장음표시 사용
71쪽
G quaerer absolute an sint aliquae interrogationes n5 eometricae, quia hoc satis habetur ex praecedenti capit ulo, ubi ostendit et, in qualibet scietia sunt proipris interrogationes,& q, interrogationes huius scieri non pertinent ad alias scientias: sed intendit quae rere an hi aliqua interrogatio ita pliciter non Geormetrica, nullo modo pertinens ad Geometriam: vel an sit aliqua interrogatio, quae apparet Geometrica,
Noran. . re non est. CPro quo ulterius est eos derandum fm Fgidita, . interrogationes ad Geometriam possunt se habere quattuor modis. TNam aliquar sunt inters rogationes, qu; sequuntur ex principiis Geometriore sunt in Geometria,ut super datam lineam rectam conuenit aequi laterum collocare. P Aliae sunt inter roga tiones, quς sequuntur ex principiis Geometris, oc tamen non sunt in Geometria: sed in alia ut in prospectaua ,sicut oculus videt dextrum magnitudianis per hoc, Q ab ipso egredititur lineae causantes ansgulum rectilineum in partem dextram oculi. 7 Alis vero sunt interrogationes, quae nec sunt in Geomestria, nec sequuntiar ex principiis Geometris, possunt tamen videri sequi ex talibus principiis ratione assi nitatis ad suas scientias sub alternantes. sicut ipsius
sex ad quatuor,e .pportio sex qui altera: sed alis sunt,
quae nec sunt in Ceometria, nee sequuntur ex prinicipijs Ceometrix, nec habent apparentiam . sequus tu rex T sis, ut omne graue cadit deorsum, releuetes ditiarium, unde Pns propter has interrogationum diuersitates proposuit primas quaestiones, non voles absolute qu rere, ut dictum est,utrum sint aliqus insterrogationes non Geometri e re sicut di cebatur dea Ceometria:ita dicendum est de allit scientiis specias libus. CConsiderandum es ulterius circa secundam Notat 33. . q. fm Egidium, q) interrogatio, quae est sm ignorantiam Geometrix magis dicenda nori Geometrica, Ceometrica, licet quodammodo sit Ceometrica, oc quodammodo non Geometrica. Cuius ratio est,
quia illud, quod est tale fim materiam, est tale fm ud. Quod autem est tale fm formam, est tale simpliciter.
Quia ergo interrogatio fm ignorantiam Geometris est Geometrica seculii materiam, quia composita estia ex terminis Ceometricis: igitur est Ceometrica fm
quid. Quia vero no est Geometrica fila formam, uae si materialiter ordinata re composita sis illos terminos,ideo es Cemetrica fis quid,& non simpliciter: ει quia ab eo, quod est simpliciter, debet feti deno minatio: ideo talis interrogatio debet dici simplicis Nota η.a. ter non Geometrica .cConsiderandum est ulterius circa tertiam. q. fm Phm Q in scientiis doctrinalib' non committitur paralogismus sicut in dialeeticis,
eo sp malor extremitas praedicatur de omni medio,
Cur seriti & medium de omni minori extremitate. uod vesuleno mo ro prcdicatur non dicitur commune. i. signum unis
miret ad tu uersale non additur ad praedicatum sed ad subie eis,
d catum. cuius ratio est quia subiectum habet rationem matextae, pr c dicatum vero rationem formae: forma vero
de se est indivisibilis. materiae vero competit diuisio: ergo signum uniuersale quod diuisionem importat, debet addi subieeto,& non praedicato. Frauod vero subiectum habeat rationem materiae & praedicatum rationem formae, patet ex hoc π qua documh aliqua duo concurrunt ad costitutionem unius tertii, quod prius concurrit, tenet locum materiae,5c quod postes mus concurrit tenet locum sormae: sed subiectum ocpraedicatum concurrunt ad constitutionem proposi Nonis,oc necessario prius occurrit subiectum, qj prs dicat um: ergo subiectum habet rationem materis
praedicatum formae. CAd primum ergo dicendum non omne analogum causat fallaciam aequitio O, Analogum tionis: unde duplex est analogum, RQuod da est , ita dur x logum,quod ex impostione nominum est impositu
ad significandum plura sis prius de possetiust, re tale
analogum no causat fallaciam squi uocationis: sicutens unii mee smilia alias primum principium non esset certissimum, quod est cotta Phm. 4.Μetaph Dp Aliud es analogum, quod ex impositione nomis num impositum est ad significandum viruin, quod postea transumptum est ad significandum alia, si tridens, ut patet primo Elenchorum,& tale bene caussat fallaciam squi uocationis in se do modo. Ad . fm dicendum tales syllogismi sunt veri, cum obstituent omnia quς requiruntur ad formam syllogiasticam:quia in procedunt ex falsis dicuntur sylri his quid non aut paralogismi, unde ratio non sequitur cSequitur ubi supra in Phylosopho,& in D. S.CAtticulus secundus.
ADSECUNDVII se proceditur. Videtur'
demonstrationes augeatur per diuersa media. CN a Uriinum una conclusio potest de mons rari per diuersa media. Ista enim csiclusio, Luna eclypsatur potest demostra, ri perho quia non diffundit radios ad oculum nos serum, et per hoc et terra interponitur inter solem et lunam:ergo de mons rationes possunt augeri perdis uersa medi a quia dicuntur augeri per diuersa media, quando plura media sumuntur ad eadem conclusios . nem. PSecundo praeterea, una conclusio potest de, sicunda. monstrati demonstratiue,quia est, cte demons rariaupter quid, sed constat in his esse diuersa mediar ergo .
idem qd prius. CSed dicebat discipulus stetit dicit
hic. D. S. Q de mons rationes non augem per diuersa
media,est intelligendum de dem 5 strationibusrpter quid tantum .cTertio contra,vnius rei possunt esse ηΠ plures dissinitiones,qlibet potest sumi pro medio respectu eiusdem conclusionis,& tamen constat esse tales demonstrationes propter quid in quibus sumiturdi Enitio pro medio: ergo demonstrationes propter quid augentur per media . cQuarto pisterea, hec est una conclusio,Terra est rotunda, re tamen per aliud medium demonstratur a naturali , 5c ab astronomor ergo idem est quod prius. C Quinto prςterea, in. de Celo ec mudo Ptis demonstrat terram esse rotunsdam duobus mediis, ut patet per hoc τ est grauis, ocper hoc q1 causat eclypsim circularem et ergo videtur demonstrationes augentur p diuersa media. I sed
contra est Pss ubi supra potissime autem: ibi, e Aui chis L
gentur autem non per media &c. IcRespondeo dicendum q1 demonstrationes non augentur per mea dia cuius ratio est,quia unius rei est latum una essenati propter quam est, quam significat diiunitio: sed medium demonstrationis est causa propter quam estres,cum demons ratio satiat scire, modo scire est cais tuis, Masam rei cognoscere propter quam 5 c. cConsidera dirimum.
dum est autem redemonstrationes augeri yer media Tereon.
potest intelligi dupliciter. TVno modo loquendo aut es per
de scientiis doctrinalibus siue mathematicis, tunc media du/demostrationes non possunt augeri per media: cum plicitet. Mathematics demonstrent per caulam formalem tatum Vnius autem rei est tantum una quid ditas: siue forma. Alio modo loquendo in scientiis naturalisbus,re hoc iterum dupla. TVno modo loquedo de demostationab' ta Ad no potissimis, θά iuc dem rastio potest augeri per media, quia res naturales dependent a quatuor causis, quarum quaelibet potest sumi
pro medio. TAlio modo loquendo de dem burati tubus
72쪽
Resposio. nibus propter quid potissimis, A hoe dupliciter intelligi potest. Tvno modo per respectum ad diuersas
conclusiones demons randas,& tune etiam demon frationes possunt augeri per media: sed hoc proprie non est augera demonstrationes. TAlio modo per respectum ad talem conclusionem. S tune demons ra tiones no possunt augeri r media, quia unius concivisionis non potes esse nisi una demonstratio pr pter quid potissima cuni unius rei non si nisi una causa
totalis x principalis, re tunc stra rationes Britonis est intelligendum dictum P fit, videlicet et dem si ratiosnes propter quid potissime non augentur in aliqua scientia: sed rm Paulum Venetum intelligitur dictia Phi solum de demonstrationibus in scientias doctri natibus quae dicuntur Alathematicae qus demo stat per causam formalem tantum, ut ductum est:& p hoe patet solutio ad obiecta. CConsiderandum est ultotius fm Pii in q, demonstrationes possunt augeri dipliciter. TVno modo in post sumendo. WAlio mos
do in latus ponendo. TDemonstrationes autem aiugeti in post sumendo potest intelligi tripliciter sed ii Egidium. TVno modo sum edo subi cium sub sub tecto. CAlio modo sumendo subaedium post subiectum. τTertio modo sum edo unam passionem post xlia.' xemplum primi, ut si demonstratur corruptibile esse de eo ore, per hoc τ est,compositum ex conari; s. Deinde demonstretur de corpore animato, phoe s es corpus,& idem demonstetur de ani in ali phoc q1 e corpus animatum,& sic in infinitum: quod
sdem conditionaliter exponendum est. .s in infini tum conuenit procedetur sumendo subieetiam sub. subiecto in infinitum demi strationes augentur. Noautem esset hoc Cathegoricae exponendum, quia in
sta Plis probat esse statum in demonstrationibus. xemplum secundi,ut sumendo speciem post spes ciem siue subiectum post subiectum, ut unitas cursati quota omnis numeri quia aliquoties sumpta redidit numerum omnem persectum. sed numerus binarius est numerus: ergo unita est pars aliquota hina. mi. Trinarius est numerus:ergo unitas est pars aliquota trinarii x sie in infinitum austentur demonstationes cum species numera fuit antinitae, no qdem actur sed potentia tantum. TExemplum tertii, sumedo vis
delicet passiones post passiones, vi omne animal rastionale est disciplinabile omnis homo est huiusmo di: ergo omnis homo es disciplinabilis Omne disciplinabile est risibile,omnis homo est disciplinabilis: ergo omnis homo est risibili, Omne risibile est ste bile, omnis homo est risibilis: ergo omnis homo est se,
hi lis 5 sede aliis passionibus sumendo unam poscitiam, demolitationes augentur,donec sat status in passionibus. c Si dicatur in his dem iturationibus sunt diuersa media: ergo demonstrationes augentur m media . cDicendum ess fm Egidium . licet snt ibi diuersa mediaec diuersae conclusiones tamen est tantum unum medium ad unam coclusionem,& no plura,quod esset demonseratione augeri per media, unde ratio nulla. Si tamen aliquis vel let seruare unum edium, sicut in exemplo secundi modi, posset sedemonstrare. Omne animal rationale est disciplinabis Ie, mnas homo est animal rationaler ergo omnis hosmo edisciplinabilis. Omne animal rationale est risi h le,omnis homo e huiusmodi: ergo M. Vbi tameese unum medium in praedictis demonstrationibus, similiter in exemylo primi modi posset aliquis acciapere uni eutra medium, ad demostrandum unam pastionem de plurib' sub sumptis,ut omne compositu
ex contrariis est corruptibile, sed omne corpus est hu Diusmodi: ergo S c. Ibi per unum medium demostra,
tur propria passio de pluribus subiectis subsumendo unum post aliud, 5 hunc modum syllogizandi puto
magis esse de mente Ph3losophusaluo tamen meliori iudicio, quia in diuers 1 demonstrationibus no nes gat augmentationem posse fieri per media. Et dicum tur praedictae augmentationes esse unae de forma propter unitatem medii re propter unitatem passionis: materialiter autem dicuntur diuersae propter diuersitatem minoris extremitatis. C Considerandum est Pest noulterius quando dicitur demons rationem posse aui triplicent geri in post sumendo hoc Post, potest importare rei, Didinem.
plicem ordinem videlicet ordinem praedicantis, Ordinem constituentis ad consitutum, oc ordinem
originis. In primo prsdictorum modorum, videliseet quando sumitur unum sub alio li post,dicit ordi nem praedicantis, quando subiectum est post praediscatum: A inferius dicitur esse post superius fmordianem praedicantri. TSed in Deundo modo dicit ordi
nem constituentis ad consitu tum: quia numerus binarius magis dicit consitutione alterius numeri tiras Ereti aliter loquendo. n. . vero natura dicit ordine
originis, quia ab uno subiecto fluunt diuersae passio
nes ordine quodam originis: ita fuit una mediate Nolao Lalia. C Cons derandum est ulterius Uspecies num e rotum in 1. modo possunt accipi dupliciter. TV nomodo per respectum ad suum genus. s. ad numerum sic collat elatim dicuntur se habere: unde primo m5ralis argumentatio dicis esse in latus sum edo. 7 Alio modo potest consderarism ordinem constituentis N eonuituti: ct isto modo talis argum etatio dicitur esse in post sumendo quia constitum dicitur esse post constituens. hae Egidius in praesenti lectione. Non est autem in conueniens et in uno re eodem modo resbectu eiusdem fm tamen diuersas cons derationes . fiat argumentatio in pos sumendo, re in latus sume, No du. s. do. CConsiderandum es ulterius m argumentatio
nes dicunt ab alio augeri in latus sum edo qntii: ua vis odelicet una passio alicuius communis demonstratur x de speciebus diuidentibu 1 genus dicuntur enim spes ei es diuidentes genus collateraliter se habere,fc quado numerus diuiditur per numerum parem 5c imparem, numerus par se habet ex uno latere, re numerus
impar se habet ex alio latere. Si igitur ista passio finis
tum vel infinitum esse demos raretur de numero pasri,per hoc omnis numerus par est numerus quans tus,&omnis numerus quantus est numerus finitus
vel infinitus,& postea aliquid demonstraretur de numero impari per medium dicitur esse argumentatio demonstrationis in latus sumendo, ut patet se dem5srando,omnis numerus quantus est finitus vel infinitus, sed numerus par est huiusmodi:ergo S . rate Omnis numerus cum si qualitas est finitus vel infinitus, sed omnis numerus par est huiusmodi r ergo olinumerus par est finitus vel ifinitus. Isto at mo no psit fieri argumentatio in infinitum, si fuit diuiso illius eo munis immediata: quia non possunt essenis duae species, aut duae differentiae immediatae diuidentes unum genus r si vero diuiso fiat per immediata non contingit talem argum etationem fieri in infinitum, ut patet de speciebus numeri re hoc conditionaliter exponendo, ut dictum ecl. 7 Patet autem ex dictis mdemonstrationes non augentur per media ad eandeeonclusionem, re qualiter augentur in post assumens
do tripliciter,& qualiter in latus sumendo . C Adptimum dc ad alia patet solutio per distinctionem su
73쪽
equitur ubi supra in Phylosopho &.D.s.cArticulus tertius.
AD TERTIVM se proceditur. videtur et scietis doctrinales Ad mathematicae non sint certissimae
ct firme. C Nam Commentator i prohemio de Antima vult m scietia de Anima re Metaphysica sint coteris certiores: ergo Ilat ematicae scientiae non sunteertissimae. cContra,sed dicebat discipulus in sciens tia de Anima, oc Metaphysica sunt csteris certiores ratione obiecti. quia ut dicitur substantiae separatae re anima sunt obiecta secudum naturam certissimare manifestissima,tamen Mathematics scientis sunt
cxteris certiores ratione modi demonstrandi quia non demonstrant nis per certiora secundum natiuram. ersecundo contra Commentator dicit in eosdem prologo scientiam de Anima excedere Μathe
maticas scientias nobilitate, ει certitudine demonss rationis: ergo responso nulla. CTertio praeterea,
principia Alathematica sunt falsa: ergo Mathematis ex scientiae non sunt firmae,quod est contra secunda partem. TAntecedens probatur. Nam hoc princi pium es falsum si ab aequalibus aequalia demas, quς
remanent sunt aequalia. IVTum primo, quia si a duos hvs ternariis remoueatur aequales numeri, puta duo hinari, residua non erunt squalia, quia remanet dus unitates, quae non sunt aequales nec inaequales, cum non snt quantae. um secundo, quia proportio. 8.ad. a. S. 6. ad. 3. sunt proportiones aequales: sed remouendo a prima proportione duo, non remanent prosportiones aequales videlicet remouedo a prima pro portione duo remanet proportio sexqui altera, vides licet. s. ad. a. re remoliendo a proportione. Midem, non remanet proportio sex qui altera, videlicet quas tuor ad tria: ergo praedictit in principium est salsum tamen est Mathematicum. c arto praeterea, i sudes principium Mathematicum omne totum es masius sua parte: sed hoc principium videtur esse falsum. Nam corp'ει anima sunt partes corporis Sortis: sed
Sortes non est maior amma, cum anima non sit, nemparua,nem magna, cum non si quata. nec est minor
corpore, eum corpus eius sit sibi aequalet ergo prima principia Matem a. sunt falsa, cte per consequens scit athematics n on sunt firmae. c Sed contra est Phylosophus ubi supra elicitive et Commentator. 3. Metaphysi. ubi dicit scientias Nathematicas esse in prismo gradu certitudinis. IRespondeo dicendum et, aliquam scientiam esse certiorem, re firmiorem,postest intelligi dupliciter. TVno modo ratione obtescti,& sic Mathematicae no sunt certissimς,γt voluit primum argumentum. V Alio modo ratione modi demonstrandi, Bd hoc dupliciter. no modo, quia firmiori modo demonstrant,& sc etiam scietix Alathematicx non sunt certissimae,sa res naturales sunt firmiores in qu5titates, numeri, lines,& sc procedit replica adduilla. TAlio modo quia certiori modo demonstrant,& sc scientiae Μathematics dicuntur esse firmae, re certissimae. TPro prima parte videlicet et sint certissimoeliciuntur hic a Phylosopho tres rationes. RQuarum prima est tali viae scientiae, quae magis offeruntur intellectui, sunt certiores,sed scientis Mathematicae sunt huiusmodi:ergo Oct. TPros
batur minor, quia cum notitia intellectus a sensu dependeat. secundum Phylosophum infra, Ac in. de Anima ibi, Quod a se magi offert se sensui, magisse offert oc intellρει i. Sed scientiae Alathematicae magas se offerunt sensua, i sim ergo magis se ines
tunt intellectui . minor declaratur a smili Nam Geometria non c5cedit absolute istam,videlicet omnis circulus est figura propter squi uocationem illius termini circulus: sed concedit illam de circulo descripto in puluere, vel in aliquo alio sensbili. CCon derandum in autem s maior pisdictae probationis debet intelligi comparado singula singulas, dum. s. caetera sint paria. Dato enim ς singulare magis se offerat sensui Q uniuersale, non sequitur tamen ς sim gulare magis se offerat intellectui, d una uertiter cum uniuersale se dum Phylosophum in. 3. de Anima. oc Comentatorem ibidem sit intelligibile per se,una de intellectus per se intelligit uti. reflexe vero sngustare, aut mediante sensin sed intelligendum est co m.
parado singulare ad singulare.& vie ad ure, ut patetis si aliquod sngulare magis se offerat sensui, G alis quod singulare magis se offerat intellectui,& s aliqd uti magis se offerat sensui in aliquod uti magis se of serat intellemit. Iraecunda ratio est talis Illae scientis sunt certiores in quibus instare particulariter noeontinginsed tantum uti cum notitia utis si potior, G sngulariti: sed in Alathematica tantum conuenit instare vis,quia Π opostiones eius sunt uti cum gadicatum . . maior extremitas insit medio, mediu subaiecto t. minori extremitati fin m ipsum, propositio nes autem, re instantiae similiter interrogationes idesunt,ut supra innuit Psse ergo θα. Gertia latio est talis, Illa scientia est certior,quae per c uertibilia magis procedit, qui a m inor poterit causari deceptio interminis conuertibilibu . Q interminis no couertis
hi lib': sed maxime sciae Mathe. sunt hmoi,ut patet inductive per singulas demonstrationes earum: ipis tur doctrinales scientiae, qui Alathematicae dicunc sunt certiores. TSimiliter pro. Σ. parte quoti,vides licet et scientiae doctrinales sue Mathematicae sunt caeteris scietiis firmiores,possunt hine elici a Ph*lo sopho tres rationes. pQuarum prima est ex parte pamissarum comparatarum ad conclusones. TSecun da sumitur ex parte extremitatum comparatarum ad medium. Ireettia sumitur ex parte medii comparati ad primam conclusonem. CPrima ratio est talis.
Nam in Mathematicis scientiis uti s primae sunt vero& concluso vera, ct econuerso arguedo ex purisa Et mali uis in secunda figura,cum ibi semper arguatur ex terminis conuertibilibus,quod non conuenit
in alii, scientiis, puta in naturali Phylosophia sc ars guendo, Qt genera in multipli eata Analogia sue proportione cito gnat,sed ignis cito gnastereo ignis gitatin multiplicata Analogiat ergo scietis Mathesmaticae sunt caeteris firmiores. Oecunda ratio estist nam scientiae Alathematics non recipiunt , nisi ea, quae sunt p se, cum solum recipiant diiunitiones, subie sta,& passiones, quae ad inuicem couertuntur,od de se inuicem praedicantur. Aiax autem scientiae sis inunt ea, quae sunt per accidens, ut patet de Phylossophia naturali quς assumit m terra est lapida re aerest calidustergo sunt caeteris firmiores. CTertiarastio est talis, nam scientiae Mathemati es non proces dunt nisi per unum medium ad unam conclusonem demonstrandam, cum demonstrationes augeantur pdiuersa media, ut dicit Plis. Alis vero scientis proces diit per plura media, ut patet de Phia prima, q unam
conclusionem etiam propter quid potes demonstas re per quatuor diuersas causas: ergo scientiae Μathe, matica,qus potissime di tui doctrinales, sunt aliis firmiores. TPatet sequela, quia ubi multitudo,ibi c5 iusto,ct per consequens non maxima certa tu do . haec
Notandiaptimum. Seetida t5. Tertia t5. Mathema itos scias esse sit mi
74쪽
omnia dicit Paulus Venetu re bene licet parum ad
propositum. Philosophus. n. non vult hoc probare, nisi di sylli ignorantiae non est paralogismuspeccas in aliquam fallaciam i dictione, aut extra dictione, ut satis ex supradictis patet er Ad primum re secum dum patet solutio ex lupra dictas. IAd tertium negatur consequentia,& ad probationem dicitur,q1 illud principium intelligendum est, si residua sunt quanta, dux autem unitates,aut duo puncta non sunt quata
sed illud autem, quod ob aciebatur de propositiosnibus,dicenduin est s sufficit subtrahere terminos proportionur sed oportet subtrahere proportiones, ut proportio dupla,aut tripla, et sic de lingulis. 4I Ad ultimum dicendum et hoc principita intelligit de partibus integralibus,sive quantitati uis,& non formalis hus, aut essentialibus: vnder5 laborat in aequi uoco. I asio. 28. De demons ratione proprer quid, Scqui arre est lectio M. S. D.
DICΤVΜ EST de demo statione propter
quid,primo. p Secundo de his,quibus demonstrator utitur in suis demonstrationibus . Gemo ex quibus
demonstratio propter ud procedit. TQuarto de principijs de mons rationis, ta coibus, B spalibus. CConssequenter considerandum resat an hoc. s. tractatu deditis de montationis propter ouid, oc quia es .cCirsea quod duo Occurrunt consideranda. 7Priano conssderandum est deditis prx dictarum demonstratios num in eadem scia. ecudo fle ditis earum in diuer
mum duo occurrunt consideranda. V a primo considerandum de duabus d his, quas Philosophus posnit inter demositationem sp quid. ει quia in eadem smr5c de probatione exemplari duplicis dii x ipsius Psi. ecundo considerandfi est de probatione exo
rtari primi diis a Pho assignate: ibi t Amplius in in
Dus Sc IazCirca primum oux rutur duo. 7Primo, utrum de mons ratio ps quid.& quia,differant in easdem sesa. TSecundo, utrum sit aliqua de mons ratio quia est,quae procedat per modia non couertibilem.
et Sequi in Phylosoptio, Sin. D. S. c Quia differt
oc propter quid. CArticulus prHNus.
AD PRIM VII se proceditur. Videtur
demonstratio pa quid, 5 quia, non differant in ea de Primum. scia. INam finis cuiussi bet demons rationis est id videlicet scire,ergo demonstatio pp ud,et quia non differunt. VPatet con sequenti I, quia dria eoru quae ordinantur ad finem ex ipso fine sumenda es. sicut illa,quae de pedet ex principiis, ut vult Philosophus in Oecudum. pio hemio Ethicorum .csecundo prirerea, Iadem ossi ratio quia est differret a demonstratione sp quid in eadem scia maxime hoc esset, quia demonstratio saest, procederet ex causis remoti vel ab effectibus, ut
innuit hic Philosophus: sed hoc non est verum, quia vi per dassonem demonstrationis superius posui des
monstratio procedit ex immediatas ξrioribus Q caussis: sed cas remotae no sunt cae immediato re effectus non sunt priores, sed posteriores suis causis: ergo A. c. CConfirmatur,quia quslibet demonstratio facit scire: sed scire est rei cam cognoscere pa quam res es, Ocquoniam illius est causa,quae dicitur causa immediasta rei proxima: ergo nulla est de mons ratio, quae procedat ex causis remoti aut effectibus. 8c per cons
-' sequA nulla est ea Ndita .c Sedo es P fis inliterat ibi Et pia ιον quia ps quid oce. I clxii deo dicem dum Q isse es quintus traetatus huius primi libri: in quo Philosophus assignat driam inter demonstrationem quia ess,es pῖ quid a qui diuiditur in tria capit
Ia, secundum Q sunt tres lec. D. s. de eadem materia. DRIn primo capro assignat duas drias inter demostrastionem quia est,re pa quid, in eadem sesa, probando
secundam dpiam per duo exempla. ran secudo vero capto:ibi Amplius in Auibus medium oce.,Pros
hat primam differentiam per unum exemplum. RIn tertio autem capro assignat driam inter demostrati
Mem quia est,re propter quid in diuersis scientiis: ibi. Alio vero modo A e. I TIn primo vero capitulo tantum ponitur una conclusio, quς est responsiua ad quaesitum: videlicet Q demonstratio ps quid,et quia ess,differunt in eadem scia. Quae conclusio probatur Coclusio. tali ratione fin Philosophia,&. D. S. elicitive. TNa Prebatio. demo stratio ps quid,semper procedit ex causis prios ribus,re immediatis, ut putet per dissonem demostrationis. sed aliqua demons ratio quia est procedat ex
mediatis: videlicet ex causis remotis. Aliqua vero des
m n stratio procedit ab effectibus ad causas, oeno ex causis: ergo demon si ratio ps quid, sse quia in eadem Esria differunt dupli,5 per consequens inter sedisses rut, quod fuit probandum. TPrimam driam probat
Philosophus an sequenti capro. ecundam vero Ps - .hat hic exemplari ter: videlicet duobus ex ptis. WPri, Uximummum exemplum,tale est in prima figura, Qui equid ς non scintillat est prope, sed planeis Diae stelis erratice non scintillant: ergo planeis prope sunt. Alam fessu
est,m medium huius demonstrationis, videlicet non scintillant,non est ca maioris extremitatis, videlicet' illius quod est esse prope: non . n. planeis prope sunt, quia non scintillant, sed econuerto,quia prope sunt. non scintillant: sed tamen talis discursus est demonsuratio, eum faciat scire,non propter quid, cum quaeslibet talis procedat ex causis: ergo ea demonstratio quia est,& per consequens est demonstratio quia est,
quia proceuit ab effectibus. Praedictum vero ex e plum adducit Pssinterminos non significati uos:vis delicet per. a. b. c. ita Φ per. a. intelligitur primus teraminus, videlicet maior extremitas. prope est: per.
vero med in m. s. non scintillare re per . c. minor extremitas,qus dicitur vltimus terminus, videlicet planesto unde se arguitur fm Philosophum. omne. bci.uci quid non scintillat est. a. i. prope: sed. c. i. planetae est E. b. i. non scintillante ergo. c. i. plane is sunt. a. i. prope nos: hoc. n.dupliciter considerandum est,m Plis exisplificas in prima figura no a terminos significativos, per. a. cum si prima litera, intelligit maiorem extres imitatem,qus est primus terminus in prima figura,cusit praedicatum maioris: per. h. intelli medium cum medium in prima figura ut inedium, non solum consiunctione, licut in aliis figuris, sed et positione: per. c. vero intelligit ultimum terminum, qui est minor exstremita cum sit su5m minoris praemissae, Oc conclussionis: in secunda vero figura volens exemplare, fresqueter per. a. intelligit medium,cum medium sit prismus terminus in secunda figura,quia est praedicatum vim usi prς missa ru: per. b. vero intelligit maiore exatremitate, 4 est scaeas terminus, νὴ su5m maioris p mgre p. c. inteirit minore extremitate,nest ultimus tres
minus,v3Ju5m minoris, Oe coctonis. TSed praedi, DIEM ictu exeptu instabat discipulus, Na ibi arguitur in prisma figura mi ore extite negatiuar ergo sylli es fallus, ut patet p Pnm. 1. PriON,etp piis non es demosraticio quilibet demtatio sit verus sylli. RAssumptu pas . t et, quia minor in praedicto exemplo erat,sed planet et non scintillant,quae est propositio negativa, cum ibi
praedicatum,videlicet scintillant remoueatura suscipernegonem. emicendum s licet praedicta tor
75쪽
G Dcsidum vocem si negativa. t si est assumatiua repo sito me loquendo: hoc. n. verbum scintillant, debet resolui in suum participium, videlicet scintillantes, Occopulam verbale. es, re nego debet poni super pariticipium, re no praeponi copuls.sc dicendo, Sed pia s retides. Metκ non tantillant.i. sunt no scintillantes, re se est ei ld. affirmativa,Vt vult Pim, re sui expositores. CSed so
cundum exemplum,quo Diis probat ide est tale dis quicquid augetur circuli es circularis figurae, sed tu na suscipit incremetum siue augetur circurn ergo lusna est circularis figurs. Sit augetur circulariter. b. esse. circularis figurae. a. luna vero sit. e. re se arguatur, Ao, quid est . b. i. quicquid augetur circulariter, est .a .r.est circularis figurae: sed .c i. luna es. h. i. augetur circula vite Tergo. c. i. luna est. b. i. circularis figurae. Alanis
festum est enim q, secunda demons ratio procedit ab effectu ad causam. Non enim luna es circulatis, quia Nola dum augetur siue incremetum suscipit circulariteri sed qamimum. circularis figurae, ideo augetur circulariter. CCosn sderandum est autem fm D tim in textu, m prxdictae
de mons rationes quia te ducuntur de sacili ad demos rationem ppquid: accipiendo videlicet maiore ex tremitatem pro medio, oc medium pro maiore extremitate, se arguendo, in primo exemplo, Quicquid est prope, non est scintillans. planeis prope sun nergo planet; non sunt scintillantes, vel sc arguendo in tescundo exemplo, Quicquid est circularis figurae aviger circuli, sed luna est cireularis figurae: ergo luna auetur circulariteri Ilanifestum est. n. q, an istis demorationibus proceditur a causa ad suum effectum igiDlscip. tur sunt m quid & no quia . med insat discipulus. Nam maior in prima propostione est falsa, videlicet quicquid est prope est non scintillanue: nam ignis prope nos ex iis aliqri scintillativi ad sensum patet: ergo non est demonstratio re quid, eum quaelibet talis P Resposo. cedat ex veris. ut ex supradictis patet CDicedum aliquod corpus potest dici scintillare dunt r. TVno modo sis rei veritatem ut dieit hic Egidi', videlicet quod aliquae scintillae defluunt ab illo corpore, scutapparet ab igne. TAlio modo fim apparentiam, quae I qui dein scintillatio no est sp defluxum corporis, sed propter defectum visus:loquendo secundo modo, rein proposito, tuc verum est,q, quicquid prope est, est No n. a. non scintillans.cConsiderandum est vitemus sol D. S. in pnti lec. Q stelli fixae scintillant, quia visus ira approeliesone earum caligatur sp earum distantiam quia visus sim Egidium non debite figitur in corpos re viso: quod no est intelligendu ,ita Φ radii visuales exeant a visu,& attingat ad corpus,& q, illi radii snt instabiles, alias visus esset extra mittendo, quod est 5 Philosophum in lib. paruo. Naturalium sed ita intelligendum es, i species multiplicatur a corpore vis quae recipitur in visu re species ista recepta no habet tantam fixionem in oculo, si derivatur a re visa remota, quantum habet si derivaretur a re visa propinquar ergo planetae, qui dicuntur stellae erraticae, cum snt visus nostro propinquae dicuntur no scintillare. Discuntur autem planetae erraticae stellataprimo, quia er. . Tanta primi mobilis motu, qui est ab oriente in occi dens: motus vero planetarum ab occidente in ories: planeta vero in epici clo mouetur de oriente in occis de quid autem sit motus epiciest .aut ecentri ei patet
Notata. I. per Phm de Coelo re mundo. c Considerandum est ulterius fim. D. S. ς veritas pi missarum prims vides licet maioras in primo exemplo oportet et accipiatur per inductionem aut per sensum, ut etiam dicit Pssis Textu: quia effectus est notior,id si es, quatum ad
sensum: semper. n. in demostrationibus debemus ari Icxuere a notiorib'. St. n. arguamus a causis ad effectu, arguimus a notiorib' sinpliciter, qri vero arguamus alio modo,arguimus a notiorib' sin nos: notiora aute in fin nos,sunt accepta peraductionem, ut et aialia modicum viventia sint cholerica, quia in pluribus videmus sic esse,vel per sensum, ut m luna eclypsae, savidemus ipsum sensibiliter eclypsam: ii ergo in pro dicto exemplo arguamus a notioribus nobis, videliscet ab effectu ad eam. necesse est m maior, in qua stat tota virtus syllogismi,videlicet omne non scintillas
est prope,st accepta per sensum, vel per inductione. I Ad primum igitur dicendum et licet demos rarios num ps quido ipsus quia, si unus finis remotus, rascire: ipsum in est duplex finis propinquus . videlicet scire quia,&p posterius re scate sp ud. v 3 a priori, readaequate. TAd se diu dG4 et disio ipsus demiatio nis supra posta, datur solum de demons ratione propter quid: unde ratio non sequis ad confirmatione. CSequi in Pho,re in D. s. Deinde cum dicit. g In Lquibu1 aute media &c. Atii lii, secundus.
AD S E C V N D v Μ se proceditur. Vide
m non si aliqua demos ratio quia . quae procedat per effectum non conuertibilem. mam in qualibet des Arrumin
mons ratione antecedens non pol esse vertim conse, tu primu quente exi sente falso. nuia ex veris non sequitur nisi verum. Sed arguendo ab effectu non convertibili,Intecedens potest esse verum conseqtiente exi sente falsor ergo demonstratio quia no pol fieri per effectu ni - .s conuertibilem. raeci indo probatur non sequitur Sicu um
quicquid non scintillat est prope, sed quaedam sella
in firma meto est non scintillans ergo est prope: consseques est falsum. re tit ibi arguitur per effectum non couertibilem: ergo idem. quo A prius .cSeds si Philosophu, in litera: ibi cIn quibus aute media de . Ca luso.c Respondeo dicendum et u effectum non conuertibilem pol fieri demonstratio quia, no propter quid. CNam qncunt effectu, es nobis sua ea notior, per talem effectum potest demonstrari causa a priori, renuo ad nos: sed aliquis effectus non conuertibilis est sua causa,pol esse nobis notior ei causat ergo aliqua II demonstratio pol procedere per effectum non couertibilem scut demo strando. Quicunqi habet febres,
habet pulsum comotum, sed talis non habet pulsum c5 motu:ergo non habet febrem: Vel sc , Quod cum
est non deliccans, non est ignis. sed homo non es dessctans:ergo non est ignis. utrobiq;. n. proceditur ab effectu non conuertibili cum ea CPro cuius declara Notadumtione,cons derandum est hic fiti Egidium ιν ille esse, prannim,ctus a potest sequi ex variis, 5c multis causs, dicitur
esse non conuertibilis cu sua causa, quia excedit quaslibet ipsarum, utputa defccare potes esse effectus sostis 5e ignis, videlicet si talis essectus si notior sua caussa, vis notius est nobis ip aliquid sit defccatum * mst ignis r poterimus a tali essectu arguere ad sua camnon assirmative quia est transcendens quia non aua otem propter quid. et Cons derandiim es ulterius sm D. S. in pnti lec. τ essectus, qui accipitur pro medio, , uuum s conuertatur cum maiori extremitate re excedit minorem: manifestum est et conuenies fit syllogismus. sicut si probatur de venere q) si prope,quia non scintillat. Si aute econuerso minor terminus esset in plus medium, non fit conueniens syllogismus. NO. n.
e sella pol uti concludi et si prope per hoc π non
scintillat.In comparatione autem ad maiorem terminum econuerso arguitur. Nam si medium si in mi
nus, si sit maior terminus, couenies fit syllogismus.
76쪽
sicut si p hoe quod est moueri motu progressivo de
aliquo ostenditur et habeat naturam sensitivam sue animam. Si autem si in plus, non fit conueniens sylllogismus: nam ab effeetu, qui a pluribus causis proces de re potest. non potest una illatum cocludi: sicut nopotest concludi,q1 aliquis habeat febres ex excitatiosne pulsus. Haec ille formaliter. IConliderandum estvlterius, y dum hic. D. S. dicit et euin Eeetias, qui sumitur pro medio, exceditur ab aliqua extremitate, aut excedit maiorem, non est in conueniens syllogismus, intelligendum est a Urmative syllogizando noautem negaraiae. Non valet. n. negative in s milibus, ut patet in primo notabili .Ex pr dictis elici potest mdemonstrationem aliquam procedere per effectu noconuertibilem potest intelligi dupli videlicet aut Iosquendo de demostratione pp quid,aut quia . p Si prismo modo,sic non habet veritatem, ut patet per dissis nitionem demonstrationis supra positam. Tsi secundo modo hoc dupla, vel amrmative demonstrando, vel negative. TSi secundo modo,se aliqua demostratio potest procedere per effectum no conuertibilem, ut patet per duo prima ante primum notabile hic ad ducta. i primo modo,hoe dupla, vel attendatur re, spectus inter effectum, qui sumitur pro medio,remis
norem exl re talem: vel atteditur inter medium, ocmaiorem extremitatem. TSi primum,hoc dupli,sa vel medium excedit minorem extremitatem, vel ecouerso. TSi pri mum sic est bona demonstratio. 7Si secundum, se non valet exemplum primi, Omnis plasneta non scintillans est prope, venus est huiusmodi:
ergo etc.Si vero talis effectus attenditur inter mediu, ec maiorem extremitatem. THoc et dupla, quia vel medium exceditur a maiori extremitate. i. in minus
se habet,qi maior extremitas, vel econuerso TSi prismum,sic valet demonstratio re non secundo modo. Exeplum primi, Quicquid mouetur motu progres suo habet animam sentitiua, sed asinus est huiusmos di :ergo ece. Exeptu sem, patet in argumento artaculi. Ex quo paret, Φ p effectu non conuertibile non solupol demonstrari ea de aliquo negative, sed etia amismative. C Ad argumenta aute patet sola ex dictis. 42Qo. 26. De dem fatione quia Ac est lectio. .S. D.
EST INSUDER considera dum de exeplo, per quod Philosophus probat dati aliam demostra
tione quia . et Circa Ocrqueruntur tria. I Primo,ut rudemon uratio procedat per eam remotam, Bd media tam . mecundo, ut tum ii affirmatio sit causa a mima tionis, non oportet negationem esse causam negatiosam:&econuerso. TTertio, utrum demostratio quia,
si demonstratio simpliciter C Sequitur in Philosopho,& in .s. D. t Amplius in quibus medium. θ cArticulus primus. AD PRIMUM se proceditur. Videtur si nulla demotis ratiorcedat percam remota. C Quod sc patet. Nam s esset aliqua talis, maxime esset ista, quae tapita Psso,videlicet, Quicquid respirat est antimal, sed paries non est animal ergo paries non respistat, sed talis no procedat per cam remotam, quod se patet,quia non procedit ξer eam. Non aiat. n. non est ea no respirationis ut deducit P fis in Textu: s. n. affirmatio non es causa affirmationis, negatio no erit canegationis:ergo nulla es demonstratio, quae proces dat percam remotam, cum ea remota non sit ea. α Secundo praeterea,non sequitur,Piscis est animal emori scis respirat, cum antecedens si verum, θc sis talitum, et ibi arguitur a ca mediata ad suum effectumerto nulla demonstratio ptocedit a causa mediata, va
saltem non es demonstratio formalis, ua non in o manabus terminis valet. ed est shs iii lpa: ibi cAmplius in quib' medium exponatur, in his . n. ipsus ua, non propter quid dem Ostratio est: non . n.dicit ca. cRespondeo dicendu,qi istud est. 6. cap. huius quinti tractatus . in quo Philosophus tm unam innuit coactus onem: videlicet v aliqua est demonstratio quia, uae procedit per cam mediatam, quae sumitur I mesio, quod extra ponitur, quam coclusionem probatum eo exemplo. CNam tua est bona demos ratio in
secundo modo secunds figuis, Quicquid respirat ea
animal, sed paries non est ammai ergo paries non res spirat: ibi autem proceditur a ca remota ad suum effectum. Manifestum est. n. v no antinal non est causa propria ipsus, vel illius, quod est no respirare: quod sic probat Philosophus, quia animal non est ca .ppriaec adaequata ipsus respitandi, alias omne animal res spirate quod est salsum: quia a Ialia sanguine caretia de pulmone non respirant: ergo non ais non est caussa non respirandi patet Ina per auctoritatem P si, uas negatio est causa negotiis, affirmatio est ca affrinastionis: ergo si affirmatio non est causa amrmationis. negatio non erit ca negonis. TExemplum Plii est,stic ut non commesurando calida re frigida, non sanandi causa est ita causa sanandi est eo tum mensura, prisdictum autem modum demonstrando adducit D , losophus in modo Sc in figura per terminos no fgnis ficati uos: videlicet per. a. b. e. per. a. itelligitur mediuin secunda figura,videlicet animal, oc hoc ideo, quia medium in secuda figura utrobi in praedicatur: per. b. intelligi maior extremitas, videlicet respirata per. c. minor extremitas,uidelicet paries. CConsideianduest autem hi fm. D. S. q, non solum ira his, quae des monstrantur per esse tum,demonstatur quia, oc nopropter quid, sed etiam in quibus medium extra posnatur. TDicit autem medium extra poni, qn mediuest diuersum a maiori termino, ut accidit in syllogismis nesatiuis: vel medium extra ponic qia genus est
quas colus no conuertitur cum maiori termino.
TQ. autem per tale medium non possit probari propter quid, probat Phylosophus in hocm demonstratio propter quid est per cam. Tale autem mediti non est causa proprie loquedo. Hic ille formaliter. TNostanter ibi dicit. D. S. non est causa proprie loquedo. Causa. n. remota non est causa proprie loquendo. Itala. n. dr causa proprie loquendo, ps quam res est, ecqui illius est causa 5cc. sed causa remota no est huiust modi, quia ipsa posita non ponitur effectu ipsa in remota remouetur effetius: igitur no est causa proprie dicta. Quando igitur Phylosophus dicit in Textu,q, non animal non est causa non respirandi, non loquas tur de causa uti suinpta: sed totum eius ambitu, alias modi causarum in. s. Meta. ocin. Phy. non essent bene assignati a Ph ylosopho, sed loquitur de ca prosprie respecialiter sumpta modo exposto. TEx quo patet qualiter demonstratio propter quid,& quia, differunt uno alio modo in eadem scis: videlicet ua des monstratiora quid, semper procedit per causas prosprias,& immediatas, demonstratio vero quia aliquprocedit o causas remotas,de hoc negat aue procedendo, ut dictum es,& non affirmative, quia vidcm est, tali causa posita non ponitur effectus de necessitate. Et per hoc patet solutio ad secundum argumentum cConsiderandum est ulterius secundum Pfim in ii, tetaribi cComparantur autem Oct. J Q cas mediatae comparantur ad eonclusones, siue effect us, fin excellentiam maiorem,vel minorem. Nam eatii,qus sunt
Notanga primum. Mediu ex ita poni.
77쪽
remotae, quaedam sunt remotiores, quaedam remotissme ut patet per exemplum Anacharsidis, videlicet v apud scytha, non sunt sibilatores, quia no sunt ibi vites: voluit autem Anacharsis reddere cam quia scythae, videlicet illi heses, qui nominantur a Scythia, non sunt sibilatore1:hoc ideo dicit esse, quia no sunt ibi vites. sed haec licet si causa in est multum rem ra. Nam vites sunt ca vini vinu est ca potationis, po latio est ca laetitis.& gaudii, gaudium est causa sbila tionis. Vnde vites sunt causa multum remota sibi lastionas potest iii argui a causa remota ad suum effectu fin excedentiam. i. fm eam magis remota, vel minus remotam,s sic arguatur,In Scythia no sunt vites:erago ibi non sunt sibilatores, in Scythia non sunt Nuper ergo ibi non sunt sibilatores, in Scuthia no est vanu: ergo abi non sunt sibilatores,& se de aliis. Accipitur autem hic sbilatio fm.D. S. pro cantu non quo Q sed pro cantu vindemiantium, qui vocatur celeuma. CSed instabat discitulus prsa ictum modu arguendi ipsius Anacharsidit. Nam non sequitur in Fladria non sunt vites, ergo in Flandriano sunt sbitatores: cum antecedens sit verum,consequente existente sals . In Flandria. n. abundat cantores, re tit ibi no sunt vites. C Ad hoc responsum est, quia licet in Flandria sint cantores, re cantus: in ibi non sunt cantus vindesimantium, eum ibi non snt vineae. cInstat autem adhuc discipulus probando, per cam remotam postest fieri demostratio quia,amrmative. Nam bene sesquitur,sol est in capite,vel i cauda draconis: ergo lusna eclypsatur,re in ibi arguitur a causa mediata: caussa autem immediata ipsius eclypsis lunae est interpositio ipsus terrae inter lolem ει lunam .c Respondeo dicendum'aliqua causa potest dici remota duplicister. TVno modo,quia est color coitate praedicatio nis, que suus effectus, sicut animal est in plus, se respirasre: arguendo autem de tali causa remota procedit exeplum I)hilosophi,& non valet affirmatiue,sed solum negat lue. 7 Alio modo, aliqua ea potes dici remota, Non quia est color, sed quia ipsa soti non sufficit: sed cum ea requiritur alia, re dicitur remota, potius per medium positionis,sucstus,que praedicationis, scutest solem esse in capite,vel in cauda draconis est eausa eclypsis lune remota, quia cum ea requiritur interpostio terrae, re arguendo a tali causa temota ad suum effectum, valet tam amrmatius,* nepatius e sed proipti e loquendo demonstrationes,qus sunt per huiusmodi causam remotam,dicuntur propter qui de alias Astologus de in ostraret eclypsim suns demostratios me quia,quod no est concedendii, ut deducit hic Paulus Venetus. CAd argumeta patet solutio ex dictis.cSequitur ubi supra in Philosopho,et in san.Doc. Atticulus secundus.
AD sECUNDUM se proceditur. Videtv non oportet gi si negatio si causa negationi Mamrsmatio si causa amrmationis: aut econuerso. INamno sequitur,si nullum animal est irrationale, nullus homo es irrationalis:ergo s aliquod animal est irra tionale, alias homo est irrationalis, sed committitur allacia conlequetis arguendo a positione consequestis,ad positionem antecedentis: ergo si negatio est canegationi s,no oportet q) amrmatio sit caula assirmastionis. C Secundo prcterea,Omne album disgregat, ct in non omne album per se congregat: ergo s affirimatio est causa affirmationi non oportet Ii negatiost causa negationis. ITertio prsterea non sequitur,
Si homo currit, aliquod animal currit: ergo si nullus homo cum Gnullum ais curtit, sed ibi arguitur a dea
fructione antecedentis ad destructionem cosequemtis: se per consequens ibi committitur fallacia consoquenti re sic idem quod prius. CQuarto praeterea, Quod non est ens,no potest esse causa alicuius, quia aut esset causa materialis, aut formalis, aut efficiens, aut finalis, sed negatio es non ens: ergo negatio non est alicuius causa, quod est contra n raesuppositum.
CSed contra est Phylosophus ubi supra dicens.
Si causa est negatio ipsius non esse a Trinatio est causa ipsius esse N c. re paulo post, Simili ter si affirmatio est causa ipsus e ID, N negastio ipsius non esse supple est causa die.
CRespondeo dicendum Q in causis propriis, per se, & immediatis,de quibus hic loquitur Phulosophus,
Si negatio est causa negationis, oportet affirmatione esse eam affirmationis:& eco uerso. Nam scut remo, ta causa propria remouetur effectus: ita posta, poni effectus:& econuerso. unde sicut positio causs a n talisbus, est causa positionis effectus: ita negatio caus est causa negationis effectus. TConsiderandum est autehie secundum Egidium,q1 negatio effectus debet acicipi proportionabiliter ad negationem causae, quae proportio attendenda est, siue accipienda secundum idem genus oppositionis: aliter non habet veritatem hoc quod dicit. Nam si album disgregat, no oportetm non album coni reget,quia album, re non album
se habent in plus, icogregare&disgregare. Album . n.& non alsum dicunt, congregare vero oc disgre, gare priantur: unde oportet arguere fis idem gentis opstostionis, ut s album disgregat, non album non disgregabit. Et si album disgregabit, re nigrum eo nigregabit: quia eodem genere oppositionis album re Nigrum congregare,& disgregare opponuntur. Si realbum,& non album, disgregare,& non disgregare, eodem genere oriostionis opponuntiunde iso modo arguedo a causis per se de propriis, si affirmatio est causa affirmationis, re negatio est causa negationis: re econuerso. TEx quo patet et, auctoritas I hylosophi solum veritatem habet in terminis conuertibilisbus,quia causa propria,S immediata conuertitur eu.pprio effectu, in terminis autem conuertibilibus contingit arguere a postione consequentis ad postione antecedentis, re a destructione antecedetis ad destrusctionem consequentis. Bene. n. sequitur gratia materis,licet no gratia formae,Si hoc est hin hoc e risibile:
sed hoc e risibile, ergo hoc est fio,vel sic,Sed hoc non est hor ergo hoc no est lisbile. cAd primu secundure tertium patet solutio ex dictis. CAd quartum diet non ens non potes esse causa positiva alicuius enatis: potest tame esse causa prauatiua, ut patet de priuartione primo Physi. Tvel dicendum qi licet negatio non possit esse causa in essendo, pol in esse causa illastionis. s. inferendo. Nam sicut homo infert risibile: ita non homo non insert no risibile. TVel dicendus, licet negatio causi sit aegatio formali terrest in etiaaffirmatio virtualiter, sue squi ualenter,uerbi gratia, respiratio nihil aliud est,mmotus 1 aeris attractione ad refrigerandum sanguine,& ad caliditatem tempesranda Sed non respiratio non est nisi quies cordis in tali attractione, quae quide quies affirmative diciccSequitur ubi supra elicitive tia. Orticulus. III.
AD ΤERTI VΜ sc proceditur. Videtur Sdemonstratio quia, quae procedit per cam remotam, vel per effectus non conuertibiles, non sit demostrastio simpliciter .cNam demostratio simpliciter facit
qui patuit supra per prima dissonu demrationis,
78쪽
A sed nulla demostratio quia est, sacit scire smpliciteri
ergo nulla talis demostratio, est demonsitatio simpliciter. RProbatio minoris. Nam ut supra in capite primi tractatus huius libri declaratum est, scire simplicister est cam rei coetnoscere sp quam res est, ct quoniaillius es causa: Da nulla demonstatio quia est. procedit per cam quam res est Sc ergo nulla demostrastio quia e stricit scire smpliciter, quod fuit proham
Secudum. dum. CSecundo praeterea demonstratio simplicitet procedit ex primis veris S i metatis, priori Dus,nostioribus causs:sed nulla demons ratio quia. procerdit ex immediatis causis, sed procedit ex remotis caussas: ergo nulla de mos ratio quia, est demostratio sumpliciter. CSed in contrarium arguitur, quia demons iratio quia facit scire simpli: ergo est de mons ratiosmpliciter TAntecedens patet, quia facit scire p causam propriam . prima autem causa, maxime facit sciar ut supra concedat DBs: ergo demonstratro quia, lasn cit scire simpliciter,& per consequens est demons rastio simpliciter, quia demonstratio eorum, quae ad ali Nes s o. quem finem ordinatur, a fine sumitur. TRespondeo Nodolpti' dicendum,m pp duo at menta in otio adducta Ro1lti totius. dolphus Britonus concludit, v demonstratio quia, noti est demonstratio simpliciter, nec facit scire perfecte & simpliciteri sed si accipitur sinpti, ut ide es, ql Iersectissime in supellativo gradu siue propriissime,
te verum est,et demonstratio quia, non est demostra Simpla tio simplieiter, nec facit scire simpliciter. Sed si accis multipli. piatur simpliciter,ut idem est,quod peris leuiueprodicinit. prie: tunc idem dicit in dubium vertitur. TSamRlacis Primo, ter. n. pol accipi multis modis. p uno modo ide est, quod non iste, sicut dicitur in i . Priorum,m syllostismus stinpliciter dietus. i. non contractus est subiectu
in I bris seriorum Ana leti eorum, re isto modo accipiendo simpliciter nulla demonstratio pp quid, nec
quia est, dicitur demonstratio simpliciter. quia quaesibet est contradita ad determinatam materia: videlicet secundo. ad materiam necessatiam. TAlio modo, aceipi sima pliciter, ut dis inguitur operaccidens,sicut eum diciatur simpliciter dico quod sine addito dico,& isto modo quaelibet demonstratur. tam pp quid, G quaa est, C dicitur demon stratio simpliciter, cu nulla eam sit de Tertim monstra tio per accidens. TAlio modo, ut idem est, quod absolute: sicut cum dicimus m homo simplici ter loquendo. i. absolute loquedo.est persectiori e Mne: licet quantum ad aliquid leo, sit perlaetior homi ne,ctiso modo et quaelibet demonstratio dicis sm . sexto pliciter. TAlio modo accipitur, ut distinguiturasmquid ,inquantum illud ,quod est fin quid . diminuit, aut corrupit aliquid, quod est de ratione illius, quod dicitur simpliciter, sicut homo mortuus respectu hos minis,& isto modo demonstratio quia dicis demotus ratio simpliciter. Nihil. n. ipsum quia diminuit de
ratione demonstrationis, inquantu demonstrata liscet ei non conuemam omnes conditiones, quς requiruntur ad demonstrationem propter quide ratio nia alicuius cois conuenit Oibus sub eo contentis denarustratio autem cois est,re diuiditur in demonstrationsi propter, quia est,no scut totum in modo aut sicut totum in qualitate in suas partenses sicut totum unis
uersale in suas partes subiecti uas . nii G. n. partes subale laus di mi nuut de ratione totius, ut patet per Phinin Topicis:licet prima pars subtemiis includat ali ad per quod remoueatur aliqua, qus requiruntur ad rastionem alterius partis subieetius sicut patet de homine,et bruto respe tu animalis adulta. n.requiruntur ad rationem alicuius Inferioris, quae non re quarunc
ad tone superioris. PConcedimus ergo. τdem stratio ua est demonstratio simpli: accipiendo simpli, ut o . . . . dis ingui fm quid cCuius ratio est, quia cui dc mes)demonstratio quia, no diminuit aliquid quod est de ratione d mositatio m 1:ergo est demonstratio sunpliciter, TAntecedens patet, quia de ratione demonsurationis est facete scire certitudinaliter, siue hoc sit per causam, siue per effectu, siue per causam remota, siue propinquam: de mons ratio autem quia, facit scire certitudinaliteri ergo non diminuit de ratione des mons rationis,in quantum demonstratio est. CPraesterea,demonstratio quia, facit scite simplicitere ergo
est demons ratio simpli. TPatet pila per locum a causa finali ad suum esse e tim. TAssumptum patet quia facit scire in .ppria forma: ergo facit scire simpliciter. VPatet consequentia,quia scire fm quid, sue sophi uicomo, ut superius dixit Phylosophus, est scire malio, aut in uri. aut in consusci: sicut pars cognoscitur Ein suo toto, vel inferiora in suis superiotib'. Scire autem in propria forma est scire simpliciter,ut simplici ter distinguitur contra sophisice scire, vel sm quid. Relinquitur ergo * demonstratio quia, facit scire in propria forma re non in alio tantum. 2Praeterea, si demonstratio quia no faceret scire simpliciter,sequeretur Φ illae scientia quae acquiruntur per dem 5Mationem quia, non essent scientipe smpliciter, sed solus m quid, re imperfectis. TConsequens est falsum, uaalias Metaphysica,& Theologia, non essent scientis nisi sin quid quod ab Oibus salsum esse iudicas. Res linquitur ergo Q demonstratio quia, est demostratio simpliciter et facit scire simpliciter in propria forma. α non solum sis qui S sophistico modo: via si quis
accipere vellet scire per excellentiam, ut tantum vas
Ieat sicut perlaeti sit me,sc concludendii est Φ demonstratio quia,non est demonstatio simpliciter. CAd primum ergo dicendum, negando minore, accipiens do smpliciter, ut di singuitur contra secundu quid. Et ad probationem dicendum, in seire simpliciter, est rei causam cognoscerer verum est accrpiendo ly smapliciter, vi excellentiam perfectionis dicit, no autem
ut disinguitur contra secundum quid. CAd secum Pcundum dicendum m ad demonstationem propter quid bene requiritur m procedat ex primis, veris, ocim mediatis causs, non aute hoc requirit ut ad demos frationem,inquatum demonstratio: vii licet demous ratio quia, non sit demonstratio ps quid, es tu domon stiatio simpla, ut ly smpliciter determinat ronε
demonstrationis inquantum est demonstratio, secus etiam si determinat demonstrationem secundum Phabet specialem modum in suis membris diuidentis bus, scut antecedens,licet non dicatur ens simpli, sescundum et simpliciter dicit specialem gradum perses
et tonas ipsius entis, quia est magis enti G ens: tu si aecipitur simpliciter, ut determinat ronem entis ab sost accides dicitur ens simpliciter, re satis in prima rastione Philosophi diffuse disputatum est. IAd illud
autem quod obiiciebatur in contrarium dicendu, mprimum accipitur dupliciter. TVno modo idem est, quod proximum,quod accipitur primum via resolutioni re sic prima ca. i. proxima maxime facit scire.
V Alio modo accipi pri mu a viam diuisonis, ut ideest quod uniuersalius, & scprima ca non facit maris
me scire formaliter loquendo, secus autem virtuati: quia virtute primorum principiorum, re causarum, omnia sciuntur,&eis ignoratis nulla selim tur, ut sistis supra declaratii est. dum de principiis comunibus, Mit specialibus ipsius demonsirata ovis ageretur.
79쪽
EQuaestio. 3o. Qualiter demonstratio quid AI quia,
se liabeant ad scientias re en lec. 2s. S. D. NODO considerate testat de differetia demonstratio ius propter quid S quia, in diuersis scientiis.cCirca quod quaeruntur duo. 7 Primo vitii demoni demonstratio propter quid,& quia, differat in diuersis sciemtiis. TSecundo, utrum Phylosophia naturalis subalter actur perspectivae. N perspecliua geometriae. PS equi in Pho,& i. D. S. c Alio aute ino differt. CArticulus primus. AD PRIM VII sic proceditur. Videtur demonstratio propter quid, re quia, non differant in diuelsis scientiis. CNam si differret in diuersis sciens Dis, hoc maxime esset ut innuit hic Ps, in selet , sub alternantibus,3 subalternatis. Quia scientiae subiti ternantes dicunt ps quid: re scientiae sub alternat s dicunt quia. Sed non potest hoc dici: igitur demonstrastio pp quid ,α quia non diffetunt in diuersis scietiis. VProbatio minoris, nam s scientiae subalternat s di cerent quia: vel hoc intelligeretur de principiis, vel de conclusone. Non de cones usione, quia in tali sciademsistraretur propria passio, R de proprio subiecto
per diffinitionem subiecti aut passionis: alias non esset scientia, cum scientia si habitus conclusionis per demonstrationem aeqtiistus: sed talis demonstratio est quid, A no quia tin: ergo scia sub alternata nodicit quia quatum ad conclutionem. TSi dicatur de principiis,tunc nulla erit differentia: quia scietis etiaiubalternantes non dicunt propter quid, quatum aded dicebat discit
huius quinti tractatus in quo P3s una dii taxat dedit cit conclusionem probabilem,quae est responsua ad quaestum, videlicet q1 demos ratio pp quid, & quia, differunt inter se in diuersis scieti is quae probatur ta,
C ullo. li rone Phylosophi elicitive. RNam scientie diuerset α a. rQusda in sunt essentialis
'lum ipsarum. C Sed dicebat discipulus, Nam itientiae subalternantes dicunt propter quid, de principiis scientiarum subalternatarum, de quibus sciemtix subalterna is dicut tin quia quia re ea supponunc determinata his scientiis subalternantibus .csecun do contra quia principia scient rarum, siue demostra tionii, sunt immediata, ut supra ostensum es: sed prospositiones immedia taeno possitnt demonstrari cum tareat medio: ergo salsum est quod dicitur, videlicetv principia scientiae subalternatae demonstrarentur in scientia subalternante. αTertio praeterea, scientiade yride subaltematur prospectius ut dicit hic Physiosophus, ct tu prospectiva ae multis dicit quia, de Asbus alia scia dicit sp quid, ut patet de Geometria r er go scientia subalternans non dicit propter quid sem per. CQuarto praeterea, media ordinata ad eundem finem non differunt specie, cum species sortiantur a fine: sed demonstratio propter quid, re quia,Ordinantur ad eundem finem, videlicet ad scire: ergo de monas rario propter quid, re quia, ad minus non differunt specie, i autem differat numero nulla est difficultas.
CPraterea demonstratio quia, potest sciri pa quid ut patuit per Phylosophum superius, qui docuit iv
transumptis terminis una demonstratio mutaturiuali anu ergo non d)fferunt specie, quia una spes n5 potest veraneam de altera,nel una pol feri altera. 4 e; acto praeterea, demonstrationis propter ouid,& qui dilest una damniti videlicet syllogi linus faciens scire ergo non differunt specie . patet consequentia, quia quoru ratio est una alia sunt idem specie. ut patet per Philosophum. s. Metaphysi. ergo die. CSed contra
est Ph ylosophus in litera: ibi,
Alio vero modo differt pn quid ab ipso qa secundum Q est per aliam sciam utran speculari, limoi autem sunt. quaecunm sic se habet adinvicem si, alterum sub altero est die.
CRespondeo dicendum, s is ud eo tertium capta
tunt in duplici differenta a. I Qter diuersae quarum proprie una dicitur alia ab alte ra. Aliud. n. dacit diuersitatem essentialem potissime in numero genere. TAliae vero sunt, quae non sunt essentialiter diuerst,sed accidentaliteris cui sunt sciae sub alternat:e S subaltemiantes. Scientia. n. subaltera nata dicitur altera a scientia subalternante, non autealia proprie loquendo,ulias coringeret demonstran,
tem de genere in aliud genus descendere. G descen dat a genere scis subalternantis ad genus scie subalternatae. Sed demonstratio p pquid re quia differunt in diuers1 scientiis. utrol modo diuersitatis: ergo differunt inter se in diuersis scientiis. TMaiorem innuit
Phylosophus 1 liteta. minorem probat quo ad primam partem, quia scientiae sub alternantes dicunt de multis propter qui clide quibus scientiae sub alternat dicunt tantum quia: ergo demonstrationes pp quid, fiunt principalius in scientiis subalternatibus. cf. sub alternatis, re per consequens in scientiis diuersis disserunt, quarum una se habet ad alteram suppostiuerita videlicet re subiectum scientiae sub alternatae comtinetur sub subiecta scientiae subalternantis. ecundam partem minoris trobat Phylosophus per exempla, quia sunt multae scientiarum, quae non sunt subdalternatae sed disparatae: quae se se habent ad inuice, ut dictum est, videlicet vad unam pertinet quia, re ad alteram pp quid,verbi Reatia, Aledicina, re Geometria sunt scientiae non subaltet nato sed disparato non . n. subiectum Medicinae sumit a subiecto Ceos metriae. Sed geometriae est dicere ps quid, de aliqui bus conclusionibus: de quibus medicina dicit tantuquia, ut vulnera circularia tardius sanantur,m oblonga. Ipsius medicina es scire quia, ex eo expetituri
sed propter quid scire est ipsius geo
geometriae, ad quam pertinet cognore ut dicit hic. D. s. et circulus est figura sine angulo:vn partes vulneris non appropinquat sibi inui te ira sicut partes vulneris ob longae, ut possit de facili colungi. Sic ergo propter quid, ia ipsum Q a, non semper pertinent ad eandem sci eutiam: ergo des
monstratio Pp quid cuius finis est scire propter quid, re demonstratio quia, cuius finis est scite quia, dimirunt in diuetas scientiis. CPro declaratione praece dentium considerandum est prim .fm. D. S. in prs sentitet.* unam scietiam ede subalternatam potest intelligi dupliciter. Tvno modo qn su5m unius sesqcontinetur sub si Ero superioris scis: sciit species continetur sub genere. Sic scientia de a talibus est subala
ternata naturali isto imodo: quia animal est species entis sue eo oris naturalis. TAho modo. qti susin institioris scientiae non est proprie species subiecti supet om scientis, secisus in inferioris scientis e paratur,d sulim superioris scientis,scut materiale ad formas trire hoc modo accrpitur hie a Phylosopho una sci eamin esse subalternatam,sicut perspectiva se habet algeometrici. Geometria n. e se ae lineis, re de aliis ma gnitudinibus: Prospectaua autem est circa lineam de terminatam ad materiam, videlicet ad lineam vi suaslem. Linea autem vasualis non est species lines sinpliciter, sicut nem triangulus ligneus es species triangusti. Et si e Machinatiua, quς est scia de lactedis maeni vis,&aliis ingeniis se habet ad geometriam, quae est
de mirum corporum. Et siti se habet Harmonica. i. ni ca
Nota dum primum se etiam subaliet maii duplicit.
80쪽
musica ad arithmeticam,& sic de aliis. Hse ille. Tet praediistis elicitur m scientia de specie no subalternaclcientiae degenere:licet species ponatur sub genere, ad eandem. n. scientiam pertinet consideratio totius repartium subiectivarum respectiti eiusde passionis.cSed dicebat discipulus m. D. S. videtur hic concesdere,et corpus naturale sit subiectu Philosophiae naituralis,dum dicit et 5m scientiae de antinalibus vi delicet animal, continetur sciat species sub stibi esto scientiae naturalis,videlicet sub corpore naturali. oetamen oppositum sub sinet in. i. Pny. CDicendia τcorpus naturale est subin speciale Philosophiae natuiralis, quia est principalior pars subie tiua ipsus entis
mobilis, quod est subiectum attributionis phyloso phis naturali ut satis in. i. Phys. disputatum e u. Rastio ergo discipuli laborat in aequi uoco. CCo siderandum est ulterius fidi Phylosophum in litera,* predis istae scientiae, quae sic se habent,m una continet ut sub
alia modo exposito,omnes fere sunt uni uocae: quia conueniunt in uno nomine sis eandem ronem non
quidem specificam sed genetificam. Conueniunt austem iii nomine generinco,ut dicit hie. D. S. oc no in nomine specifico: ideo dicit Phylosopli' fere omnes sunt v ni uocae. t tur. n. Geometria, re Arithmestic Astrologia Naualis scieti a Practica, Alusca, 5c
cxters alis quae in textu numerantur,omnes mathe
maticae, sed diuersmode. TQuia quaedam dicuntur simpliciter mathematiccique sunt de subiecto abstracto a materia, ut Geometria,& Arithmetica. TAliae vero sunt. vel dicuntur mathematics no simpliciter, sed per applicatione principiorum mathematicali uad res naturales. Ex quo patet v c nuem ut in nomisne generis. 7 vel potest dici ut adiungit. D. S. Q prodictae sunt uni uocae, quia etia in nomine speciei consueniunt. Nain naualis dicitur Astrologia. Et Practi,ca musicae, dicitur Alusica, dicitur aut e fere. quia noconuenit in omnibus, sed in pluribus, ut de se pater.emonsideradum est ulterius fin Epidium, τ vm uosca dicuntur,quost nomen coe est, re ratio subc eadeest. Ratio autem subsatiae ex forma sumitur. Ex qua illam, re eandem formam, quam considerat scientia superior modo abstracto cons derat scietia inferior, ει subalternata modo sensibili,&per applicationem ad materiam. Ideo una est fere uni voca alteri. RE an
dem latam adducit hic Paulus Venetus. R Astrono
mi a. n. mathematica, re naualis scientia habet eunde
modum. Quia vitam est Astrologia, et habent eanderationem, quia quslibet earum est de motibus planestatum, sed non eodem mO,quia Asrologia, & Μωthematica, e de illis simpliciter,& fm suas causas: sed naualis est de eis per habitudinem ad signa apparetia coeli, vel aeris. CAd primum agitur dicendum m de multis conclusionibus scientiae sub alternatae dicunt quia, de 'uibus scientiae subalternantes dicunt .ppter quid ut dictum ess,licet aliqus conclusiones in scientiis sub alternatis etiam demo strentur propter quid.c Ad secundum dicendum m principia in illa sciensti in qua sumuntur, tanquam principia, sunt inde monstrabilia, tamen possunt demonstrari in scientia superiori, in qua sum utur pro conclusionibus. CA dtertium dicendum et perspectitia per respectu ad geometriam est scietia sub alternata, per respectum tamead seientiam de iride dicitur subalternans tunde ipsa, inquantum sub alternata es,dicit quia, inquantu vesto est sub alternas dicit propter quid. C Ad quartum dicitur φ demostratio propter quid,& quia, bene ordinantur ad eundem finem coem, videlicet ad scire,
non tamen ad elidem finem specialem, quia aliud ea n scire quia,& aliud est scire propter quid. et Ad quia
tum dicendum,m sermaliter demonstratio quia , nofit propter quid: sed bene reductive: quia illa,qus discitur demonstatio quia potest reduci ad demonstra. tionem propter quid. Non tamen demonstratio ua, inquantum limo, potest fieri demonstratio ps quid. IAd ultimum dicendum .m dissinitio illa demostrationis non conuenit demostrationi quia est scire sit rei causam eognoscere propter quam res Scc. dermonstrationi quia est,non competit, nisi sorte secundum analogiam siue proportionem. CSequitur ubi supra impertinenter tamen. er Articul ut secundus.
et Phylosophia naturalis non si iubalternata prospecti ux. INam subiectum scientiae subalterna is con mum. tinetur sub subiecto scientiae sub alternatis, ut innuit hic Phylosophus ,&.D.s sed su5m Phiae naturalis, quod es ens mobile fm.D. s. vel corpus mobile fri EAlber. magnum non cotinetur sub susto ipsius persspeetitiae, quod est linea visualis, ut de se patet: ergo Phylosophia naturalis non sub alternatur perspecti suae. et Secundo prxterea, subalternata vides esse pars secutam. scientiae subalternatis: sed Phylosophia naturalis noest pars perspective: igitur idem quod prius. TProbatio minoris, quia illarum una est pars alterius, quam
una ponitur sub alia, sed scientia subalternata est lius iusmodi respectu scientiae sub alternantis: ergo rece Tertio prςterea, geometria est de magni tua imbra Tettium. sed linea visualis, quam cosiderat perspe tiua, no est
magnitudo, cum magnitudo soli corpori debeatur, linea autem non est corpus: ergo perspeistiva no subsalternata geometriae, cum suDm unius non continersub subiecio alterius. C Sed est Phylosoph',ubi suspra in suis exemplis pro secunda parte quaesti .i qua
parte sic in Num arguitur. CNam scientia de itide est scientia pertinens ad Phiam n aturalem,sed scretia
de itide fm Phylosophu hicien subalternata perspes citiuaer ergo Phia est saltem partem subalternata sipsi perspectivae .cRespondeo dicendum, * aliqua Respas scietia fim Egidium dicitur subalternari alteri duplis Noe dum
citer. Tvno modo simpliciter videlicet fim se tota, primum. sicut Musica sub alternatur arithmeticae, re Astolos Sela alterigi a perspectivae,fc perspectiva subalternatur geomes subalternatrix: Phylosophia vero naturalis isto modo no subal ri. ternatur perspectivae, ut voluit primum argumetum articuli. TAlio modo, aliqua scietis dicitur subaltera nata alteri non simpliciteri sed quantum ad aliquam
partem .Et hoc modo Phylosophia dicitui subalteonari perspectivae: videlicet quantum ad illam partem eius,' est de iride.Et ideo in m ultis, ut dicit hic Physio prius S. D. S. cum aliis Doctoribus, naturalis dicit 'uia,quantum ad ea, quae speetant ad iridem, de quibus perspectiva dicit propter quid. Dicit. n. natus
ratis conversionem visus ad nubem aliquo modo opposita in ad solem esse causam iridis: sed propter quid noe fit sumitur a perspectiva. CIConsiderandum est Nola sum diligenter fm Epidium * P fis in litera quattuor dis secutam. ferentias assignat inter scientiam sub alternantem, oc Quadruis subalternatam. RQuarum prima est ex modo sciem. No dria Nam modus sciendi ipsius scientiae subalternatae est intra sciam scire quia, subalternantis vero propter quid. eeun subalternada differentia est ex parte rei scitae. Nam multoties ipsum quia est scitu in scientia subalternante. ΠΤeri alternata. tia differentia est ex parte scientiae subalternate, quia