장음표시 사용
371쪽
tempus deteriorem in dies et locus alienus saceret, sine praeparato commeatu, sine firmo munim nlo morantem :ad hoc iis animis corporibusque, quorum omnis in impetu vis esset, parva eadem languesceret mora. His consiliis dictator bellum trahebat, gravemque edixerat P nam, si quis iniussu in hostem pugnasse L Milites, aegro id patientes, primo in stationibus vigiliisque inter sodictatorem sermonibus carpere; interdum patres communiter increpare, quod non iussissent per consules gerihellum. Eleetum me eximium imperam em, unicum δε- em, qui nihil agenti sibi de melo deuolaturam in sinum ristoriam censeat. Eadem deinde haec interdiu propalam, ac serociora his, iactare ; se inivssu imperatoris au ι dimicaturos, aut tamine Romam ituros. Immiscerique militi-hus centuriones : nec in circulis modo fremere, sed iam in principiis ac praetorio in unum sermones confundi, atque in concionis magnitudinem crescere turba, et Vociferari ex omnibus locis, uι extemplo ad dietatorem iretur: verba pro Gerelis faceret M. Tullius, ut virtute
XIII. Septimum primum pilum iam Tullius ducebat;
neque erat in exercitu, qui quidem pedestria stipendia seeisset, vir lactis nobilior. Is, praecedens militum agmen, ad tribunal pergit; mirantiquo Sulpicio non turbam magis, quam turbae principem Tullium, imperiis obedientissimum militem, Stilicet, dictator, inquit, e-demnatum se universus Merritus a te ignaviae ratus, et
prope ignominiae causa destitutum sine ammis, orauit me, ut Suam eausam apud te a=erem. Equidem, sicubi is erasum, 3i terga data hosti, si signa foede amissa ohsiri nobis ponent, tamen hoc a te impetrari aequum censerem, ut nos virtute culpam nostram eorriere, et abolere 'agiri memoriam nova gloria patereris. Etiam ad Allium fusae lectiones eandem, quom per pavorem amiserant, patriam, pro fretae postea ab Veiis, v rtute recuperauere. Nobis, deum benignitate, stelieitate tua populique romani, et res et storia est integra. Quanquam de gloria viae dicere ausim, si nos et hostes haud secus, quam feminus, es duos intra va Llum omnibus contumeliis eludunt; eι tu imperator noster, quod aegrius patimur, Mercitum tuum sine animis, sine ar-
372쪽
MB. VII. CAP. XIII. Hv. 369mis, sine manibus iudicas esse ; et prius, quam eapertus nos esses, de nobis ita desperasti, ut te mancorum ac debilium ducem tu lieares esse. Ouid enim aliud esse causac eredemus, cur veteranus dua, fortinimus bello, compressis, quod aiunt, manibus sedeas '.utcunque enim se habet res, te de nostra virtute dubitasse videri, quam nos de tua, verius est. Sin autem non tuum istuc, sed publicum est consilium et consensus aliquis patrum, non gallicum bellum, nos ab urbe , a penatibus noxii is -αblectatos tenete quae3ο, ut ea, quo edicam, non a militilus imperatori dicta censeas, sed a plebe patribus ; quae, sicut vos restra habeatis consilia, sic se sua habituram dicat. Quis tandem succenseat, milite3 nos erae, non servos vestros I ad bellum, non in exsilium, missos ' siquis det siqnum, in aciem educat, ut viris ac romanis dignum sit, pugnaturos ' si nihil armis onus sit, otium Romae potius, quam in castris, acturos ' Haec dicta sint patribus. Te, imperator, milites tui oramus, ut nobis pugilandi copiam facias. Quum visicere eupimus, tum te duce vincere; tibi lauream insignem deferre ; tecum triumphavites urbem inire; tuum sequentes currum Iouis optimi maximi tem plum gratantes oςantesque redire. Orationem I ullii exceperunt preces multitudinis; et undique, ut signum daret, ut capere arma iuberet, clamabant. XIV. Dictator, quanquam rem bonam exemplo haud probabili actam cernebat, tamen facturum, quod milites vellent, se recepit; Tulliumque secreto, quaenam haec res sit, aut quo aeta more , percunctatur. Tullius magnopero a dicta loro petere, ne se oblitum disciplinae militaris, ne sui, neue imperatoriae maiestatis, credet et: multitudini concitatae, quae ferme auctoribus similis.esset noumbir isse se ducem ; ne quis alius, quales motu creare multitudo soleret, ea sisteret. Nam se quid tu nihil non arbitrio imperatoris acturum: illi quoque tamen videtulum ma9nopere erae, ut eaeercitum in potestate haberet. Disseminon Puse adeo concitatos animos : ipsos sibi locum ae tempus pi nandi Sumpturos, si ab imperatore non detur. I iam haec loquuntur, iumenta serto pascentia extra Vallum i allo abigenti duo militos romani ademerunt. In eos saxa coniecta a allis : deinde ab romana statione clamor ortus, ne procursum utrimque est. Iamque haud. 16
373쪽
procul iusto proelio res erant, ni celeriter diroinpluuicor lamen per esenturiones QSset. At Iirmala certo eo casul ullii apud dictatorem itides est: nec recipiente iam dilationem re, in postorum diem edicitur, acie pugnaturos. I ictator tamen, ut qui magis animis, quam Viribus, si elus ad certain on descenderet, Omnia circumSpicore atqucta gilaro coepit, ut arte aliqua terrorem hostibus incutoret. Sollerti animo rem novam excogitat, qua de indomulti nostri atque externi imperatores, noStra quoquo luidam aetate, usi sunt. Mulis si rata detrahi iuhet: Di Disquo tantum centunculis relictis, agasones, partim captivis, Pal lim aegrorum armis Ornatos, imponit. His Ieroni illo offectis conium admiscet equites, ei nocte super castra in montes evadere, ac silvis se occultare iubet :neque indo ante moveri, quam ab se acciperent signum. ipse, ubi illuxit, in radicibus montium extendero aciemi oepit sedulo, ut advorsus montes consisteret hostis. Instructo vani terroris apparatu, qui quidem terror plus paeno veris viribus profuit, primo credero duces Gallorum, non descensuros in aequum Romanos ; deinde, ubi degressos repente viderunt, et ipsi avidi cortaminis in proelium ruunt: Priusquo pugna coepit, quam signum ab ducibus da rotur. XV. Aerius invasere Galli dextrum cornu neque Sustineri potuissent, ni sorto eo loco dictator suisset, Sex. I ullium nomine increpans rogitansque : S'ecure pu9naturos milites spopondisset y ubi illi clamores sint arma po- seentium ' ubi minae iniussu imperatoris proelium initur 'En ipsum imperatorem clara et oce vocare ad proelium, eι
ire armatum ante prima signa. Ecquis Fequeretur eorum,
qui modo ducturi fuerint; in castris feroces, in acie pavidi'
Vera audiebant: itaque tantos pudor stimulos admovit, ut ruerent in hostium tela, alienatis a memoria periculin nimis. Hic primo impetus prope vecors turbavit hostes: eques deindo emissus turbatos avertit. Ipso dictator, postquam labantem una parto vidit aciem, signa in laovum 'ornu confert, quo turbam hostium congregari ceritebat; ot iis, qui in monte erant, signum, quod convenerat, dedit. Ubi inde quoque novus clamor ortus, Mi istud Dreobliquo monte ad castra Gallorum visi sunt; lum metu,
374쪽
ite DXeluderentur, omissa pugila est, cursitque est uso ad
castra serebantur. Ubi quum oceurrisset iis M. Valerius. magister equitum, qui, profligato dextro cornu, obequitabat hostium munimentis, ad montes silvasque Vertunt fugam : plurimi quo ibi a fallaci equitum specie agasO-nibusque excepti sunt: et eorum, quos pavor pertulerat in silvas, atrox caedes post sedatum proelium suit. Noe alius post M. Furium, quam C. Sulpicius, iustiorem de εἰ allis ogit triumphum. Auri quoque ex gallicis spoliis satis magnum pondus, saxo quadrato septum, in Capitolio sacravit. Eodem anno et a consulibus vario eventu bellatum. Nam Hernici a C. Plautio devieti su hae liquo sunt. Fabius collega eius incaute atque ineonsulte adversus Τarquinienses pugnavit: nec in acie tantum ibi ela dis acceptum, quam quod trecentos septem milites r ι- manos captos Tarquinienses immolarunt : qua foeditate supplicii aliquanto ignominia populi romani insignitior fuit. Accessit ad eam cladem et vastatio romani agri , quam Privernates, Veliserni deinde, incursio no repentina secerunt. Eodem anno duae tribus, Pomptina ot Publilia, additao. Ludi volivi, quos M. Furius dictator voverat, facti r ot de ambitu ab C. Poetolio tribuno plebis, auctoribus patribus, tum primum ad populum latum est
Pasiue rogalior se novorum maximo hominum ambitionem is ii nundinas et conciliabula obire soliti erant, compres
XVI. Haud aeque laota patribus insequenti anno, . Marcio, Cn. Manlio consulibus, de unciario senore a M. Duilio, L. Maonio tribunis plebis rogatio est portata : Pt plebs aliquanto eam cupidius scivit aceopitquo. Ad hella nova, priore anno destinatu ' Falisci quoque hostes exorti. luplici crimine : quod ot cum I arquiniensibus iuvontus orum militaverat; et eos, qui Falerios perfugerant, quum e male pugnatum est, repetentibus secialibus romanis non reddiderant. Ea provincia i ii. Manlio obvenit: Marcius exercitum in agrum privernalem, integrum paeo longinqua, induxit; militemquo praeda implevit. Λd copiam rerum addidit munificentiam, quod, nihil in Publicum
Secernendo, augenti rem privatam militi savit. Privernat PS quum ante inopu in sua eastris permunitis consedis-
375쪽
sent; vocatis ad concionem militibus, 'astra nune, inquit, vobis hostium, urbemque praedae O, si mihi pollicemini, ros fortiter in acie operam navatur , nec praedae magis, quam pugnae, paratos esse. Signum poscunt ingenti
clamoro : celsiquo A spo haud dubia ser es in prout iumvadunt. Ibi ante signa Sex. Τullius, do quo anto dictum est, exclamat: Adipice, imperator, inquit, quemadmodum eremitus tuus tibi promissa praestet: piloque posito, stricto gladio in liostem impetum facit. Sequuntur Tullium antesignani omnes, primoque impetu avertere hostem : λ- sum inde ad oppidum persecuti, quum iam scalas moenibus admoverent, in deditionem urbem acceperunt. I riumphus de Privernatibus actus. Ab altero consule nihil memorabile gestum: nisi quod legem novo exemplo ad Sutrium in castris tributim do vicesima eorum, qui manumitterentur, tuli L Patres, quia ea lego haud parvum vectigal inopi aerario additum mset, auctoressuerunt. Ceterum tri Duni plebis, non tam lege, quam exemplo, moli, ne quis postea populum sevocaret, capite sanxerunt: nihil enim non per milites, iuratos in consulis verba, cluamvis perniciosum populo, si id liceret, serri posse. Eodem anno C. Licinius Stolo a M. Popillio Laenato sua lego decem millibus aeris est damnatus, quod millo iugerum agri eum silio possideret, emancipando tuo filium fraudem legi secissoLXVH. Novi consules inde, M. Fabius Ambustus -- cundum et M. Popillius Laenas secundum, duo bella ha-huere. Facito alterum cum Τiburtibus, quod Laenas gessit : qui, hoste in urbem compulso, agros vastavit. Falisci Τarquiniensosque alterum consulem Drima pugna su-derunt. Inde terror maximus suit, quoa sacerdotes eorum, facibus ardentibus anguibusque praelatis, incessu furiali militom romanum insueta turbaverunt specie: et tunc quidem velut lImphati et attoniti munimentis suis trepido a ine inciderunt; deinde, ubi consul legatique ac tribuni puerorum ritu vana miracula paventes irridebant increpabantque, vertit animos repente pudor ; et in ea ipsa, quae fugerant, velut caeci ruebant. Discusso itaque vano apparatu hostium, quum in ipsos
armatos se intulissent, averterunt totam aciem : castris-
376쪽
LIB. VII. CAP. XVII. xvIII. 373
Iue eliam eo die politi, praeda ingenii parta, victores
reverterunt, militaribus iocis spium apparatum hostium, tum suum increpantes pavorem. Concitatur deinde omne nomen et ruscuin, et Tariluiniensibus Faliscis tuo ducibus, ad Salinas perveniunt. Adversus eum terrorem dictator C. Marcius Rutilus primus de nieho dictus, magistrum equitum item de plebe C. Plautium dixit. Id vero patribus indignum videri, etiam dictaturam iam in
promiscuo osso': Omnique Ope impediebant, ne quid diciatori ad id bellum docerneretur, parareturve. EO Promptius cuncta, serente dictatore, populus iussit. Profectus ab urbe, utraque parte Tiberis, ratibus exercitu, quocian- lue fama hostium ducebat, traiecto, mullos populatores agrorum vagos, palantes oppressit. CaStra quoque nec Opinato aggressus, cepit: ot, octo millibus hostium captis, roteris aut caesis, aut ex agro roniano iugalis , Sine auctoritate patrum, populi iussu, triumphavit. Quia nec per dictatorem plebeium, nec per consulem, comitia consularia haberi volebant, et allor consul Fabius bello relinebatur, res ad interregnum rodit. Interreges deinceps
Q. Servilius Ahala, M. Fabius, Cn. Manlius, C. Fabius, i . Sulpicius, L. Λemilius, Q. Servilius, M. Fabius Am-hustus. In secundo interregno Orta contentio est, fluod duo patricii consules creabantur : intercedetilibus tuo tribunis, interrex Fabius aiebat, in duodecim tabulis legemene, ut, quodcunque postremum populus iussisset, id ius ratumque esset; iussum populi et sufragia esse. Uuum intercedendo tribuni nihil aliud, quam ut disserrent comitia, valuissent; duo patricii consules creati sunt, C. Sulpicius Peticus tortium, M. Valerius Publicola: eodem- quo dio magistratum iii ieruiit. XVIII. Uliad ringentesimo anno , quam urbS roniana condita erat, quinio tricesimo, quam a i allis recuperata, ablato post undecimum annum a plebe conSulatu, Patricii consules ambo ex interregno magistratum iniere, C. Sulpicius Policus tertium, M. V alerius Publicola. Em pulum eo anno ex riburtibus haud memorando certamine captum : sive duorum consulum auspicio bellum ibi gestum est, ut scripsere quidam; seu per idem tem pus I arquiniensium quo pie sunt vastali agri ab Sulpi-
377쪽
cio consulo, qtio Valerius adversus I ibiti tes logiones duxit. Domi maius certamen consulibus cum plobo ac tri-hunis orat. Fidei iam suae, non solum virtutis, ducebant osse, ut accepissent duo patricii consulatum, ita ambobus patriciis mandaro. Quin aut loto cedendum esse, si ple-Deius iam magistratus consulatus fiat, aut totum possidendum quam Possessionem integram a patribus accepissent.
Plebos contra fremit: Quid se videre, quid in parete eivium censeri: si, quod duorum hominum virtute, L. yrtia se C. Leinii, partum siet, id obtinere urtiuersi min possint ' Vel resses Det decem 'iros, vel, si quod tristius sit imperii nomen, patiendum esse potius, quam ambos patrisios consules videant, nee in vicem pareatur atque imperetur; sed pars altera in aeterno imperio loriata, ni benι nusquam alio naιam quam ad servhendum, puteι. Νon desunt tribuni nuctores turbarum ; sed inter concitatos per se omnes vix duces eminent. Λ liquoties frustra in campum descensum quum Esset, multique per seditiones acti comitiales dies ; postremo victae Perseverantia consulum plebis eo dolor erupit, ut tribunos, actum esse de libertate vociferantes, relinquendumque non campum iam solum, sed etiam urbem captam atque oppressam regno patriciorum, moesta
plebs sequeretur. Consules, relicti a parto populi, per infrequentiam comitia nihilo segnius perficiunt Creali consules ambo patricii, M. Fabius Ambustus tertium, Τ. Quinctius. In quibusdam annalibus pro Τ. Uuinctio al.
Popillium consulem invenio. XIX. Duo bella oo anno prospere gesta : cum Tiburtibusque ad deditionem pugnatum. Sassula ex his uri, capta e ceteraque oppida oandem fortunam hahuissent; ni universa gens, positis armis, in fidem consulis Venisset. I riumphatum do Tibi irtibus : alioquin mitis victoria fuit. In Τarquinienses acerbe saevitum. Multis mortalibus in acie caesis, ex ingenti captivorum numero
trecenti quinquaginta octo delecti, nobilissimus quisque, qui Romam mitterentur: vulgus aliud trucidatum. Nee populus in eos, qui missi Romam orant, mitior sui L Medio in foro omnes virgis caesi ac securi percussi. Id pro immolatis in sero Tarquiniensium Romanis poenas hostibus redditum. Res hello heno gostast, ut Samnites iluo-
378쪽
Iue amicitiam pelerent, esse erunt. Legatis horum' comi ter ab senatu responsum : foedere in societatΘm accepti. Non eadem domi, quae militiae , sortuna orat plebi ro-inanae. Nam etsi, unciario sonore facto, loVala usura erat, sorte ipsa obruebantur inopes, nexunt quo inibant. Eo
nec patricios ninho consules, ne lue comitiorum curam,
publica vo studia prae privatis incommodis plebs ad animum admittebat. Consulatus uterquo apud patricios manet. Consules creati Q Sulpicius PeticuS quartum, M. Vnlorius Publicola iterum. In bellum o truscum inlon tam civitatem, quia Caeritum populum misericordia consanguinitatis Tarquiniensibus adiunctum fama serebat,
legati latini ad Volscos convertere, nuntiantes, exorei tum conscriptum armatumque iam suis finibus imminere: inde populabundos in agrum romanum Venturos eSSe. .ensuit igitur senatus, neutram negligendam rem esse :utroque legiones scribi, consulesquo sortiri provincias iussit. Inclinavit deindo pars maior curae in ei ruscum
bellum ; postquam literis Sulpicii consulis, cui I arquinii provincia evenerat, cognitum est, depopulatum agrum circa romanas salinas , praeda que partem in Caeriturii sines avoctam, et haud dubio iiiventutem eius populi inter praedatores fuisse. 1laquo Valerium consulem, Volscis Oppositum, castraque ad finem tusculanum habentem, revocatum, inde senatus dictatorem dicere iussit. T. Manlium L. filium dixit. Is, quum sibi magistrum equitum Λ. Cornelium , Cossum dixisset, consulari exercitu contentus, ex auctoritato patrum ac populi iussu Caeritibus bollum indixit. XX. Τum primum Caerites, tanquam in verbis hostium vis maior ad bellum significandum, quam in suis saetis, qui per populationem Romanos lacessierant, esset, verus belli terror invasit: ol, qtiam non Suarum Virium i a dimicatio esset, cernebant. Ροenitebatquct pollulationis, et Tarquinienses Oxsecrabantur desectionis auctores. Nec arma, aut hellum tuisquam apparare, Sed pro Se luis suo legatos mitti iubebat ad petendam erroris v niam. Legati senatum quum adissent, ab senatu reiecti ad populum, deos rogaVerunt, quorum sacra hello gallico accepta rito procurassent, ut Romanos florenteη Pa
379쪽
siti misericordia caperet, quae se rebus asseclis quondam iopuli romani cepisset; eonversiquo ad delubra Vestae ,
iospitium numinum Vestaliumque ab se casto ac religioso cultum invocabant. Eane mmtos, crederet quisquam, Lostes repente sine causa saetos ' aut, si quid hostiliter feeissent, e silio id magis, gurim furore lapsos, sterisse, ut sua retera beneficia, locata praesertim apud tam gratos, novis eorrumperent maleficiis , flarentemque populum romanum ae felicissimum bello sibi desumerent hostem, cuius Ussisti
amiciliam eepissent ' Ne appellarent eonsilium, quoe vis aenecessitas appellanda esset. Transeuntes agmine infesto peractrum suum Tarquiniens , quum praeter viam nilui petissent, trarisse quosdam regrestium, populationis eius, quae sibi erimini detur, comites. Eos, seu dedi plaeeat, dedere separatos esse ; seu supplicio asci, daturos poenas. Caere,
saerarium populi romani, deuersorium sacerdotum, ac re- Ῥtaculum romanorum merorum, inlaetum inviolatumque
erimine belli, hospitio Vestalium evitisque diis darent. Movit populum non tam causa praesens, quam vetus me
ritum, ut malefiicii, quam beneficii, potius immemores essent. Itaque pax populo caeriti data, inductasque inirentum annos iacias in senatusconsultum referri placuit. In Faliscos, eodem noxios crimine, vis helli conversa est: sed hostes nusquam inventi. Quum populatione per grati fines Essent, ab oppugnatione urbium temperatum: legionibusque Romam reductis, reliquum anni muris turris usque riseiendis consumptum, et aedes Apollinis dedicata PSt. XXI. Extremo anno comitia consularia certamen patrum ac plebis diremit, tribunis negantibus passuros comitia haberi, ni Meundum liciniam legem haberentur ; dictatore obstinato tollere potius totum e republica consulatum, quam promiscuum patribus ac plebi sacere. Pr latandis igitur comitiis quum dictator magistratu abisset, res ad interregnum rediit. Infestam- inde patribus plebem interreges quum accepissent, ad und imum -interregem seditionibus certatum est. Logis liciniae patrocinium tribuni iactabant. Propior dolor plebi senoris in. gravescentis erat: curaeque privatae in certaminibus publicis erumpeban L Quorum taedio patres L. Cornelium
380쪽
Scipionem interregem concordiae causa observare legem
liciniam comitiis consularibus iussere. P. Valerio Publicolae datus o plebe collega C. Marcius Rutilus. Inclinalis semel in concordiam animis, novi consules, senebrem tuoque rem, quae disti uere unanimos videbatur, levaro aggressi, solutionem alieni aeris in publicam curam verterunt ; qui inlueviris creatis, quos mensarios ab dispensatione pecuniae appellarunt. Meriti aequitate curaque
sunt, ut per omnium annalium monumenta celebres nominibus essent. Fuero autem C. Duilius, P. Decius
Mus , M. Papirius , Q. Publilius , et Τi. Aemilius ;qui rem, difficillimam tractatu, et plerumquo parti uirique, Semper certe allori, gravem, quum alia moderatione, tum impendio magis publico, quam iactura, sustinuerunt. I arda enim nomina, et impeditiora inertia debitorum, quam facultatibus, aut aerarium, mensis cum acro in foro positis, dissolvit, ut populo prius caveretur aut aestimatio aequis rerum protiis libera it: ut non modo sinu iniuria, sed etiam sino querimoniis tartis utrius que, exhausta vis ingens aeris alieni sit. Terror inde vanus belli etrusci, quum coniurasse duodecim populos fama esset, dictatorem dici coegit. Dictus in castris eo enim ad consules missum senatusconsultum est C. Iulius, cui magister equitum adiectus L. Λemilius. Celerum soris tranquilla omnia suere. XXII. Τentalum domi per dictatorem, ut ambo patricii consules croarentur, rom ad interregnum perduxit. Duo interreges C. Sulpicius et M. Fabius interpositi oblinuere , quod dictator frustra letenderat, mitiore iam plebe ob recens meritum levati aeris alieni, ut ambo patricii consules crearontur. Creati ipso C. Sulpicius Peticus, qui prior interregno abiit, et T. Quinctius Pennus. Quidam Giosonem, alii Caium nomen Quinctio adiici iunt. Ad hellum ambo profecti, saliscum Quinctius,
Sulpicius lariluiniense, nusquam acie congres: ο hoste, cum agris magis , quam cum hominibus , urendo populandoquo gesserunt holla: cuius leniae velut tabis senio victa utriusque pertinacia populi est, ut primum a consulibus , dein permissu eorum ab senatu inducias peterent. In quadraginta annos impetraverunt. ita , posita