장음표시 사용
301쪽
ih i uuima, et impetum sacere in arcem statuunt. Prima luce, signo dato, multitudo omnis in soro instruitur :indo' clamore sublato ac testudine facta, subeunt. Adversus quos Romani nihil temere nec trepido, ad omnes aditus stationibus iii maiis, qua signa ferri videbant, ea robore virorum opposito scandere hostem sinunt: quo successerit magis in arduum, eo pelli posse per proclives a filius rati. Modio sere clivo restitere : atque inde ex loco superiore, qui Prope sua sponte in hostem inserebat, impetu facto, strage ac ruina sudere Gallos i ut nunquam postea nec Pars, nec universi tentaverint tale pu-imae genus. Omi Ssa itaque spe per vim atque arma subeundi, obsidionem parant: cuius ad id tempus immo mores, et, quod in urbe fuerat, frumentum incondiis urbis absumpserant, et ex agris per ipsos dies raptum omne Veios erat. igitur, exercitu diviso, partim per finitimos populos praedari placuit, partim obsideri arcem: ut obsidentibus stumentum populatores agrorum Praobe rent. Proficiscentes Gallos ab urbe, ad romanam experiendam virtutem, fortuna ipsa Ardeam, ubi Camillus exsulabat, duxit: qui moestior ibi fortuna publica, quam sua quum diis hominibusque accusandis senesceret, in dimiando mirandoque, ubi illi Viri ossent, qui secum Veios Faleriosque cepissent, qui alia bella sortius semper,
quam felicius, gessissent; repente audit, Gallorum exeroilum adventare, atque de eo pavidos Ardeates consul iaro. Nec secus quam divino spiritu tactus, quum se in mediam concionem intulisset, abstinere suetus anto talibus eonciliiS . . . .
XLIV. Ardeates, inquit, veteres amicι, noot etiam CKeS mei, quando et vestrum beneficiam ita tulit, et fortuna hocessit mea, nemo restrum eonditionis meae oblitum me hue proeessisse putet: sed res ac periculum commune etait, quod quisque possit in re trepida praesidii, in medium conferre. Et quando ego vobis pro tantis vestris in me meritis gratiam referam, si nunc cessavero ' aut ubi usus erit meheobis, si in bella non fuerit ' me arte in patria steti; et inuisus bello, in pace ah ingratis elassius pulsus sum. bis autem, Ardeates, fortuna oblata est, eι pro tantis pristinis populi romani beneficiis, quanta ipsi meministis, nec.
302쪽
enim e robranda apud memores sunt gratiae referendae, et hu/c urbi decus in9ens belli eae hoste communi pariendi. Uuae αἴuso tamine Duentat, gena est, cui natura corpora αλumosque magna nuUis, quam firma, dederit: eo in rer- tamen omne plu3 terroris, quam virium ferunt. Argumentosa eludes romana. Paterilem cepere urbem; ea arce Capitolioque his erigua resistitur manu. Iam obsidionis taedio ricli Hscedunt, vagique ner agros palantur. Cibo vinoque raptim hausto repletι, uoi noae appetit, prope risOS aquarum, Sine munimento, Aine. Atationibus acie lodiis, postmferarum ritu sternuntur, nunc ab secundis rebus massis etiam,olito incauti. Si vobis in animo est tueri moenia vestra,
nee pati haec omnia GaIlium fleri, prima vigilia capite
arma frequentes e me sequimini od caedem, non ad pu- unam. si Cinctos Somno, relut pecudes, trucidiandos tradidero, non reci ο eundem Ardeae rerum mearum exitum quem Romae hubui. XLV. Λe luis iniquisque persuasum erat, lanium bello triam Iieminem usquam ea tempestate esse. Concione limissa, corpora curant, intenti, quam mox signum daretur: quo dato, primae silentio noctis ad pol las Camillo praesto suere. Egressi, liniad procul urbe, sicut praedicium erat, castra Gallorum, intula neglectaque ab omni Iuli te nacti, clamore in adunt. ΝuSiluam Proelium, omnibus locis caedes est: nuda corpora ut soluta somno trucidantur. Extremos tamen pavor cubilibus suis excitos, quae aut unde vis esset, ignaros, in sugam, et quosdam in hostem imum improvidos tulit. Magna pars in agrum antiatem delati, incursione ab oppidanis in palatos facta, circumveniuntur. Similis in agro vetonii Tuscorum facta strages est: ilui urbis, lain prope quadringentesimum annum vicinae, oppressae ab hoste invisitato inaudito Iuc, adeo nihil miseriti sunt, ut in agrum romanum eo tempore incul Siones sacerent, pleni lue prae- dao eios etiam, praesidiumque et spem ultimam romani nominis, in animo habuerint oppugnare. Viderant eos milites romani, vagantes per agros et congregatos agmine, praedam prae se agentes, et castra cernebant haud procul eiis posita. Inde primum miseratio Sui, deinde indignitas, atque ex ea ira animos cepit, Γιru-
303쪽
300 T. LivII seisne eιiam, a quibus bellum gallicum in se avertissent, ludibris esse elades suas ' Vix temperavere animis, quin extemplo impetum sacerent: compressique a Caedicio centurione, quem sibimet ipsi praefecerant, rem in no tem sustinuere. Tantum par Camillo defuit auctor ; --tera eodem ordine eodemque sertunae eventu gesta. Quinetiam, ducibus captivis, Iui caedi nocturnae supersu rant, ad aliam manum I uscorum ad Salinas profecti, nocte insequenti ex impro,iso maiorem caedem edidere, duplicique victoria ovantes Veios redeunt. XLVI. Romae interim plerumque obsidio segnis elutrimquo silentium esse, ad id tantum intentis Gallis, ne
tuis hostium evadero inter stationes posset: quum reliente iuvenis romanus admiratione in se cives hostesquis
convertit. Sacrificium erat statum in Quirinali colle genti Fabiae. Ad id faciendum C. Fabius Dorso, gabino cinc-
tu , saera manibus gerens, quum de Capitolio descendisset, per medias hostium stationes egressus, nihil ad vocem cuiusquam terroremve motus, in Quirinalem collem pervenit: ibique omnibus solemniter peractis, eadem revertens similiter constanti vultu graduque, salis sperans propitios esse deos, illiorum cultum ne mortis
quidem metu prohibitus deseruisset, in Capitolium ad
suos rediit, seu attonitis Gallis miraculo audaciae, seu religione etiam motis, cuius haudquaquam negligens est gens. Veiis interim non animi tantum in dies, sed etiam vires, crescebant: nec Romanis solum eo convenientibus ex agris, qui a proelio adverso aut clade captae urbis palati fuerant, sed etiam ex Latio voluntariis connuentibus, ut in parte praedae essent. Maturum iam videhatur, repeti patriam oripiquo ex hostium manibus: sed corpori valido caput deerat. Locus ipse admonebat Camilli, et magna pars militum erat, qui ductu auspicioque eius res prospere gesserant: et Caedictus negare, se commissurum, cur sibi aut deorum aut hominum quisquam imperium liniret potius, quam ipse memor ordinis sui posceret imperatorem. Consensu omnium placuit, ab Ardea Camillum acciri; sed antea consulto senatu, qui Romae esset: adeo regebat omnia pudor, discriminaque rerum prope perditis rebus servabant. Ingenti pe-
304쪽
riculo transeundum per liostilini custodias erat. Ad eam iem Pontius Coin inius, impiger iuvenis, operam pollicitus, incubans cortici, secundo Tiberi ad urbem dos orlur Inde, qua Proximum fuit a ripa, per praeruplum, eoquei ieglectum liostium'custodiae, saxum in Capitolium ovadit : et, ad magistratus ductus, mandata exercitus edit Accepto inde senatus decreto, iit et, comitiis curialis revocatus de exsilio, iussu populi Camillus dictator extemplo diceretur, militesque haberent imperatorem, quem vellent, eadem degressus nuntius Veios contendit : missi lito Ardeam legali ad Camillum, Veios eum perduxeringoti quod magis credere libet, non prius pro socium ali Ardea, quam c0mperit legem latam; iluod nec iniussu populi mutari sinibus posset, nec, nisi dictator dictus, auspicia in exercitu haheroin lex curiata lata ost 'diela-t 0rque absens dictus. agebantur, interim arx Romae Capitoliumque in ingenii periculo fuit. Νamque
lalli, Seu Vestigio nolato humano, qua nuntius a Veiis PerVenernt,. Seu sua sponto animadverso ad Carinoni is saxo ascensu aequo, noclo sublustri, ilia iam primo inermem, qui tentaret viam, praemisissent, tradentos inde arma, ubi quid ini tui essot, alterni in nisi, sublevantesque illis vacem ei trahentes alii alios, prout postularet locus; tanto silentio in summum evasere, ut n0n cu SlDd 3s solum Iallereiat, Sed ne caiies quidpin, sollicitum animal ad no turnos strepitus, excitarent. Anseres non se- fellero, quibus sacris Iunoni in summa in0pia cibi tamen abstinebatur. Quae res saluti fuit. Namquo clangore oo. rum alarii inque crepitu excitus M. Manlius, qui triennio ante consul fuerat, vir bello egregius, armis arrep-lis, simul ad arma celeros ciens, vadit; et, dum ceteri trepidant, si allum, qui iam in summo constiterat, um-hone ictum deturbat. Cuius casus prolapsi quum proximos sterneret, trepidantes alios, armisque omissis saxa quibus adhaerebant, manibus amplexos, trucidat. Iamque
ut alii congregati telis missilibusque saxis proturbare hostes, ruinaque tota prolapsa acies in praeceps deserriSed aio deinde tumultu, reliquum noctis quantum in turbatis mentibus poterat, quum praeteritum quoquo peri-
305쪽
culum sollicitare l) quieti datum est. Luce oria, vocatis elassico ad concilium militibus ad tribunos, quum et recte et perperam facto pretium deberetur; Manlius primum ob virtutem laudatus donatus tuo, non ab tribunis solum militum, sed consensu etiam militari r cui universi selibras sarris et quartarios vini ad aedes eius, quae
in arce erant, contulerunt: rem dictu parvam, ceterum inopia secerat eam argumentum ingens caritatis, quum,
se quisque victu suo fraudans, detractum corpori atque usibus necessariis ad honorem unius viri conferret. Τum vigiles eius laci, qua sesellerat ascendens hostis, citati :et quum in omnes moro militari se animadversurum Q. Sulpicius tribunus militum pronuntiasset; consentiente clamore militum, in unum vigilem coniicientium culpam, deterritus, a ceteris abstinuit: reum haud dubium eius noxae, approbantibus cunctis, do saxo deiecit. Inde intentiores utrimque custodiae esse; et apud Gallos, quia vulgatum erat, inter Veios itomamque nuntios commeare; et apud Romanos, ab nocturni perieuli
XLVIII. Sed ante omnia obsidionis bellique mala sames utrumquo exercitum urgebat: Gallos pestilentia etiam, quum loto iacente inter tumulos castra habentes, tum ab incendiis torrido et vaporis pleno, cineeemque, non pulverem modo, serente, quum quid venti motum esset: quorum intolerantissima gens, litimorinus ac Rigori assueta, quum aestu et angore vexata, vulgatis vel Itin pecua morbis moreretur, iam pigritia singulos sepeliendi promiscuo acervatos cumulos hominum urebant :bustorumque indo Gallicorum nomine insignem locum socero. Induciae deinde cum Romanis factae, et colloquia permissu imperatorum habita: in quibus quum identidem Galli famem obiicerent, ea suo necessitato ad dedi - tionem vocarent, dicitur avertendae eius opinionis causa multis locis panis do Capitolio iactatus esso iii hostium stationes. Sed iam nequo dissimulari, neque sorri ultra lames poterat. Itaque, dum dictator doloctum per se Λrdeae habet, magistrum equitum L. Valerium a Veiis abducere exercitum iubet, parat, instruitque, quibus haud impar adoriatur hostes: intorim Capitolinus exercitus,
306쪽
LIB. V. C P. ximia. xi ix. arus stationi lius vigiliis tuo sessus, superatis in il en humanis omnibus malis, quum famem unam natura vinci non sineret, diem de die prospectans, ecquod auxilium ab diciatore appareret; postremo spo quoque lain, non solum ibo, deliciente, et, tuum Stationes procederoni, Pro De Obruentibus in lirimina corpus armis, vel dedi, vel redimi Se, quacunquo pactione possent, iussit ; iactantibus non obscure i, allis, haud magna mercede se adduci posse, ut obsidionem relinquant. Tum senatus habitus, tribu nisque militum negotium datum, ut paciscerentur. Inde inter Q. Sulpicium tribunum militum et Brennum regulum itallorum colloquio transacta res est, et mille pondo
auri pretium populi gentibus mox imperaturi factum. Rei foedissimae per se, adiecta indignitas est. Pondera abii allis allata iniqua, et, tribuno recusante, additus ab insolento Gallo nondori gladius: audita tuo intoleranda
XLIX. Sed diiquo ot hominos prohibuere redemptos
Vivere Romanos: nam sorto quadam, priusquam insanda merces perliceretur, per altercalionem nondum Omni auro ippenso, dictator intervenit; auferri lite nurum de medio, et Gallos summoveri tui,st. Quum illi renitentos pactos dicerent sese, negat eam pactionem ratam esse, yiae, postquam ipse dictator creatus esset, initissu suo ab inscrioris iuris magistratu facta esset: denuntiatque itallis, ut se ad proelium expediant. Suos in acervum
coniicere sarcinas, et arma aptare, serro tu , non auro
recuperare patriam iubet, in conspectu hahenios sanaustum, et conii igus et liberos, et solum patri ac deforme belli malis, et omnia, quae defendi repeti sito et ulcise ilas sit. Instruit dein do aciem, ut loci natura patiebatur in semirutae solo urbis et natura inaequali ; et omnia quae arte belli secunda suis eli i praepararive poterant, providit. Galli, nova re trepidi, arma capiunt, iraque magis, quam consilio, in Romanos incurrunt. 1am verterat fortuna, iam deorum opes humana lue consilia rem romanam adiuvabant. Igitur primo concursu haud maiore momento susi Galli sunt, quam ad Alliam vicerant Iustioro altero deinde proelio ad octavum lapidem Ga-hina via, quo se ex fuga contulerant, eiusdem ductu au-
307쪽
spicioque Camilli vincuntur. Ibi eaedos omnia obtinuit: castra capiuntur, et no nuntius quidem cladis relictus. Dictator, recuperata ex hostibus patria, triumphans in urbem rodit: interque iocos militares, quos inconditos iaciunt, Romulus ac Iarens patriae conditorque alter u his haud vanis laumbus appellatur. Servatam doinde bello patriam iterum in pace naud dubio servavit,' quum prohibuit migrari Veios, ot tribunis rem intentius agentibus post incensam urbem, et per se inclinata magis plebo ad id consilium : eaque causa fuit non abdicandae post triumphum dictaturae, senatu obsecrante, ne rempublicain in incerto relinqueret statu. L. Omnium primum, ut erat diligentissimus religionum cultor, quae ad deos immortales pertinebant, retulit; et senatusconsultum facit, Funa omnia, quod ea hostis possedisset, restituerentur, terminarentur, eaepiarenturque, eaepiatioque eorum in loris per duumviros quaereretur: eum Caeretibus hospitium publice fieret, quod saera populi romani ac sacerdotes recepissent, beneficioque eius populi non intermissus honos deum immortalium esset: ludi Capitolita fierent, quod Iupiter opsimus ma. rimus suam sedem atque arcem populi romani in re trepida tutatus esset: eoue-giumque ad eum rem M. Furius dictator constitueret eae iis, qui in Capitolio atque arce habitarent. Expiandaeotiam vocis nocturnae, quae nuntia cladis ante bellum gallicum audita neglectaque esset, mentio illata, iussumque templum in Νova via Aio Locutio fieri. Aurum, quod Gallis oreptum erat, quodque ex aliis templis inter trepidationem in Iovis cellam collatum, quum, in quae referri oporteret, confusa memoria esset, sacrum omne iudicatum, et sub Iovis sella poni iussum. Iam ante in eo religio civitatis apparuerat, quod, quum in publico deesset Rurum, ex quo summa pactae mercedis Gallis confieret, a matronis collatum acceperant, ut sacro auro abstineretur. Matronis gratiae actae, honosque additus, ut earum, sicut virorum, post mortem solemnis laudatio esset. Iis peractis, quae ad deos pertinebant, quaeque per senatum agi poterant; tum demum, agitantibus tri- Dunis plebem assiduis concionibus, ut, relictis ruinis, in urbem pahalam Veios transmigrarent, in contionem,
308쪽
univB O senatu prosequente, escendit, atque ita verba fecit :LI. Ideo mihi acerbae sunt, Quirites, contentiones cum tribunis plebis, ut nec tristissimi ersilia solatium aliud habuerim, quoad Ardeae viri, quam quod procul ab his certaminibus eram : et ob eadem haec, n9n, Si me Senali Scυnsulto populique iussu repocaretis, rediturus unquam fuerim. Nec nunc me, ut redirem, mea voluntaN mutata, sed Nextra Forturi a perpulit: quippe, ut in sua sede maneret patria, ut agebatur; non ut ego utique in patria essem. Et nunc quiescet em ac tacerem libenter, nisi haec qu0que pro patria iis micadio esset: cui deesse, quoad aestu suspetat, aliis turpe, Camillo etiam nefas est. Uuid enim repetiimus ' quid obsessam eae hostium manibus eripuimus, si recuperatam ipsi deserimus ' et quum, victoribus Gallis, capta tota urbe, intulium tamen atque arcem diique et homines romant temuerint, habitaverint: victoribus Romanis, recuperata urbe, arae quoque et Caintolium deseretur ' et plus rastitatis huic urbi secunda nostra fortuna faciet, quam adcersa fecit 'Lyuidem, si nobis cum urbe simul p uitae traditaeque permanus religiones nullae essent, tamen tam euidens numen hac temi tale rebus adfuit romanis, ut omnem negli9cntiam dicini cullus eremptum hominibus putem. Intuemini enim horum deince1ὶs annorum vel secundas rex, Tel adversas et invenietis omnia prospere evenisse sequentibus deos,iadversa spernentibus. Iam Omnium primum velans bellum per quot annos, quanto labore gestum 6 non ante emit f nem, quam monitu deorum myua eae lacu albano emissa est. Quid haec tandem urbis nostrae clades noua ' num ante orta cSt, quam Syreta Noae coelo emissa de aduentu Gabiorum ' quam gentium ius ab legatis nostris riolatum ' quam a nobis, quum vindicari deberet, eadem negliqentia de nnum 1 raetermissum ' Igitur ricti e athyue ae redempti tantum poenarum diis hominibusque dedimus, ut terrarum orbi documento essemus. Aduersae deinde res admonuerunt religionum. Confu9imus in Capitolium ad deos, ad sedem Iouistipit m nuLrimi: sacra in ruina rerum nostrarum alia terrae celauimus, alia, a oecta in finitimas urbes, amouimus ab hostium oculis. Deorum cultum, deserti ab diis hominibusque. tumen non intermisimus. Reddidere igitur patriam, eι
309쪽
uietoriam, et antiquum belli decus amissume et in hostes, qui eueri a 'aritia in pondere auri foedus ae fidem fefellerunt, verterunt terrorem fugamque et eaedem.
LII. Haec eulti neglectique numinis tanta monumenta in rebus humanis cernentes, ecquid sentitis, Quirites, quantum Diadum e naufrassiis prioris eulpae cladisque emetaentes p remus nefas ' Prbem auspicato in guratoque conditam habemus: nullus locus in ea non religionum deorumque est plenus : sacrificiis solemnibus non ira mussis stati, quam loca sunt, in quibus flant. Nos omnes deos, publicos priς tosque, Quirites, deserturi eatis ' Quam par vestrum faetum est, quod in obsidione nuper in egregis adolescente C. Fabio, non minore hostium admiratione, quam uratra, γn-xpectum est; quum inter gallica tela degressus eae aree --
lemne Fabiae gentis in eolle Quirinali obiit ' An semicilitia
saera ne in bello quidem iretermitti, publica sacra et romanos deos etiam in paee deseri placet ' et pontifices μα- minesque negligeritores publicarum religionum esse, quam priuatus in solemni gentis fuerit Z Forsitan aliquis meas, aut Veiis ea nos Hetruros, aut huc inde miss)ιros sacerdotes nostros, qui Heliant: quorum neutrum fleri saluis eaerimoniis potest. Et ne omnia generatim 3acra omnoque percenseam deos; in Iovis epulo num alibi, quam in . Capitolio, puluinar suscipi potest ' Quid de aeternis Vestae lyn bua signoque, quod imperii pignus eustodia eius templi tenetur loquar ' quid ae ancilibus restris, Mars Gradive, tuque Quirine pater ' Hare omnia in profano deseri plaret Aacra, aequalm urbi, quaedam vetustiora origine urbis 'Et videte, quid inter nos ae maiores intersit. Illi sacra quaedam in monte albano lavinioque nobis facienda tradiderunt. An eae hostium urbibus Romam ad nos transferri gaera religiosum fuit: hinc sine piaculo in hostium urbem Veios transferemus 3 Recordamini, agitedum, quoties saera instaurentur, quia aliquid eae patrio ritu negI entia casuve praetermissum est. - quiae res, post prodigium albani lacus, nisi instauratio sacrorum auspiciorumque renouatio, albeetae retenti bello reipublicae remedio fuit ' At etiam. tanquam veterum religionum memores, et peregrinos deos transtulimus Romam, et instituimus n9vos. Iuno Regina, transveeta a Veiis, nuper in Aventino quam insigni Ob eae-
310쪽
MB. V. CAP. LII. LIII. 307cellens matronarum studium celebrique dedicata est die 'AB Dcutio templum, propter coelestem vocem Mauditam
in 'ova via, iussimus feri r Capitolinos ludos solemnibus
aliis addidimus; collegiumque ad id nouitin, auctore Xenatu, condidimus. Quid horum opus fuit suscipi, si una cum Gallis urbem romanum relicturi fuimua ' si non voluntate mansimus in Capitolio per tot menses obstissimis ' si ab ho-xtibus metu retenti sumus ' De sacris loquimur et de tem plis : quid tandem de sacerdotibus ' Nonne in mensem renit, quantum piaculi committatur ' Vestalibus nempe una I a sedes est, eae qua eas nihil unquam, praeterquam urbs capta, mouit. Flamini Diali noctem unam manere eaetra urbem n uis est. Hos Veientes pro Romanis facturi estis sacerdotes, et Vestales tuae te desctent, Vesta ' et flamen peregre hisitando in silvulas noctes tantum sibi reique publicae piaculi e trahet ' Quid alia, quae auspicato assimus omnia fere intra pomoerium, cui oblioloni, aut cui negligentiae damus ' Comitia curiata, ptae r militarem coni nent; comitia centuriata, quibus consules tribunosque militares creasis, ubi ai vicato, nisi ubi cusolent, sieri possunt ' Veiosne hare transferemus ' an comitiorum cat Sa PO-pulus tanto incommodo in desertam hanc ab diis hominibusque urbem conueniet 'LIII. Sod res ipsa cogit vastam incendiis ruinisque relisi quere urbem, et ad integra omnia Veios migrare, uec hic aedilicando inopem plebem v are. Hanc autem iactari ma-9is eati Sam, quam Ceram eme, ut ego non dicam, apparere
vobis, Quirites, puto ; qui meministis, ante Gallorum adventum, salvis tectis publιcis prioatisque, stante incolumi urbe
hanc eandem rem actam esse, ut Veios transmigraremu3. Et videte, quantum inter in Im sententiam restria nudie intersit, tribuni. Vos, etiamsi tunc faciendum non fuerit, nunc utique faciendum putatis: ego contra, nee id mirati sitis prius, quam, quale sit, andieritis etiamsi tune migrandum
fuisset, incolumi tota urbe, nunc has ruinas relinquendus νum censerem. Quippe tum causa nobis in urbem captam migrandi victoria esset, gloriosa nobis ac posteris nostris; nunc haec migratio nobis misera ac turpis, Gallis gloriosa est. Non enim retia tisse victores, sed amisisse victi, patriam x debimur : hoe sit Allium fuga, hoc capta urbs, hoc cir