장음표시 사용
251쪽
ara Card. Petri a durandiniquod mihi esset dicen um de CLEMENTE VIII.
Nam vicit c lesti, ac diuino suo numine mortalium omnium cogitationes. Hac una illius virtutis luce sapientissimus ille Antistes Collustratus, interrogantibus quis esset Clemens,n mo respondit, nisi qui omni fulgeat virtutum splendore . quae omnis sita est in honesti memoria, &inhonesti obliui
nG. Testis est Imperatoriae, ac Regiae virtutis decus C.Caesar, qui virtutes omnes tenaciter memoria tenebat: iniuriarum tantum quam primum obliuiscebatuΠ.. facile enim eorum nos capit obliuio, quae contemnimus; nec ea punimus, quae
non curamus. Magnanimus autem, nec curat, de contemnit,
quae sine causa fietri putat. iniuriam igitur pro nihilo ducit: auctoresq; iniuriae pariter parui pendita.
maiora prae tu. tolerando , quam renitendo. IX. XIL E , aridum, concisum, de minutum est in iracundis imperandi artificium: licet illi polleant
ingenio, nec destituantur viribus. Itaq; interrogatus qua arte, imperium ex suis recrearetur incommodis: mansuetudine dixit imperantis. Nec grauis minus haec illius est sententia: quam salutare Fabi j Maximi exemplum. Hic enim in tolerandis aduersis hominum moribus, relicissime populo imperavit,. Aiebat autem eum, qui alijs imperaret, non verbis, aut verberibus oportere saeuirae: sed tolerando, mulcendoq; homines in suam sententiam adduc re : absiurdum esse feras bestias a nobis cibo, & blanditi js Ci- cures reddi: homines vero metu, de asperitate morum, ad nomitti amorem cogi.
252쪽
Incolumitas clausa su Imper'. x.
Jl in Imperio, a clementia deflectiti non deflectere, sed cadere ab eminentissimo dignitatis gradu videtu . Dicebat igitur mansuetum a manu eo esse dictum , quod Principis sit mansueti, pro rebus uniueisis, manus in Coelum tollere, id est, omni gestire felicitate. Etenim aliud est, se praestare seuerum : al; ud si uum .eo, quod illud adumbrationem habet iustitiae: hoc nota crudelitatis , qua nihil est in Principe detestabilius: utrius ;tamen scopulus, una cauetur mansuetudine, vel etiam quiddam grandius. Nam improbus peccat contra lege: mosticiosus contra merita: saeuus cCtra Deum, pietate, & humanitate Quare qui mansuetudine destituitur: truculentus habetur, de immaniis, cuius quam detestabile, in Principe sit crimen, testea sunt Senatores Romani, qui Romulu, cu saeuior esset, & atrocior , discerpserunt r ne ex rege fieret Tyrannus. Namque in seuerum vix: Samum ne vix quidem unquam potuissent pati.
tam detectabilis crudelitas, quam gloriose
i Mansiuetudo. XI. iUANTA labes , crudelitati inuritur infamiae rtantum, ad mansuetudinem accedit gloriar. iuum igitur non adeo ut detestaretur: quam ut
hanc commendaret. multa plui imo sale aspers, effudit . . Atq; in primis lolitus est dicere, lismi nem crud lem , naturam exuere hominis: induere belliae: si tamen ulla
bestia,tantam stragem humano generi,potest infligere: quani o 3 ta im
253쪽
ta insertur ab homine crudeli. L. Sylla Romanoru omnium crudelissuuiis, hostium capita licitabatur, maximis proposutis praemijs, illis qui proscriptos interemissent: &supplicijs, his, qui occultassent . itaq; L. syllam Dionysius Halicarnauseus scribit,quadraginta millia Romanorum ciuium voluntario iudicio peremisse, praeter illos, qui eo Duce,in praelijs c
maxime laudetur clementia in Principe. XII.
E virtute Principis, alia opinionis vis est a alia iudici j: alia vox sapientis: alia imperitae multitudinis: nec idem est sensus rationis ,& aurium, . Hic enim saepe falsitati: ille semper auscultat Veritati. Solitus autem est ducere, Principem duplici potissimum commendari virtute: religione erga Deum immortalem: & commiseratione erga calamitatem mortalium. Idq; iure optimo..Athenienses igitur Misericordiam, non ut animi affectum: sedetanquam Deam coluerunt, ut intelligerent, opinor, Princia pes,se diuina etiam praestare, cum misericordes essent, .
rescat Principis coementia. XIII.
V O NIA M'qui clementiam deserit, non adeo via detur osticium deserere boni viri, quam vulnerare econsueuit dicere, satius esse nocentem absoluere equam insontem conde nare. Atq; cum notaretur aliquando quod improbum periculo liberasset, non favi, dixit,h in limrr
254쪽
improbitati, sed homini: qui nisi esset improbus, nullus relinqueretur, apud eum clementiae, in quo consisteret locus Aliena enim culpa Clementiq, in Principe seges est,& materia.
supplicium properandum . XIV. V ID A M patronus, qui norat humilia subtili
ter: magna grauiter: mediocria temperate tra
ctare, ne habetior in iure aduertus improbos ha beretur, instabat coram iudice, ut statim desce. lerato homine, qui in vincula erat coniectus, supplicium sumeretur. At summus ille virtutum Antistes, neq; Medicus, dixit, si Lippitudinem non potest tollere, tollit oculum : neq; bonus iudex, ubi scelus nequit auferre, debet statim sceler tum perder .
vinciendus sit clementia. XV. V M ob singularem sapientiam,in nulla re hoc
spes sit, & peregrinus, interrogatus aliquando astrenuistimo milite, quomodo hostis esset vin-- πα-cendus: si fieri potest, dixit, clementia: sin mianus ferro. Hoc ipsum cum sentiret C. Caesar, dicere est solitus sibi idem esse consilium aduersus hostem: quod plerisq; m dicis,contra morbi acerbitate . Nam Medici non,nisi te talis omnibus, ad sectionem descendunta.
255쪽
o scirae Tetri Midobrandinisi UOD NEMINI MAGIS, si TAM
improbo debeatur venia. XVI. N grauitate delicti, si minus hominis, at humanitatis ratio est habendae . inare cum de impi in rum poena infligenda, sermo haberetur: interrogantibus amicis, cuinam esset parcendum, Improbo dixit, ne amicto addatur assiictio. Nam, ut vetus est Put has orae sententia, mali plus patitur improbus, ex animi conscientia, quam ex ullo corporis cruciatu. Quare, ut vetuself, ad haec usque nostra tempora, Socratis opinio: nunquam
sperare debes te laetaturum, si quid mali feceris.
uUOD IURIS ALUMNA, ET Iussi seria sit clementia. XVII.
I LITE quodam aliquando inimicum, ad certamen lacescente,dixit eos, qui ad arbitrium n tumq; se estingunt sacrosancti iuris, & iustitiae, nihil minus in offensione, quam de vindicta colitauia elucescit ratio, ex veteri mortalium consuetudin . Nam cur olim ex ferro,& aere D rum non fiebant simulacra, statuae Zquoniam ut est videre,apud Platonem, tam grata e)clementia Deo immortali, Ut etiam seges, & maleria , iri, ex qua fiunt ad vindictam, bellica instrum e -a Π i ta: Deo snt' exosa, & eius pietati
256쪽
faueat turpibus , impatiens tamen sit
turl V O NIA M ignorantiae coniunx, est stupor animi: stuporis socia linguae debilitas, iccirco illi de clementia non solum praue '' sentiunt, sed etiam . male loquuntur, qui aiunt clementiam turpem videri, quia fauet turpibus. C6sueuit igitur ille dicere,clementiam non solum obsidem esse regiae virtutis, quia eius est parcere, cuius est punire : sed etiam ignorantiae inimicam, & turpitudinis: cuius in opinione etiam fuerunt AEgyptii . Nam cur illi clementiae Hieroglyphicum expresserunt, per Elephantum λ uti erte clementiae offenderent synceritatem. Nam elephas tanquam impatiens turpitudinis, ita inter animantes, suem stomachatur, ut interitum facilius, quam eius gunniutum possit pati. itaq, olim Megarentes in bello, sues pice iulinitos, & mox igne inflamatos in Antipatri elephantos immiserunt: eosq; hoc stratagemate,cu uniuersis exercitu fugarum.
UM in una Dei mansuetudine, spes omnis Eum nae salutis eli posita: tum ea sublata, Rei p. admunistratio omnis indiscrimem,& periculum vocatu V. Quare inquiebat sementiam, non solum rem esse salutarem in Principe, sed etiam simu em iucundamia. Testis est iam, non hominum: sed ipsa Dei schola naturα.
Cur enim Ros apud X g vptios Hieroglyphicum est clementiae t quia sicuti, ex rore si mel, quod non solum, & sanis adrastum a
257쪽
pastum,& infirmis ad medicinam ministratumsed etiam mortuis ad diuturnam cadaueris conseruationem additur: ita ci mentiae praesidio uniuersa seruantur bonorum genera .
sit Principis Misericordia. X X.
Is ERICORDIA apud Deum, ut ait Philo Iudaeus, antiquior est, quam iustitia: cum ante sceleratos toleret, quam iudice . Quare solitus est dicere, nihil esse tam a quum , quam ad misericordiam refugientes, non reijcere. Est enim Misericordia, Dei templum, quod Athenienses Asylum vocarunt, ex quo nemo poterat ad vindicta extrahi: dictumq; est iccirco A sy lum ab apriuatiua particula, & rapio, quod inde ad supplicium nemo rapi posset .
VM incunabula elementiae sint, id mihime ir scendo posita, interroganti cuidam quae essent aduersus iram remedia, duo potissimum respondit, unum in mora: alterum in silentio. Moram docuit olim Senatus Romanus, qui ut refert Plutarchus, instituit, ut securibus, quae prauerebantur magistratibus, virgarum alligarentur fasces: ne temere eam alteri poenam infligeret, cui illum postea frustra peniteret : silentium monstrauit Then dorus Philosophus. Nam cum ab Augusto semissum fieri Vclici, rogatus in postiemo congressu , ut aliquid quod perti.
258쪽
ε ophthemata de Clementia. 2Ist
neret ad institutionem imperatoris, proderet: monuit Augu- .stum, ut quoties in iram incideret, nihil prius vel ageret, vel diceret, quam graecum Alphabeticum secum recitaret.
sus omnes offensiones sit armatus. XXII. VM quis de iniuria sibi illata quaereretur:
querelerum dixit haec sunt crimina potius: quam culpae . ut enim graue est interre,sic turpe est nescire iniuriam pati. vir quippo bonus non est,qui malos non tolerat. Mamsiletus igitur 'ai est, aduersus omnes ini rias,est armatus. Nam cum bene fecerit, male audire non iniuriae, sed gloriae sibi ducit. Quare sicuti Maluae succo aspersus neq; apum, neq; scorpionum aculeis, neq; aranearum mor sibus laedi potest: ita Mitis quia mitigando ideo est dictus, quod summa mitiget hominum odia, nulla redditur det rior iniuriaia.
si UOD AS ECTIS, ET SUPPLICAbus ,stes non sit silenda. XXIII.
ISERICORDIA olim apud Persas, siccol
batur , Ut nunquam ante Reus in iudicio damn retur , quam de eius virtute ageretur: ne crimen plus ad supplicium : quilm virtus ad praemium videretur habere momenti. Dicebat autem ille neminem etisse tam peruersum, qui nulla ex parte posset laudari: proinde graue quiddam esse,& acerbum, supplicem a se abiterrere,& excludere. ita sensu Zenocrates Carthaginensis. Nam cum
259쪽
aliquando sederet,in Aprico loco, &Passer, quem ad praedam accipiter inscctabatur, ei in sit num deuolasset: ille passerem, quem cum hilaritate exceperat, statim ubi euolauit accipiter, nudato sinu dimisit: inquiens nefas esse,supplicem prodere,.
popularis gratia sit socia. XXIV.
N TERROGANTI cuidam quae breuis,& comi r sty pendiaria esset Principi,ad beneuolentiam popula vi rem via: clementia respondit . Nam qui Princeps Clemens est, imperitae multitudinis linguam, quaestabellum est plurimarum contumeliarum: in sui laudem exacuit Testis est Philippus Macedonum Rex. Hic enim cum maledictis,a Nicanore Macedone laceraretur atq; iccirco ur. etetur ab amicis, ut in illum animaduerteret, non solum ne Eauit Rex: sed etiam ubi accepit,Nicanorem magna labor rei topia: dono ei pecuniam misit. itaq; statim ex petula mi , α maledico, factus est Regis studiosus, de buccinator eius gloriae . quod tandem illis mirantibus, Videtis inquit, in manu nostra esse, ut quae velimus, a populo, de imbis 'ud jamus. Non est populi in Principem dissicilis amor, ii modo adsit clementiae Vmbra . Nam Veteri prouerbio ut hamo pisces et sic beneficio
260쪽
VO in Rep. aiebat Democritus esse Numuna, sine quibus, ciuilis dirimitur societas: praemium , & poenar . Etsi enim vindiactam non sumere mitis forte, & benevoli est Principis: est tamen contra ius, iustitiam a vindicta reuellere: non pietatem colere, sed truculentam plagam iuri, & legibus instiger . Non enim magis vitium supplicio, quam virtus praemio, in bene instituta Rep. potest vacare. Siquidem nihil est vindicta, nisi iuris xon sors, & iustitiae socia . Quod si iudex non debet esse miatior lege, ubi vindictam negligit,legem violat. quid legem violat 3 imo Sonem deteriorem facita. Nam miser quis non siipplicio fit, sed peccato. At cum aliquando de hac Cardianalis A L D O B R RN D I NI virtute, & gloria multa esse rentur digna cognitu, disputationis tamen plena: non potui, non acquiescere in ore, & sermone FABRICII Bosiij. Non quia iurisprudentiam plurimarum artium dotibus locupletavit, viasq; disserendi omnes nouit eas, quibus in rerum disceptatione, fuga intercluditur tergiversantibus: Sed quia in facultate dicendi, quasi alter Carneades, doctrinam cum delectatione fundit earum rerum , quae aguntur, & dicuntur, I quo sales sunt caeterarum omnium virtutum, . Sed quae partim ab eo, partim ab Alijs, Cardinalis ALDOBRANDINI de vindicta col-