장음표시 사용
61쪽
O G causa partieulatis: ergo e. CPreterea,principia
τ ὰ. comunia formaliter oc actualiter includuntur in pro μ ' priis, sicut superius in suo inseriori: ergo si principia propria ingrediuntur demonstrationem,ita re prinsoui id ς pra comunia .c Praeterea Arithmetica oc Geome, - ' tria utuntur isto prinei pio si ab aequalibus aequaliadema qus remanent sunt aequalia, octamen conat culcit uti, illud principium est comuneragitur Sc. CPraete
rea, et aphy. est scienti re tamen conclusiones ei' procedunt ex principijs comunibus, cum ea conside Selium. ret ratione suae comunitatis: ergo Acc. CPraeterea,vria sunt comunia: sed demonstratio procedit ex umseptimum uersalibus, ut suera probatum est:ergo oci. CPraete re Phs dicit infra τ eorum,quibus utimur in demo oratione, quaedam sunt propria, de quaeda comuniarergo demonstratio utitur principiis communibus.c Sed contra est Phs in hoc capitulo dicens.
Quoniam autem manifestum est, Q vnuq lomon est demonstrare ex unoquoq3, dic.
cRespondeo dicendum m istud est. s. caprin huius
H rettii tra status in quo P fis ponit unam conclusione ex qua inseri tria correlatia, de quibus in sequenti arC Eusio. ticulo videbi tur. CEst ergo conclusio quae est respossita ad quorum. Demonstratio non procedit ex Dcipiis c5munibus, quae coclusio probatur duabus rastionibus Psa fri D. S. s dicta eius diligenter cos des Prima tia. rentur,quarum prima est talis, Pomnis demonstrastio propter qui ci facit scire sim pla, ct per se,non autelim a ccidens,siue in comuni: sed demon si ratio, quae procedit ex principiis comunibus,non facit scire simpliciter, sed in uniuersali, siue sm accidense ergo des monstratio non procedit ex comunibus, loquendoc de demonstratione propter quid,de qua est hie ad O positum . VIIaior patet per Phylosophum supra in
prima diiunitione demonstrationis. TIlinor patet per demonstrationem Brissonis de quadratura circuli, qui demonstrauit quadraturam circuli esse atquas Iem circulo pet illud principium comune. Vbi en inuenire maius,re minus, ibi est aequale: sed est inueni re quadratum maius circulo, re quadratum minus: ergo est inuenire quadratum aequale. Manifestum es illa demonstratio non facit scire simpli, sed fm aci. 3 cidens:quia illud principium ubi est inuenire maius
Secuda ro. α minus reci excedit genus quadrati & circuli. CSocunda ratio est talis, necesse est medium in eadem adis ximitate esse cum conclusone. i. necesse est Φ mediust proximum conclusioni. Sed si demonstatio proscederet ex comunabus principiis, medium non esset in eadem proximitate cum conclusione, α subiecto eius, cum possit ad diuersas scientias applicari r ergo demonstratio non potest procedere ex eo munibus.cSed insat discipulus. Nam per principia superios ris scienta ae demonserantur passiones eiusdem scienstiae de subieeto inferioris scientiassicut in musica demonstratur aliquid per arithmeticali re tamen consat g talia principia non sunt in eadem proximitate cum subiecto &conclusionibus musicae r ergo&GRis oris,. C Dicendum hic sin Phylosophum m demolitatio
qua aliqua passo superioris scientiae demonstratura principia eiusdem de subiecto inferioris scientiae fa it. cit scire, qui a es. sed de mons ratio qua demonsitae passo superioris scientis de subiecto proprio permcipia eiusdem, facit scire propter quid, hac autem, ut dictum est fit mentio de demostratione propter urivnde Phylosophus infra dicet m scientiae superioris
es scire propter quidsed scient et insertum est scire
quia quod intelligendum est modo exposito. ὰ praedictis insertur hin Phylosophum m demonstra Do procedit ex principiis propriis. pNam demosti, ἰ μ' tio procedit ex aliquibus principiis, ut patria diffrii 3'--μ
tionem demonstrationis, vel ergo procedit exprimcipiis extraneis siue per accidens, vel ex principiis pse. Nota primum v tyrobatum es. St. Σ. aut procedit ex principiis propriis aut comunibus,non ex princis piis comunibus, ut patet per praecedentem conclusionem, relinquitur ergo Q demons ratio procedit ex principiis propriis. CConsiderandum est autem Notandri Paulum Venetum ς praedicta conclusio probatur a Pauliis Phylosopho quatuor rationibus quod quidem veν venetus. est si probationes debeant appellari. RQua ruin pma est,in qualibet demonstratione illud. quod dem omsratur,est in suis principii , sm q, ipsum. Sed illud qadem ostratur, non est in principiis csi munibus f m si . ipsum, sed bene in principiis propriis: ergo demonsseratio non procedit ex principiis comuni s. Iraescunda ratio est prima quae adducta est in corpore arsticuli. T Tertia ratio es ista,Omni, demonstratio est ex principiis non extraneis:neth per accides. Sed i naci pia comunia sunt huiusmodit quia superius est eistra tone sui inferioris, ut ipse dicit: ergo Sc. I uare r. a ratio est. Σ. superius adducta ad conclusionem principalem prscedentis argumenti . e ed siquis tecte Rectas consideret prima sua ratio peccat fim fallaciam peti tionis principit,quia qui diceret conclusionem pro cedere ex c5munibus, negaret maiorem, videlicet ii, qualibet demonstratione illud, quod demostratum, est in suis principiis sm quod ipsum. imiliter. Latio assumit salsum, videlicet et superius ect extraneu respectu sui inferioris. Superius enim est de essentia, R de intellectu quidditatiuo respectu sui interioris: cum sit de diffinitione eius. Nec valet dicere ut ipse inuit. Eti extraneum ab altera specie,& tune dicitur extraneum respectu inserioris,quia superius contrascium ad aliquam speciem iam no ea superius. CAd primum dicendum et sicut causa uniuersalis concurstat ad productionem effectus virtuali terr ita plicipia
comunia ingressiuntur de mos rationem virtualiter non autem formaliter. Turincipia ergo comunia insgredi de mons rationem poten intelligi dupliciter.
TVno modo virtualiter,ct sic ingrediuntur. Irmio modo formaliter,& hoc dupliciter. TVno modo cosiderando ista principia comunia ut appropriatast II applicata ad terminos speciales, S isto modo ingresdiuntur demonstrationem etiam formaliter. p Alio modo ut sunt in sua comunitate remanentia, re tune non ingrediuntur formaliter demonstrationem, ut
vult Phylosophus hic. CAd. α dicitur ς duplex enim elatio,videlicet virtutis, re suppositi: verum est et principia comunia Imediatius igrediuntur immodiatione virtuti, demonstrationem, non autem ima mediatione suppositi. et Ad. .ec a d. .dicitur sicut
Ee ad primum. C Ad s. dicendum * principia Metaphysicalia possunt dupliciter eos derari. TVno moper respectum ad ea, qu ς' cosiderantur in scientiis specialibus,re isto modo dicuntur comunia. p Alio moper respectum ad proprium subiectum ipsius 'leta. phy. Et iso modo dicuntur propria, unde Metaphν sica considerat principia comunia aliis: sed propria
sibi, ut hic dicitur et Ad. s. dicitur m comune accipis tur dupliciter. CVno modo ut distinguitur contra singulare. Et isto modo demonstratio procedit ex c5munibus, quia ut sic uniuersatra omnia dicuntur cosanus m. ho modo ut distinguitur contrassi prium,
62쪽
oc isto modo demonstratio propter quid non proce
dilex communibus. Secus autem est de demonstrastione quia: ut infra declarabitur. α Ad septimum dicendum sicut ad primum. in equitur in Pho, re in .D. S. Deinde O dicit, e Si autem hςc est,rec. 1 E Articulus secundus. AD SECUNDUM sic proceditur. Videtur Peria correlaria, quae P fis ex coclusione prς cedenti imfert, non sint suificienter assignata. CNam illa sciemtia, quae est propria omnibus, non habet probare pratcipia aliarum scietiarum. Sed ut dicitur hic in textu Metaphy. est xpria scientia omnibus: ergo ipsa non habetibare principia aliarum scientiarum,quod est Secunctum contra primum correlarium. GPraeterea, quae sunt per se nota non rbant: sed principia scientiarum sperialium sunt per se nota, cum sint propositiones imes Tertium. diatae ut supra est declaratu: igitur occ. CPr terea, logi ea habetibare principia aliarum scietiarum, ut pastet fimo Topicorum: ergo no Metaphysica, qua a Munum lassicit ad aliquid, superflue aliud requiritur. Quartum cQuarto pterea, si Aletaph ysica haberet ybare prinn capia aliarum scientiarum sequitur*alis scientis esssent subalternς ipsi Iletaph ysicae, quia probare pncipia alicuius scientiae pertinet ad scientiam subaltera nantem, ut etiam infra concedit Phs: consequens vis detur esse salsum, cum subiectum Aleta physicae non contrahatur ad scientiam spetialem per differentiam accidentalem, ut etiam infra declara Ditur ergo idem P prius. C Quinto pterea, scientia, quae dicitur scien. ria scientiarum,est maxime scientia, quia genetivus reflexus super suum nominatiuum importat excelle riam. Sed Logica dicitur scientia scientiarum: ergo Metaphysica non dicitur maxime scientia, sed Logica,qa est γ fm correlari v. Sed γ est P5s in litera ibi,
Si autem manifestum est hoc. quod non est unicui* propria principia demonstrare.
Correlao TR espondeo dicendum P Plis ex pcedenti conclussione infert tria correlaria. TQuorum pmum est mad Metaphysicam non ad aliquam scientiam specialem pertinet demostrare propria principia de mos strationum: quia sola Ileta physica considerat cupia pma, quae sunt lancipia communia ad tincipia aupria omnium scientiarum spetialium: unde ad eam pertinet probare pncipia aliarum scietiarum. CSed instabat discipulus. Nam Arithmetica probat Dra mei pia musicalia: ergo hoc non solum ad Metapnyis Responsio. eam pertinet. et Respondetur,quia licet Arithmetis ea piaci pia musicae probet, non tam e probat yncipia Geometris: sola autem Metaphysica probat pncipia omnium scientiarum specialium,si probatione indu Corrimatu geant. Oecundum correlarium est*qaΜetaphys s. sca probat pricipia aliarum scientiarum, ex eo prucipia pina, re funas caulas considerat, sequitur* Aleta physica sit maxime scietia: quia illud, per quod alis quid scitur, re demonstratur,est magis noturn Scientia autem illa, quae considerat magis scibilia, α pora, dicitur magis scientia. Illa igitur scientia,qus consuderat maxime scibilia,ct simpla prima, dicitur maris me scientia, unde Metaphysica sapietia nominatur, ut patet in proh emio Iletaphy.Superior autem sciaest magis ina Φ inserior: sa probat eius yncipia. Illa
ergo scientia, quae in suprema omnium, dicitur mas trelativ xime scientia. C Tertium correlarium est*descetur. dete a Metaphysica ad alias scientias non est descens
dere de uno genere I aliud genus simpliciter,si est deascendere:sicut fit discensus ab Arithmetica ad musis
eam, quod est descedere de uno genere in alterum genus. c Considerandum est aut e fm. S. D. in .i . Alesta. g, Aleta. diei maxime scientia propter quatuor. Primo ratione obieeti siue subiem attributionis. Nam ens quod est subiecium eius, cum sit primum, quod ab intellectu nostro concipitur, est maxime imtelligibile. TSecundo ratione eorum, quae principas liter considerantur in ea,scut sunt deus, Sc lubstatiae separat : quae cum sint maxime entitatis de simplicuter sunt maxime scibilia: quia unu quodcvest intellis
sibile, sin m est res in actu. Tertio ratione primo principi orti , quae Metaphysica considerat. Nam primum principium videlicet. Non contingit idem
si in ut esse, α non esse, dicitur esse certissimum, Ut pas et. s. Metaphy. rouarto ratione modi consideram di. Considerat. n. ipsa Metaphysica ea, quae sunt a stra ta a materia, tam sensibili qi intelligibili, unde considerat maxime imateriali re P consequens mas xime intelligibilia, unu quodq;. n. fm cp magis est sesparabile a materia, magis est itelligibile. Μetaphysisca ergo quadrupliciter, merito dicitur maxime scientia: ut clarius patet in prohemio Meta. CConsideras dum est ulterius fim Daulum Venetu p a Metaphy. contingit tripliciter descendere ad alias scientias speciales. TPrimo ratione obiecti: quia sub subiecto ei' quod ea ens in se tum ens, continet subiecta aliarum
scienta arum. TSecundo ratione principiorum com
plexorum: quia principia aliarum stientiarum complexa probantur per principia complexa metaphysis calia. TTertio ratione principiorum In complexos rum: quia termini in complexi transcendentes de si bus est Metaphysica, includuntur in ratione termis norum specialium. CAd primum dicendum est Asera physica dicitur propria scientia: quia confidorat principia communia, quae sunt propria sibi: sicut principia scientiae specialis dicuntur propria in taliicientia: non autem dicitur propria. quia consideret principia propria. Pecialia. WAd. Σ. dicendum .
aliqua dicuntur per se nota dupliciter, TVno modo simpliciter, siue vir loquendo. TAlio modo in determinato genere scibili. Illa principia quae sunt per se nota, primo modo, nullo modo possunt demonstras D: scut sunt principia simpliciter prima. Illa tamen principia, quae sunt per se nota secundo modo, pnt quidem demonstrari per principia priora, no ademur principia, sed vi sumuntur ut conclusiones: principia autem scientiarum specialium sunt per se nota secundo modo,unde ratio non sequitur. CALa.dic dum v logica probat pncipia aliarum scientia ruminhabiliter sive aialecitice: Metaphysica vero demonsstrative,unde nulla est superfluitas. WAd- .dicendunestando consequentiam. Et ad probationem dicit ιν hoc non lassicit ad subalternationem scientiae: sed requiritur . subiectum superioris contrahatur per
differentiam extraneam. Nihil autem est extraneum
ab ente, quod est subiectium Metaphysic , cum nihil sit,quod ratione entis subterfugere possi uvnde sciistis speciales non subalternantur Metaphys cs, nisi extenso vocabulo sub alternationis. TI)orro Paulus Venetus, dicit in hoc primum correlarium Phylosophi est et, qualibet scientia specialis substernet Aleata physicς quod quidem non est verum: quia Phylossophus nullam hic penitus mentionem iecit de subsalternatione: est ergo fdictum correlatium no Physiosophi sed illius opinatoris. ed dicetur licet Phylosophus non fecerit expsse mentionem de subaltera natione, amen necessauo concluditur ex dictu cius.
63쪽
Nambrae sequitur Metaphys ea probat principia
aliarum ieientiarum rergo ali escientiresbi sub alt/rnantur. Dicendum Q consequentia non valet per rationem Psi adductam. CAd vitinium Alcendum mi opica est quantum ad aliquid nobilior Μetaphnvidelicet in aequisitione ali ape Maiu, non aut stirpis.cQuaesito. 23. de notitia principiorum demonstra tionis re est lecctio. g. D. S. OMNINO in hoc. a. tractatu considerandum resat de principiis eo inumbus & propriis. Mirca qaquin' occurrunt cons deranda. RPrimo enim constidera dum est de distinctione princi prorum communium a propriis. 7 cudo de distinctione principio rum comunium inter se. 'ertio qualiter scienti Ndemonstrativae se habeant ad principia communia. PQuarto qualiter demonstrativae scientiae se habeat circa propria principia, re qualiter in qualibet scietiasumrptiae 1nterrogationes re disputati nes zQuinto qualiter in qualibet propria scientia sunt persedeceptiones re ignorantiae. CCirca primum quaerunt duo. TPrimo utram principia demonstrationis possint demonstrari. 7Secundo utrum semper suppo nantur in qualibet scientia.
PS equitur I Phylosopho & in. s. D. . Dissicile. c Articulus' primus. AD DRIII se proceditur. Videtur q)principia de inon frationis possint demonstar c Nam istud est umim prineipium in triangulus habet tres angulos Iea uale, duobus rectis: oi per ipsum demo stati ilacneles habet tres,&e. re tamen demonstrat in primo Euclidis r euo principia de mons ratio his pollunt demonsitati. csecudopterea. istud est unuprincipium prima causa est,ct tamen demonstatur, ut patet. Pny.ε ΛΕ. Μeta. ergo &c cTertio praesterea,illa propositio ea demonstrabilis, qua est altesta prior, re notior r sed multa sunt principia seientias rum specialium, quibus sunt aliquae propositiones notiores. N priores ex supra dictis igitur idem quod prius. CQuartopt ea; omne quod habet eausam potest d/monsitari, sed pilncipia communia habent
eausas: ergo Ne.ptobatici minoti, quia omnia prin cipia fiat tiari eo inplexa componuntur ex termini se sed termini sunt eausae materiale ut patri. Σ. Phy. M. f. Metaph . ergo principia coplexa habet causam.
α tune possunt de mons rari. csed contra es Phyalosophus in literat ibi, Dim il/ est autho lacte. Et paulo post subiungit. Dico etiam principia munoquom genete, qui e unm snt non estinxit demos late. I CR/sponde dicendum Q iste est quartus tractatus hui' primi libri, iri qhosti dete minat de principiis communibus re propriis, qui quidem continet in se. s. capti. 7 In quorum itimo poriit dissere tiam interebramini a principiare propria. ran. ponit differentiani inter principia communia: ibi, Non est autem suppositio. In. 1. ostendit qua scientiae demonstratiliae se habeant eirca principia communis ibi, Contingere autem. Inia. Odedit qualiter scienti x demonstrativae se hade anteirea i ncipia propria,N qualiter in qualibet scientia sunt ismis interrogationes responsiones, S propris dispultadio nescibi QSi autem idem est interrogatus. In quinto vero capti os endit et in qualibes scientia sui propriae deeeptiones,& spnoranti sibi. Quoniam autem sunt geometricae. 1 cIn primo vero capitus Io Phs ponit duas conclutione quarum prima es responsiua ad quaesit n. mecunda ess,et principium in communi diuiditur in principium comunere pro
pritum. 'stergo prima cori eluso et principia notiiossunt demonstrari. TQ iam conclusionem probiter descriptionem principiorum demonstratio poll
nas. Nam principia sunt quae cum sint vera non contingit ea demostrare: ergoset locum a descriptione, principia non contingit demonstrare. 7secunda sclusio est Q principiorum qu flam sunt comunia, iudam sunt propria. Qitae probatur elicitive fm Dfim. TNam principium aut potest applieari ad giuersas
scientias, aut solum ad unam determinatam scientia. Si p imum, sc sunt principia e mira uni a. si. Σ. sc sui
principia propria. Et tunc patet differentia inter principia communia re propria. CConsderandum est autem pro declaratione primae conclusonis Q prinicipiorumit dictum est. qusdam sunt communia, itidam specialia. 7Si fiat locutio de principiis commus tribus sic ea posse demon stari potest intelligi duplis. rvno mogo loquendo de demons ratione simpli. 7 Alio modo de demonstratione quo ad alique.Irismo modo non possunt demonstrari: sed bene Dei domodo, ut paret. 4. Metaphy. s si vero loquamur de
principiis specialibus hoc cotingit dupidivel simpli, vel in Lientia, in qua sumuntur pro principiis.Si erit
mo modo, se possunt demonstrati no quidem ut pn, et pia, sicut dictum est, sed vi sumuntur in ratione cos clusibnis. 7si secudo modo, hoc potest intellipi dii pliciter. T vel loquendo de demonstratione o sensitia, vel duredo ad impossibile. si primo modo sic nopossunt demonstrari: eum supponantur. se do vesro modo possunt demon rati. Mens dei adum voto ulterius est Fin Phylosophum m principia, cu noprincipiis conueniunt re disserunt. TConuenmniadem et de viri Mi oportet supponere quid significent. i. quid fgnificatur u terminos. p sed i hoc differet, quia de principijs oportet supponere quia sunt. i. vera sunt. Sed de non princi piis hoc est de conclusi nibus,quae sunt ex principiis,non oportet supponore quia sunt: sed hoc per demonstrationem quς tur. cConsiderandum est ulterius fm Phylosophum inscientiae speciales non utuntur principiis communishus in sua communitate remanentibus, ut supra disclum est: sed viuntur eis sm quandam analogiam. i.
in m sunt proportionata S applicata illis scientiis
specialibus utile enim est ut dicit Phylosophias acci pere huiusmodi principia communia in scientiis specialibus, quantum pertinet ad oenus subiectum ipsa/ru, quod continetur sub subiecto scientiae uris .cCos derandum es ulterius fim Phylosophum hic in literam scientis speciale sp suppon ut de suis pncipus uasunt. . quia vera sunt, de stidie sto autem p suppon ut
quia,& quid de passione etiam quid tantum . Quare autem hoc intelligendum si superius declaratu in est. q. s. ar. . Et licet ut dicit hic Phylosophus)praedicta supponenda sint in qualibet scientia: non tamen est necesse * quslibet scientia de omnibus p dictis faciat specialem mentionem. quia aliqua do notum est subiectum repassionem esse. c Ad primum igitur dices dum m illud principium omnis imagulus c. de mos strari potest non quidem ut principium, sed ut qdam conclusio,ut declaratum est. CAd. a..dicendum idi Iud pncipi sipidem rari dem ratione Ra est, non aut de mos rationera quid de qua est hic adipostum, α hoe sumendo ipsum x conclusione quadam, non autem ut pncipium est WAd. . dicitur scut ad ymu.c . dicendum,m illud, quod habet causam dicedum op qui ripi demonstrari, sed terim nil postionis non iucunt causian ta quid: unde non oportet ille Ppositioneo,
Pi incipia eo a amo. duplicitat.
64쪽
propositiones,qus dicuntur principia, possint dem 5
stati per huiusmodi terminos, licet cognitio earum dependeat a cognitione termino tu, utari principio
tibii declaratum est. C Sequitur ubi supra in Pho k in. D. s. Impertinerarer tamen occi C Articulus secundus.
AD SECUNDUΜ sic proceditur. Videtur .
Rimum princidia non supponantur in qlibet icientia. CNailla quae demonstrantur, siue probantur non suptos nuntur, sed principia scientiarum specialium pro a Secundum tut/dictum est: ergo non supponuntur. C Se dolrςterea,illa quae possunt negari, no supponuntur:
ed principia etiam communia possunt negari, ut pastet. 4. Aleta. Nam principia communia te habet ad principia specialia,ticut antecedens ad consequens, sed negato cosequete negatur antecedens: ergo &c. - CSed contra est Plis in praesenti capitulo ubi supra. Ne ponito. dicendum est m principiorum quaedasunt propria, qusdam communia, ut dictum ea. TSi
loquamur de principiis specialibus, se illa non supiponuntur in qualibet scientia sed solum in illa scienn ti in qua sumuntur pro principiis. Tsi vero loquas
mur de principiis communibus re primis,se necesse. est ea supponere,in qualibet scientia: quia illa dicuntur supponi in qualibet scientia, ibus ignoratis Omsnia ignorantur: sed principia comunia re prima sunt
talia,s ipsis ignoratis omnia ignorantur, ipsis tamescitis non omnia sciuntur. Costituuntur enim ex terminis communibus siue transcendentibus, quae ins
luduntur in intellemi cuius ibet termini specialis: . ergo nec non talia principia supponuturin qualibet rasrip. scientia. 4rSed instabat discipulus istud est viiii prismum principium. Tsi ab squalibus aequalia demas, quae remanent sunt aequalia. TSimiliter illud omne totum est maius sua parte tamen non supponunc Responsio. in qualibet scientia:ergo Sc. c Dicendum et prs dis Art. tra. me propositiones bene sunt communes animi con Resporasto. ceptiones, non tamen sunt principia simpliciter pris
Cces arato ma.cContra, Nam omnes animi communes conee
mi eMep. ptiones sunt principia simplicater prima tergo Sci Hielier C Respondeo dicendum ad hoe fm Egidium * omciaside. t nes animi conceptiones possunt dupliciter consideae rara. TVno modo in ordine ad intellectum concis pientem. 7 Alio modo ad ens Ac ad partes eius. riC rno modo omnes comunes animi conceptiones sunt principia prima: Aa intellectus illis assentit ab sin aliaruo discursu ex sola notitia terminorum. TSi secumo modo considerata no sunt principia prima: quia fundatur super partes entis videlicet in stilitate, quae
quidem habet ordinem ad ens sicut possetius ad fusi prius,& tunc solum illa,quae fundantur in ente, vel in esse, sunt prima princida, ut illud non contingit Noiadum. idem simul esse& non esse. CConsiderandum est autim g Paulus Venetus alitet respondit ad praedicta sit dicens,ς praedictae r postiones non sunt ptim principia simplicitetista solum fm quid, nec intellectusos assetit cognam terminis abso aliquo discursu, ut est illud principium. Non contingit idem simul esse&non est e,re talia dicunt ut Itima principia simplia.. citer reprimae dignitates nullo modo demonstrabiales. 7Quaedam vero sunt principia quibus intellect'
assentit cognatis terminis, me da ante tamen discutisa' Imperceptibili, ut omne totum e maius sua parte. Et
alia non sunt principia prima simpliciter . sed solum fm quid: videlicet per respectum ad scientia A quarii sunt principia, quae quidem sunt demonstrabilia mquid, illis videlicet, qui ea negarent. 7Sed alia sunt
principia quibus intellectus assentit ex stilo discursu
demonstrativo moroso, ut a quolibet punicto ad quelibet punctum cotingit rectam lineam ducere. Et tralia simpliciter demonstrantur. lia vero sunt primcipia quibus intellectus assentit ex solo discursu insducti tuo vel diuisivo,ut sunt praemissae inde montiras hiles aliculus demonstrationis. Haec ille. 7solutio tamen Egidii magis placet: quia tu omnis di scursus
sit argumentativus, Omnis autem argumentatio est
perceptibilis ab eo, qui argumentationem facit: ergo nullus videtur esse discursus imperceptibilis.c Ad primum igitur dicendum in licet principia Vpria demon liremur in scientia superiori, ut conclustiones quaedam, sunt tamen prima principia communia, quae supponuntur in qualibet scientia, quς non Edemon lirantur, ut di tum est. CAd. Σ. dicendum Pprima principia licet negari possint voce, non tameninente per se loquendo, quia sunt propositiones lana datae in ente: quibus intellectu, dissentire non potes per accidens vero negari possunt, virtualiter videliscet,& implicite. Qui enim negat propria principia speciali, et virtuali et Iplicite, negat pmu pncipi u coeC Qussito. . de veritate principiorum demonstras e tionis, re est lectio. ty. S.D. LICET consideratum sit in praecedenti capitulo de distinctione principiorum communium arpiij τrestat coli derare de distinctione principiorum comε munium inter se. CCirca quodqruntur duo. RPriis Pano virum necesse sit communes animi coceptione ,
siue dignitates per se esse veras,oc per se videri. mescundo virum diiunitio significet esse vel non esse. CSequitur in Phylosopho,& in. S. D. Non est autem suppositio. I et Articustus primus. AD 1 RIMVΜ sic proceditur. Videtur P non sit necesse communes animi conceptiones per se esse Primum. α videri veras. CNam illud quod videtur per aliud, non per se videtur: sed omnia principia complexa videntur per aliud,videlicet per lumen intellectus age isti et ergo non est necesse ea per se videri. CSecundo 'ς - με
praeterea, quod videtur per rationem exteriorem no per se videtur,cum ratio exterior fin Doctores sit ars gumentario aliqua, sed dignitates possunt videri per rationes exteriores: quia ratio interior significatur arationem exteriorem .Ea enim quae mente c5cipiuntur.p vocem exteriorem exprimi possunt: ergo &c. - .
WTertio praeterea, non est necesse suppositiones per ι ςnivi se videri, ut paret in textur ergo nec dignitates . patet consequentia: quia quaelibet dignitas dicitur suppossitio cum supponaturan qualibet scientia particulas ri,ut ductum est: ergo occi CSed contra est Phylososphus inliteratabi,
Non autem suppositio, nempetitio, quod est necesse esse a seipsu, aut videri necesse e , dic.
zRespondeo dicendum τ istud est. Σ. capitulum huius quarti tractatus in quo Phylosophus ponedo differentiam inter principia communia ponit tres con 3 Concluso.
lusiones. TQuarum prima est φ dignitates disserui prima. a petitionibus,2 suppositionabus. R Secunda τ supi seda e&la positio, petitio,&qusmo,inter se differunt. ertia est de qua etiam in sequenti articulo videbatur τ dii. Probatio. finitio differt a suppositione, re petitione. RPrima. 1a conclusio probatur tali ratione. Nam illud princti Primae cG. pium quod necesse est esse per seipsum videri, no est suppositio necB petitio, se communis animi concesptio siue dignitas est huiusmodi: ergo comuni sanismi conceptio, sitie dignitas non ea suppositio neque
65쪽
o petitio. Probatio minori , quia suppostio &petis
tio possunt probari exteriori ratione, videlicet a sylllogismum aliquem: cum eonstituantur ex terminis
specialibus. Communis animi conceptio non potest probata pet argumentationem aliquam, unde ad ea non es ratio exterior: sed ad eam est ratio quae est in anima, quia per lumen intellectus cognitis terminis latam cognoscituri unde necesse est ple videri. md
autem non vadeatur per rationem exteriorem, patet:
quia contra illud, qavidetur p rone exteriore,potest semper fieri instantia: sed contra illud, quod per rastionem interiorem, non potes feri instantia. Cum ergo contra primum principium non serat ut instansti amentaliter, similiter neque contra communes an ismi conceptiones: relinquitur q) videntur per ratios Nem interiorem,cte no per ratione exteriorem. VEx quo patet qualiter communes animi conceptiones,
re alia de mons rationis principia, videlicet suppoisitio, re petitio, differunt. Qiis quidem, licet inter se differant in propriis, habent tamen aliquid commusne eis.Coinmune quidem habent, quia necesse est tari ista,que alia esse vera per se licet non si necesse omnia
Probatio videri vera, re ex adductis Datet. CSecunda conclusa .coclusio so probatur tali ratione. Nam omnis proposito, qvtitur demonstrator demonstando aliquam codussionem, aut est probabilis addiscenti, cui fit talis de monstratio, aut non. Si primum, illa dicitur supposis io . Si. 2. hoc est dupliciteri quia aut ille addiscens est cotraris opinionis, aut indifferens, videlicet qa necη est eiusdem opinionis. neque eontraris. Si primum, sic est quaestio. Si. a. sc es petitio Ex quo patet qualiter praedicta tria differunt. Conueniunt autem in hoc, cum snt demonstrabilia, tamen demonstrator ea non demonstranquia non demos tantur in illa sciestia in qua accipiuntur pro suppositionibus: unde sua Nola, gum perius inter principia immediata connumerantur. o imum ampliori de laratione primae conclusionis couatio inuti sider/ndum ratio accipitur plutibus modis P Uno modo accipitur ratio pro giffinitione, sicut
patet in diffinitione univo eorum in ante praedicas mentis,ubi dacitur et fui illud nomen ratio substanstix es eadem. TAlio modo accipitur tro forma rei, ut patet. 2. Physi. capitulo de Cenem scausarum. VTertio modo accipitur pro essentia communicabili, siue uerificabili de pluribus. 7Quarto modo acris pitur pro medio habente vim probandi corius ne, unde pin Boethum argumentum est ratio rei dubiae faciens fidem. i. argumentum est medium proferens Oc probans conclusionem. TQuinto modo accipit pro anima rationali,ut patet. 3. de Anima. 7Sexto modo accipitur pro potentia animς rationalis fin Ῥdiuiditur in rationem uniuersalem 5e particularem, superiorem se inferiorem . Tseptimo modo accipit pro causa licita, sicut tu dicimus, i se habet ratione. TOctauo modo ac capitur pro lumine itellectus agestis: quo lumine aliquid copnoscitur ει vocatur ratio interior. R Nono modo lumitur pro ratione seu ars rumentatione probante aliquid,re vocatur ratio exsIerior, quae potest dici mentalis re vocalis. TRatio vocalis dicitur, quia exprimit extra illud, quod intestius concipatur. TRatio vero mentalis exterior diei quia est explicabilis per rationem,uel quia no est nos ibas natural ter indita talis argu Emtatio, sed acquista ab extra. TQuando ergo dicitur et communes anismi conceptiones habet rationes in anima, accipitur
ibi ratio pro lumine intellectus agentis, & no pro syllogisno mentali liabet ergo in se anima rationem m
teriorem. i. tu me intellectus agentis, quod est sbi in trin secum per quod assentit dignitatibus siue primis
principiis. Alagi ser vero non facit rationem exteriorem. i. syllogismum aliquem discipulo per quem doceat ipsum cognoscere principiar sed solu proponit discipulo,re discipulus habet apud se rationem intrariorem. i. lumen intellectus a tis per quod videt illitas dignitates. Quando vero dicitur τ alia principia habent rationem exteriorem, accipitur ibi ratio pro argumentatione probante aliud ut deducit hic Egi, dius. CConsderandum est vitemusq, quia unius α Noran, eiusdem & etiam ab eodem nossunt formari plures rationes exteriores .i plures syllogismi probantes aliquid, non tamen possunt ab eodem formari plures
rationes interiores, cum in uno re eodem si tantum unus intellectus agens: hinc est τ cotra rationem insteriorem non fertur instanti sed bene contra ratio nem exteriorem. CConsiderandum est insupernn Notat . r.
Phm elicitive. Quod dignitas a suppositione,petitio Dignitasne,ct quaestione differt quadrupliciter. RPrimosa diise ita supdignitas est necessaria per se: suppositio vero, re pes politione titio propter aliud. TSecudo quia dignitas ipsa per pri. α quae seipsam videtur non autem suppostio, aut petitio, itione. qua aut quaestio. ertio quia dignitas est intelligibilis diuplicueriper solam ratione interiorem, non aute alia. R ars uto quia dignitas nem demonsJratur. nem demonserari potest per rationem exteriorem: suppostio vero, sue petitio sue quxssio, possunt per rationem extoriorem probari. cAd primum igitur dicendum mala quid a se videri potest inteligi dupliciter. rvno vide
modo quia nullo modo videtur per aliti re isto mo ii duplicuiudo prima principia non per se videntur, quia videnrpet cognitionem senstiuam,re per cognitionem instellectivam terminorum alumine intellectus agenstis. TAlio modo aliquid dicitur per se videri, quia
non videtur sue intelligitur per discursum argumentativum, sue per rationem exteriorem, & isto modo dignitas ct communes animi coceptiones persevis sdentur. αδ d. a. dicendum Φ si accipiatur ratio intesmor pro ratione sue argumentatione mentali ducente in cognitionem alterius, se vetii est Q illud, quod videtur per rationem interiorem potest videri per ratione exteriorem: sed isto primo modo dignitas non videtur per rationem interiorem . mi vero accipiat ratio interior pro lumine intellectus agentis ut acris
pitur in proposto, sic non est necesse s illud quod videtur per rationem interiorem, possi videri pertasti nem exteriorem. C Ad. 3. dicendum miscet quora
libet dignitas possit dici suppostio extenso nomine suppostionis:non tamen omnis suppostio es dignita unde ratio non secuitur.
CSequitur in Phylosopho re in . S. D. Deinde, eum dicitie Termini auteno sunt. CArticulus secud'.
AD SECUNDUM sc proceditur. Videtur Φdimnitios gnificet esse .cNam illud, quod es deras Ptimum
ione alicuius, no potest ab eo separari: sed sqnisca, re esse est de ratione diffinitioni ut patet per Phylossophum te Boethum in Topicis. TDamnitio enim est oratio indicas, quid est esse rei, ut ibidem dicituri ergo diffinitio sgnificat esse. CSecundo pixterea, secudum illud. quod signiti eat re quid erat esse, signis eat esse:
sed diffinitio est huiusmodi, ut patet. 2. huius Oc. . Neta. ergo idem quod prius. cTertio praeterea om Tettium. ter esse oc non esse non cadit medium: sicut inter ensta non ens non cadit medium,cum contradicandera igo quicquid seniscat aliquid, aut significat esse, aut non e sed dilfisutio senificat aliquid, α non significattiplicitet.
66쪽
seat non esse: ergo significat esse. E sed contra est Phylosophus in latera: ibi,
Termini autem non sunt ece. nihil enim esse aut non esse dicunt.
cRespondeo dicendum ιν concluso tertia huius capituli est ista. RDim nitio differt a suppositione repetitione. TQuae conclusio probatur duabus ratiosnibus Phylosophi quarum prima est talis. TNam omnis suppositio significat aliquid esse vel non esse idest verum vel falsum, aut affirmationem vel nepartionem: sed diffinitio non significat esse. vel non esse modo exposito:ergo diffinitio differt a suppositionere petitione. CNeeunda ratio est talis , supposistio vel petitio est in toto vel in parte idest omnis sum positio est uniuersalis vel particularis. sed nulla diffinitio e uniuersalis propositio vel particularis: cum in ea nihil uniuersaliter vel particulariter praedices tuti ergo diffinitio differt a suppositione. Ec petitiosne,re limiliter a quaestione. CConsiderandum est hie seeundum Phylosophum elicitiue m termini idest diffinitiones possunt dupliciter considerari. TVno modo, secundum op sumuntur in propositio nibus. 5 isto mo dici possunt suppositiones. ratio modo, se dum se de absolute sumuntur,ct iso mos do non dicuntur suppositiones: sed oportet tales tet, minos per se sumptos solum intelligere, non autem supponere idest veros ec salsos esse. CConsiderans dum est ulterius secundum eundem ibidem, geos metra, licet aliqui aliquid opinati sint. non supponit
falsum,cum dicit lineam esse vitius pedis, aut lineam descripta in in puluere esse rectam, quae tamen non
est recia: quia geometra nihil demonstrat de particiniaribus. sed de uniuersalibus,ut supra dii tum est: hae autem lines sunt partaculares siue singulares, unde de eis nihil demonstrat geometra inquantum gemmetra: sed utitur eis pro exemplas uniuersalium, ins quantum per huiutinodi exempla intelliguntur abia, ex quibus, oc de quibus demonstrat. CConstaderandum est ulterius secundum et Phylosophus ex praedictis correlarie concludit Q non est necesse posmere species siue ideas, adhoe ς scientia oc de mons stratio sit ex sempiternis: da demonstratio fit ex unis uersalibus, qus perpetua sunt oc sempiterna . Sed ad hoc et fiat aliqua demonstratio necesse est esse unum in multis rede multis. Nam si non sit unum in mutitis, non erit uniuersale, et si no sit uniuersale, no erit medium demonstrationis, re per consequens nemdemonstratio: oportet enim medium demonstratio nis esse uniuersale,re unum de pluribus prς dicatum, non aequi uoce, sed secundum eandem rationem, quae est ratio uniuersalis, aliter esset vitium in demos frando:committeretur enim fallacia aequi uocati vis, quod in conueniens esse videtur. CConsides randum est ulterius m licet diffinitio,vt patet. . Alest aph ystcs,significet primario naturam uniuersalem, ut puta naturam specificam: tamen nee significat uniuersaliter, nec particulariter, sue singulariter: quia talis modus fgnificandi oritura significato vel ab aliqua compositione terminorum. REt dicitur dissi,
nitio terminus a terminandor tum Primo, quia tersminat actum intellectus, turn Secudo, quia terminat totam naturam diffiniti: indicat enim totam natu,
ram diffiniti a prima poteti avsh ad vitiinum ahum ut deducit Albertus magnus. CAd yrimum ergo dicendum,s esse accipitur tripliciter secundum. D.
33lectio vi νω taciam s. in questionibui disputati, de Malo sistione prima Darticulo primo. TVno modo, pro esse actualis exisse entiae. TSecundo modo, accipitur ut significat vesritatem propositionis: propositio enim affirmativa vera significat esse, de affirmativa topositio falsa significat non esse principaliter, de istis duobus modis
diffinitio non significat esse. 'ertio modo , acscipitur pro esse essentiae, sue quid ditativo, re isto modo diffinitio sgnificat esse, ut concludit argum estum et Ad secundum re tertium, patet solutio ex iam dictis. licet enim inter esse re non esse simplicister non cadat medium, tamen inter esse quod signis ficat veritatem pro postionis,ct non esse, bene cadit medium: unde ratici non sequitur. c maestio vigesima quinta. De principio commus nissimo in ordine ad scientiam: &eselee
IN S V P E R cons d/tandum testat qualiter scietix demonstrativae se habeant circa trincipia coma munia. CCirca quod quaeruntur duo. TPrimo, utrum aliqua demonstratio accipiat hoc principium commune. Non contingit idem simul affirmare de Negare. TSecundo vitum Logica oc Metaphysica nsiit de omnibus.
CSequitur in Phylosopho re in Doctore sancto. Non contingerere autem & caetera. c Atticulus primus.
AD P RIΜ V M sc proceditur. Videtur valiqua demonstratio utatur illo principio. Non consuenit idem simul a firmare de negare. cNam alis Ptimum. qua demonstratio utitur in principio. De quolibet est vera affirmatio vel negatio: de nullo vero ambo simul, ut concedit Phylosophus in litera: ergo pari ration e potest uti praedicto principio, videlicet Non conuenit idem simul affirma recte negare. eraecum Secundum do praeterea quae cuni sic se habent si sunt idem re fulariter,si demonstatio utitur uno, etiam utitur res iquo. Sed praedicta principia, videlicet Non conues nil idem simul affirmare re negare,& de quolibet est vera affirmatio vel negatio,&c. sunt idem realiterialiter non esset unum primum principium tantum,
quod est contra Phyloso hum quarto metaphysicae: ergo si aliqua demostratio utitur uno,ita oc reliquo, re tunc idem quod prius. M. CSed contra est Phylosophus in praesenti capitusto dicens,
Contingere autem simul affirmare vel negare,necp Vna recipit demonstratio. Ne.
CR espondeo dicendum * istud est tertium capitustum hui' quarti tractatus: in quo Phylosophus ostesdit qualiter demonstrativae scientiae se habeant cirsea principia communia adducendo tres conclusios nes. αQuarum prima est responsiua ad qussit uim pii ut nulla demonstratio utitur isto principio, Non 'iusto conuenit idem simul affirmare vel negare. C se Seeundi eunda conclusio, est Q aliqua demonstratio utitur isto principio, De quolibet est vera affirmatio vel negatio. de nullo vero ambo simul. e Tertia com Tereia raclusio, est de qinseqnti articulo videbicra m logica dialectica, Sc prima Phy losophia, lant de communishus obiectius, licet diuersimode. CEst ergo prima conclusio m nulla demostratio utitur isto principio. Non conuenit idem Ocri quae conclusio probatur
unica ratione Phylosophi: quae sic potest formari.
67쪽
Nam demonstratio non utitur eo, quo non indis Ret, cum potissimum in demonstrationabus super fluitas sit vitanda, sed nulla demonstratio praeseratim ossensua indiget isto principio. Non conues nit&c. ergo nulla demo muratio utitur eo. p Pro batio minoris. Na si eo indigeret, potissime esset sua mendo illud ad maiorem extremitatem. Sed hoc noest verum: quia si talis additio ponatur ad maiorem extremitatem,nihil plus certificatur G si non ponastvnde no plus certificatur, cum dicitur, Omnis ho est animal rationale,re non est non animal rationale: msi dicere Ois homo est animal rationale. Cu igit desmonsi ratio intendat aliquid certificare, x scientiam generare: non indiget praedicto principio. CPro cusius declaratione coli derandum ellip aliquam demostationem uti prs dicio ptincipio Dotest intelligi durpliciter. Tvno mo,it agi eo via tot maliter. lio modo . et eo utatur virtualiter. Si secundo modo, scquaelibet demonstratio eo utitur: quia in virtute prismorum principiorum coclusiones deprimis siue i,ncipiis propriis reducuntur. TSi primo modo,hoc potest itelligi dupliciter. Irvno modo, ita et eo utatur
in sua comunitate remanente, vel ut applicatu est ad determinata principia findi uersos terminos specilles. TPrimo modo, nulla demonstratio eo vetitur: cuprincipia quae formaliter ingrediuntur demo si ratiosnem,aeberent esse propria. Demonstratio. n. Drocerdit ex propriis pncipiis, ut supra deo aratum est. TSi. modo, noc iterv potes intelligi duplicitet. TVno modo,*eo utatur ad veritate manifestanda. TAlio modo,et eo utatur ad contradictionem concludeda. rimo modo,demonstratio eo non utitur: cum hoc non maior resultet certificatio,ut declaratum e. CSecundo modo, aliqua demonstratio potest eo uti,sc procededo, Omne animal tationale est risibile &non risibile, sed omnis ho est animal rationale: ergo omnis homo est animal risibile re non m sibile, ς sic de similibus .c Secunda conclusio est talis, demostratio duces ad impossibile utitur illo principio: de quolibet e vera amrmatio vel negatio,de nullo vero ambo simul. Petrus priusio sic potest probari fim. D. s. quia in demonstratione ad impossibile probatur alis quid esse verum per hoc, s eius oppositu est falsum, quod fit per prs dictum principium quod patet sic demonstrando, Nullus homo est risibilis , sed oeani
mal rationale est homo: ergo nullum animal rationale est tisibile,coclusio est manifeste falsa: ergo aliqua prsmissarum,non minor, cum diiunitum in ea pisdicetur de diiunitione sua propria: ergo maiore falsa, videlicet illa, nullus homo est risibilis. Tunc si Gista propositio est falsa,Nullus homo e tisibili 1: ergo sua contradi toria est vera. s. homo es risibilis. Quia de quolibet est vera amrmatio vel negatio:de nullo vesto ambo simul. Ex quo patet ς demonstratio ad uni possibile utitur pdicto principio, quantuna ad veritastem ostendenda quod non accidit de aliouo alio i,nscipio negativo ut declaratum est. PConliderandumeti autem fm P fim in litera m pdicta demostratio nosemper utitur isto principio, quia quandocunm illud oppositum, quod osteditur esse falsum, non est negastio, sed contrarium immediatum,sicut si ossederetur
aliquas numerus esse par per hoc * salsum est ipsum
esse imparem, nec etiam utitur i,dicto principio uti, videlicet sub his terminis ens,re non ens, sed talum suffcit in genere icto: circa quod fiunt demonstratio Ius. Sicut ii ui Geometria accipiatur rectum ec no re
tium: cum videlicet ossenditur aliquam lineam esse Krectam, per hoc quod est falsum ipsam esse non rem,
deducendo ad impossibile. Hec. D. S. inlec. CCona Notan. 3.
siderandum est ulterius fin Esidium g eo ipso . res
habet esse determinatum,ex eo est hoc,& non aliud: re ex eo, de eo est amrmatio vera, vel negatio vera.
Qui ergo bene latelligit* determinata significatio
terminorum , dc determinata natura rem, facit ad veιritatem cuius ibet propositionis verse sufficienter in . telligit quomodo qlibet ppositio vera roboratur per hoc principium, De quolibet est vera affirmatio vel negatio. Cum ergo veritas qlibet roboretur per principium pdictum,aliquo modo,videlicet fili virtute ingreditur de inon stationem, S potissime de montationem Osensuam. Qui . n. vult arguere seu probare aliquid ostensiue, non oportet * accipiat utram pars te in contradictionis, sed sufficit concludere alietam solum: ut sufficit dicere verum ee, hominem esse an is mal. hcc. n. conclusio sufficie ter dat intelligeres falisum sit dicere ipsum non esse animal. Qui . n. conesus dit m homo est animai,concludit etiam ς homo no δ' est non animal. Nam non esse non animal intelligi per esse animal,sicut obliquum itelligis perrectum, priuatio per habitum oc negario per affirmationem: unde demonstratio ossensua non indiget isto principio, ut simul accipiat utral partem contradictionis, ct quia no indigeri ideo non accipit ipsum. Et si accis peret, deberet accipere affirmationem, Ac negatione, ponendo ad maiorem extremitate, non ad mediti, nec3 ad minorem extremitatem. med licet demon
statio ostensiva pdicto principio no indipeat.dem5seratio tamen ducens ad impossibile pote si eo indigere: quia possumus adducere aduersarium ad hoc ima
possibile et non de quolibet est affirmatio vel negastio vera. Sed conuenit idem simul affirmare ec negas re. Quando vero ad tale inconueniens ducimus adsuersarium, portet syllogizare simul co ludendo absumationem ec negationem. haec omnia ille formas liter. CConsiderandum est finali tersm eudem ara Nolan. gumentatio sit organum scientificum,& sit instrumetum manuducens nos ad scietiam re veritatem, cum II demonstratio ostensilia non indigeat plasto princi pio, ne B indigeat accipere utram partem cottadictionis simul ad veritatem ostendendam: patet * talis demonstratio simpliciter loquendo non indiget utram partem simul accipere, cum specialiter ordinetur ad veritatem. potest tamen indigere fin quid: ut si velit utram partem contradictionis concludere. CAd primum igitur dicendum negando consequentiam ς illud principium non eouenit oce. e 1 negati uti. Aliud vero affirmative designam Et licet sint idem fm rem designatam,dmerunt tamen fm rationes: unde aliud potis conuenire viii m non conuenit alteri, & tune patet etiam solutio ad secundum argumentum. CSequitur Phylosophus in . S. D. ibi. e Commus mcant autem omnes scientis Sc. I et Atticulus seculus.
AD SECUNDVII sic proceditur. Videtur m
Logica,Dialectica Metaphysica non sint de omniabus. CNam Logica est solum de ente rationis, sed Primum. non omnia sunt entia rationis:ergo Bec. I Proetea, Sicundo dialectica es solum de probabilibus, sed non omnia Terii unu
68쪽
uarium omnia sunt entia realia:ergo Acc. CPraeterea, nulla scientia eli singularium, ne a accident sum, nem constringentium, neq; corruptibiliu: ut ex supradietis pastet, sed constat aliqua esse talia: ergo nulla scientia potest esse de omnibus quod est cotta suppositii. CSed contra est Phylosophus in praesenti capitulo: ibi,
Communicatu autem scientiae secundum cornunia. Comunia autem dico, quibus utuno tur,tan ob ex his demonstrantes: sed non de ci=hus demonstrant, neq; quod demostrat. dic.
Cone lusio C Respondeo dicendum m. 3. conclusio haec est quς est responsua. Videlicet Q Logica, Dialectica,&pm a Pilia, sunt deoibus, licet diu et si mode. TPrima pars huius conclusionis probatur auctoritate Psi di, centis,i omnes scientiae coes utun pncipiis coibus: sed qcunq; scicita utitur pricipiis coibus, est etiam de contentis sub eis, cum partes subiectivo re totum ad eandem scientiam pertineant ut ex superiora bus pas et, sunt de omnib' ad minus Prima Psprobatur.
ergo pdictae scietis oes su obiectius. TSecunda pars probatur,quia ut eliciti uehic dicitur a D. s. de Piso, pnia Phia est de omnibus
subierii ue. Logica vero e de omnibus ratiocinative. Dialecta ea vero est de omnibus probatiue cPro de claratione huius conclusionis considerandum est primo,ς scientiam uti principiis comunibus potest in
testigi dupliciter. Tvno modo, p ipsa aliquid dem5stando. 7 Alio mo aliud demolitando de ipsis. Priamo modo qlibet scia utitur eis virtualiter re non sormaliter . Secudo modo nulla scientia proprie loques do utitur eis, ta sint l, ma pncipia comunissima Be ui demolirabilia si pir. i. vlti, ut dicit Phylosophus. . Metaphy. sed secundo mo aliqua scientia, videlicet prima Ph ylosophia, utitur eis demonstrandor videlicet aliqua de eis,utpote m non est possibile mente coopere Opposita eo N, ut patet. 4. Meta. Et hoc est qd Phylosophus dicit in capite huius Iec. primus tamen Phylosophus tentat pdieta prima principia demonssrare eo inodo,quo possibile est, dicendo negantis
bus ea per ea, quae oportet ab eis concedi: nqn aute sea, quae sunt magis nota, ut dicit hie. D. S.CConsiderandum est ulterius m eundem. D. s. inlec. Tim a Phylosophia dicitur esse de c5munibus,sa eius cosis de ratio dicitur es e circa res comune sicut circa ens, εc partes, dc passiones entis Me tunc circa omnia quae in rebus sunt, habet negotiati Sed cosideratio Logiscae est de operibus rationis, logica est etia de hi quae
comunia sunt omnibu ,. i. de intentionibus rationis,
quae ad omnes res se extendunt: non autem ita los pica sit de ipsis reb' communibus, scut de subiectis, considerat. n.logica simile ec enunciationem, S husiusmodi. Dialecti ea vero est de comunibus, no solii,sa ptractat intentiones rationis,quod est comune toti logic sed etiam ua circa reiν comunia argumentas
tur. Ex quo patet w prima Phylosophia est de omniabus subiective, logica ratiocinatiue, dialectica vero probatiue siue argumentative. C Considera dum ea ulterius * licet tam Phylosophia prima si di alcstica disputant de primis principu1uamen aliter, oc aliter, ut innuit hic Phylosophus S. D. S. Nam dialectica
non procedit ex aliabus principiis determinati Mnec assumit alteram partem contradictionis tantum: sed se habet ad utrunm,cum contingat viram vel probas
bilem esse, vel ex probabilibus posse ostedi Ap hoc interrogat: prima vero Phylosophia xcedit circa olarer modum demonstrationis, A non per modii dialecticae disputationis. CAd primum agitur dicedum,
ς licet non omnia entia fuit entia r5nis, tamen circa omnia intelle bas potes ratiocinare: ideo logica diicitur esse de omni diis. E Ad α dicendum * tam nescessaria, mimpossibilia dicuntur esse probabilia cosmuniter accipiendo. s. probabile pro omni eo, quod potest vere aut apparenter probari. CAd. 3. dicenduς omnia entia sunt entia realia formaliter, aut fundamentaliter, licet. n. intentiones rationis non sint ensti a realia formaliteri sunt tame entia realia fundam estaliter,ua sundamentum habent in te. Tvel diceduet prima Phylosophia dicitur de omnibus, ua cos derat oe, res reales: unde ro psupponit salsum. C Ad. . dicendum * prima Phylosopma considerat singularia contingentia non fila ronem singulatitatis: sed secundum * conueniunt in ratione entis, ut in prima
Phylosophia declaratum est. cias. ets.De scri xxptiis pncipiis, ec est lec.2i. D. S. N UNC considerandu restat qualiter inae de mos statius se habeant circa propria pia capia: considerando et in qualibet scientia sunt propriar interrogatiosnes, resposiones,&displitationes. C Circa quod quς runtur duo. Primo vim in qualibet scientia dem5sserativa sint propris interrogationes, &rpriae respossiones. TSecundo virum demonstrator interroget.
Sequitur in Phylosopho,&in. S. D. csi aute ideest interrogatio. c Articulus pinus. AD PRIM V Al sic proceditur. Videtur ii qual bet scientia demomutatiua non sint propriae inter' rogationes, Ac propriae resposiones re propriae disputationes CNam H in qualibet scientia essent interro ationes vere scibiles ae quibus nuc ad propositum, eatur,* no tantu qtuor essent interrogationes, siueqones, vere scibiles reo seques est Phylosophum. 1. huius,c5 sequentia patet,va no tantu 'tuor sunt sciestiae, ut de se patet. c Secundo pterea,vDi curim est maxima certitudo ibi non cadit dubitatio:sed in scietia demonstrativa est maxima certitudo, cum dem ratio procedat ex principiis per se notis, ut supra eo cessum est: ergo in ea non cadit dubitatio,& p coseques neminterrogatio: ua iterrogatio videtur esse dubitabilis propositio. WTertio pterea,Metaphysica respondit ad oes qones, siue interrotationes, ua, ut dicitur i pro hemio Aleta. Dp ientis en scire ora, ut couemip caussas: ergo Datur Φ in qlibet scientia non sint propris responsiones .cQuarto pterea, no est alia ratio, quas re in qualibet scientia sint propriae interrogationes:
nisi quia, ut dicit hic Phylosophus,ex his fit sylli sed
hoc non potest esse. ua ex interrogationibus sylti fori non potest cum interrogatio non sit pis missa: sed potius c5cluso,siue de conclusioner ergo videtur Pin Oualibet scietia non sint propriae interrogationes.
Sed contra est Phylosophus in liteta: ibi Si autem idem es interrogatio,&c. I cIRespondeo dicendum istud est. 4. capitulum huius ouarti tractatus, i quo Phylosophus ostendendo qualiter scientiae de mons stativae se habeant circa propria principia adducit
duas conclusiones, ex quarum prima inserti3. cors retaria. TPrima conclusio est talis,in qualibet sciensti a demos ratiua sunt propriae interrogationes. escunda,* in qualibet Icientia sunt propriae responsiones,& propriae disputationes .cPrima coclutio,prohatur tali ratione. TPropositio&interrogatio iciem sunt: sed in qualibet sunt propriae propontiones, ex uabus demostrationes procedutire propris conclutiones: ergo in qlibet scia sutipriae interrogationes. I secunda concluso Irobatur, interrogatio,& insio pertinent ad eandemicientiam disii comi erit unu
eluso. Secunda. conclusis. Probatio prims cono elusonis. Probatio Secundae.
69쪽
G que respondentem ad omnia interrogata respodeste: sed solum de his, quae fiunt sm proprias scientias.
Non. ri inusicus habet respodere ad interrogationes geometri cales: ergo in qualibet scientia sunt proprie responsione, sicut re propriae interrogationes. Sed ex interrogatione 5c responsione si disputatior eriro in quali et scientia sunt propriae disputationes. Non. n. est in non geometricis de Ceometria dispultandum, ut dicit hic Diis:tum Primo, quia qui sic ariguit, non conuinci trinis per accidens. secundo quia non poterit iudicare per principia scientie virum he ne disputatum sit, vel male. CEx prima concluso ne μου inseri P fis tria correlaria. TQuotu primum est no quaelibet interrogatio est geometricalis . vel medici natis:&senem aliqua interrogatio est indifferenters cuius ibet scientiae,sciit propositio, sitie coclusio non est indifferenter iussi bet scientiae. TSecudum cor retariu es Q interrogationes geometricae sunt ea quihus demonstratur aliquid circa illa quae demonstra tur ex principiis eiusde geometrics, hoc em illa iteratis rogatio es propria alicui scientiae ex qua aliquid des monstratur vel in ipsa scientia,vel in scientia ei subal Tettium. terna. 'ertium correlarium est, et de interrogati salibus alicuius scientiae fieta est ratio ex principiis iistius scientiae, vel ex conclusionibus qus per illa principia demonstrantur: sicut de interrogationibus geometricis fenda est ratio ex principiis geometriae, vel ex conclusionibus, quae per ista principia demonstra Notandu tur. CConsiderandu est primo pro declaratione pcerrimum dentium m interrogatio pt accipi dupliciter. TVno Interroga. modo, pro actu interrogatis,& sic non sumitur hic.
dupliciter. ho modo, pro propostione, de qua fit interrogatio,oc . sic interrogatio est dubitabilis propo. Causquidem potest accipi dupliciter. TVno modor quacunm oratione pro ab illi re sic in qualibet scientia reperiunt inter togationes. V Alio modo capitur pro propositione probabili solum ad utram partem constradietibnis:&se solii in in dialectica reperi utur insNotan . . terrogationes. CConsiderandum es in super gi iteri rogationes scula. D. S. in lec.aliquado sumuturivi sunt pro postiones ex quibus demo strator procedit,
re isto modo in nulla scientia psertim speciali potestia sumi ratio de propriis interrogationibus: quia nulla scientia probat sua principia nisi induendo habitum . . Metaphysici. Ratio tame istarum interrogationum potest sumi ex pncipiis superioris scienti Cucut patet de scietis subalternata Quado p vero sum Intur insterrogationes prout sunt conclusiones de montitati
se de eis ratio potest sumi ex Dcipiis illius scietra . ad quam pertineant, quia ro conclusionis sum ierici; α ς principiis .csed instabat discipulus. Nam demo
'' stator no interrogat de principiis:ergo dem ratio nopotest sumi ex propositionibus,ex quibus dem rator Risbotiso procedit. CDicedum*pmis ex quibus demtator procedit,sic5siderentur ut pmissae sunt,siue piacipia, se de eis non est interrogatio: sed si sumentur pro coriusionibus in alia scietia, sic de eis potest fieri uetro ratio. CAd primum ergo dicendum ιν licet sint tantum quatuor iterrogationes vere scibiles in genere, plures in sunt in specie,vt. Σ.hie declarabi .cAd. . dicendum g licet in scientia demonstrativa post de ductiones conclusionis ex principiis sit maxima cera titudo: tamen ante conclutionem potest esse dubitastio de conclusone,ad quam remouenda qlibet scientia habet principia sua. CAd. . dicendum ep Metas physca respondet ad interrogationes resoluendo interminos commime inlium videlicet ius antetro
pationes coponuntur ex terminis, qui includunt tera Tminos metaphysicales. TVel dice dum negando cos sequentiam, quia lacet metaphysca habeat viam ad
principia omnium scientiarum specialium, non pernoc sequitur quin in qualibet scietia snt propria pii cipia,& smiliter dice dum de interrogationibus, delicet una N eadem interrogatio materialiter sumpta scinia diuersas considerationes possit pertinere ad disti ersas scientias, non tamen sediti eandem rationem coiisderandi. C Ad. . dicitur et saccipiantur interrrogationes pro propostionibus quae possunt esse coclusiones in una scietia, fic bncipia in altera, sc ex insterrogationibus pol fieri sylli demostrativus,& ose suus D non solum demons ratio ad impossibile. Et
ex hoe sumendo interrogationem,non lor matur Inaquantum interrogatio: sed materialiter in*tum propositio sue propositione. Sed si accipiantur interros pationes solum pro propositionibus, quae sunt coclusiones lira, se manifestu est et dem ratio ostesva no fit ex Iterrogationibus, secus de dem ratione ad impola. CSes in seno S. D. S. ubi supra. c Atticulus stri.
demonstrator non interroget. CNam Pssinpcede 'ti capta expise dici Gg, demo sitatoris non est. i. no couenit interrogare: ergo demonstrator no interrogat. s eundu. et Secundopterea, demonstratio procedit ex certis, oc per se notis .cte non ex dubitabilibus, cum ergo in
terrogatio sit dubitabilis proposito, vides demon Duilini.
strator non interroget. CTertio praeterea, Haterrogatio habet viam ad vitain partem contradisionis, sed
demon strator ad unam viam talum,ad vera v3: ergo
non interrogat. Psed contra est Phs ubi supra, oste. dendo v in qualibet scientia demo strativa sunt prospriae interrogationes. CRespondeo dicendum s demonstrantein interrogare potest intelligi dupliciter. TVno modo. quia iterroget de primis sue pncipiis in tum huiusmodi. p Alio modo, ita v interroget de conclusione, mo modo demostrantis non est His terrogare, quia si quis pncipia negauerit no habet i nc pia ad probandum ea:ideo no debet de eis interros gare, sed debet assumere ea lassi vera. TSecundo mos
do iterii pol intelligi dupliciter. Tvno mo, ita τ ins Iaterroget de conclusione, ut demonstret utranq; parte contradictioni re isto modo non est demonstrantis interrogare, ut voluit. 3. argumetum. TAlio modo, potest inteli igis interroget de conclusione R e5lludit alteram partem tantum, videlicet veram, re tune est demonstrantis interrogare: ua si negentur conclusones habet unam ad demonstrandum eas: ideo postest de conclusonibus interrogare. Sed tu eas de mos strauerat, utitur eis ut propostionibus ad aliquas eos lusones demonstrandas TEx quo patet interroι Corteligatio dialectic re interrogatio posterio dissica dupli rium. citer differui. TNam interrogatio dialectica est tam de lancipiis,m de eo lusionib' Interrogatio vero posteriori uica sue vere scibilis e solum de conclusione. TIt uerrogatio dialectica est de coclusone, tanqs ad utra in pte Dictionis. Interrogatio vero posterios ricticae de conclusone: btu ad una piet m. CAd ars pumeta patet sola ex dictis Na ut dictu est non est demostrantis iterroga re de De iis: nem et de coctusone, ut coesudat utram ple dictioni: sicut voluit Phyalosophus I pcedenti capro, cu tame cotingat de mons stantem Iterrogare de conclusone, sicut dristum est. EQugstio. 2 . Quomodo scientiae demonstiatiuae habent proprias deceptiones,& est lec. 2 S. D. tac.
ITEM superest considerare siliter in scietia sunt
70쪽
A propris deceptiones, & ignorantiae. cICirca quod
quaeruntur tria. RPrimo, Mirum in demonstrativis scientiis syllosi sint ignoritiae, pquos causatur dece ptio,possit esse paralogismus in dicitione, vel extra dictionem. TSecundo, utrum demonstrationes augentur per media diuersa. TTertio, utrum scientiae do ctrinales sint certissinas.cSequituran Phylosopho,&in. s. D. Quoniam autem sunt. θ CArticulus primus. AD PRIAIVΜ se proceditur. Videtur et sylli
ignoratis per quos causatur deceptio in syllogismis, possint ei leparalogismi in da tione, oc extra dictio Primum. nem. TNam scientiae aliquς demonii ratiue utuntur terminis Analogicis ut patet de Aleta physica,qui ede edite vero &c. sed analogum causat fallaciam aeu uocationis in secundo modo, ut patet pino Elenchorum:ergo in scientiis demonstrativis possunt fieri paSecundum ralogismi qui appellantur sylti ignorantis. CSctapterea, tales syllogismi ignorantiae aut sunt veri, aut sunt falsi. Si primum,non videtur Φ tales dicant sylin logismi ignotatis. St. 1. tales erunt syllogismi sopni, sici,&oer conseques paralogismi. CSed contra est' h Phylosophus: ibi, Quonia in autem sunt Geomo Responito, trico&αICRespondeo dicendum ς istud est. s. capitulum huius quarti tractatu in quo Phylosophuso tendendo Φ in qua libet scientia sunt propris deceQuaestio ptiones,mouet&Ioluit tres quςssiones. TQuarum ptima. prima e talis,utrum sicut sunt aliqus Geometrice insterreorationes,sint etiam aliquς omnino non Geos secunda. metricore similiter in aliis. TSecunda quio es, utruinterrogationes,qus fiunt sin ignorantiam in Ceo
metria possint dici Geometricae, &similiter in aliis Tertia. scientiis.' Gettia quisio est vim syllogismus ignos tantis,u fit in scietijs demonstrativis, sit syllogismus Drocedens ex falsis, vel utrum sit paralogismus. r. syli logismus peccans in forma, ut est syllogismus appa Responcla rens renon existens . C Ad primam. q. respondet ad pii. q. .D. S. v aliquς sunt interrogationes Oino non Ceo metric sequς videlicet sunt omnino ex altera scietia: C ut si qus reretur in Geometria, virum tonus possi diuidi in duos semitonos, talis interrogatio esset omnino non Geometrica, quia esset ex his, qus nullo mos Responso. do pertinent ad Geometriam .er Ad secundam dice,
ad secura. dum fm Phylosophum, ς interrogatio, qus fit stan
ignoratiam in Geometria de his, qus ad Geometria pertinent cum videlicet interrogatur aliquid, quod est a veritate Geometrae,no e Oino no Geome trica: sed e aliquo mo Geometrica,re aliquo mo rio. TDE. n. interlogatio no Geometrica dupir. no mos
, quia in omnino non Geometrata, quasi nihil habens de Geometria. 7 Alio modo, quia praue habet illud quod Ceometris es, sicut habens aliquid cotrarium Geometris veritata. RSicut dupliciter aliquid dicatur sine sono. Tuno modo quia nullum penit' facit sonum: ut lana. Irmio modo, quia habet prauusonum: sicut campana non bene sonans. Primo mos do,interrogatio qus fit fili ignoratiam, non dicatur Geometrica: sed bene secundo modo. Sicut interrostatio, qus est de concursu linearum squs distantium est Geometrica secundo modo, re no primo modo.
Kesponsio C Ad. a. q. respondet Phylosophus, Φ syllogismus,
ad tertia. qui fit sedis ignorantiam in aliqua scientia demons stativa non est paralogismus. i. peccas in forma: sed est sylloqismus peccans in materia. quia falsu in assus mit, sed bene concludit.Quod aute talis syllogismus
non sit paralogismus, sic probatur fm Phylosophu. Quia in scientijs demonstatum non potest fieri pata
logismus, quia aut iso ara logismus esseti dictione, 'aut extra dictionem. Non primum, quia huiusmos Udi maxime esset sin sequi uocationem: sed hoc no potes dici. 'um primo, quia medium in scientiis dea monstrativis debet esse, re est semper unum, δc idem es m rem sed medium in xqui uocatione non in unu tui' n' Mifm rem, sed multiplex, ut patet de caner ergo parat Orgismus sedis dictionem non cadit in scientii, dem5, II UM tirati uis . Gum. 2. uis deceptio,quae fit sedis aequi ς
uocationem excluditur per norit medium demons
statur ad sensum: ergo in demostativis scientiis no potest esse aliqua deceptio sedis hac fallaciam. Antecedens patet de hoc nomine circulus, qui aequi uoce dicit de figura, re de poemate, causat enim decepta smem antem demostretur ad sensum dicendo,omnis circulus in figura. poema Homeri es circulus: ergo poema Homeri est figura. Sed si circulus describatur in puluere, manifestum est et carmina, siue poema nosunt circulus,& sic nulla ibi accidit deceptio. Consoquetia ξrobatur, quia illud, quod distinitur se habet ad intellectum sicut illud, quod sensibiliter describi, Etur, se habet ad sensum:ergo sicut deceptio excludit per hoc, τ medium demonstratur ad sensum: ita in demonstrativis scientiis excluditur per hoc, et demostre ad intellectum,quia in demonstrationibus semper proceditur ex dimnitionibus, quae sunt propriuobiectum intellectus: unde non potest esse i Di cecesitio sediti sallaciam foui uocationis,ct multo minus caen alias fallacias in dictione. TNec potest fieri. Σ. videlicet q) talis paralogismus sit sc fallaciam ex tua dietionem, quod probat Phylosophus supponodo si in demonserativis non potest fieri instantia nisi una: quia oportet syllogismum demonstrativum esse uiς - 'ex propositionabus uniuersalibus. Eaedem aute sunt propositiones Age insantiae tam in dialeel icis-in demons rati uis, quia illud, quod sumitur ut istanti posea sumitur ut propositio. Quo supposito, si Idem os p .. - μsrativis scientias fieret aliquis paralogismus extra di fitionem, hoc maxime esset tam sallaciam conseque fit Hiistis: sed hoc non potest dici, quia si esset fallacia conse P 'quentis, hoc esset quia antecedens posset esse verum, mconsequente exissente falso,puta syllogizando ex puris assirmaticis in. a. figura ut arguit Scotus. Qui cud generatur ex antecedenti cito generatur, sed ignis cisto generaturi ergo M. Pin ut quia non conuertitur consequentia,ut puta arguendo a positione anteces dentis ad positionem consequentis: ergo ea. RAut ver ua ibi possimi sumi plura k in determinata mesdia ad unam conclusionem. his. n. tribus modis caussatur sedis fallaciam consequentis deceptio. Sed nuIIus iso' modo3t reperitur in scientias demonstratistiis. p Non primus, quia cum de mons ratio semper procedat ex veris, de semper concludat verum: antes cedens non poterit esse verum, consequente exissens te falso. 7 Nec secundus,quia demostratio procedit
ex conuertibilibus,ut potissime patet in Alathematicis. CNec et tertius, ua sema in dem rati uis scientiis sunt determinata imopia, quia dem rationes non autentur p meia,quia in demiationibus assumunt diffinitiones r mediis, unius at rei es tua una diffo: ergo nullo modo pol fieri deceptio in dem rati uis scientiis p fallacia psiti 5 p piis sy in ignorantiae no pol dici paralogismusrnec syllti peccans in forma, sed in masteria. 7 Ex quo pa rnsio ad qsitu,ex cibus comedatio fit scientiarum doctrinalium, ut patebit in. 3. articulo huius. et Considerandum es pro declaratione prxce Noiadum dentium primo circa primam. q. s Phs M intendit primum.