장음표시 사용
81쪽
propensionis voluntatis, tum ex parte eognitionis intellectus , inque actus ex ea producti dicantur in volun- 'tarii seeundum quid. Primo quidem, quotiescumque concupiscentia certis in circumllantiis ad aliquid eκ- simular, qu d est maxime contrarium primariae inclinationi , seu habituali dispositioni agentis; ut est
in sene avaro viduitatam aegre serente, qui iuvenilibus voluptatibus ineptiisque quasi postliminio revocatis, pecunia abutitur, quoad usque uxorem novam nanciscatur ἰ ea veto in domum deducta confestim insudat reparandae pristinae bonorum jacturae severissima sarsimonia, qtia domesticos suos pene confige. Iniuiusmodi enim casu a cum praesentium obictorum
delectabilitas non videatur sic mutare voluntatem agentis , ut non retineat propensionem contrariam ad id
quod agit, si secundum se &. praecisis cireum stantiis spectetur ; sequitur, involuntarium esse sexndum uid
uod ita fir ex concupiscentia , . sicuti diximus eo imvoluntaria n. 183. quae per metum aguntur . . I 83. Altero item ex capite, scilicet respectu eognitionis intellectualis, concupiscentia videtur minuere voluntarium. Cum enim voluntarium non objecti &fiuis dumta. at, sed etiam circumstantiarum cogniti nem coinplectatur num. III.) aliunde vero impetus ebullientis passionis non sinat intellectum rite examinare singulas cireum stantias adactum pet mentes, puta scandalum, dedecus, damnum, &s milia pravum actum consecutura, quia intellectum det inci in vivida apprehensione objecti ut delectabilis tantummodo; palam est, aliquam voluntarii diminutionem continis gere. Ceterum voluntarium , in hoc eminenti gradu spectatum, non est simplex.illud voluntarium, quod . respexit Angelicus n. 23Q. in dicendo, eoneupiscentiam magis faeere ad hoc, quod aliquid ' votantarium . Eam quippe cognitionem exactam potius ad liberum refert,.ut pater eX his, quae subjungit: uuandoque in
di , sed solum consideratio inualis 1n pamiaeulari agibili; sed ramem hoe ipsum est istantarium a secundum
quad istantariam dicitur, quod est in potestate istan- raris , in non atrara, . in non velle, simitirer O non conside re, idest, licEt turbatio , quam intellectui imgerit concupiscentia, impediat actualem discretionem eiicumstantiarum recti, seu Uimationem prudentiae, ut aist Aristoteles tib. 6. Eth. c. s. attamen semper
verum est, per concupiscentiam voluntarium, etiam ex parte cognitioliis potius augeri, quam minui: quia ex dictis intellectus a concupiscentia excitatus maj
xi vi apprehendit, quod est delectabile in objecto, α
aliunde in saeuitate hominis est considerare circumstantias recti, quas tune non attendit. 133. Seeundo si liberum consideretur, prout a vinluntario distinguitur , utique diminuitur ptr anteceden rem concupiscentiam, ita Angelicus i I. 2. quaest. 7 .are. 6. scribe . Peccatum essenιialiιεν eansistit in
actis liberi bitrii , quod es facultas voluntatra, ct rationis: passio aurem est motus anelirus sensitivi,
qui potes se habere. ad liberum artistriam O an receis dens er , ct conseque er .... F pulsio praecedit actum. peceati, tunc, necesse est, quod viminuaι peccatum ν- ι enim in tan rumest peccatum, in quan sum est vo-IMn avium , O an nubia existens esse autem aliquidia nobis dicitur per rationem , ct Nan nδaram: unde
itiando rario O voluntas ex se aliquid agane, non eae, impulsu passionis , magis est voluntarium , O en no λι existens s O fecundum hoc passio minisse peccatum
in quamum minuεν voluntaxiam e in qua quidem po sire.na voce S. Doctor sumit voluntariam pro libero , sive secundum quod voluntarium est etiam Ii . rum, uti Sylvius , Medina , dc alii ipsius interpretes. observant 3 alias contradiceret doctrinae prius. consignaeae s art. . . quaest. 6.) ubi volunιarium prelis
sumptum dixit arieta per concupiscentiam sive pas
23 . Nocumentum , quod ex impulsu passionis a Cvenit rationi, voluntati, facile perspicitur. Eie-nim, ubi sensualis appetitu&,.seu concupiscibilis seu 3 irascibilis, rationem inclinat ad apprehendendum o jectum juxta suam da lectabilitatem, qum juvat ad ex- plendum ipsum appetitum, tunc impeditur necesIaria allia ad voluntarium persectum sive liberum cognitio , qua percipi debet non senim ea res, quae est finis, sed etiam ratio Mis, Bc proportio mediorum ad illum , adeoque praevideri debent, quati poliunt a malo ia vertere, & ad bonum ducerer verissime namque de carnali eoncupiscentia scripsi Menander, amor iam nibus Drar est , nulla eonsilio movetur , tenebras offundia etiam illis , qui habent bonam rationem , o
deeenter affecti sont; atque de ira Euripides , nemo
iratus quaequam recte deliberat . . pariter motus eiusdem appetitus illicio suo voluntatem ad agendum pertrahentis coarctant indifferentiam ipsiuL. voluntatis , , cum sortius in suas partes eam inclinent, quam flectatur in partem adversuri ex alio quovis motiva aut stimulo. Ex quibus omnibus necesse est libertintem diminui. ω 13s. Praecedeux assertio cum allatis rationibus e tenus subsistis, quatenus supponit rationis usum iri homine a eoncupiscentia pulsato . Nam si concupiscentia tam repentina ac vehemensi foret, ut eum
usum penitus abIbrberet, quemadmodum teste Ange lim Ioz. q. IO. arx. 3 4 contingit in his , qui pro- pter vehemensem,ram, vel eoneViseentiam furiosi vel amenses fiunt , sicin in propter aliquam perturbationem eorporalem ἰ tune , Cum in bis non sir aliquis rationis morus , in per consequens nec voluntatis , sed sola pasesta dominetur, si x in animatibus brutis, qua ex ne-eestate sequunt ιν imperum passionis, talis passio de liberum , dc voluntarium tollit ab actu sequente , adeoque sq. 77. AN. 7. in Totaliter a peecaro exeusin. Immo sic ea voluntarium tollit s l. 6. viri. 7.ὶ ut prinnio non sit ibi in voluntariaem qura in iis, qua usum
rationis non habent, neque voluntarium est , neque --
voluntarium, sicut videre est in iisdein brutis animalibus , in quibus ob de se in rationis stustra volu
tarium, aut involuntarium perquireres h
236. Cave tamen, ne ex praedicto effectu vehe-- mentissimae passionis colligis., concupiscentiam inse re posse Voluntati necessitatem, pro incleque corruere
catholicum dogma de libertate indisserenι- . Nam aliud est , hominem necessitatr interdum a passione ὲ aliud, volu item necessitari ad agendum λ Primum f. eum Angelico laudato fassi sumus tum de iuriosis Stamentibus , tum de reliquis perturbationem corpora levi se patient ibus, ut usum rationis non haseant: : secundum Praestacte negamus cum eodem Angclico, ,
82쪽
il. Me Iliata ab Aferiori appetitis, sic resolvit brevi ullam distinctionem voluntarii ac liberi, utramque
hus , aut motus vorunt aris non est in homine , sed set auge a sicque ipsum etiam peccatum ; quemadmodum νassio dominatur; aut, si motur ποιunxa is siιν -- ex unanimiter tradunt Auctores quibus praeivit Angeli dii .estiale sequitur pasonem . Ratio, cur hic Vsti cu dieens r. z. quaest. 77 art. 6. in Passio eo . i. b homine distinguamus , haec ea; quia dogma de quen non diminuιι peccatum , sed maris auget , vel .libertate indifferentiat, eo ipso quod liber m rbi diti si signum magniιudinis ejus; in quantum sei--ἡium, seu fueuitatem voluntaris ct rationis in Por ιiceo demon trao insensionem voluntatis ad actum p/ee .rat, respicit voluntatem, non quatenus naς ra ςsta νi ς sic Verum est, quod quanto aliquis majori Π- sed quatenus rationatis natura n. 16ῖ. porro volun biἀ ne Vel concupiscentra peccat, tanto magi, peeeae. tas, dum agit qua rationalis, adeoque usum rationis Talis ex. cau. toret concupiscentia illius ebriosi, in
supponit, nunquam a passione aliqua potest necessita' luxuriosi, qui salsamentis excitaret in seipso sitim ad ei ad confecitum vel adactum, jaxta illud Gςn. c. q. 9 immodice bibendum, atque potatione hujus nodi proia
sub ie erie appetitus tuus, O tu dominaberii illiu . vocaret lenium Venercorum. Porro quamvis peccata
Ubi vero rationis usus interceptus penitus est, &ni- quae fiunt ex Passione, dici consueverunt peceata εχ hilominus aliquis actus a voluntate prodit , Luue ejus infirmitate, quatenus juxta Angelicum c i. r. quaest.
modi actus vel Aomiais potius quam voluntatis est ἔ T. art. 3. Iuando extra ordinem rationis via eoneu-
vel si ιοluntaris dicitur, a voluntate Prodit Prxcise piscibibs, aur irastibilis aliqua passi,ne asseii tir, O, ut natusa est: sub quo adspecta nemo Theologorum per hoc'imm mentum praesaraιν debliae alliani homi aut Philosophorum contendit voluntatem hλbere ii nir, d ci ur peccatum esse ex infirmitate : attamen non b.ktatim indifferentiae ad agendum , vel non agendum . ista concupiscentiae seu passionis speetes potest in con. Sume exemplum ab homine dormiente, Cuius volun ιroyersiam venire, ubi Seraphicus ia r. sent. dist. xii non excidit libertate sua, & tamen Perispe in v*. ' V. MIO. st aliique Doctores quaerunt, num exinmotus erumpit, qui ex Angelico qu 23. de Leri . cusanda inagia sint, quae.ex ignorantia , aut qua ex νι. 3. magis sequuntur lirantinam , quam j icium infirmi ate geruntur. Siquidem quae perpetrantur exeompletum rarianis: & ideo 2. z. qu. Is . gry. s.) concupiscentia eonsequente Koluntatis motum, magis non imputatur es ad culpam. ex inis seria quam ex infirmitate evenire reputantur ria . Quod invicem conferendo ambas assertiones quia ex S. Isidoro lib. I. de Sum. Mn. eap. 17. de coneu piscentia superius sn. 229. 23 statuta. in seria peceat qui studio ct deliberatione ment a motecuin ambigas: qui possit concupiscentia liberum mi ιum agit; infirmitate aurem, qui easu vel praecipit
nuete, dum voluntarium auget: vel, si ut ruinque prae tione delinquit. stat, eccur dicatur minuere peccatum Ob diminutum ti a I9. Duo, quae gravis sunt momenti, remanent b rum : minime vero augere peccatum Ob voluntarium observanda circa geminas concupiscentiae species m adauctum Z aequuin sane erit ejus nodi dubisationes ab do declaratas. In primis quod anteeedentem specl.it, animo tuo eximere. Animadverte Priino, tiberDm xatenus verum est, illam totaliter a peccato excusa-
.non ella proprie dictam volun arii speciem, qua uti re, rationis usu in homine penitus deficiente n. a 3 s. que diminuta & ipsuin genus necessario dimipuitur: quate Rus tam exorbitantis conrupiscentiae origo non ded este quoddam veluti accidens num. 147. in quod est voluntarie nec direste, nec indis ae . Ceterum, si eum voluntario jungi, aut ab eo sejungi Dotest: un' Voluntaria alterutro modo seret, tune voluntarii pse
de voluntarium divisione illa, quae a Dialecticis di- riter reputari deberent quicumque: actus per ipsalmeitue divisio subjecti in sua accidentia, dispesci sin concupiscentiam postea fierent, intercepto etiam ra-lee in neeessarium, & lib. rum. Si ita est s jam vom tionis usu; quia iuxta Scholarum effatumr quod si untarium de liberum quo pacto possunt aliquando nod caussa caus , est etiam ea a caussaii. Itaque plane eonjungi in eodem actu, Possunt etiam, ubi con Angelicus doctrinam illa in abs se traditam ostendie junguntur, sic se habere, ut alterum increscata at e esse accipiendam, dum prolata dupli ei divisione vo- eum deerescat ; idque vi etiam unius dumtaxat cause luntarii secundum se, Ec secundum suam eausans, atasae, quae conditiones .voluntarii firmat, & liberi con' que diresti , & indirecti, haec subiungit i. a. q. 77. ditio aes quatit. secundo observa , ubi discutitur im' arx. 7.ὶ Passio quandoqne est tanta, quod rataliter au- putabilitas actionum ad vituperium vel laudem, ad fert usum rationis, sitaις paret in his, qui propteν supplicium vel praemium, ea proxime ac Principali- amorem, vel iram msaniun tune si talis pasto aeter num. i 8.ὶ ex libero desuinitur , etsi Voluhra- principio fuerit voluntaria , imputatur actus ad perearitim quoque ceu fundamentum praesupponat, inu tu rum; quia est in caussa, sicut de ebrietate dictum es. tati tim est peeeatum in quantum es in uobir exissens, Si vero caussa non fuerit voluntaria , seu nataratis , ait Angelicus, num. 233. Use ἀψem in nobis aeu puta eum aliquis. ex agritudine , vel alia hujusmoditur per rationem , O voluntapem , namque per libe caussa incidis in falem pasAnem, quae totaliιer ansererum arbitrium, quod est facul at voluntatιν ratio- usum rarionis, a flua omn/no redditur .nvoluntanus,rii, unde passis minuit peccatum , in qμ an Πm minuis γ' per conseqMens totaVter a peceato excusa ν...tarii astium , hoc est liberi arbitrii usum. Igitur, uti 2 o. Secundo nomine eonsequentis concupiscentia pergit S. Doctor; et si motus volunςatis sit Atensior peecarum augentis non ea dumtaxat intelligitur, quae passiane lucitatue, non tamen ν AE est VHuntatis Pror hic & nunc motum seu in ptrium voluntatis sequirriui . si uti si sola ratione movere. Mr ad teccandum: tur, ut dum quis iram in se excitat, ut possit de adeoque nil mirum, quod minorem Praescierat Pecca- inimico ultionem sumere ; sed illa etiam, quae exti malitiam: habiribua gignitur perinanenter residentibus in ipsa vo-238. Hucusque de anteeedent e concupiscentia, nunc luntate , aut in aliis potentiis voluntati subjectis ;de ea equente inum. 226. dicamus. Haec, citra quotiescuinque habitus hujusmodi volantarie induean-
83쪽
tur vel Jam Aequisiti foveantur. Nam cum habitus addant potentiis, quibus insunt, facilitatem operandi necessario fit , ut voluntas ob tales habitus maiore propensione, & conatu intensiore agat: hoc autem posito, habitus ipsi, sin minua per sese, saltem
quatenui sunt voluntarie comparati, ac retenti, voluntarium adaugent relate ad operationes sibi consormes , ad quas producendas voluntatem, seu alias potentias inclinant. Quocirca Angelicus I. 2. qu. 78. ανι i.) thesim hanc instar canonis statuit et mamis Am. , quod qui peccat ex habiιu , pee r ex certa mali tia . Ex quo intelligi inus, habitum vitiosum a voluntate inductum , & servatum aequipollere actuali voluntatis imperio, quantum ad provocandam concupiscentiam, & augendum reatum eorum , quae per ipsum habitum committuntur λ quae enim ex consequente seu provocata concupiscentia fiuno, praesuinuntur esse infensu eorum, quae fiunt ex inifria nu. α38. sive ex malitia. Quae cum ita snt, merito ab Inuoce
tio Papa XI. confixa illa propositio sord. 18 3
'Σzr NE e praesina de habitibus doctrina convelli
QOtost difficultatibus istis: videlicet I. quod signum peccati ex malitia seu industria patrati sit subsequens gaudium in peccatore, juxta illud LProv. eap. 2.)
sanιον cum male feerin 3 ῆ quod Videtur abellie a mul-ris ex habitu peccantibus , qui hanc ipsam oti rem potius anguntur 3c tristantur . z. quod liabitus , dum natura sua potentiam inclinant ad actus sibi confor- urar, faciant voluntatem Propendere magis in unam,
quam in alteram partem , di sic indifferentiam ejus eoarctando videantur, sin minus voluntarium, fallem Iiberum diminuere; nihil, inquam , horum obest . Nam , ut posteriorem dissicultatem statim aggrediamur, ea propensio voluntatis magis ad unam, quam ad aliam oppostorum partem, nullatenus extenuat ιι-berum; quia provenit a principio prorsus voluntario, nempe ab habitibus sponte ac libere introductis, aut retontis. Quemadmodum cnim ipsa concupiscentia con sequens, quoniam a voluntate supponitur excitata, licet voluntatem inflectat ad unam Partem, non ideirco liberum diminuit, sed potius auget, vel signum est magnitudinis illius libidinis, cum qua peccatur, sicut bona passio sequent volun ανια matum signum operfectianis motus voluntaris , O ex consequenti signum est magnitudinis merit. , ex Ricardo de Mediavilla
vitibus philosophandum cst . 1 a. .Priori .vero dissicultati ita occurrit Angelie I. a. q. 78. artis a. viti qui peccar ex habitu, semper gaudet de hoc , quod aex hab νώ operatur, quamAuhabitu retitur ; sed . quia potest habitu non uti , sed peprationem , quae non est rotat fer corrutra , alιquid aliud meditari, pores contingere, quod non utem habitud Ieat de hoc, quod per habι um commisire plerumque ramen pales t nitenr de peccatos non quia eis peeearum
oeundum se displiaear, sed propte ab quod meammo is
tem , egestatem, infamiam, obiurgationes, molestias,& similia , quae inveteratum habitum sese inebriandi , blaspheinandi adulterandi, suraudi, consequuntur ju re veluti hereditario. A que haec quidem Angeli ei altriadversio commuai experiemaae maXiine consona ,
debet ualde cautos attentosque reddere sacros Poenitentiae Administros, ne facile credant poenitentibus langa peccandi consuetud me implicatis, dum Paschali praeserti in tempore se sistunt praegrandem sarcinam flagitiorum exoneraturi, forsitan metu magis Ecclesiasticae Pot: statis, quam sincerae conversionis desiderio. Etenim ex D. Gregor. N. bom. 26.άn Evang.9
augae pensandae sunt, O runc ligandi atque solvendi
potestas exercenda: videndum, quae culpa praecesseris,aus tuae fir paenitentia secura rosi culpam ὐ Μι , quos Omnapotens Deut per compunmonis gratiam visitas , illa, Pastoralis sententia absoluat. Deus autem gratia sua visitae, & in misericordia coronat, non fundentem ludicras crocodili lacrymas, sed rugientem agemitu cordis sui. 143. Porro sic propugnanda superior doctrina de vi habituum malorum ad extorquendas a voluntate actiones sibi consormes, ac de malitia peccantium ex habitu, ut duo scopuli caute declinentur ; videlicet tum proscripta ab Apostolica sede Michaelis Baji haeretis, qui docuit: omne, quod Vir peccator vel femur pee eati , pecca um es rid. 3s. in omnibus suis alii nibus peeearer servit dominanti eviditat. Ord. o. tum salsa aliorum quorumeumque persuasio iquibus videntur ex necessitate Provenire peccata , quae patrantur ab hominibus perditis, at venumdatis ad iaciendum malum I quia nempe apud D. Augustinum lib. 8. consess θ legitur, dum eonsuetudini non resesiitur, si1 nced ita/; & apud Dociores istud invaluit
effatum , eonsues udo O habitus vertitur in naturam.
Ejusmodi namque opinamenta scimus esse prorsus aliena ab avita Ecelcsiae doctrina, communique Fide liuni sensu, ut propterea non indigeant longa resuta tione . Satia sit audire eitatum Angelicum sic apposite scribentem. Vii habisu non es neeessarium , sed subjaeet voluntati habentis, unde O habitus desinitur esse, quo quis urisur eΜm voluerit; ct ideo 'ut passeontingere, quod aliquis habens habitum Uriosum pr.
rumpas in actum virςΜris , eo quod ratio tot liser non eorrumpitur per malum habitum; sed aliquia elui instarum mane s ea quo proVenis , quod peccatis aliqua operatur de genere bonorum: ira etiam porseonting
νε, quod aliquis habens habitum vitiosiam non ex habitu operetur , sed ex passione insutaente , . vel etiam ex ignorantia. x ε. Neque ex D. Augustino, aut aliis Ecelesiasti- eis Doctoribus contrarium eruitur, Nam quonam sensu accipi possit secundum axioma, indicat idem A selicus verbis immediate sequentibus. Sed quandocumque uthur habiru Gιiose , qui scilicet eum habet , nee usa est, quod ex cer a malitia peeeeit quia unicuique
habenti habitum est per se diligibile id, quod se αἰ
quodammeia connarMrate, feeundum quod consuetudo , o habitur vertitur tu naruram Primum vero sc ex
dum , quod eo uel uda facis necessitatem non simpliciter, Ied in repentinis praecipue : nam ex deluerat Ione quan umcumque consuetus potest contra consuetudinem agere: quod denuo confirmat I. 2 q. IO9. art. S. scribens r in repent nis homs operatur secundum sinem praeone itum, o habitum praeex sen rem , ut Philo phua dieιt 3 Eth. 8. θ quam Uia ex praemeditatione
νationis pupι homo aliquid agere praeter ordinem sinἰa
84쪽
' eb8eepi; , O pinter inclinationem habitus. Sed bos pelliciam ad aliquem leprobatae vetussatis actum. homo non potest semper esse in tali pr.emeditatione, non Porio aute ii quid contendimus , hoc est, quicquid uringere, tir diu permaneat, quin opererΜr se' vitiosi in tali casu uterque'vel facit vel patitur ,
eundum eonsequentiam voluntatis deorvina e a Deo , ni- nnia Possi amplius in culpam vocari praetextu inves e to per gratiam ad debitum redin m reda et ur. Da terat α consuet dinis, malorumque liab tuum noni uineas autem ab Angelico Magistro interpretationcs con excitorum, sed tantum polle censiti culpabile, si sotrire menti S. Ausustini , ex ipsemet colligimus contingat utroque actu advertente, & consciuiente, Augustino: qu l. i. de Ferm. Dom iument. c. 23. quomodo judicari solet de aliis hominibus non pec- ubi varias ditiinxit delectat ones illicitas, quae sotcnt cantibus ex habitu. Oeeurrere in niuiuinando aliquo flagitio; monet eas λ T. Quod si exemplum itidem exposlui. s diluei
cunctast esse minores illa, quae assiduis factit in can dam, quomodo una eademque rcs juxta varietatem. . suetudinem vertrtu Isane enim vincere dissetillimum est, te Poris & circula stantiarum , nunc formaliter mala ψt uiri nibdit i ct tamen etiam ipsam eonserandinem, si . une ma erialiter dumtaxat mala existere possit, illud proprie dictam imponant agendi neces litatem ἔ quin ρον hoc paratuI est sacere, o usuras exercet, muttium immo hocque sumatur velut appendix superioris thesis accipere suae Uurir ρηορrer aliquod bonum , quod sien. x o. gravium Theologorum-valde concors & ra Dbvenoto Dar nec syatir seM alterius sicut tino , ionabilis lententia fert ea quae a peccatoribus inde imutuando auxilia ab avaro sceneratore, proxime aeliberate fiunt vi habituum pravorum ipsis inhaercntium formal est ego coeperor peccaminota actioni , . qua imnon amplius reputari laetum eonsequentis voluntatis, Pecuniam sub usuris mihi accommodat, quotiestrum- nee eulpae attribui: quotieseumque pristini habitus iam que nullam h ib in gravem legitimamque ea ullam id coeperint displicere voluntati, di ideirco voluntas eos iaciendi ἰ hao vero instante, non nisi renante Sc ma opportunis inedii destruere atque exscindere pro viri rerialiter eidcm cooperor & idcirco culpae expers eva-btix ad laboret. Tali siquidem voluntatis retractatione do: ita nihil mirum, quod ea quae fiunt ex malo liabi. seria, ac diligenti jam censetur amotum proximum it tu Voluntarie inducto ac retento, censeantur eveni-lud peccandi periculum praesertiin in repentinis casi- re amquam ex eeret a malisia , ut ait idem Angelicus. bus, quod prius incrat, dum pervers habitus tam isti-δ4o. contra vero rcputentur innoxia in sensis quam serpentes in sinu tauctantur: jam caussa mala- iam explicato, postquam homo eius odi habitum rum actuum exinde consequentium censerer morali jum aversari, ac pro viribus exterminare aggressus est dieio sublata. Ex quo fit , quod hujusmodi actus , Doctrina nunc ultimo proposita recreare pol. rit pecca- quantumvis ex mala radice adhuc superstite prodeuntes,itores serio resipiscentes, simulque cautos reddere Con- non sint firmatia peccata, quoties sine amas. delibe- fessarios , ne torre ab iis exigant plus quam oportet .. ratione & in su eveniunt, quia nimirum nec sunt voluntari se eundum se,'ut hic supponimu , necfectio- ARTICULUS V.
dum suam eatissam utpure uiri viriliter retracturam . 2 6. Hujus rei exempla peti possunt ex quibusque De Moralita e actionum . vitiis, quae ex diuturna peccandi consuetudine coalescunt, S in aslectuin cordis transeunt; sed obvia r 8 Eservant Doctores eum Angelico bifariamira aper a maxime sunt rilla, quae iracundia & lascivia vi spectui posse actum humanum , in genere
nobis suppeditant. Sit vir, ut ait Graecus Cumicus , nar rat, & in genere moris Primum esse naturae dc-- genis irrisahiti s ct amartilhnri , rn quo affectus 3 f r. Ozat Physicam entitatem seu naturalem constitutioneminon euruttis creastigatur iii naturalem mera bum abierit , actus: alterum esse moris signat habitudinem seu rela-
qui propterea in domo sua uxorem dc filios iugite Lipnem ipsius aetus ad regulas operandi quae tecumi allatrat, ae subicctos sbi simulos contumel is, con- scri imputabilitatem inus ad laudem vel vituperium, viciis, in aledictionibus proscindit. Sie item adolω Poenam vel praemium, atque moralitas dici co'suevit Glcens, qui inter ipsa impundia mollitiem edoctus Utrumque illud. alle deprehendi potest in actibus tum,
atque crescente aetate eidcm coet ori magis amicus sa- internis solius, voluntatis, tum externis aliarum po- crus in alias etiam foedas cupiditates exat letit, quae tentiarum . Nam ex . cau. iunor, delideri una, timor in
mentem e pectore tenero susturatae miseros iuvenes in, quamdiu rationem, proveniunt omnimode, in solo amore iacere cogunt quasi exanimes. Iam finge , am- haerent naturae genere : duin deliberate continuantur rubos postinoduin ad bonam frugein conversos necessi- mrtinent, etiam ad genus inoris. Similiter actio ex talem mali seu malam agendi consuetudinem. vertit Ia tetrior eundi ad. Ecelesiam ini genere naturae eli ei uia in voluntatem boni, Dei primum miserantis validi sie dein speciei se in in poenitente V seu. in iure in genemo auxilio , simulque strenua op ra alicujus Consessa. re autem moris speciem sortitur diversam, cum ille: rii, qui ut Gregorius , & Bernardus loquuntur apud pergat animo se Dco reconciliandi, isci intentione Seraphicum Pharet. ι. I. e. II. frumenta non abscon- furandi, adeoque in ptiore actio ejusmodi censeat et diς sn putilo. hoe est, morient/bus animabus vitae re- moraliter bona, in posteriore mala. meaeia non subtrahit, nee verbum bonum, quod potest v9 . Quoniam in prioribus tribus Articulis fatim pridesse, damnabili ligat silentio. Nihilo tamen minus ae super perscrutati sum ux naturalem constitutionem is cum ea vitia valde velocem habeant accessum , & tar- per Rctionemque omnem humanorum actuum,. inst dum diicessuin , facile deprehendes non ita iisdein stae- tuti nostri ratio pollulat, ut eoruindem etiam monum injectum , quininterdum rationi praecurrentia am- ralitatem Mauraccurate inpendam . . Cum veroa
85쪽
huiusce argumenti amplitudo longiorem exigat str- ess in libera poιestate a senυ . -- monein, idcirro ne rerum discendarum varietas od- de Mediavina m 2. Seur. Is. . art. a. quaest. 2. in actio , seuὲ itatem aut confusionem pariat, praeli ab L illas ad exoeriar bona est moraliteν, en quantum es a volun- generalia septem capita revocare , quibus quantum mihi videtur, euncta feliciter exbauriri possimi, quaerimi seitu digna circa praesentem hujusmodi mate- sive ad theoriam, sive ad praxim reseratur .
Haec igitur eo ipso, quo nunc indicantur ordine,
seorsim investigabimus. I. quae sit e sientia moralitatis. I, quaenam supremae spectis moralitatas. 3. qui Gnam determinatus illarum numerus. q. unde rcpetenda moralitas . s. quibusnam actibus ea Proprie con veniat, quove modo. 6. quinam effictus leu actio nes moralitatis. 7. maenam conditiones necetariadi ad opus morale meritorium vitae merita .
m. πNter multiplieia attributa actionum ab homi-I ne prodeuntium alia sunt essentialia, alia accidentalia r quod actio aliqua fit & dicatur moraias, habetur loco meti accidentis snum. t 7. 9 Quidnam porro formali suo coneeptu praeseserar moralitas illa praeelse spectata, a Scholasticis Theologis diste
piatur. Pl ures non infimi subsellii e ntendunt, ean, consistere in actionum libertate, mae sit utroque gradu inum. Isa. 3 completa, prout scilieet Se v luntarium, & liberum in se coneludit: quaeque a terea non physica tantummodo libertas et , sed m-rialis, id. est, quatenus in . agente supponis cognitionem boni, & mali, ordinatam no ad solam naturalem delectationem, aut commodum, sed ad mora-km honestarem, aut turpitudinem: unde severo loquendi genere, aiunt ,. non euuidem prorsus esse actum human- , & moralem; quippe ad illum physiea sus eii libertas, ad ist in moralis libet tis requiritur; tare deliberasava secundum regulam rella rationis; in mala , in quantum est contra. xset. Ra propter, cum homini ratione libera praedito sit maxime proprium prastitutain sib, a sapientissimo naturae Auctore regalain agendi attendere , . eique cunctas actio,ies suas, consormare , quo se beatitudinis particeps evadere queat ἰ jam consectarium esse intelligitur , neutiquam inter. a. discerni actionem vere humanam , Sc actionem moralem equos quid- exerte docuit Angelicus i ta 2οῦ quaest.
2. arare. 3. idem suns actus moratis , Lomais ni : Sed, quamquam omnis actio , quae humana est , nobis sit etiam moralis. quoad appellationem
fatemur tamen . divertam esse rationem attribuendi uni eidemque actioni utrumque vocabulum . . Nam actio, vocatur humana , quatenus. a libera hominis volun-tate Procedit ἰ di moratri, quatenus ea i psa est vel . consentanea rectar rationi , vel ab eadem dissantanea .
Rebus sic constitutis , cogimur ali set distinguιre
actiones puerorum, B adultorum ratione utentiumῖ
dicendo nimirum humanas simul ac morales es Ieposese in utrisque, dispari tamen gradu, qui a plena iaadultis , semiplene in pueris r uti sentire videtur D. Bonaventura n. 2o3. ae praeterea suasee divisio il- i
solat communiter assignari 1s3. Seholastieum dissidium in edisserenda morali tatis natura non impedir,. quo minus proferri possit omnium sensui aceommoda definitio astos moralis . modo scilicet complactatur id omne, sine quo moralitas nequit subsistere , So ada uate intelligit erit autem ista, qua dicitur actias ab hamiae productus ubera voluntate , . eum alisno ordine ad regulam agendi , ultimo fini aeeommodatam: Vocatur productus si
pilaitet, ut comprehendantur actus cum a voluntate hincque deducunt , humanas, tantum esse actionest eliciti, tum ab aliis potentii ad nutum voluntatis puerorum, & quorumdam amentium; esse vero etiam manantes. Nominarur tantum votantas, Ubera; qui morales actiones adultorum rationis usa. Pollentium . . cum liberum suppo at voluntatium, dc volun sarium
xyr. M s libertas moralitatem non coastituit, involvat cognitionem , iis voeibus, satis exprimitur si quatenus moralis est, & moralem quemdam res- praevia intellectus adverteneia, Ssublequens volunta rectum importat et haud satis capio, qui possit esse iis determinatio a qua uis, necessitate: inmunis Regu-eiantialix forma moralitatis ablolute consideratae , cum absonum mihi videatur, quod essentia rei quipiam possit aut debeat praelupponere eius rei, cujus- egentia est. Hac igitur dimissa sententia, quam forte ingenia isti eiora poterunt assequi, alteri cominu niori lubenter subscribo, quae fert comNe tam ageta Hetix libertatem esse quidem necessariam conditionem ae simul indicium evidens moralitatis actuum : ipsam tune a moralitatem proprie sitam esse in habitudine
actuum eum recta ratione tamquam normam agendi. Etenim ab hac unica commensuratione universi actus phimo nanciseuntur honestatem , aut turpitudinem mo ratem, atque ad eamdem ultimo refertur totum idqhod in actibus morese est, aut dicitur. Id omni sensisse videtur Scotus, quamvis in oppositam distrahi sol at sententiam, dum .ser it quari. quo. 18.ιiri. o. par.r , quod non ab eodem firmaliter estatas linus bonitate morali, o imputabilis ad laurim , - ν,-- r sed tria is habet ex eonvenientia ad -- Dum iuran quam deo er elici; secundam. εν. σε, suadita nomine recta ratio prexime innuitur, remote aeter Dei leae seu . voluntas, quae nedia ipsa ratione n
bis innotescit, & applicatur eeu supremum & uni cum . agendi principium ; atque eadem regula indemnite sumitur, prout quidpiam aut lubet, aut vetat saut consilit., aut permittit. ordo ad regulam non eum tanuum modo signat, qui seri convenientiam actionum
cum illa, sed α alterum oppolitum, qui actionum ab , ipsa discrepantiam importat . . Utrimo fini accom
me data pronunciatur ea regula, quoniam nec aetera Dei lex ., nee ratis. recta allud proponunt, nisi quoamoribus insonmandis, consentaneum est, adeoque ducit ad beatitatem, quae a morum honestate Pen det. Sicuti autem actum moraliter mali reseruntur
ad Metulam agendi quatenus ab eadem discordanz: ita ad ipsam bearitatem reseruntur, quatenu1 ejus dem asticutionem impediuat.
86쪽
De speiaebns Moralitat s. iIs . V Uas esse species supremas moralitatis , hs- nitatem videlicet , ac malitiam , apud ola -' res in conseta est. Etenim, cum ex dictis morali-hras desumatur generatim ex ordine ad regulas morum I necessario consequitur, id quod est suiusmodi . regulis conserine, esse b num λ malum vero , quod ab iisdem ditarine est e quare bonitas seu honestas. .actionuin delignat illarum conserini talem cum recta ratione; le malitia seu turpitudo deserinitatem ab ipsa ratione clauamquam, ad vocabula ejusinodi quod attinet, observant nonnulli , alia atque alia ratione actus humanos & morales ita denominari r aiunt
uamque, actus este honestor vel turpes, quaten cum Praedicta,regula agendi conveniunt, vel ei repugnant: esse vero bonos aut malor, quatenus ad finem ulti . muni perdueunt , aut ab eo distrahunt . Uerum ut
Promiscue illa accipiantur, tametsi regula & beatitudo, ad quas reseruntur, valde discrepent inter se, usus jam communis facit, a quo neque nos recede
2 Expendamus seorsim utramque moralitatis spe- ciem , utiinde hauriamus, quae noltra plurimum interest scire. Primo bonitas misat i in honestas e sita .est, quae ex dictis convenientiam signat . cum recta ratione, aeternam Dei voluntatem nobis mani testa te . Equidem jam .a vetustissimis temporibus apud doctos sempm personuit tripartita divisio boni utilis, delailabit ι, honesti, seu rectius respectus triplex, sub quo considerare licet unum idemque bonum, ex. m. amorem erga Deum, qui simul est & lun sus, quia maxime decet naturam rationalem I S jucundus, Cum nulla major puriorque voluptas quam ex Numinis di- lactione na atur; & ruitis, quoniam eum veram in .hac vita libertatem, tum felicitatem summam in alia Procreat. Attamen nihil proprie dicitur bonum mora-ὶiter, nisi quod his sum est, quippe bonum utile, de delectabile .polIunt elle objectu iri tam bonae , tam malae actionis, prout nempe agamantur ad con quendum vel honestum, vel inhonestum finem , pr indeque per sese nequeunt moribus nostris affundere
et s6. Hine duo haec sunt prorsus consectaria. Primum, solum honum honestum posse simpliciter appellari bonum morale. Seeundum: bonum honestum pro-Τrer se expandendum, uti Seraphicus scentia. part. I. sest. 9. indicat: honestum est , quod sua vi nos trahir, O sua dignitere nos allicit : honestum te νεθλeir: cum e converso bonum ut is & delectabile eatenus boni moralis 1 nuncupatione donentur, quatenus cum honestate consociantur; atque id Circo non propter se amari debeant, sed propter ipsum honestum. Ceterum sic dicimus proprιν se amandum honestum,
quoniam in tanta creatorum bonorum varietate unicum est, ad quod reliqua ordinari debent, quodque ad reliqua non ordinatur ἰ sed non propterea contendi inus, in ipso honesto penitus sistendum , ac conquiescendum esse, nam ad increatum bonum omnino seiri di bet simul cum aliis quibuscumque. Unde
seraphicus cin I. Sent. dist. r. in sine) inquit. Euod
objieitur de virtute , quod virtus est boniam honesum dieendum quod bonum honestum dicitur duplieiter : aue quod es pure bonum , aur en qua relueet ejus similitudo : Prima modo honesto est fruendum , proprie aceens rus, quia b c solum terminar quietaι: seeundo modo non , nisi eommutas rer aeeipiatur, proret dicit dele, nationem: huiusmodi enim propter asinitationem ad Deum habent pulchrirudinem , qua nos delectant O aDliaiunt . Attamen in ipsis non est quiescendum; quia
ad se referuntur, susterba sunt , ct inflataea quoa quidem palam perspicitur in veterum Stoicorum dactantia, qui suminum bonum quo pos Iuni hominea beari , in sola animi virtute reponentes dictabant sipientem sibimet susscere ad beate vivendum etiamici rota, & in Phalaridis tauro, hoc est in congerie
Is . Praeterea, si cunctis ratum fixumque, illud omne, quod cum haneso minime cohaeret, vel honesto adversatur, proprie nec utiis , nec delectabile bonum censendum esse. Nam idea boni universe spectati necessario seri , ut ipsum aliquo modo possit nos conservare ac peiscere, unde quia unusquisque naturali stimulo nititur in propriam persectionem, scripsit Aristoteles Iib. I. Eth e. e. I.) publice bonum esse dixerunt , quod omnia adpetunt. Atqui quodcumque aesti- ,
matur ab hominibus secundum laetem iudieantibu seu utile seu jucundum bonuin, semel ac honello non consenat, nec nos iuvat in propositae nobis beatitudinis negotio: quid prodes homini , si mundum tin
tur Marab. e. 26. in immo ad extremam perditionem nostram magis conspirat et impii vivunt, suble. si sunt , eonfortatique divitiis . . ducunt in beni.
dias μοι, ct in punia o ad inferna descendiant obe. 2I. Non igitur bonum vere utile, ac delectabile diei potest, quod ab honestate discordat. Legatur D. Ambrosius s lib. r. Hsic. c. 9. O ιδ.ὶ de hoc argumento praeclare disserens.
238. Nec aliter prudens quispiam Ientiet, si sepostis et am revelatae doctrinae oraculis velit rem exigere ad naturale rectae rationis dictalnen. Nam Geniatilitatis sapientes, teste Tullio lib. de cisse. exeerabantur eos, qui emolumentis cuncta mentientes',
quod minime honestum est, utile esse possie fingebant; atque duo haec, natura cohaerentia, opinione distrahebant: ad quem scopulum concurrerunt recenti memoria Hobbesius , Spinoza, pluresque alii increduli , & pseudopolitici in Profecto, quoties uiue s Geonintiis ab hεnesto, sic erimus animo.arecti, ut posthabito quovis religionis, pietatis, amicitiae ossi iacio propter suum quisque commodum alios turbet, spoliet, petam det, seu vi aperta seu machinati i-bus oc Itis: hoc autem semel admisso, & cuivis in- εiustitiae generi viam aperiri, & virtutem omnem de medio tolli, atque ipiam, quae maxime est secundum naturam, humani generis societatem penitus disrumpi nemo non videt. At inquies , cur ergo' apud comdatos etiam viros tam sicquentcs & graves in vaaiis vitae negotiis de horristo , deque utili occurrunt conistentiones, si exploratum est utilitatem ab honestate separati non possie Totam dissicultatem eorum , qui reapse sapiunt, mihi persuadeo in eo duntaxat versa ri, ut veram utilitatem a fucata discurrant, minime
87쪽
vero ipsos eontendere de militate, quae possit repe- nationis baber caussam est modo, qua negatio etiar preistiti seorsim ab honesto ; quippe ex eodem Tullio vario pares habere caussam, seitieet risiesentem,
non modo pluries putare, qu*d uxile videtur, quam agentem per accidens: Rc igitur voluntas earena dis
quod honesum, .d hine eνiam comparare , O in hir mione regula rationis, O legis divina, iniendonidubitare, turpissimum es. aliquid bonum commutabile , ea sat actum quidem. 1sq. Boni moralis descriptio hactenus assignata peccati per se , sed inordinationem actus ριν aetatana notionem quoque m gerit moran s ma . Nimirum it o praeter intentionem ἱ provenit enim defectus ordini, omne ac solum, quod turpe est seu di tantaneum a sn actu ex defectu direptionis in voluntate . Quare regulis rectae rationis, intelligimus esse malum mo- dum alibi q 73. arr. I. ad 2. scribit : Poeeatum 6 .rale. Ipsa porro malitia actionum turpium quidna in non est pura privario, Ied est actus debito ordino ρώ- formaliter praeseserat, num posiLivum aliquid , ae et vaιur, sumit Peccatum concretive seu quantum ad in potius quidpiam nexuivum sive privativum, jamdiu teriale simul dc formale; non abstractive quoad solum Seholastici inter sese litigant . Longe verosimilior sormale, quod dumtaxat impraesentiarum nos specta. . sententia sustinet, actualem malitiam moralis peceati mus. Placuit integros referre laudatorum Doctorum esse merum honi desectum: hoc est, privationem il- textus, ut contrariae opinionis Theologi ex iisdem lius rectitudinis, quam homo in suis actibus servare pernoscant, quidquid a nobis reponi potat id di deberet ex praescripto legis seu normae agendi. Nul- luendas ipsorum dissicultates, quae ad actum seu stis Ius, qui D. Augustino aliquid desere, secus opina- prauum peccati magis, quam ad ipsam peccati ma ibitur, aperte enim ait Ench. eap. o. quid Haud litiam praecise consideratam, reseruntur is
.est malum, quam pri sis boni λ S exponens illud 2sa. Porro cum ex dictis bonitas & malitia dua Ioau. eap. 3 Sine ipse factum est nihil, hine com- snt moralitatis species, quae ex Seraphico in a. plectitur; man sistum est, precatum nihil esse: quia cent. dist. Q. arx. I. in Cirea actionem humanam ita videlieet, si peccatum esset aliquid , haberet pro habent repugnantiam, quod ipsam disidant, in gene-
caussa Divinum Verbum, per quod facta sunt om- re moriss non naturae, tamquam membra opposita,
nia, quae aliquid revera sirnt. Unde non aliam pee- dubium existit, quomodo ambae dici possint disserenias cato caussam praefixit, quam defitientem & a seopo tiae eΓntiales, & constitutivae duplicis sp eiei oppo- aberranteiri lib. II. da κλία Dei cap. τ. emo sitae actionum moralium, si qui dein ex sententia S. qua rat eaussam effectricem mala voluntatis e non enim Augustini moralis malitia est mera boniiprivatio; .es esset.ni, sed deficiens; quia nec illa esstio est, hanc autem proprietatem essentialem esse' posse actio- sed defectio: eaussas porro defectionum istarum vetio nis positivae, uulla mens capit. Sed idem Seraphie anquirere , tale s , ac si lias velis videre renebras, quaest. 2. seq. in illud sic amovet. Malitiam eonii, o audire si lentium . ut rei δενιο comparari ad actionem : aut seeundum 26o. Inde est, ut praecipua tria Scholae lumina, quod se actis, aut secundum quod hae actio, aωρ μ- Thomas, Bonaventura , Scotus , qui Augustiuo maxi- eundum quod salis auis. Si eo ara P ad actionem, me duce pleraque sua scripserunt, quemadmodum de seeundum quod actio est, videlicet universim specti postreino nominatim testarur Cl. P. Berti Theol. tam ἔ sie tenex rationem accidenua separabula O rem Diseipl. lib. t . eap. Io. in aperte constanterque eam- munia ἰ quia aruo, qua consuevit fieri eum eulpa, diem sententiam propugnarant tPeeeatum, inquit sub- potest causa aliqua inremeniente fieri iasque eti a tilis Doctor in 1. Senr. dist. II. quaest. I. Est Si comparatisr ad actionem, secundum quod est αἱ io, formaliter eorruptio rectitudinσι in astu seeundo. φ- nempe singularem , & individualibus circumstanti ialuntas enim libera debitrix est, ut omnem achum suum vestita in . rationem tenet Meiaenias A separabiais,. elisiae eonfirmiter regula superiori , sollicet fecundum proprii, quia Ala riuo eadem numero, qua es mala, Disinum praeceptum, eradeo quando agis diseariatre non potest esse uiserius bona, propter Me quod eadem ab illa regula, earet iustitia astuati debitae r haee est numero μωi non parest. Si vero O ma itia eo aνε- iustitia quae deberet inesse inui, O non inest , Ohae tur ad actionem, secundum quod talis auia es, scit earenι ia , in quantum est astus v. nratis desieientis, cet malam oc turpein I sic potest habere rationem d est formaUter peeeatum astuais . Seraphicus sint, Sent. ferentiae essentiatis ; Dux enim albedo est esseni alia dist. 3 . quo. Mi. Malum siMe peccarum duplieiter homini albo, fecundum quod est albus ς quam diis nori potes aeeipi, abstractiυeo coneret νε , eonerarave eon- sit essenrialis seeundum quod homo e sis malitia est eseernis illud quod deformat, vel aliquam actionem, vel sent lis actioni malae , secundum quod mala. Bam.
substantiam: O sie dicitur malum res mala, utpote via aχrem dicatur aliquo modo essentialis; non tamen Allia mala ιιι anima mala: hoe modo malum aliquid dieitur essentialis, quia dicat veram essentiam , fides , O habet esse natura Abstractiser O boe modo quantum ad modum se habendi .analum in recto βυe praedicatione formali non est alia 26s. Circa bonitatem ae malitiair, a Theologis co quid, sed vihil, quia non est e , nec bonum, sed troversa movetur. Rum scilicet utraque simul, a se privar/o bon. . Tamias autem malitia vel peceatum saltem Reeesve eumdem actum humanum possit assi isthil sit in 'recto, in obliquo tamen incutιυ est, O cere Cum .ex dictis bonitas, & malitia sint species alἰ uius tit oppositi; O a cuius ut 'biecti. morabitatis plene oppositae, & tantum inter se diste
26I. Angelicus tandem I. 2. quaest. Τοῖ. art. 2. rant, quantum forma S privatio iarmae, primo a ad ,. 'Peeeare nίbil aliud est, quam demere a bono e spectu videtur hujus nodi controversia otiosa & in eu=d eonvenit aliaui secundum suam n ruram . Et pia; ecquis enim sinae mentis disputabit exempli quas. 7ς. art. r. Peccatum es qψMσm actus -- eausa de conventione lucis ad tenebras, vitae almomordinatus: ex parte G potes habere per se caussam, tem r ea tamen non ita reapse est. Nain ubi ambae
Feuι θ quilibet alius astus: ex parte aurem inard - species moralitatis non iis te ipsi. dumtaxat abstracte
88쪽
eo ei piuntur', sed ad aliquem individualem actum liv.
Traniam referuntur qui in genere inoris est velut i aggregatum quoddam ex multiplici partiali bonitate aut malitia; jam adest aliqua ratio dubitandi , an
utraque possit ad eumdem actum concurrere , quando nempe contingui, ut sit honus ex obiecto , malus vero ex finesve circumstantiis, aut viceversa. Por-
τό talis quaestis duplici conssae partem nam agitatur εe de simultaneo, de de successivo concursu bonitatis,
ae malitiae. Praeterea intelligitur respcctu ejusdem op rantis, & eiusdein nramero actus in genere naturae ii variati. Nullus enim inficiatur, bonum inaluinque diei posse vel eumdem numerio uin actu in , ubi a Pluri-hus ceu concaustis producitur, quorum unus ex b
no fine , debitisque cireum stantiis servatis paleii agere, alter vero secus ἔ ut dum duo simul medentur infirmo, alius ex miserieordia de modeste, alius exeoncupiscentia & inverecunde; vel eumdem dumtaxat specie actum , dum a pluribus ceu distinctis ac seorsim agentibus caussis editur; ut duin alius s-cem Christi annuntiat e x vana gloria, alius ex animarum ete' o. Quaestio sic intellecta a multis pendet .in Sectione IV. subinde dicendis, quare utramque illius partem brevibus hie expediemus. ras . Quoad primam partem Propostae quaesionis ,
neutiquam concedo, unicum numero actum ab uno
eodemque homine productuin, fimul & eodem tempore este posse bonum, & maluin. Eniinvem, ut ex communi sententia scribit Scotns sta 2. Sent. Ast. d. quaest. Mn. Bonitar αἱ moratir.est ex aggrega
tione omnium eonveniantium actui, non absolute ex ne-
evra actus , sed qtiae eonvenitans ei seeundum rectam Far ιonem. Zia igitur aἱtuι ratio recta dictaa dete minatum objectum eonvenire , O determinatum modum , O alias e reumstan3iar, non est eam leta boni. ras ex sti sine, sed requiruntur aliae e/retimstantiae fietinEum ordinem praediuum ad hoc , quod bonitar sis. Quoties ergo datur aliquis actus ex objecto malus,& bonus ex fine, ut duin mulier marito mentitur solo animo impediendi gravos Minestieas rixas ; vel viceversa bonus ox obiecto , S malus ex fine, aut circumstantiis, ut dum mulier ob vanam gloriam aucupandam apud suas coaequales Sacram Synaxim frequentat, aut orationibus in templo vacat, dum operas suas praestare deberet propriae laini Iiae: tune nn ejusmodi actu, adaequale considerato secundum aggregationem olumium ei Convenientium in genere
inoris, illa partialis bonitas seu ex sae, seu ex o jecto, quodammodo inficitur ac doperditur, ita ut morali judicio reputetur non partialiter bonus &partialiter malus , sed est intestro & absolute malus,
juxta decantatum axiora Moralium ἰ bonum ex int ara eaussa, malum ex quoliber defectur quamvis ut Idem notat Scotus, talis actus non dicatur perfecto malus, qDis dam,dumtaxar deficientibus , quae adactum eaneurrere deberenta sient de rurpiturine in ea
Pre pater: ideo reatus culpae & Penae in ipso attenuatur. Eadem suit doctrina seraphici in 1. Sent.
di i 2 . par. a. art. 1. quaest. A. in plura requiruntur ad bonΜm eonsummandum , quam'ad malum perpetrandum; unius enim tireumstantia defessus sperationem
deformat: item Angesini in a. Sent. dist. 38' qu. I. r. q. cum aliqu3s vuls dare eleemosynam propter nanem gloriam , hie est unus asius veluntatis; O lite Anteiae Theol. Moral. Tom. I.
ipse es, malitiam habeat. 26s. Quoad seeundam vero eiusdem quaestionis partem , arbitror dillinctione opus esse , ut rite resepondeatur . Quamdiu actua in genere in oris non
multiplicatur , sed unus idemque persevcrat , non potest bonitatem Sc malitiam habere ne quidem successive, siquidem ex Seraphico num. 262. boniatas ct malisia habent νationem differ ntiae essentialis , si eomparentur ad Elionem , fecundum quod tali actio est, nimirum bona vel mala , adeoque cuin hujusimodi disterentiae a'iunde sint inter sese oppositae , fieri nequit , ut simul assciant e vindem actum invariata inanente ipsius inorali te specifica . Ast ubi actus moralem specieiri variat , vcl ob extrinlecum finem , ut in actibus indisterentibus ambulandi , t gendi , vel ob moralem mutationem objecti , ut in actibus manducandi carnes, colebrandi Altisana, qui tempore esuriali, Sc Ecclesiae interdict.e aut pollutae sunt illiciti, liciti vero elap:o tali tempore: tune haud gravate lateor , posse successive bonum , & m tam dici immutata naturali sua subitantia, quippe indisterentia, bonitas, malitia , noa sunt in disterentiae speeisicae & essentiales actus humani secundum genus naturae eonsiderati, sed mera eius accidentia, ex alia parte praedicta mutatio snis extrinseci, aut objecti potest inducere absque ulla repugnantia diversam moralitatem in ipsum actum, ita ut successive & honus & malus dieatur . Id ipsum , quod de externis actibus nunc ostensum est, Potest de internis quoque enuntiari: uti Angelicus quaest. t. de malo art. q. indicat: si in aliquo actu contonuo pri
mo feratur gntentio ad bonum , testea ad malum: se 'qu/rur, quod sit idem actus numero fecundum suam naturam, sed tamen differt stecie secundum quod est in
De numero speeterum Maralitar ι .266. Upposito, quod bonitas, & mali: a duae sinto oppo. i: ar species , quae genus moralitatis dividunt, adeoque moralibus actionibus disjuncte conveniunt petr modum essentialis disserentiae, quemadmodum superiori Sectione patefecimus; iam hoc alterum discutiendum venit, videlicet an sit e praeterea disterentiae νmmeiatae, ita ut universutri moralitatis genus exhauriant, nullamve actionem alterius spetiei relinquant: & haec quaestio eo recidit, num indim missa sit admittenda tamquam species moralitatis media inter bon: ratem, ac malitiam . Ne quis torte
allucinetur in gravissinae istius controversiae statum. eipiendo, praestat audire Seraphicum in z. Sent. dist.
l. art. I. quaest. 3. sic apposito scribentem . ctime varatur, retrum actro dividatur per bonum o moiam tamquam per difnrentiar immediatas, in auaesis de actione voluntat a deliberariis , secundum quod de tiberatris es ἰ ula en m est , quae ditaritur per bonum ci malum . Er Donram de actione voluntatis de Aberatν'ae dupliciter es loqui, scilicet quantxm ad re
eiser possunt sae indisterentiae ad actionem comparari, aut fecundum genvs Fem , auν respectM operanι A. S. prima
89쪽
diata ; immo inter actionem bonam , in mesam acti
nem indisserensem eontingit reperiri mediam, O in
. hoc communiter omnes em cordant. Si autem loquamur
ia bonitate , O malitia actionis in eo arat eone ad speranι em , sie sunt diversis opiniones. 167. Hi ne intelligimus, duas easque diversas moveri posse quaestiones, ubi de indifferentia sermo est runa, an dentur actiones indisterentes secundum θ ciem sive naturam ἱ altera, an admittendae indisserenter etiam in ind viduo, prout hie dc nunc ab homine fiunt . In primis speeUeam actuum indisturentiam admittendam esse constat ex Seraphico praelaudato, atque ex Angelico, qui I. z. qu. I 8. art. 8. ait δs Orosi esse aliquod medium inter bonum se malum. . . e re festucam de terra, ire ad campum , ct hc modi auus secundum Deciem suam sun3 indisserentes :concordant pariter icti qui Doctores Catholici . Quod .s. opponas, indifferentiam hujusmodi elevari ex ipsa
iratione, qua n. 2 . . Probavimus uuas supreinas m . ralitatis species recurrendo ad regulam morum ς quia mimirum inter eonfirmitatem cum regula agendi, &d ormitatem seu dissonantiam ab eadem regula, ne-.quit dari medium, adeoque nec inter bonitatem ,
malitiam , quae sita sunt in ea duplici habitudine actua humani eum regula agendi. Si noc , in quain, opponas , ex hac alia Angelici doctrina .v. q. 9Mart. 2. solutionem sumere licebit. Praeepta legis sunt de actibus humanis., in quibus lex dirigit: sunt autem tres disserentia humanorum actuum: nam quidam actus sunt boni ex genere , qui 'ns actus virtutum: o νefoectis hortim poniιur segis astur praeeipere vel imperare: div dam vero sunν actus mali ex genere a sicut aAM wι
s: O respectu horum lex habet prohiberer quidam vero ex genere suo sunx actus indisterentes s respectu
.horum lex habet permittere . 168. Itaque .si teste Angelico permittere indisserenis iam numeratur inter actus seu officia legis univei dim acceptae, quatenus lex non solum mere negative
se habet circa illa, sed positive commonstrat, ea ex suo genere nec bona esse, nec mala, dc ideo petani Gia; iam indisterentia sunt utcunque consentanea legi, non qua praecipiens, aut prohibens est, sed qua pεν- mittens : proinde, cum ipsa lex sit morum regula , . inter moralitatis species admitti debee indifferentia , quin opus sit admittere medium inter convenientiam eum lege, & discrepantiam a lege . Si quaeras postea, quomodo intelligenda elusinodi indisserentia , an per solam negationem utriusque extremi, bonitatis Cilicet dc malitiae, an Per veram speciem positivam Respondeo, utrumque posse affirmari e nam actus, qui dicitur in disterens, speciem politivam habet ab objecto suo, quatenus objectum nec honeatum nee turpe ex se est, sicuti actus boni & vili sortiuntur propriis objectis positivam speclcm suam , pariter habet negationem bonitatis & malitiae ab e dem objecto, quod honestatis aeque ac turpitudinis expeta supponitur. Igitur denominatio .ndifrons a
sumitur quidem a uegasione bonitatis , ac malitiae, attainea non impedit, quominus indisserentia tensea-xur positiva species moralitatis, cum & ipsa substet 1egi inores dirigenti. x69. Quotiescunque actionum specifiea disterentia, eo iotelligatur ac distinxur moderantiae, quo
ab Angelico laudato, aliisque Catholicis solet pro
poni, ut nempe ad aliquas solum r. seratur actione. .
licebit tuto pede procedere inter extremos duos eris rores . . Primus mensem occuPaxit Plurium cum pri scor uin Academicorum, tum recenti uin Incredulcrum
num. 218. 9 quibus omnia sunt indisterentia , quippe cum omnia metiantur solis hominum opinionibus , consuetudiuibus, statutis, emolumentis , nihil natura turpe aut honestum proprie recognoscunt. Secundus insedit wiclefitis & Husitis, qui nullum opus se cundum speciem indisserens agnoveret unde Concilium Constantiense Sest . 1 f.; damnavit sequentem eorum Articulum Orc. i5. divisis immediata huma,
norum operum est, quod sino virιuosa , vel visiosarquia , si s viraum seu peccarum . mortale .nfit omnea astus iaminia vitiosi; sic virιus vivifieat omnes auus hominis vinaeo. Hoc ipsum circa humanas actiones systema, praeter errores alios susceperunt deinceps
quas hereditario jure Baiani, Iansen istae , Quesne,.
liani; qui propterea docene, omnia indiscriminatini seu infidelium, seu improborum hominum opera esse peccata, utpote ab incredulitatis, &concupiscentiae
27O. Novatores isti maximum caussae suae prae dium repositum arbitrantur in verbis Christi s Maiib. e. 7 non poςes arbor bona malos fructωι facere , neque arbor mesa bonos fructur Deere. Vix ullus Divirinae Scripturae locus, ex quo tam multos variosque errores conati fuerint elicere Haeretici diversorum temporum. Hinc enim deduxerunt Manichaei duaa rerum naturas , unam bonam , alteram malam , unde boni malique extarent hominea, Donatistae malos S cerdotes irrita conferre Sacramenta ἔ Pelagiani ex usu boni conjugii peccatum originale minime prodimre , Jovinianus homines ex Deo ratos non posse Peccara , quemadmodum variis in libria testantur S
Hieronymus, & S' Augustinus . Quod spectat ad
perversain Novatorum interpretationem, qui mala,
dicunt quaecunque actu fiunt ab hominibus vitiosis , hac piaecise de caussa, quia habitu mali sunt; eam jamdiu explosit D. Bonavent. in 1. Sent. dis. AEI. b. a. qui duplicem proposuit responderidi m .dum, passim nunc a Theologis usurpatum. - illud luod objiciιur , quod arbor mala non potest bonos fru
us Deerer inradrigenda est Leuiis per se , id est , si
mala intentiane: fl autem non per se inrelbgatur , nomes sermo verus, nisi inι elligatur da bono perfecto , qaosqu/dem est bonum meritorium: sed tune non sequiιnfς non faeis fructum bonum, erga faeis fructum malum ἰquia inιer eale bonum , O malum es medium , fient supra du, r.) Ostensum est. Ad assequenduin genui num sensum huius Evangcbci textus praestabit legere Cornelium Ianseatuin Episcopum Gandarensem
Dom in concord. Evang. Ρνι. 3. cap. Iψλ. in ubi scite ostendit, non omnia, quae Dominus dicit ad Διιeram de arbore hona vel mala, eodem modo a Ommodanda hominibus per similitudinem arboris para
II. Gradus nunc faciendus est a spee ea ad individualem iudi steientia in actionum humanarum ἰ sive . ut verbis utar Seraphici num. 166.ὶ actiones Con
sideratae jain Jee ἀ-ωm genus Feras, expendendae m.
do respectu operan σι. Possibile non est celebrem hanu de acti-
90쪽
M actibus indifferentibus rit ladividuo quaestionei
definire ex unanimi aut se te unanimi Dociorum sen- si , quemadmodum. hucusque conatus suin pleraque proponere Scholasticae concordiae promovendae caussa , quae quo major , eo validior ad profligandos veritatis, ac honestatis hostes. Compertum namque est , non praesenti solum aetate , veru n superioribus taculis coatrarias ea de te doctrinas e Sapientum ore ,& calamo prodii M, ita quidem ut neque Thomas ac Bonaventura , qui ceteroquin in docendo tam egregie conspirarunt , unquam inter sese convenire potucrino . Quo me igitur vertam a tantia duobus mihimet relictus, atque in tam acrr & universali
constitutus conflictu .Cum praesens quaestio ejus sit indolis, ut modo nihiI pro alterutra litigantium D te videatur posse produci, quod jamdiu non fueruin scholis auditum; aliunde vero lustragit mei tenuitas bitanei: nullum valeat addere pondus; has obeaussas , consultuin arbitror unieam assumere curam di εstincte exponendi , . quae ad penitiorem faciunt conintroversiae- intelligentiam, atque tum insigniores vindices , tum praecipua momenta , utriusque oppositat.
27χω. In primis , ad voeem indisserens quod atti-net , impraesentiarum non disceptatur , nulla admito tendus sit actus aliqv s humanus sic indisserens, ut. neque sit bonus, id est ae ernae, vivae meritorius, ne. que malus, id est, aeterna paena dignus: actus eni insensu isto indiff. rentes admittunt Catholi ei omnes fiade indubia ., eorumque exempla in Proinptu sunt .
Nam ex Apostolo r. ad Corintia cap. 3. in dantur m nobis ιυn- , fanum, stipula , . videlicet juxta Sanctois
rum Patrum interprerationem peccara venialia, quo rum aliqua ι omnino ex genere suo talia sunt, uti verbum otiosum, mentiatum officiosum, vanus vestium ornatus: porro ex Seraphico fin Sent. disr
rardat, quia a Deo elongat: nee samen O,ligat adpanam aeternaliter erectans em , quantum est de se ; ade qua nec vita, nee mors aeterna eidem debetur. Ru
sus actus fidei, timoris, imi , quibus impii divina gratia exeirati, O adjuti disponuntuν ad j ινiam ex Goncilio Tridentino Suf. 6. e. 6. . neque sunt me ritorii. vitae aeternae , cum non fiant in itatu gratiae Linctificantis , quae illius semen pignusque est ἰ neque digni aeterna poena, eum ex eradm Cone. Sem I etc. dona Dei sint, er Spiritus Sanἱii impulsus ,
non adhue quidem Ahabitauris, sed tantum moven i , s. misese a Mius viam sibi ad iustitiam parar . Idem dicas de oeatione rc si piscent is peccatoris, quae nec mala est, nec supplicio dignat unde damnata a
Clemente XI. ea Quesullii propositio ota. yy.
oratis impiorum est novum peccarum, O quod Deus .ltis esneetae, est novum in eos indietam . 373. Neque pariter quaeritur , an existere possit humanus actus eo sensu indifferens , ut nee bonus sit, nec malus in ordine ad spiritualem salutetn in :hac vita inchoandam. Etenim Catholica itidem Doctriona adversus Novatores n. 169. 9 instruimur, infideles homines non pereare in quavis actione sua, sed
posse bonum aliquod . in genere moris interdum operari; quia ex Angelico I. I. q. IO. arr. A. in reman ex in eis aliquod bonum natura, Ideirco quamvis non
opera meritoriat tamen bona opera, ad qua susses .anum nasurae, aliqualiter operari possunt: unde non oporter , quod in omni suo opere peccent: sed quodcunque aliqxod opus operantur ex insidclitare, tunc pe cans . Nec oustat D. Augustini effatum , omnis visa
infidelium precasum est: nam ex Seraphico in z. Sent. dip. I. dub. 2.ὶ hoc ideo dicisur , quia per nu
Iam act/onem , quam agunν, liberantur a culpa , quam
vita insidelium est pecearum, id est, non sine peeearo . Similiter intelligenda sequens ausuritas, O alia eonsimiles , eum dieitur , quod ubi deest agnitio υeritatis,..
fassa es virtus ,- non quia tua virtus sit vitium, sed
quaa aseis a veras viriuris perfectione: nam virpus vinis dicitur, quia veraeirer preducis ad vitam . Porro autem infidelium actiones, quantumvis intra naturae
eonfinia bonitatem moralem habere possint, & eo ipso inalae non sint dicendae in ordine ad spiritualem salutem , nihilominus non sunt eatenus bonae , ut ad illam proxima ordinentur. Siquidem opera , solis arbitrii liberi viribus peracta per generalem Dei con- 'cursum, nullam trabere possunt. seu meriti seu-conditionis rationem ad consequendam salutem gratiam supernaturalem, quam Christus passione sua nobia promeruit; quia si graιia ex operibus i ad Rom. c. II. graria iam non est gratia. t 4. Itaque proposita quaestro ad eos dumtaxat re-- stringitur actus, qui vocantur indί ferentes in hoc sensu, quoniam concipiuntur quasi medii inter illos, qui in-salo genere moris, hoe est relate ad rectam ratio nem, boni ac mali sunt. Praeterea supponit, eosdeiri actus esse.dει beraισιν quia ex Angelico I, 2. q. I 8 ανν. s. si ritus non praeedant a ratione deliberari sed ex quadam , imaginatione, siem eiam aliquis frie obambam, vel movet manum ἰ tali actus non estproprie loquendo maralip vel humanus r . sieque est inoffreens quasi tora genres moralium actionum exsens, Qv
propter quaestionis status erit isset an possit existere actio deliberata & humana ex. tauo ludendi, ambulandi, comedendi, quae, considerata secundum omnes circuinstantias, in quibus ab homine hic&nunc eliscitus, nullam habeat moralem bonitatem, aut mali tiam, sed si prorsus-indifferens inter utrumque I adeo que a lege , quae, norina agendi est , nec praece-ta , nec prohibita, sed mere termissa His omnius in . antecessum observatis videamus nunc, quidnam hac de re senserint, sentiantque Seholastiet Do 'ctores a
27s. Div. Tliomas praelaudatus , e Iusque Sodeses, Theologi, Augullinentis Familia, ac plures variarum Seholarum Auctores , junctis viribus contendunt , ,haud posse dari actum humanum hoc postremo sensu indifferentem . M adverso possibilem, ac rapse a mittendum propugnant : tres praeciput Franciscanae Seholae Magistri, Alexander Alefisis, s. Bonaventura, Scotus, ac plerique ipsorum Assectae. Richardust tamen de Media villa ex antiquis causstin hanc problematice pertractat sim 3. Sent. d fle 4o. art. 3. q. 3. ιsncias , unumquemque tenere seu primam seu secumdam opinionem , quamvis Priorem sibi probabiliorem videri fateatur . Ad posteriorum partes accesserunt quavis aetate multi Theologi illustres tum ex vetustis, ut
Gabriel Biel Tubingensis, Almainus Parisiensis, tum cx recentibus, ut Vasqueetius, aliique plureε societa