장음표시 사용
131쪽
DEAEFriCIIS LIB. ΙIL CAP. b. detrahatque quod cuique possit, emolumenii sui gratia, societas hominum et communitas evertatin necesse est. Nam
sibi ut quisque malit, quod ad usum vitae pertineat, quam
alteri acquirere, conces4um est, non repugnante natura illud natura non patitur, ut aliorum spoliis nostras acultates, co-23pias, pes augeamus. Neque vero hoc solum natura, id est iure gentium, sed etiali legibus populorum, quibus in singulis civita tibus res publica continetur, eodem modo constitutum est, ut non liceat sui commodi causa nocere alteri. Hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium coniunctionem quam qui dii iniunt, eos rorte, exilio, vinclis, damno coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio, quae est lex divina et humana, cui parere qui velit omnes autem parebunt, qui secundum naturam volent vivere)nunquam committet, ut alienum appetat, et id, quod alteri 24 detraxerit, sibi assumat. Etenim multo magis est secundum naturam excelsitas animi et magni ludo, itemque comitas, iustitia, liberalitas, quam voluptas, quam vita, quam divitiae:
quae quidem contemnere et pro nihilo ducere, comparantem cum utilitate communi, magni animi et excelsi est. Detrahere autem de altero sui commodi causa, magis est contra naturam, quam mors, quam dolor, quam cetera generis eiusdem. 25 Itemque magis est secundum naturam, pro omnibus gentibus, si sieri possit, conservandis aut iuvandis maximos Iabores moleStiasque suscipere, imitantem IIerculem illum, quem hominum fama beneficiorum memor, in concilio coelestium collocavit, quam vivere in solitudine, non modo sine ullis molestiis, sed etiam in maximis voluptatibus, abundantem omnibus copiis, ut excellas etiam pulchritudine et viribus. Quocirca optimo
Mi que et splendidissimo ingenio longe illam vitam liuic an-
damno, Gelabiisse. - diuina et humana. Den
in genere ratio, eadem veritas Nirobique sit eademquo Din mure est recti praeeeptio pravique --
quos autem ratio, inter eos etiam recta ratio communis est. uiue eum sit leae, lege quoque OnS ei qui inmmes eum deis putandi sumus. Inter quos porro es communi legis, inter eos com niuini iuris est. unus autem haec sunt inter eos ommunia et ivitatis eiusdem habendi sunt.
132쪽
0Fricii LIB. m. CAP. 6. 127teponit. Ex quo et sicitur, hominem naturae obedientem homini nocere non posse. Deinde qui alterum violat, ut ipse 26 aliquid commodi consequatur, aut nihil existimat se sacere
contra naturam aut magis sumendam censet mortem, Paupertatem, dolorem amissionem etiam liberorum, propinquorum,
amicorum, quam sacere cuiquam iniuriam. Si nihil existimat contra naturam ieri honi inibus violandis, quid cum eo disseras, qui omnino li ominem ex li omine tollat Sin suo giendum id quidem censet, sed multo illa peiora, mortem, Paupertatem, dolorem errat in eo, quod thim aut corporis aut sortunae vilium vitiis animi gravius existimat. Ergo unum debet esse omnibus propositum, ut eadem 6 sit utilitas uniuscuius aue et universorum quam si
ad se quisque rapiet, dissolvetur omnis humana consortio. Atque etiam, si hoc natura praescribit, ut homo homini, qui ncunque sit, ob eam ipsam causam, quod is homo sit, consultum velit, necesse est secundum eandem naturam omnium utilitatem esse communem. Quod si ita est, una continemur
omnes et eadem lege naturae idque ipsum si ita est, certe violare alterum naturae lege prohibemur. Verum autem pri-28mum, verum igitur extremum. Nam illud quidem absurdum
est, quod quidam dicunt, parenti se aut fratri nihil deiraeturos sui commodi causa aliam rationem esse civium reliquorum in sibi nihil iuris, nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse uni civibus quae sententia omnem societatem distrahit civitatis Qui autem civium rationem dicunt habendam, externorum negant, ii dirimunt communem humani generis societatem qua sublata, benescentia, liberalitas, bonitas, iustitia unditus tollitur. Quae qui tollimi, etiam adversus deos immortales impii iudicandi sunt. Ab his enim constitutam inter homines societatem evertunt cuius societatis artissimum vinculum est, magis arbitrari esse coiitra naturam, hominem homini detrahere sui commodi causa, quam omnia incommoda subire vel externa, vel colporis, vel etiam ipsius animi, quae vaceni iustitia. Haec enim una virtus
133쪽
20 omnium est domina et regina virtutuin Forsitan quispiam dixerii: Nonne igitur sapiens, si a me Ipse conficiatui'. abstulerit cibum alteri, homini ad nullam rem utilia Minime vero. Non enim mihi est vita mea utilior, quam animi talis asseclio, neminem ut violem commodi mei gratia. Quid si Phalarim, crudelem tyrannum et immanen vir bonus, ne ipse rigore conficiatur vestitu spoliare possit, nouue faciat 30 Ilaec ad iudicandum sunt facillima. Nam si quid ab homine ad nullam partem utili utilitatis tuae causa detraxeris inhumane seceris contraque naturae legem: sin autem is tu sis, qui multam utilitaten rei publicae atque homi uum Societati, si in vita remaneas, Irrere possis si quid ob eam causam alteri detraxeris, non sit reprehendendum. Sin autem id non sit eius modi suum cuique incommodum serendum est potius.. iram de uerius commodis detraliendum. Non igitui magis est conua naturam n orbus aut egestas aut quid eius modi, quam detractio alitiae appetitio alieni sed conina unis utilitatis 3l derelictio contra naturam est; est enim iniusta. Itaque lex
nat irae, quae militatem hominum comm at et continet,
inata amnii uni bestet, et in denturtutes uni vilia Gerade uni dies bona anim , dere Verein
liesonder 26 in fugiendum id quidem enset, e mulis illa pe- iura, mortem paupertiriem, dol rem eo, in eo quod ulti m aute orporis audito, funae vitium tutiis animi gravius existimat. Sonach sin incommoda animi eine
ro, varis etiam ipsius amissum, quae vacet iustitia, s das duret, etiam uni hocliste iriliscluti -- ternum et corporis Gut deni Leben eni porgestiem Wita, in WeLelieni usummenliange alui istori lubri Leber qua vaee - . Stilia gi Eul. 112.
134쪽
decernet profecto, ut ab homine inerti atqii mutili ad sapientem, bonum sortes Virum trans rantur res ad vivμndum necessariae; lli si occiderit, multum de eommuni utilitate detraxerit modo hoc ita satiat, ut ne ipse de se bene xistimans seseque diligens hanc causam habeat ad iii iuriam. Ita semper Officio ungetur, utilitati consilien hominum et ei, quam saepe commemoro, humanae societati. Nam quod 32 ad Phalarim attinet perfacile iudicium est. Nulla est enim
societas nobis cum tyrannis, et potius summa distraclio est: neque , si BD r nati tram, spoliare eum. Si possis queni est honestun necare at pie huc omne genus pestiferum atque impium ex hominum commurii late exterminandum est. te 'nim ut membra quaedam amputantur si et ipsa sanguine et tamquam Spiritu carere coeperunt, et nocent reliquis partibus corporis sic ista in ligura honi in is seritas et immanitas be- .luae a communi tamquam humanitate corporis segreganda est. Huius generis quaestiones sunt Omnes eae, in quibus extempore ossicium exquiritur. Eius modi igitur credo res Panaetium perSecuturum fuisse. Inisi aliqui casus aut occupatio consilium eius peremisset. Ad 33 quas ipsas consultationes ex superi uiribus libris satis multa praecepta sunt, quibus perspici possit quid sit proptν turpitudinem sugiendum quid sit, quod idcirco fugiendum non sit, quod omnino turpe in sit. Sed quoniam operi inchoato, prope tamen ab Sol ulu tamquam astigium imponimus: ut geometrae solent non omnia docere, sed postulare, ut quaedam sibi concedantur, quo facilius, quae volunt, explicent: si ego a te postulo, ni Cicero, ut mihi concodas, si potes, nihil praeter id, quod honeSlum Sit, propter Se esse expetendum. Sin hoc non licet per Cratipitum at illud certe dabis, quod honestum sit, id esse maxillae propter se
expetendum. Mihi utrumvis saxis est et tum huc, tum illud
32. humanitat seorporis l. Die Ausu nach de vermuthun des
Vortier henden. 33 eae ar*strioribris libria satis multa praecepta sunt, ibi esui et Regelii, die aus deuersi en si cher geholt, g e,
135쪽
M OFFICIIS UB. m. CAP. 34 proli altilius videtur nec praeterea quicquant probabile. Aeprimum in ioc Panaetius defendendus est quod non utilia cum honestis pugnare aliquando posse dixerit neque enim ei as erat . sed ea, quae viderentur lilia. Nihil vero utile. quod non idem honestum nihil honestum quod non idem
utile sit, saepe testatur negatque ullam pestem maiorem invitam hominum invasisse quam eorum opinionem, qui ista distraxerint. Itaque non ut aliquando anteponeremus utiliationestis, sed ut ea sine errore diiudicaremus, si quando incidissent induxit eam quae videretur es Se non quae Met, repugnantiam. Ianc igitur partem relictam explebimus, nullis adminiculis sed ut dicitur Mai: te nostro. Neque enim quicquam est de lac parte post Panaetium explicatum quod
quidem mihi probareuir de iis, quae in manu meas v
9 Cum igitur aliqua species utilitatis hiecta est, comm nisab veri necesse si sed si cum animum attenderis turpitudinem videas adiunctam ei rei quae speciem utilitalis attulerit, tum non utilitas relinquenda est, sed intelligendum, ubi turpitudo sit ibi utilitatem esse non posse. Quod si nihil est tam con tra naturam, quam turpitudo recta enim et convenientia et Constantia natura desiderat, aspernaturque contraria nihilque tam secundum naturam, quam utilitas certe in eadem re utilitas et turpitudo esse non potest. Itemque si ad honestatem nati sumus eaque aut sola expetenda est, ut Zenoni visum est, aut certe omni pondere gravior habenda quama
deci utilia et Onrata Eu, Sonderuveriano in substi Verbale. Ita glaube diser das cie ut eam
sine error diiudiearem' si ροι-- do incidisset eschrieben habe mitBeetu aus repugnantiam Eam
libris inempli causa id novi en in-
136쪽
Dmoremis LIB. ni. c. s. 131liqumisma, quod Aristoteli placet necesse est, spis il hi notiti sit, id esse aut solum aut summum bonum quod autem botrum, id eerte utile ita quisquis honestum, id utile. Quare emu hominum non proturi vim cum aliquid, quod utile M visum est, arrisiuit, id eontinuo secernit ab honesto. Hinc sicae, hine venena, hinc salsa testamenia nasciuitur: tunc suria, peculatus, expilationes direptionesque socior i et ei- tum hinc opum nimiarum potentiae non serendae, postremo etiam in liberis civitatibus regnandi existunt cupiditates, quibus nihil nec taetrius ne foedius excogitari potest lumenia enim re imi sallacibus iudiciis vident poenam, non dico legum, quam saepe peri impunt, sed ipsius iurpitudinis, quae acerbissima est, non vident. Quamobrem hoc quidem 37 deliberans linii genus pellatur e medio est enim totum scese ratum et impium qui deliberant, uirum id sequantur, quod
honestum esse videant, an se scientes scelere contaminent.
In ipsa enim dubitatione facinus inest, etiamsi ad id non pervenerint. Ergo ea deliberanda omnino non sunt, in quia bus est turpis ipsa deliberatio. Atque etiam ex omni deliberatione celandi ei occultandi spes opinioque removenda est. Satis enim nobis, si modo in Hiilosophia aliquid profecimus, persuasum esse debet, si omnes deos hominesque celam possimus, nihil tamen avare, nihil iniuste, nihil libidinose, nihil incontinenter esse faciem dum Hinc ille Gyges inducitur a Platone qui, cum erras discessisset magnis quibusdam imbribus descendit in illum 38 hiatum, aeneumque equum, ut serunt sabulae, animadvertit, cuius in lateribus lares essent quibus aperiis corpus hominis inoris vidi imagnitudine inusitata, nubimque aureum in di
gito quem ut detraxit, ipse induit ser i aurem regius pastor ,
36. ouare rem hominum non quam saepe porrumpun pari.
- ο πι- - -- , de irr or. 34, 1l perrumpere periculum. 37. qui liberant iste inedure . die Parentii es e verant asste. mederitolun vo delibera nu)--
de Morinnaden, die nach deii He
racliden de Thron Lydiens innehatten. Die retaliluncis auider
137쪽
tum in concilium se pastorum recepit. Ibi eum palam eius anuli ad palmam converterat, a nullo videbatur, ipse autem omnia videbat. Idem rursus videbatur, eum in locum anu luna inverterat. Itaque hac opportunitate anuli usus reginae stuprum intulit, eaque adiutrice regem dominum interemit, sustulit quos obstare arbitrabatur: ite in his eum facinori bus quisquam potuit videre. Sic repente anuli beneficio rex exortus est Lydiae. IIunc igitur ipsunt anulum si habeat sapiens, nihilo plus sibi licere putet pectare, quam si non ha-39heret. Honesta enim bonis viris non occulta quaerunt ἀAtque hoc loco philosophi quidam minime mali illi quidem.
sed non satis aeut fictam et commenticiam fabulam prolatam dicunt a Platone quasi vero ille, aut factum ut esse, aut seri potuisse defendat. Haec est vis huius anuli et huius exempli, si nemo sciturus, nemo ne suspicaturus quidem sit, cum aliquid divitiariim potentiae dominationis, libidinis ausa feceris si id diis hominibusque futurum sit Semper ignotuni, sisne acturus. Negant id fieri posse. Nequaquam potest id qii idem sed quaero, quod tegant posse, id si posset, quidnam lacerent Urgent rustice sane negant enim Os8e, et in eo perflant. Hoc verbum quid valeat non vident. Cum enim quaerimus, si celare possint quid laeturi sint, non qua riuuas, possintne celare; sed tamquam toruiema quaedam asar palmam, nata hinen H το
χ σειν, δικῆσει κατ' αυτον Cic. de in II. 9, 28 in es quod eam voluptatrem, quam Omnes gentes
Me nomine appellant, fidetur Epicum a Minari saeps
hementitis, in magnis interdurn versatur angustiis, ut hominum conscientia remota, nihil tam tu s
138쪽
UMmus, ut, si responderint, se impunitate proposita, facimarus quod expediat, lacinorosos se esse fateantur: si negent, omnia turpia per se ipsa fugietula esse concedant. Sed iam propositum reveriamur. Incidunt multae saepe causae, quae coniiubent animosiouillitatis specie non cum hoc deliberetur, resinquendane sitin , honestas propter utilitatis magnitudinem, nam id quidem im- . probum est sed illud, possitne id, quod utile videatur, steri non turpiter. Cum Collatino collegae Brutus imperium abro bai, poterat videri sacere iniuste Fuerat enim in regnum expellendis peius Bruti consiliorim et adiutor. Cum autem eonsilium hoc principes cepisseni, cognationem Superbio men pie Tarquini viii et inmoriam regni esse tollandam: quod erat utile, patriae eonsulere, id erat ita honestum, ut etiam ipsi collatino placere deberet. Itaque utilitas valuit propter honestatem, sine qua ne utilitas quidem esse potui sei. At in eo rege, qui urbem c distit, non item. Si ei es 4i enim inlitatis animum pepulit eius: cui cum visum esset
utilius, solum, quam cum alier regnare, Datrem interemit.
omisit hic et pietatem et immanitatem, ut id, quod utile debaim , neque erat, assequi posses et tamen muri causam opposuit speciem lionestatis neque probabilem, nec sane idoneam. Peccavit igitur, pace vel Quirini vel Romuli dixerim. Nec tamen nostrae nobis utilitates mittendae sunt, aliisqus Quadendae, cum his ipsi egeamus sed suae cuique utilitatu quod sine alterius iniuria fiat, serviendum est. Scite Chrysippus, ut mulia: Qui stadium, inquit, currit, eniti et mi- tendere debet, quam maxime possit, ut vincat supplantare eum, quicum certet, aut manu depellere, nullo modo debet.
Sic in vita sibi quemque petere, quod pertineat ad usui
non iniquum si alteri deripere, ius non est. Maxime autem perturbantur ossicia in amicitiis quibus o ei non tribuere, quod recte possis et tribuere, quod non sit ahquum, contra ossicium est Sed huius generis totius breve et auri disiicile praeceptum est. Quae enim videntur utilia,
honores, divitiae, voluptates, ceti' a generis eiusdem liaee
139쪽
FFICIIS LIS. III. CAP. 10. amicitiae nunquam anteponenda sunt. At neque contra rempublicam, neque contra ius iurandum ac si dem, amici causa, vir bonus Dei et ne si iudex quidem erit de ipso amico. Ponit enim personam amici, cum induit iudicis. Tantum dabit amicitiae, ut veram amici ausam esse malit ut orandae M litis tempus, quoad per leges liceat, accommodet. Cum vero iurato sententia dicenda sit, meminerit, deum se adhibere testem id est, ut ego arbitror, mentem suana, Iua nihil homini dedit deus ipse divinius. Itaque praeclarum a maioribus accepimus morem rogandi iudicis, si eum teneremus, quae salva fide faeere possit. Haec rogatio ad ea pertinet, quae paulo ante dixi honeste amico a iudica posse concedi. Nam si omnia facienda sint, quae amici velint: non amici-45tiae tales, sed coniurationes litandae sint. Loquor autem de communibus amicitiis. Nam in sapientibus viris persectisque nihil potest esse tale Damonem et Phintiam, Py-
. thagoreos, serunt hoc animo inter se suisse ut, cum eorum alteri Dionysius tyrannus diem necis destinavisset, et is, qui morti addictus esset, paucos sibi dies commendandorum suorum causa postulavisset: vas actus est alter eius sistendi; ut, si ille non revertisset, moriendum esset ipsi. Qui cum ad diem se recepisset, admiratus eorum fidem tyrannus, pe-
siti jt, ut se ad amicitiani tertium adscriberent. Cum igitur
riis mi Seliminuus. De Tyrannis naei c. se. v. 22 et de abiere monuius, ines, Polyaen V, 22 Phalaris nata dem Zeugnis eine
war es aber de jungere Dionysiit, Iamblich. vii Pyth. β 253.
indem das u ut seb5ris vas a eius sit alter eius sistendi nach
mon et Phintias, Pythagoricae prudentiae sacris initiati, tam βώ-lom inter se amicitiam iuri erun
ut, cum alterum eae missionysius Syracusanto interficere vellet,
qνι is impus ab eo quo retus- quan periret domum profectus res sua ordinaret, impetravisset, aliq
140쪽
M OFFICIIS LIB. III. AP. 11. id, quod utile videtur in amicilia cum eo, quod honestum
est, comparatur, iaceat utilitatis species, valeat honestas. Cum autem in amicitia, ita honesta non sunt, postula huntur, religio et sides anteponatur amicitiae. Sic habebitur is, quem
exquirimus, delectus ossicii. Sed utilitatis specie in re publica saepissime pecca-utur, ut in Corinthi disturbatione nostri. Durius etiam Athenienses, qui sciverunt, ut Aeginetis qui classe valebant, poIlices praeciderentur. Hoc visum est utile. Nimis enim imminebat, propter propinquitatem, Aegina Piraeeo. Sed nihil, quod crudele utile. Est enim hominum naturae, quam sequi debemus, maxime inimica crudelitas. Male etiam qui pere-47 grinos urbibus uti prohibent, eosque exterminant ut ennus apud patres nostros, apius nuper. Nam esse pro cive, qui
civis non sit, rectum est non licere quam legem tulerunt sapientissimi consules Crassus et Scaevola: usu vero urbis prohibere peregrinos sane in hun anun est. Illa praeclara, in quibus publicae utilitatis specie prae honestate contemnitur. Plena exemplorum est nostra res publica, cum Saepe, tum maxime bello Punico secundo quae, Cannensi calamitate accepta, maiores animos habuit, quam unquani rebus secundis. Nulla timoris significatio nulla mentio pacis. Tanta vis est honesti, ut speciem utilitatis obscuret Athenienses 48 cum ersarum impetum nullo modo possent sustinere, statuerentque, ut urbe relicta, coniugibus et liberis Troe gene depositis, naves conscenderent, libertatemque Graeciae classa defenderent Cyrsilum quemdam suadentem ut in urbe manerent, Xerxemque reciperent, lapidibus cooperuerunt. Alipii ille utilitatem sequi videbatur sed ea nulla erat repugnante honestate. hemistocles post victoriam eius belli, quod cum o
Persis suit, dixit in contione se habere consilium rei publi-
11 46. qui sciverunt, im J. 456. omnia is sum sperans aediuinis