장음표시 사용
461쪽
tum faceret pua: sponsio interponeretur, quae neminem , praeter sponsorem , obligaret. Quid enim vobiscum, patres conscripti, quid cum popula romano actum est ' quis vosuppellare potest ' quis se a vobis dicere deceptum ' Hostis Ion eicis ' Hosti nihil spopondistis r.ekem neminem spondere pro vobis iussistis. Nihil eryo vobis nec nobiscum est, quibus nihil mandastis; nec cum Samnititiu , eum quibus nihil egistis. Samnitibus f nsores nos sumus , rei Satis
locupletes. In id quod nostrum est; in id quod praestare
1ossumus, corpora n tra et animos; in haec saeciant, in
haec ferrum, in haec iras acuant. Quod ad tribunos attinet , consulite, utrum praeseris deditio eorum fleri possit,on in diem diperatur. Nos interim , T. Veturi, vosque celeri, vilia haec evita luendae sponsionis feramus, et nostro supplicio liberemus romana arma. X. Movit patres conscriptos tu in causa , tu In auctor; nec ceteros Sol tini , sed tri Dunos otiam plebei, ut so iii senatus dicerent soro potestate. Magistratu inde se extemplo abdicaverunt, traditique secialibus cum ceterisi audium ducendi. Hoc facto sonatusconsulto , luX quaedam assulsisse ei vitali visa ost. Postumius in ore erat: eum laudibus ad coelum serebant: devotioni P. Decii consulis , aliis claris facinoribus , aequabant. Emersisse civitatem eae obnoria pace illius consilio et opera : ipsum se eruciatibiis et hostium irae serre , piaculaque pro populo romano dare. Arma cuncti spectant et bellum. En unquam futurum, ut.congredi armatis eum Samnite liceat' in civitato , ira odioquo ardente, delectus prope omnium voluntariorum fuit. Rescriptae ex oodem milite novae legiones , ductusque ad Caudium exercitus. Praegressis eciales, ubi ad portam venero, vestem detrahi pacis sponsoribus iubent , manus post tergum vinciri. Quum apparitor verecundia maiestatis Postumium laxe vinciret , Quin tu, inquit, adducis lorum ut iusta fiat deditio' Tum , ubi in coetum Samnitium et ad tribunal venium Pontii est, Λ. Cornelius Arvina socialis ita verbas odit: Quandoque hice homines iniussu populi romani Quiritium foedus ictum iri spoponderunt, atque Ob eam rem
noram nocuerunt; si eam rem, quo populus romanus,
scelere impio su solutus , hosce homines vobis dedo. Haec
462쪽
diconii sociali Postumius genu semur, quanta maXimo
Poterat vi, perculit, et clara voce ait, Se gamnitem eivem esse, illum legatum i fecialem a se contra ius gentium riolatum : eo iustius bellum gesturos.
XI. Tum Pontius, Me ego istam deditionem accipiam, inquit, nec Samnites ratam habebunt. Quin tu, Sp. P stumi , si deos esse eenses , aut omnia irrita 'eis , aut pacto sim y samniti putilo omnes , quos in potestate habuit , aut pro iis mae debetur. Sed quid ego te oppello ,
qui te eaptum victori, eum'qua potes side, restituta ' Populum romanum appello ; quem si sponsionis ad furculaseaudinas factae poenitet , restituat legiones intra saltum, quo septae fuerunt. Nemo quemquam deceperit: omnia pro infecto sint: recipiant arma quae per pactionem tradiderunt i redeant in eastra sua. Quicquid pridie habuerunt , quam in colloquium est ventum, habeant. Tum bellum eι fortia considia placeant; tune sponsio et ima repudietur. Ea fortuna, iis locis , quae ante pacis mentionem habuimus, geramus bellum e nec populus romanus e sulum 3ponsionem , nec nos sidem popuιi romani incusemus. Aunquamne causa desiet, eur ricti pacto.non stetis 'Obstiles Porsenae dedistis i furto eos siuγduristis ; auro eluitatem a Gall/s redemistis i inter aceipiendum aurum eaesi sunt: pacem nobiscum pepigistis , ut legiones vobis captas restitueremus ; eam pacem irritam facitis, et semper aliquam 'audi speciem iuris imponitis. Nom probat populo romanus ignominiosa pare legiones servatas' Pa-eem sibi habeat , legiones eaptas victori restituat: hoc side hoc foederibus , hoe fecialibus caerimoniis dignum erat. Ut tu quidem , quod petisti, per pactionem habeas , tot eiues incolumes ; esto pacem , quam hos tibi remittendo pactus sum , non habeam: hoc tu , A. Corneli, hoc vos, Feciales, iuris gentibus dicitis' Ego rem istos, quos dedi simulatis,
nec aeeipio , nec dedi arbitror ; nee moror, quo minus inelaitatem obligatam sponsione commissa , iratis omnibus diis, quorum eluditur numen, redeant. Gerile bellum , quando
. Postumius modo lega tum feeialem genu perculit. Ita dii
credent , samnitem ciuem Postumium , non ciuem romanum esse, eι a Samnite romanum legatum violatum d eo vobis
iustum in nos factum esse bellum. Haec ludibria religionum
463쪽
non pudere in Καιn proferre, et viae pueris digma ambages senes ae eonsulares fallendae fidei equirere 7 I, lieιor,
deme vinela Romanis : moratua su nemo , quo mimis, inrisum fuerit, abeant. Et illi quidem, sorsitan et publiea , sua certe liberata fide, ab Caudis in castra romana in
XlΙ. Samnitibus pro superba pace infestissimum cerinnentibus renatum bellum, omnia , quae deinde Venerunt, non in animis solum, sed prope in oculis esse: ei sero ac nequicquam laudare senis Pontii utraque cous ilia ; inter quae se media lapsos Victoria ipossessionem pace incerta mutasse, et, beneficii et malesieii occasione amissa , pugnaturos cium iis , quos potuerint in perpetuum vel inimicos tollere , usi amicos sacere. Ad que, nullodum, certamine inclinatis viribus, post caudii amIFacem animi mutaverant, ut clariorem inter Romanos
deditio Postumium , quam Pontium incruenta victoria inter Samnites, saceret: et geri posse bellum Romani pro victoria corta haberent : iam nites simul rebellasse et
vicisse crederent Romanum. Inter haco Satrieani ad Samnites deseeerunt, et Fregellae colonia necopinato adventu Samnitium csuisse et Satricanos cum iis satis constat nocte occupata est. Timor indo mutuus utrosque
usque ad lucem quietos tenuit: lux pugnae initium fuit; quam aliquamdiu aequam, et quia pro aris ae socis dimicabatur et quia ex tectis adiuvaDat imbeIlis multitudo, tamen Fregellani sustinuerunt. Fraus deinde rem inclinavit, quod vocem audiri praeconis passi sunt: Incolumem abiturum, qui arma posuisset. Ea spes remisita certamine animos , et passim arma iactari coepta. Pertinacior pars armata per aversam portam erupit; tutio que iis audacia fuit, quam incautus ad credendum c loris pavor e quos circumdatos igni , nequicquam de fidemque invocantes, Samnites concremaverunt. ConSules,
inter se partiti provincias , Papirius in Apuliam ad Luceriam porgit, ubi equites minani obsides ad Caudium dati custodiebantur: Publilius in Samnio substitit adversus caudinas legiones. Distendit ea res Samnitium animos , quod nec ad Luceriam ire, ne ab tergo inst rei hostis , nec manere, ne Luceria interim amitteretur,
464쪽
satis audebant. Optimum visum est committero rem sori unae , et transigere cum Publilio certamen. Itaque in
XIII. Adversus quos Publilius consul quum dimica
iurus esset, prius alloquendos milites ratus , concionem advocari iussi L Cetorum sicut ingenti alacritato ad praetorium concursum est, ita prae clamore poscentium pugnam nulla adhortatio imperatoris audita est. Suus eui quo animus memor ignominiae adhortator aderaL I adunt igitur in proelium urgentes signiferos: et, ne mora
in concursu pilis omittendis stringendisque indo gladiis esset, pila, velut dato ad id signo , abiicitant , strictisque gladiis cursu in hostem seruntur. Nihil illic imporatoriae artis ordinibus aut subsidiis locandis suit: omnia ira militaris prope vesano impetu egit. Itaque non sustmodo hostes sunt, sed, ne castris quidem suis fugam impedire ausi, Λ puliam dissipati petiero : Luceriam lamen , coacto rursus in unum agmine , est PerVenium.
nomanos ira eadem , quas per mediam aciem hostium tulerat, et in castra portulit. Ibi plus quam in acie sanguinis ac caedis factum , praedaeque pars maior ira corrupta. Exercitus alter cum Papirio consule locis maritimis pervenerat Arpos per omnia pacata , Samnitium magis iniuriis ci odio , quam beneficio ullo populi romani. Nam Samnites, ea tempestate in montibus vicatim habita illos, campestria ot maritima loca, contempto cultorum molliore atque , ut ovenit sero , locis simili genere , ipsi montani at lue agrestes depopulabantur. Quae rogio si fida Samnitibus suissot , aut pervenire Λrpos
exercitus romanus nequisset, aut interiecta inter Romam et Arpos , penuria rerum omnium , excluSOS a commealibus absumpsisset. Tum quoque profectos inde ad Luceriam , iuxta obsidentes obsessosque , inopia vexavit. Omnia ab Arpis Romanis suppeditabantur; ceterum adeo exiguo, ut militi, occupato stationibus vigiliisque et opere, eques solliculis in castra ab Λrpis frumentum veheret;
interdum occursu hostium cogeretur , abiecto ex equo frumento, pugnare. Et obsessis prius, quam alter consul victore exercitu advenit, et commeatus ex montibus Samnitium invecti erant , et auxilia intromissa. Arctiora
465쪽
Omnia adventus Publilii secit; qui, obsidione delegata
in curam collegae , vacuus per agros cuncta infesta commeatibus hostium secerat. Ita lue quum spes nulla BSset, diutius obsessos inopiam laturos, coacti Samnites, qui ad Luceriam castra habebant, undiquo contractis Viribus , signa cum Papiris conferre. : 'C αXIV. Per id tempus, parantibus utrisque se ad proelium , legati tarentini - interveniunt denuntiantes Samnitibus Romanisque , ut bellum omitterent: per uiros stetisset, quo minus discederetur ab armis, advel sus eoS se pro alteris pugnaturos. Ea legatione Papirius audita, perinde ac motus dictis eorum, cum collega se communicaturum respondit: accitoquo eo quum tempus omne in apparatu consumpsisset, collocutus de re haud dubia, signum pugnas proposuit. Agentibus divina humanaque, quae assolent, quum acie dimicandum est, consulibus, tarentini legali occursare, responsum exspectantos; qui bus Papirius ait: Auspicia secunda esse, I rentini, ροι- tarius nuntiati Litutum praeterea 'regis. Auctoribus diis, ut videtis, aes rem gerendam professeimur. Signa indoserri iussit, et, copias euuxit, vanissimam increpans gentem , quae, suarum impotens rerum prae domesticis so-ditionibus discordiisquo , aliis modum pacis ac belli sacere aequum censeret. Samnites ex Parte altera , quum omnem curam belli remisissent, quia aut pacem vero cupiebant, aut expediebat simulare, ut Tarentinos sibi conciliarent, quum instructos repente ad pugnam Romanos conspexissent, vociferari, se in auetoritate Tarentinorum manere, nec descendere in aciem, nee eXιra Caltum arma ferre. Deceptos potius, quodcumque east a ferat, parauros , quam ut spreuisse pacis auctores Tarentinos videantur. Accipere se omen, consules aiunt , et eam precari meretem hostitus, ut ne vallum quidem defendant. Ipsi, inter se partilis copiis, succedunt hostium munimentis, et, simul undique ad ii, quum pars fossas eXplerent , pars vellerent vallum, atque in fossas proruerent, nec virtus modo insita, sed ira etiam, exulceratos ignominia stimularet animos, castra invasere : et pro Se quisque , non haec Furculas, nee Caudium, nec saliua invios esse , ubi errorem fraus superbe visisset; sed romanam virtutem,
466쪽
quam nec vallum , nee fossae arcerent, memoranteS, caedunt pariter resisteriles susosque, inermes atquct arma-t0S , Servos, liberos, puberes, impuberes, homines, iumentaque e nec ullum superfuisset animal , ni consules receytui signum dedissent, avidosque caedis milites o castris hostium imperio ac minis expulissent. Itaque apud insonsos ob interpellatam dulcedinem irao confestim oratio habita est, ut doderetur miles, minime cuiquam militum consules odio in hostes cessisse , aut cesSuros quiu
luees, stetit belli, ita insatiabilis supHicii, futuros fuisse
ni respectus equitum sexcentorum, qui Luceriaeu obsides tenerentur , praepedisset animos e ne desperata venia hostes caccos in supplicia eocumlageret, perdere prius, quam Perire, optantes. Laudare ea milites, laetarique ob iniuitum irae suae esse, ac saleri, omnia patienda Potius, tuam proderetur salus tot principum ronianae iuventulis. XV. Dimissa concione, consilium habitum, OmnibuSno copiis Luceriam premerent, an altero exercitu et duce
Apuli circa , gens dubiae ad id voluntatis, tentarentur. Publilius consul, ad peragrandam prosectus Apuliam. liquot expeditione una populos aut vi subegit, aut conditionibus in societatoni accepit. Papirio quoque , qui
obsessor Luceriae restiterat, brevi nil spem OVentus respondit. Nam, insessis omnibus viis, per quaS com meatus ex Samnio subvoliebantur, fame domiti Samnites, qui Luceriae iii praesidio erant, legatos misero ad con-Sulem romanum ut, receptis equitibus, qui causa belli ossent, absisteret obsidione. His Papirius tui respondit: Debuisse eos Pontium, Herennii silium , quoiauctore Romanos Rub iugum misisserit , consulere , quid victis patiendum censeret. Celerum, quoniam ab hostibus in se aequa statui, quam in se ipsi ferre , maluerint, nuntiare Luceriam iussit, arma, sarcinas, iumenta, multitudinem omnem imbellem intra moenia relinquerent: militem se cum Sin-9ulis restimentis sub iugum missurum, ulciscentem illatum non nouam inferentem ignominium. Nihil recusatum. Septem millia militum sub iugum missa, praedaque ingens Luceriae capta, receptis omnibus Signis armisque, quae ad
Caudium amiserant; et, quod omnia superabat gaudia. equitibus recuperatis, quos pignora pacis custodiendos
467쪽
Lueeriam Samnitos dederant. Haud ferme alia mutatione subita rerum clarior victoria populi romani est: siquidem etiam squod quibusdam in annalibus invenio) Ροnlius, Herennii filius, Samnitium imperator, ut expiaret
consulum ignominiam , sub iugum cum coloris est missus. Ceterum id minus miror, Obscurum esse de hostium
dues dedito missoque sub iugum : id magis mirabile est, ambigi, Luciusne Cornelius dictator cum L. Papirio
Cursore , magi sim equitum, eas res ad Caudium, atque inde Luceriam gesserit, ultorque unicus romanae ignominiae , haud sciam an iustissimo triumpho ad eam a talem secundum Furium Camillum , triumphaverit; anconsulum Papiriique praecipuum id decus sit. Sequitur hunc errorem alius error , Cursorno Papirius proximis comitiis cum Q. Aulio Cerretano iterum, ob rem bene gestam Lucerias continuato magistratu , consul tertium creatus sit; an L. Papirius Mugillanus , et in cognomine erratum sit.
XVI. Convenit, iam indo per consules reliqua belli
persecta. Aulius cum Forentanis uno secundo proelio debellavit urbemque lesam , quo se lasa contulerat actos, obsidibus imporatis, in deditionem aceehit. Parisortuna consulum alter cum Satricanis , qui cives romani post caudinam eladem ad Samnites defecerant, aestui umqus eorum in uriwm acceperant, rem g Sit. am quum ad moenia Satrici admotus esset exercitus, legatisque , missis ad pacem cum precibus petendam , triste responsum ab consule redditum esset, nisi praesidio Samnitium intersteto auι tradiso, ne ad se remearent ; plus ea voce, quam armis illatis, terroris colonis iniectum. Itaque subinde exsequentes quaerendo a consule legati, quonam se paclo paucos et infirmos crederet praesidio tam valido et armato vim allaturos , ab iisdem consilium petere iussi , quibus auctoribus praesidium in urbem accepissent , discedunt: aegroque impetrato , ut de ea re consuli senatum, reseo usaque ad se referri sineret, ad suos redeunt. Duae factiones se- enatum distinebant ; una, euius principes erant de se tionis a populo romano auciores ; altera fidelium ei-vium. Cerialum ab utrisque tamen est, ut ad recone,
468쪽
LIB. IX. CAP. X vl. 4 65liandam pacem consuli opera navaretur. Pars altera ,
tuum Praesidium Samnitium , quia nihil satis praeparati
erat au obsidionem tolerandam , excessurum proxima nocte esset , enuntiare consuli satis habuit, qua noctis hora , quaque porta , et quam in viam egressurus hostis foret: altera, quibus invitis descitum ad Samnites erat,
eadem Doelo Portam etiam conSuli aperuerunt, arinatosque elam hostes in urbem acceperiint. Ita duplici proditiono et praesidium Samnitium, infossis circa viam silvestribus locis , necopinato oppressum est, ct ab urbe plena hostium clamor sublatus; momentoque unius horae caesus Samnis , Satricanus captus, et omnia in potestate consulis erant. Qui , quaestione habita , quoram opera desectio esset sactii , quos sontes comperit, virgis caesos securi percussit: pracssdioque valido imposito, arma Satricanis ademit. Inde ad triumphum decessisse Romam Papirium Cursorem spribunt , qui eo duce Luceriam receptam , Samnites tuo sub iugum missos auctores sunt.
Et fuit vir haud dubio dignus omni bellica laude, non
animi solum vigore, sed etiam corporis viribus excellons. Praecipua pedum pernicitas inerat, quae cognomon etiam dedit: victorem tuo cursu omnium aetatis suae fuisse serunt: et, seu virium vi, seu exercitationem ulla, cibi vini pie eundem ea pacissimum: nec cum ullo
asperiorem , quia ipso invicti ad laborem corporis esset, suisso militiam pedili pariter equi liquo. Equites etiam aliquando ausos ab eo potero , ut sibi ero ro bene gesta laxaret aliquid laboris 1 quibus illo , ne nihil remissum
dicatis, remitto, inquit, ne utique dorsum demulceatis, quum eae equis descenidetis. Et vis erat in eo viro imperii ingens pariter in socios civesque. Praenestinus praetor per timorem segnius ex subsidiis suos duxerat in primam aciem. Quem quum inambulans ante tabernaculum vocari iussisset , liciorem ex Pediro securim iussit. Ad quam vocem exanimi stante Praenestino, AgediΠn, lictor, ercide radicem hunc, inquit, incommodam ambulantibus:
perfusum tuo ultimi supplicii metu, mulcta dicta, dimisit. Haud dubie illa aetate, qua nulla virtutum feracior
fuit , nemo unus erat vir, quo magis innisa res romana
469쪽
xandro dueem, si arma, Asia perdomita, in Europam
XVlI. Nihil minus quaesitum a principio huius operis videri potest, quam ut plus iusto ab rerum ordine do-clinarem; varietatibusque distinguendo opere, et Iegentibus velut devorticula amoena, et requiem animo Ineo quaererem: tamen tanti regis ac ducis mentio, quibus saepo tacitis cogitationibus volutavit animum, eas ovocat in medium s ut quaerere libeat, quinam eventus romanis rebus, si cum Alexandro laret bellatum , suturus fuerit. Plurimum in bello pollere videntur militum copia et virtus, ingenia imperatorum, fortuna per omnia humana , maxime in res bellicas , potens. Ea, et singula intuonti et universa, sicut ab aliis regibus gentibusque, ita ab hoc quoque , facile praestant invictum romanuni imperium. Iam primum, ut ordiar ab ducibus comparandis, haud equidem abnuo, egregium ducem suisso Alexandrum; sed clariorem tamen eum Deit, quod unus suit, quod adolescens in incremento rerum , nondum alteram fortunam expertus, decessit. Ut alios reges claros ducesciue omittam , magna exempla casuum humanorum I Cyrum , quem maxime Graeci laudibus celebrant, quid, nisi longa vita, sicut Magnum modo Pompeium , verienti praebuit sortunae t ne onseam duces romanos, nec omnes omnium aetatium, sed ipsos o ,
cum quibus consulibus aut dictatoribus Aloxandro fuit hellandum; M. Valerium Corvum, C. Marcium Rutilum, C. Sulpicium, Τ. Manlium Τοrquatum , Q. Publilium Philonem, L. Papirium Cursorem, Q. Fabium Maximum, duos Decios, L. Volumnium, M'. Curium. Deinceps ingentes sequuntur viri, si punicum romano praeverti Ssel bellum , seniorque in Italiam traiecisset. Horum in quolibet tum indoles eadem, quae in Alexandro erat, ani- lmi ingeniique ; tum disciplina militaris , iam indo ab sinitiis urbis tradita per manus, in artis perpetuis praeceptis Ordinatae modum venerat. Ita reges gesserant bella; ita deinde exactores regum Iunii Valeriique ; ita dein,' ceps Fabii, Quinctii, Cornelii; ita Furius Damillus, luem iuvenes ii, quibus cum Alexandro dimicandum lerat, senem viderant. Militaria opera pugnando obeunti
470쪽
Alexandro nam ea quoque haud minus clarum eum sa-ciunt ) cessisset videlicet in acie oblatias par Manlius Τοrquatus , aut Valerius Corvus, insignes ante milites, quam duces: cessissent Decii , devotis corporibus in hostem
ruentes: cessisset Papirius Cursor , illo corporis robore, illo animi : victus esset consiliis iuvenis unius, ne singulos nominem , senatus ille , quem qui eae regii a constare dixit, unus veram speciem romani senatus cepit.
Id vero erat periculum , ne sollertius , quam quilibet
unus ex iis , quos nominavi, castris locum caperet, commeatus expediret, ab insidiis praecaveret, tempus Pugnae deligeret, aciem instrueret, subsidiis firmaret. Non cum Dario rem essu dixisset: quem , mulierum ac Spadonum agmen trahentem, inter purpuram atque aurum. oneratum fortunae apparatibus suae , praedam Verius , quam hostem , nihil aliud quam bene ausus vana contemnere , incruentus devicit. Longe alius Italiae, quam indiae , per quam temulento agmine comissabundus incessit , visus illi habitus esset, saltus Apuliae ac montes Lucanos cernenti et vestigia recentia domesticae cladis, ubi avunculus eius nuper Epiri rex Alexander absumptus eraLXVIII. Et loquimur de Alexandro nondum merSO Secundis rebus, quarum nemo intolerantior fuit. Qui , si ex habitu novae fortunae novique, ut ita dicam , ingenii , quod sibi victor induerat, specietur , Dario magissimilis, quam Alexandro, in Italiam venisset, et exer- eitum uacedoniae oblitum degenerantemque iam in Pomsarum mores adduxisset. Referre in tanto rege piget superbam mutationem vestis, et desideratas humi iacentium adulationes, etiam victis Macedonibus graves, nedum victoribus ; et foeda supplicia , et inter vinum et epulas caedes amicorum, et vanitatem ementiondae stirpis. Quid , si vini amor in dies fieret acrior Z quid , si
trux ac praeservida ira nee quicquam dubium inter scriptores refero ) nullane haec damna imperatoriis vi tutibus ducimus Z Id vero periculum erat, quod levissimi ex Graecis, qui Parthorum quoquo contra nomen romanum gloriae savent , dictitare solent , ne maiestatem nominis Aloxandri, quem no suma quidem illis nolum