장음표시 사용
341쪽
res alii, vitio creati, non gesserunt magistratum. Tertiosereari volvt diis non accipientibus in eum annum censuram) religiosum fuit. Eam vero ludis ieationem plebis tribuni serendam negabant. Fugere senatum testes, tabulas publicas, eensus euiusque, quia nolint conspici summam aeris alieni, quae indicatura sit, d mersam partem a parte elouatis: quum interim obaeratam plebem obiecismi aliis atque aliis hostibus. Passim iam sine ullo discrimine
bella quaeri. Ab Antio Satricum, ab Siarim Velitras, inde
Mulum lesiones ductas. Latinis, Hernicis, Praenestinis iam intentari arma; civium magis quam hostium odio ; ut in armis terant plebem, nee respirare in urbe, aut per otium libertatis meminisse sinari, aut e sinere in eo ione, ubi aliquando audiant vorem tribunicium, de leuando fenore et fine aliarum iniuriarum agentem. Ouod si sit animus plebi memor patrum libertatis, se nee addici quemquam ripem manum ob ereditam pecuniam mamm3, neque delaetum haberi; donee, ins eis aene alieno, initaque ratione in nuendi eius, scias unusquisque, quid sui, quid alieni aursupersit sibi liberum e pus, an id quoque nervo debeouur. Merces seditionis proposita confestim seditionem excitavit : nam et addicebantur multi, et ad praenestini sa-mam Mili novas legiones scribendas patres censuerant; quae utraque simul auxilio tribunicio et consensu plebis impediri coepta. Nam nequo duci addictos tribuni
sinebant, neque iuniores nomina dabanti Quum patribus minor praesens cura creditae pecuniae iuris exsequendi, quam delectus, osset; quippe iam a Praeneste profectos hostes in agro gabino consedisse nuntiabatur; interim tribunos plebis fama ea ipsa irritaverat magis ad susceptum certamen, quam detorruerat: nequo aliud ad seditionem exstinguendam in urbe, quam prope illatum moenibus ipsis bellum, valuit. XXVIII. Nam quum esset Praenestinis nuntiatum,
nullum exercitum conscriptum Romae, nullum ducem certum esse, patres ac plebem in Semet ipsos vρα :Occasionem rati duces eorum, raptim agmine acto, perivastatis protinus agris, ad portam Collinam signa intulere. Ingens in urbe trepidatio fuit. Conclamatum ad ar-
mn, concursumque in muros atque portas est: tandem-
342쪽
quo, ab seditione ad bellum versi, dictatorem T. Quinctium Cincinnatum creavere. Is magistrum equitum A. Sempronium Atratinum dixit. Quod ubi auditum est,
tantus eius magistratus terror erat) simul hostes a moenibus recessero, et iuniores romani ad edictum sine retractatione convenere. Dum conscribitur Romae exercitus, castra interim hostium haud procul Allia flumine posita : inde agrum late populantes, fatalem se urbi romanae locum cepisse, inter se iactabant: similem pauorem inde ac fugam fore, ae bello gallico fuerit. Etenim, si diem, eontactum religione, insignemque nomine eius loci timeant Romani , quanto magis Alliensi die Alliam ipsam
monumentum tantae eladis , reformidaturos ' Species pro- feeto his ibi truera Gallorum sonumque vocis in oculis atque in auribus fore. Has inanium rerum inanes ipsas volventes cogitationes, fortunae loci delegaverant spes suas. Romani contra, Ubicumque esset latinus hostis, satis scire, cum erae, quem, ad Regillum lacum deuictum, centum annorum pace obnoria tenuerint. Deum, insignem memoria cladis, irritaturum se potius ad delendum memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat, ne qua terra sit nefasta victoriae suae. Quin ipsi sibi Galli si osserantur illo loco, sella piranaturos, ut Romae pugnaueriri in repetenda patria, ut postero die ad Gabios; tunc, quum ubecerint, ne quis
hostis, qui moenia romana intrasset, nuntium secundae aduersaeque fortunoe domum perferret. XXIX. His utrimquo animis ad Alliam ventum est. Dictator roinanus, postquam in conspectu hostes erant
instructi intentique, Videsne tu, inquit, A. Semproni, mei fortuna illos fretos ad Alliam eonstitisse Τ nee illis dii immurtales eertioris quisquam fiduciae, maiorisve quod sit aurilii, dederint. At tu, fretus armis animisque, concitatis equis invade mediam aciem: ego eum legionibus in turbatos trepidantesque inferam signa. Adeste, dii testes foedetis, et eaepetite poenas, debitas simul vobis violatia, nobisque perrestrum numen deceptis. Non equitem, non peditem sustinuere Praenestini : primo: impetu ac clamore dissipali Ordines sunt. Dein, postquam nullo loco constabat acies, terga vertunt; consternatique, et praeter castra eliam sua pavore praelati, non prius se ab cssuso cursu sistunt,
343쪽
tuam in conspectu Praeneste fuit. Ibi ex fuga dissipati
locum, quem tumultuario opere communirent, capiunt :ne, si intra moenia se recepissent, extemplo ureretur
ager, depopulatisque omnibus obsidio urbi inferretur. Sed, postquam, direptis ad Alliam castris, victor Romanus aderat, id quoque munimentum relictum : et, Vix moenia tuta rati, oppido se Praeneste includunt. Octo praeterea oppida erant sub ditione Praenestinorum. Adua circumlatum bellum : deincepsque, haud magno certamino captis, Velitras exercitus ductus. Eae quoque expugnatae : tum ad caput belli Praeneste ventum. Id non vi, sed per deditionem, receptum est. Τ. Quinctius, semel acie victor, binis castris hostium, novem oppidis vi captis, Praeneste in deditionem accepto, Romam rein vertii : triumphansque signum, Praeneste devectum, Iovis Imperatoris in Capitolium tulit. Dedicatum est inter cellam Iovis ac Minervae; tabulaque sub eo fixa, monumentum rerum gestarum, his sermo incisa litoris fuit: Iupitem atque dioi omnes Me dederunt, ut T. Ottineti
dictator oppida novem eapere Die Vicesimo, quam creB-tus erat, uictatura se abdicavit.
XXX. Comitia indo habita tribunorum militum consulari potestate ; quibus aequatus patriciorum plebeiorumque numerus. Ex patribus creati P. et C. Manlii,
cum L. Iulio : plebes C. Sextilium, M. Albinium, L. Antistium dedit. Manliis, quod genere plebeios, gratia lu-lium anteibant, Volsci provincia, sine sorte, Sine Comparatione, extra ordinem data : cuius et insos postmodo,ot patres, qui dederant, poeniluit. Inexplorato pahula luna cohortes misere. Qui Dus velut circumventis, quum id salso nuntiatum esset, dum, praesidio ut essent, citati seruntur, ne auctore quidem asservato, qui eos, hostis latinus pro milite romano, laustratus erat, ipsi in insidias praecipitavere. Ibi dum iniquo loco sola virtute militum restantes caeduntur caeduntque, castra interim romana, iacentia in campo, ab altera parte hostes invasere. Ah ducibus utimuique proditae temeritate atque inscitia res. Quicquid superfuit fortunae populi romani, id militum etiam sine rectore stabilis virtus tutata est. Quas ubi Romam sunt relata, primum dictatorem diei
344쪽
LIB. VI. CAP. XXX. xxx I. 3, i
placebat: deinde, postquam quietae res ex Volscis asserebantur, et apparuit, nescire eos victoria et tempore uti, revocati etiam inde exercitus ac duces: otiumque inde, quantum a Volscis, fuit. Id modo extremo anno tumultuatum, quod Praenestini concitatis Latinorum populis rebellarunt. Eodem anno Setiam, ipsis querentibus penuriam hominum, novi coloni adscripti. Rebusque haud prosperis bello, domestica quies, quam tribunorum militum ex plebe gratia maiestasque inter suos oblinuit, solatium fuit. XXXI. Insequentis anni principia statim seditione ingenti arsere, tribunis militum consulari potestate Sp. Furio, Q. Servilio secundum, C. Licinio, P. Cloelio, M.
Horatio , L. Geganio. Erat autem et materia et causa seditionis aes alienum: cuius noscendi gratia Sp. Servilius Priscus, Q. Cloelius Siculus censores lacti, no rem
agerent, bello impediti sunt. Namquo trepidi nuntii primo, fuga deinde ex agris, legiones Volscorum ingressas fines, popularique, passim romanum agrum, attulere. In qua trepidationo tantum abfuit, ut civilia certamina terror externus cohiberet, ut contra eo violentior potestas
tribunicia impediendo deloctui osset: donec conditiones impositae patribus, ne quis, quoad bellatum esset, tributum daret, aut ius de pecunia credita diceret. Eo laxamento plebi sumpto, mora delectui non est sacta. Legionibus novis scriptis, placuit, duos exercitus in agrum volscum legionibus divisis duci. Sp. Furius, M. Horatius dextrorsus maritimam oram atque Antium, Q. Servilius et L. Geganius laeva ad montes Ecetram pergunt. Neutra parie hostis obvius fuit. Populatio itaque non illi vagae similis, quam Volscus latrocinii more, discordiae hostium laetus, et virtutem metuens, per trepidationem raptim sederat; sed ab iusto exercitu iusta iras acta, Spalio quoquo temporis gravior. Quippe a Volscis,
limentibus, ne interim exercitus ab Roma exiret, incursiones in extrema sinium facino erant: Romano contra otiam in hostico morandi causa erat, ut hostem ad certamen eliceret. Itaque, omnibus passim tectis agi 'orum, vicisque etiam quibusdam exustis, non arbore frugifera, non satis in spem frugum relictis, omni, quae extra moe-
345쪽
ilia suil, hominum pecudumque praeda abacta, Romam
XXXII. Parvo intervallo ad respirandum debitoribus
dato, postquam quietae res ab hostibus erant, celebrari de integro iurisdictio; et tantum abesse spes veleris te vandi sonoris, ut tributo novum senus contraheretur in murum, a censoribus locatum saxo quadrato laciundum :cui succumbere oneri coacta plebes; quia, quem delectum impedirent, non habebant tribuni plebis. Tribunos etiam militares patricios omnes, coacta principum opibus, secit, L. Aemilium, P. Valerium quartum, C. Veturium, Ser. Sulpicium, L. et C. Quinctios Cincinnatos. Iisdem opibus ODtinuere, ut adversus Latinos Volscosque, qui coniunctis legionibus ad Satricum castra habebant, nullo impediente omnihus iunioribus sacramento adactis, tres exercitus scriberent: unum ad praesidium
urbis; alterum, qui, si qui alibi motus exstitisset, ad subita belli mitti posset; tortium longo validissimum P. Valerius et L. Aemilius ad Satricum duxere. Ubi quum aciem
instructam hostium loco aequo inveni gsent, extemplo Pugnatum : et, ut nondum satis claram victoriam, sic Pr
sperae spei pugnam imber ingentibus procellis susus diremit. Postero die iterata pugna: et aliquamdiu aequa
virtuto sertunaque Ialinae maxime legiones, longa societato militiam romanam edoctae, restabant. Eques immissus ordinos turbavit; turbatis signa peditum illata: quantumque romana se invexit acies, tantum hostes gradu demoli: et ut semel inclinavit pugna, iam int terabilis romana vis erat. Fusi hostes quum Satricum, quod duo millia inde aberat, non castra, peterent, ab equitatu maxime caesi: castra capta direptaque. Ab Satrico nocte, quae proelio proxima suil, fugae simili agmine Petunt Λntium : et quum romanus exercitus prope vestigiis sequeretur, plus tamen timor, quam ira, celeritatis habuit. Prius itaquo moenia intravere hostes, quam Romanus extrema agminis carpore aut morari posset. Inde aliquot dies vastando agro absumpti, nec Romanis salis instructis apparatu bellico ad moenia aggredienda, nec illis ad subeundum pugnao caSum.
XXXIII. Seditio tum inter Antiates Latinosque eoorta;
346쪽
suum Antiales, victi malis subactique bello, in quo et
nati erant, et consenuerant, deditionem spectarent; Latinos ex diutina pace nova desectio recentibus adhuc animis ferociores ad perseverandum in bello saceret. Finis certaminis suit, postquam utrisque apparuit, nihil per
alter0s stare, quo minus incepta persequerentur. Latini profecti a societate pacis, ut rebantur, inhonestae seSevindicaverunt. Λntiales, incommodis arbitris salutarium consilioriina remotis, urbem agrosque Romanis dedunt. Ira et rabies Latinorum, quia nec Romanos bello laedere, nec Volscos in armis retinere potuerant, eO.erupit, ut Satricum urbem, quae receptaculum primum iis adversae pugnae fuerat, igni concremarent: nec aliud lectum eius superfuit urbis, quum saces pariter sacris profanisque iniicerent, quam matris Matutae templum.1nde eos nec sua religio, nec verecundia deum arcuisse dicitur,'sed vox horrenda, odita templo cum tristibus minis, ni nefandos ignes procul delubris amovissent. Incensos Oa rabie impetus Tusculum tulit, ob iram, quod, deserto communi concilio Latinorum, non in societatem modo romanam, sed etiam in civitatem, se dedissent. Palentibus portis quum improviso incidissent, primo clamore oppidum praeter arcem captum est. In arcem OP-pidani refugero cum coniugibus ac liberis, nuntiosque R0mam, qui certiorem de suo casu senatum sacerent,
misere. Haud semius, quam fido populi romani dignum fuit, exercitus Tusculum ductus. L. Quinctius et Ser. Sulpicius tribuni militum duxere. Clausas portas Tusculi, Latinosque simul obsidentium alitiae obsessurum animo hinc moenia Iusculi tueri vident, illinc arcem oppugnare;
terrere una ac pavere. Λdventus Romanorum mutaverat
uiri que partis animos. rusculanos ex ingenti metu in quin mam alacritatem, Latinos ex prope certa siducia mox capiendae arcis, quoniam oppido potirentur, in exiguam de se ipsis sponi verterat. 1ollitur ex arce clamor ab I usculanis : excipitur aliquanto maiore ab exercitu romano. Utrimque urgentur Latini: nec impetus Tusculanorum, decurrentium ex Superiore loco, sustinent : nocRomanos, subeuntes moenia molientesque obices portarum, arcere p0SSunt. Seulis prius moenia capta : inde
347쪽
Elsrael a claustra portarum: et quum anceps hostis et ns ronio et a tergo urgeret; nec ad pugnam ulla vis, nec
ad fugam loci quicquam superesset; in medio caesi ad
unum omnes. Recuperato ab hostibus Τusculo, exercitus Romam ost reductus.
XXXIV. Quanto magis prosperis eo anno bellis tranquilla omnia soris oraul, lanio in urbe vis patrum in dies miseriaeque plebis crescebant; quum eo ipSD, quod necesse orat solvi, facultas solvendi impediretur. Itaque, ruuna iam ex ro nihil dari posset, sama et corpore, iuicali atque addicti, creditoribus satisfaciebant, poena quo in vicem fidei cesserat. Adeo ergo obnoxios sum-rniserant animos non infimi solum, sed principes oliam plebis, ut non modo ad tribunatum militum inter patricios petendum, quod tanta vi, ut liceret, tetenderant; sed ne ad plebeios quidom magistratus capess nil Pelendosque ulli viro acri experientique animus csset: POMSessionemque honoris, usurpali modo a plebe per Paucos annOS, recuperasse in perpetuum patres viderentur.
Ne id nimis laetum parti alteri esset, parva, ut Plerum tuo solet, rem ingentem moliundi causa intervenit. M.
Fabii Λmbusti, potentis viri, quum inter sui corporis homines, tum etiam ad plebem, quod haudquaquam inter id genus contemptor eius habebatur, illi ac duae nuptae, Ser. Sulpicio maior, minor C. Licinio Stoloni erat, illusiri quidem viro, tamen plebeio : eaque ipsa an finitas haud sprela gratiam Fabio ad vulgum quaesierat. Forte ita incidit, ut, in Ser. Sulpicii tribuni militum domo sorores Fabiae quum inter se, ut sit, Sermonibus tempus tererent, lictor Sulpicii, quum is de soroso domum reciperet, larem, ut mos est, virga Percuteret. Quum ad id, moris olus insueta, expavisset minor Fabia, risui sorori fuit, miranti ignoraro id sororem. Ceterum is risus stimulos parvis mobili rebus animo muliebri subdidit: frequentia quoque Prosequentium rogan tiumque, numquid vellet ' credo fortunatum matrimonium ei sororis visum ; suique ipsam malo arbitrio, quo a Proximis quisque minimo anteiri vult, poenituisso. Confusam
eam ex recenti morsu animi quum pater sorte vidisset, percunctatus, satin salvae ' avertentem causam doloris
348쪽
siluippe nec salis piam adversus sororem, nec admodum in virum honorificam) elicuit comiter sciscitando, ut 1alerotur, eam esse causam doloris, quod iuncta impari esset, nupta in domo, quam nec honos nec gratia intraroliosset. Consolans indo filiam Ambustus bonum animum tabere iussit: eosdem propediem domi visuram honores, quos apud sororem videat. Inde consilia intro cum genero coepit, adhibito L. Sextio, strenuo adolescente, et cuius spei nihil praeter genus patricium deesset. XXXV. Occasio videbatur rerum novandarum proPler ingentem vim aeris alieni; cuius levamen mali plebes, nisi suis in summo imperio localis, nullum spera-rol. Accingendum ad eam cogitationem esse. Conando agon loquo iam eo gradum secisse plebeios, unde, si porro anni tantur, Pervenire ad summa, et Patribus aesIuari, iam honore, quam virtute, posSent. In praesentia tribunos plebis fieri placuit, quo in magistratu sibi inet ipsi
viam ad celeros lionores aporirent. Creali luo tribuni C. Licinius et L. Sextius promulgavere leges OmneS Bd-Versus opes patriciorum, et pro commodis plebis: unam de aere alieno, ut, deducto eo de capite, quod usuris pernumeratum esset, id, quod Superesset, triennio aequis portionibus persolveretur : alteram de modo agrorum, ne luis plus quingenta iugera agri possideret: tertiam, ne tribunorum militum comitia fierent, consulumque ulique alter ex plebe crearetur. Cuncta ingentia, et quae Sine ortamine maximo oblineri non possent. Omnium igitur simul rerum, quarum immodica cupido inter mortales est, agri, pecuniae, honorum, discrimine proposito, conterriti patres, quum tropidassent, publicis privatisque consiliis nullo remedio alio, praeter expertam multis iam anto certaminibus id tercessionem, invento, collegas advorsus tribunicias rogationes comparaverunt. Qui, ubi
tribus nil suffragium ineundum citari a Licinio Sextio pie viderunt, stipati patrum praesidiis, nec recitari rogationes, nee Solemno quicquam aliud ad sciscondum plobi fieri passi sunt. Iamque frustra saepo concilio advocato, quum pro antiquatis rogationes ossont; Bene hubet, inquit Sextius : quandoquidem tantum intercessionem pollere plucet, isto ipso telo tutabimur pleb m. Iite- . id
349쪽
dum, eomitia indicite, putres, tribunis militum creandis: hi , ne iuvet voae ista, VETO, qua nunc eoncinentes eoἰ- legas nostros tam laeti austitis. Haud irritae cecidere mitiae : comitia, praeter aedilium tribunorumque plebis, nulla sunt habita. Licinius Sextiusque, tribuni plebis ro-locli, nullos curules magistratus creari passi sunt: eaque solitudo magistratuum, ot plebe reficiente duos tribunos, et liis comitia tribunorum militum tollentibus, per quinquennium urbem tenuit.
XX XyI. Al ia bella opportune quievere : Veliterni coloni, gestientes otio, quod nullus exercitus romanus esset, et agrum romanum aliquoties incursavere, et Tusculum oppugnare adorti sunt. Eaque res, Τusculanis veteribus sociis, novis civibus, opem orantibus, Verecundia maxime non patres modo, sed etiam plebem, movit. Item ittentibus tribunis plebis, comitia per interregem sunt habita ; creatiquo tribuni militum L. Furius, A. Manlius, Ser. Sulpicius, Ser. Cornelius, P. et C. Valerii, haud
quaquam iam obedientem in delectu, quam in comitiis,plebum habuere : ingentique contentione exercitu scripto profecti, non ab Τusculo modo Summovere hostem, sed intra suamet ipsum moenia compulere. Obsidebanturque haud paullo vi maiore Velitrae, quam Tusculum obsessum sucrat: nec tamen ab iis, a quibus obsideri coeptao erant, expugnari potuere. Ante novi creati sunt tribuni
militum : Q. Servilius, C. Veturius, A. et M. Cornelii, Q. Quinctius, M. Fabius. Nihil ne ab his quidom tribu
nis ad Velitras memorabile factum. In maiore diserimine domi res vertebantur : nam praeter Sextium Liciniumque latores legum, iam octavum tribunos plebis resectos, Fabius quo iue tribunus militum, Stolonis Socer, quarum legum auctor fuerat, carum suasorem se haud dubium serebat. Et, quum octo ex collegio tribunorum plebis primo intercessores legum fuissent, quinque soli orant: et ut sermo solent, qui a suis desciscunt capti, et stupetiles animi, vocibus alienis id modo, quod domi prao-ceptum orat, intercessioni suae praetondebant: Velitris in exercitu plebis magnam partem abesse: in aduentum militum eomitia diserri debere, ut universa plebes de suis commodis si passium ferret. Sextius Liciniusque, eum parte
350쪽
LIB. VI. CAP. XXXVI. xxxvII. 347
collegarum, et uno ex tribunis militum Fabio, artificos iam tot annorum usu tractandi animos plebis, primores patrum productos interrogando de singulis, quae serobantur ad populum, salignant: Audere1une Stulare, ut,
quum bina iugera tari plebi diuiderentur, ipsis plus quingenta iugera habere liceret ' Ut singuli prope trecentorum elotum possiderent agros; plebeio homini viae ad Delum ne-eessarium, aut locum τ' sepulιurae, suus pateret ager ' An placeret, fenore cireum pentam plebem potius, quam sorte ereditum soloat, mrpus in neruum ae supplicia dare: et
gregatim quotidie de foro addictos duci, et repleri vinetis nobiles domos ' et, ubicunque patricius habitet, ibi eareerem
prioatum esse IXXXVII. Haec indigna miserandaque auditu Iuulii apud timontes sibimet ipsos, maiore auclientium indignatione, quam sua, inerepuissent: atqui nec agros occupandi modum, nec fenore trucidandi plebem alium patribus unquam fore, assirmabant, nisi alterum eae plebe conlutem, custodem suae libertatis, plebes fecisset. Contemni iam tribunos plebis, quippe quoe potestas iam suam ipsa vim frangat intercedendo. on posse aequo iure agi, ubi imperium penes illos, penes se aurilium tavium sit. Nisi imperio communicat 9, nunquam plebem in parte pari reipublicae fore:
Nec fitae, quod quisquam satis putet, ει plebeiorum ratio comitiis eo sularibus habeatur e nisi alterum consulem utique eae plebe fieri necesse sit, neminem fore. An iam memoria erisse, quum tribunos militum idcirco potius, quam consules, ereari placuisset, ut et plebeiis pateret summus honos quattuor et quadraginta annis neminem eae plebe tribunum militum eremum esse ' Qui crederent, duobus nunc in in is sua voluntate impartituros plebi honorem, qui octona to atribunis militum creandis Oeeupare soliti sint ' et ad consulatum viam feri poessuros, quι tribunatum septum tam diu habuerint ' Lege obtinendum esse, quod comitiis per gratiam nequeat: et seponendum eaetra certamen alterum com-sulatum, ad quem plebi sit aditus ; quoniam in certamine relictus praemium semper potentioris futurus sit. Nec iam sis diei id, quod antea iactare soliti sint, non esse in plebeiis idomeos viros ad eurules magistratus. Numquid enim socordius aut ς 9nius rempublicam administrari poeti P. LA