장음표시 사용
41쪽
re quida olim, ex intimis familiaribus Claudij Neronis, nihil
est veritus dicere, bonorum Principum imagines omnes in unius annuli pala effingi potuisso. id autem lubens recenseo, non Vt antiquitati detraham, sed ut omnes ex admirabili ALDOBRANDINORUM religione, pietate, acs pientia talicitatem recognoscant horu temporum. Vt enim Lychni lumen aperto sole, sic bonorum laus omnis coelesti, aediuina CL E MENTI S VIII. obscuratur virtute: gloriosiusq; omnes de eo sentiunt, quam loqui possunta . Nec enim sormica Taurum: nec ulla nox mortalium incredibiles eius laudes potest absorbere.Nam quid attinet hoc loco dicere quanta Praestantissimus Cardinalis P. ALDOBRANDINVS,
summas, quas continenter ecssit, dignitates auxerit & om mi sapientia virtus eius lingularis uno omnium ore , &sermone sic percrebruit, ut nul ius sit tam delertus in Italia angulus, qui non eius resonet nomine & fama: rumorq; apud exteras, & longinquas gentes ipse iam raucus sita. Quanquam tamen Reuerendiss. Carmelitarum Antistes, religionis
ornamentum, &doctrina: Decus, HENRICVS Sylvius de summis, ac prope diuinis eius meritis semper aliquid habet, in quo Sol & lal sit recunditae eius virtutis & gloriς. is autem cum ubiq; locorum semper summae illius prudentiae, i stitiae, ac pietatis sit buccinator: tum mihi Papiae sepe inculcauit, eum esse P. ALDOBRANDINVM Cardinalem,
cui nunc summus Pontifix onus credat Atlanticum : nunc
Rex Catholicus PHI LlPPVS III. in caeca & obscura consilii capiendi deliberatione, nodum, ut est in proueIbi Gordium proponat soluendum,eumq; nullo in loco pedem imponere, in quo non optimi Principis vestigia relinquat et altius Oratio apud me, non solum vim habuit ad fidem auctoritatis: sed etiam,ad scribendum tanti Principis A popliathegmata
42쪽
thegmata necessitatis. Nihil enim Religiosissimus hic Ani stes neq; perhorrescit, nisi quod turpe est: neq; minus cognori scit, quam aut consilio labi, aut errare iudicio. Quoniam igitur non solum sacer habetur sapientissimus ille Pi inceps: sed etiam veluti quoddam iuris Sacrarium, eius consitum: placuit ex eo haec, tanquam sapientiae surculos, excerperc de Principe Apophthegmata,Quorum iei ies haec cit. ν God ruentis Imperi' rei omniis fulcienda sit Triseipsssebria a AEuod ingens erit, sibi imperantis ιmperium. 3 4uod Princeps bominum probetur sis agijs: fiat vera Draconsilio. God Principi mistin imperandi, pacientia sit ἀρ frendas Vuod ars imperandi, Nna potismum rommendetur prudι ntia. . uod in principe oris Rura minime orba sit sua laude, ω gloria. y αuod Frincipι oris deformiraου etiam ornamento sit ιn mirtute.δ α Od Principis disipnna birone magistro sit haurienda. 3 αuod Princeps nulta propius smita ad Deum ιmmortatim acc dat , quam liberatitatis. ι o αuod Princpis auro aeque pareat inimIcuae , atq; amicus. δρ quod clementia cum Principe summo con Iringatur societatiae
ra αuod Rhligio Principis Athenem murus sit imperῶν .l f αuod Pi ιmeps ciuilem omnem societatιm ino constringat iustia
ι Vuod Principis mirtuti, nubia par sit, ω aequalis. a s duod natura ius τιolet, qui Principem nonsumma colat beneu
rc Guod praesentia Principis in relus arduis, pro auxilio buleatur ι ν duod Principi regenda sint simulatione, in dissimulatione sua
43쪽
s od neq; virtus sine eruditione: neq; eruditio sine mi nutes, iis sit Pincipi. ο eaὸ et Princeps, s lex mutuo gaudeant cbsequio
a 6 s uὀ Principiis sit non tam regere, quam quomodo sit regendum alijs o uendere. a 1 Fωd omnes Principis: non Princeps aliorum egere Alcat consilio
res omnis fulciendassit Principis solertia. I.
JM cresceret rerum dissiculta , una cum imperi j dignitate,& magnitudine, Summo-Antistili ALDOBRANDINOtiq; imperium, tanquam onus Atlanticum cum omnium admirationi sustmeret, cuidam ex domesticis eius,atq; intimis familiaribus ab eo interroganti, cuius praesidio fretus, tam graue imperi j onus, tantam si publicae salutis molem auderet sustentare: tolertiae respondit, . Nihil maiore compendio aut grandius , aut dignius Principe dici potuerat, . Nam solertia Principis, non solum difficultatis in imperio, sed etiam deficientis temporis est medicinab. Huc phrtinet Maronis fides , &auctoritas. Cur enim apud eum, Aneae comes est A Achates,
44쪽
Achates , qui primus excitat ignem Z ignis, quia nestit qui scere, nec ullis contaminari sordibus , non habet ibi elementati significationem: sed sistertiae,quae imperium non solum p perit , sed etiam alit, ac summa quaeq; et incrementa tribui . . Nec aliam ob rem, puto, Achates dictus est Graece ab a, priuandi particula, & indigeo, quasi nullius rei indigens, nisi quia ibi, ubi adsit Principis solertia, omnia exulant, in imp
VONIAM in doctrinae sole mentis ocuIos, non perstringunt; sed illuminant rerum exempla: multa ad triumphalem Reginae MAGGARITAE Austriae ingressum, expressa Mediolani spectabantur Periarum , & Assyriorum Regum simulacra. Haec suspiciens Regina, interrogauit ab ipso legato, P. ALDOBRANDINO, quem non combiem, sed ducem sequebatur: qui Regum omnium esset maxumus : qui sibi libentius dixit, quam alijs imperat. Sapienter iule quidem, ut solet omni M. Non enim ingens &aa mirabile est imperium, quod vel Africae, vel Asiae, vel Europae finibus terminatur: seu quod us eb protenditur, quousq; sol ipse potest suo lumine peragrarG. Hoc imperium solus is possidet, qui numquam in da fortuna, est alius: sed semper iden
Hunc Graeci id vocant quasi, per antiphrasim, magnumundi dominum. potuit enim Cyrus A sq: potuit Aniabat Aphricae: potuit C. Caesar Europae Imperare: non I otuit non turpiter huic mun- . do luccumber .
45쪽
RpATO CLEMENTE VIII. cum vnia uersus gestiret laetitia populus, rogareturq; a quibusdam.P. ALDO BR AN DIN V S qu
rum suffragijs summus factus esset Pontifex:ii Non fit, respondit, summus Princeps: sed factus de coelo recipium. Nim math imperium a minore creari ius non est. Coelestis vero, &dklina responsio. Idipsum enim puto, ut doceret, It Homerus apud Gr:ecoι, & Virgilius apud Latinos PatresHerculem ex Deo Ioue patre, & semina Alcm na marre: alter Cneam ex matre Dea Venere,& Patre Anchise 6luit esse natum .ex quo fas est udorari Principem non tam ex humano, quam ex diuino fieri consilio. Nec enim par est,& consentaneu rationi, ut quis fiat ab hominibus, qui potest plus, quam hominum vis simul potest, & natura. Non igitudquod multi: sed quod sapiens loquitur est probandum .
imperavi patientia sit drpascenda. VII.
V Mi aliquando neq; P. ALDO BR AN DIN Usi iacula populi: neq, Populus P. ALDOBRAN. DINI iustitiam sine stomacho videretur pati: dirixit sapientulimus ille Antistes Principi multo plus cum populo, quam olim fuit Herculi cum tauro esse nego-Dj : noc quicquam esse difficilius, quam populum, quw bellu
est multorum capitum , uno rationis freno arcere, atq; in OD
46쪽
asseuerabat Diocletianus Caesar, Imperij domus , nisi Arca
oes . Nec enim in ea tot, tantae, tamq; variae b stiae Gn bantur inclusae: quot, quanto, quamq; inter se dissidentes resident in ciuitate perturbationu m varietates, & vesanς hominum opiniones. Quare optime ille demum nota it gubern cula tractare imperi j, cui consuetudo diuturna quasi callum ruoddam obduxit labori: quiq; aduersus omnia mala, ol uruit patientia .
vna poti mum commendetur prudentia. U. Is CEPTANTIBUS nonnullis de arte imis
Ni perandi, inter quos forte inciderat, subrisit, quod multa sine argumento, sines de & condimento effutirent. Eorumq; ineptias ut tegeret potius, quam ut nodum solueret qucstionis: dixit, rtem & arceri Principis unam esse prudentiam . Hoc teri principes omnes, ex oraculo Apollinis Pythii sibi editum pulcnt: nihil potest esse verius. habet enim prudentia in confiij deliberat inane, futuri temporis prospicienti imi in iudici j aequitate, prςt riti Memoriam: atq; in pissenti, rerum agendarum', & vara darum scientiam, . Nec alia de caula Persς opinor, Regem Cyrum inquiebant a Cane fuisse nutritum , nisi ut eum gnarum imperandi esse ostenderenta .i Non enim canis habet animi plus, ad mala oppugnanda, quam agacitatis ad bona inuestiganda: Ex hoc commento , quod nihil sonat, aut Olcinis artem regiam, intelligimici , eum etiam in periculis fortitudine delli tui, qui in otio, & pace vacat prudentia . Nam fortitudo prudentia expers ό sortitudinis nomen amittit '. ii duit temeritatiS.
47쪽
si ura, minime orba sit siua laude,
V I A non solum frons, sed etiam uniuersa totius corporis figura, tacita est animi oratio : illa in ijs praesertim , qui personam induunt publicae societ iis, minime est contemnenda. ubi igitur de serma ageretur Principis: etsi, dixit, non est faciendum de Principe iudicium ex oris figura, sed ex moribus: habet tamen Principis forma , & species liberalis non minimum ad dignitatem ponderis. Caeci enim est, & amentis quaerere, cur si amentur quae pulchra sunt, gratus sit & iucundus is, in Imperio, cuius forma grauis sit & elegans. Baibari sere Omnes nullos put bant magnorum operum esse opifices, nisi illos, quos ipsa corporis species,ad opinionem laudis publicae evexerat. Itaq; Macrobij, qui, ut caeteras Gentes praeteream, Meroen Nili Insulam incolebant; Principem,cui parerent a formae pulchritudine eligebat: nec unquam deformi viro obedire dignabantur. quae res ad Aphricani maioris laudem, non paruus a
cedit cumulus . Nam ea is fuit formae dignitate, ut inter quoLcunq; viros esset, solus praeter caeteros,videretur imperio diagnus. Quare Principi non solum est occultanda ani mi, sed etiam corporis deformitas. illa enim laudem comminuit: a get haec contumeliam. Quocirca Periclem , cuius - : praeclara gesta omnis Graecia admirata est, sculptores eius imaginem , Cassi develabant, ne deformitas a' i pareret, quia oblongo
48쪽
ε pophthemata de Principera. ν
deformitas,in virtute sit ornamenti loco. VII, ONNULLIS obicientibus Galbae Imper
tori , & Annibali corporis deformiatem: praeclaram dixit eam esse, in principe, oris turpit dinem , quam non fucus gloriosam redderet,
sed animi decus. Non enim in administrando imperio de forma, sed de sapientia fit contentio. Nec Prii ceps requiritur robustus, sed fortis: nec elegans, sed sapiens. Itaq; etsi inter Medicos Hippocrates strabo erat, Imbecillis, paruus, & deformis: quia tamen neminem curauit, quem ad pristinam sanitatem non restituit: nihilq; alteri praedixit, quod ei non contigerit: Hippocratem omnes Medici, post sculapium, maxime colunt ,&obseruant. duplex quippe
in eo fuit gloria : una quod norit naturae non cedere impediamentis:altera, quod non ignorarit ipsa,in caeteris hominibus, sermae superare commoda. Sic& Agesilaus Lacedaemoni rum Rex laudatur, qui cum toruus esset aspectu, & altero pG de claudus: nomen tamen regis superauit magnitudine virtutis. Nec ei probro fuit imbecillitas corporis. Fortis enim multo robustior est Cyclope V lyseo. Hic quippe poterat tantum
saxum, quod duo, & vigenti iuga boum non valebant am uere, parua manu huc, illuc Vertare: ille non saxum, sed Imperium potuit,&depraesum attollere, & elatum deprim r . Eisii enim non habebat vires Atlantis,qui mundi globum suis sustentabat humeris: eos tamen habebat animi neruos, quibus mundus ipse cogitur cedere, atq; obtemperarυ,
49쪽
ex Chirone magintro sit haurienda. VIII. VM pluris sit principem bene institui;
quam bene nasci, est eorum mens grauit pinionis errore oppress atq; impedita, qui autumant neq; rem literariam armorum neq; arma, literarum praesidio magnopere egere. Itaq; Musarum ille Mec nas,non solum plerumq; ingemuit educationem Principum alterutro destitui: Sed etiam dixit iccirco nullum inclinato iam imperio praeito adesse Achillem: quia nemo Chirone uteretur praeceptore. latet in ipso verboru lepore acer, & acerbus reprehensionis ac leus . Chiron enim Centaurus, apud Homerum,ex altra parte hominis: ex altera equi specie praeseserens: ideo Achilli est d rus, ut cum equus rei bellicae, homo virtutis literariae sit minister, ostenderetur atque disciplina literarum,atq; arte militari, ut felix sit im terium,instructu oportere esse Principem. Non. minus quippe est Principis gloriosu; populu in prosperis sortunae ventis, legibus arcere, ne labatur in luxuria: quam in aduersis casibus, inclinarum erigere,& restituere perditu. qui Ve- LOVtrumq; potest,dicitur Princeps fortunatus, hoc est utriusq; sertunae, aduersis scilicet, & secundae magister, & dominus.
ita ad Deum Immortalem accedat quam liberalitatis. I x. T SI beneficio homines, ut hamo pisces, trito se
mone prouerbio, non modo capiuntur, sed etiam conseruatur: capere tamen ab infimis hominibus, quae
50쪽
quae sunt exigua, nunquam recusatur ALDOBRANDINV nec summa ijs saepe dare Quare cuidam interroganti quod nain tanta multitudine, & varietate munerum gratissimum putaret collocatum apud amicos, beneficium : quod respondit, non fuit peritum. gratum enim est prodesse: gratius humaniter. illud quippe est utile tantum: hoc etiam iucundu utrumq; simul praeliare est magnae virtutis, nec exiguae gloriae. Nam quo quis impensius besaefacit, eo magis vim & nat ram Dei immortalis attingitta. Ethiopes igitur, qui ulteriorem Nili regionem incolebant, ut strabo Geographus scribit, duos co- .lebant Deos, unum immortalem: alterum mortalem. Illum . dicebant qui rerum omnium e causa: hunc a quo plurimi afficiuntur beneficio. ex quo intelligimus nihil esse Principi laudabilius ea liberalitate, & bene centia, quae centetur ad plurimos proficisci. ci
pareat inimicus, atq; amicus. X. V M in sermonem de bello incidisset, interrogareturq; quomodo contra hostes sup riores esset pugnandum : non ferro, dixit, sed auro. Salse id quidem. Nam Philippus Macedonum Rex, hostium urbes dando expilauit magis, quam rapiendo. Quocirca Graecorum sermone percrebruit, non a Philippo, sed a Philippi auro direptam fuiste Graeciam. Nihil est non modo apud amicos, sed etiam apud inimicos omnes,auro valentius. itaq; Alexander Philippi filius, ut beneficentia, sic rebus gestis re ges omnes superavita