro Veris accipiantur, salis habeam. Haec, ad ostentati0nem Sce-n re, gaudentis miraculis, aptiora, quam ad sidem, neque nil trinare, neque refellere est Operae pretium. Cuniculus,